Wat is beter dan een monitor? Twee monitoren! Wie weleens op het hoofdkantoor van Tweakers is geweest, weet hoe onze gemiddelde redactie-pc eruitziet. Aan onze digitale tikmachines zijn twee breedbeeldmonitoren gekoppeld, zodat we tijdens het schrijven ook een oogje op de spam in onze inbox kunnen houden en elkaar lastig kunnen vallen op Slack.
Maar wat als je die twee monitoren zou kunnen vervangen voor één exemplaar? In de afgelopen jaren zijn er tal van extra brede 21:9-monitoren op de markt gekomen en die hebben er al voor gezorgd dat sommigen hun tweeschermenopstelling vaarwel hebben gezegd. Twee 16:9-monitoren zijn echter nog altijd beduidend breder dan één 21:9-exemplaar, dus de dubbele schermen zijn de wereld nog niet uit.
Het gebruik van twee schermen heeft ook nadelen, want films kijken of games spelen is er niet op te doen. De rand in het midden gooit dan roet in het eten. Samsung heeft dit jaar de eerste 32:9-monitor op de markt gebracht en feitelijk zijn daarmee twee 16:9-schermen samengevoegd. Philips heeft aangekondigd met zo'n zelfde scherm te komen, op basis van het paneel van Samsung. We hebben het extra brede scherm van Samsung een tijdje in gebruik gehad om te kunnen ervaren hoe zo'n 'twee-in-één'-scherm in de praktijk werkt.
Enorm formaat
De eerste 32:9-monitor valt niet alleen op vanwege zijn extreem brede beeldverhouding, maar ook vanwege het enorme formaat. Samsung heeft gekozen voor een paneel met een diagonaal van 49", ofwel zo'n 125cm. De Samsung C49HG90 heeft een gebogen paneel met een aanzienlijke kromming van 1800R, dus gelijk aan die van een cirkel met een straal van 1,8 meter. Veel gebogen monitoren hebben een kromming van 3000R, gelijk aan de kromming van een cirkel met een straal van 3 meter. Die zijn dus minder gebogen.
Hoewel we een gebogen paneel bij tv's meestal onzinnig vinden, is dat bij deze monitor helemaal geen overbodige luxe. Vanwege het enorme formaat en de korte kijkafstand die bij een monitor gebruikelijk is, heeft de kromming tot gevolg dat je de hoeken van het beeld nog goed kunt zien. Bij een vlak paneel zou dat lastiger zijn.
Het 49"-paneel is van het va-type. Als je onder een flinke hoek van de zijkant of de bovenkant naar de monitor kijkt, neemt de helderheid enorm af en zie je flinke kleurafwijkingen. Ook zie je dan wat reflecties op het scherm. Zit je midden voor het scherm, dan heb je daar vrijwel geen last van.
Pixels tellen
Het formaat van Samsungs ultrabreedbeeldmonitor is indrukwekkend, maar de resolutie van 3840x1080 pixels is dat niet. In feite is het een half 4k-scherm en in combinatie met het grote paneel leidt dat tot een erg lage pixeldichtheid van 81ppi. Als je plaatsneemt achter het scherm, valt dat meteen op. De weergave van tekst is grof en je ziet duidelijk de pixels. De pixeldichtheid is dan ook vergelijkbaar met die van een 16:9-full-hd-monitor van het 27"-formaat. De meesten zullen dit niet als prettig ervaren en zeker als je gewend bent aan de hoge pixeldichtheid van een smartphone, tablet of monitor met een hoge resolutie, is het een flinke achteruitgang.
Een oplossing kan zijn dat je een wat grotere kijkafstand aanneemt dan gebruikelijk bij een monitor. Vanwege het grote formaat is dat ook zeker mogelijk, al moet je dan wel een diep bureau hebben. Het scherm zelf neemt door de kromming en de grote voet ook behoorlijk wat plek in met een diepte van ruim 38cm.
Software
Een scherm met een 32:9-verhouding is breed genoeg om drie of zelfs vier vensters naast elkaar weer te geven. Helaas is de Snap-functie van Windows 10 niet in staat om meer dan twee vensters automatisch naast elkaar te zetten. Samsung levert Easy Setting Box-software mee, waarmee dat wel moet kunnen. In de praktijk is dat echter lang niet altijd een goede oplossing.
Het lijkt handig; je kunt je scherm indelen in zones, bijvoorbeeld drie vlakken naast elkaar. Software krijgt vervolgens een icoontje waarmee je vensters naar een van de vlakken kunt verplaatsen. Mappen in Windows hebben dat icoontje, Chrome-vensters ook, maar Edge-vensters bijvoorbeeld niet. Bij Media Player Classic zagen we het icoontje zelfs opeens in het midden van het beeld staan, in plaats van in de bovenhoek. Daarnaast sluiten de vensters niet netjes op elkaar aan, zoals ze wel doen met de Snap-functie van Windows, maar er zit een beetje ruimte tussen. Ook is het niet mogelijk om het beeld in meer dan drie zones naast elkaar te verdelen. De software is dan ook niet speciaal gemaakt voor de 32:9-monitor; dat zie je aan de interface waarop een monitor met een reguliere 16:9-verhouding wordt weergegeven.
Desondanks is het 32:9-formaat ook bij productiviteit in sommige opzichten handiger dan twee losse 16:9-monitoren. Met twee monitoren kun je het beeld niet goed in drieën verdelen, je hebt immers een rand in het midden. Het zou fijn zijn als Windows met betere Snap-functionaliteit komt, die je in staat stelt om vensters beter te verdelen. Vooralsnog zul je met andere software aan de slag moeten of je vensters handmatig moeten indelen.
Gamen op 32:9
Door de lage pixeldichtheid is de C49HG90 geen aanrader voor digitaal lees- en schrijfwerk, maar Samsung mikt met het scherm dan ook vooral op gamers. Dat is te zien aan eigenschappen als de verversingssnelheid van 144Hz en de responstijd van 1ms. Het enorme beeld nodigt ook absoluut uit tot het starten van je favoriete game. De lage resolutie valt bij snel bewegende beelden een stuk minder op dan bij tekst en de ervaring in games is indrukwekkend. De extra beleving die het grote scherm geeft, laat in games meteen een positieve indruk achter. Om te kijken hoe de 32:9-resolutie in de praktijk uitpakt, hebben we een aantal verschillende games geprobeerd.
Shooters
Om te beginnen hebben we een potje van het immens populaire PlayerUnknown's Battlegrounds gespeeld. Dat werkt probleemloos op de resolutie van 3840x1080 pixels en de extra schermruimte resulteert in een veel breder blikveld. Handig, want je ziet twee keer zoveel van de omgeving als iemand die met een 16:9-monitor speelt, en je kunt dus eerder een vijand opmerken.
Dat een extra brede monitor een voordeel op kan leveren in games, is voor sommige ontwikkelaars reden om geen afwijkende beeldverhoudingen te ondersteunen of om het beeld zo uit te snijden dat er geen voordeel meer is. Zo werd bijvoorbeeld lange tijd de 21:9-verhouding niet ondersteund in Overwatch. Inmiddels is die ondersteuning er wel, maar wie de game speelt op een extra breed scherm, ziet juist minder van het beeld, doordat er gewoonweg een uitsnede wordt gemaakt waarbij aan de boven- en onderkant informatie wegvalt.
De meeste shooters laten gebruikers echter vrij in de keuze van hun scherm, ondanks het voordeel ten opzichte van andere spelers. Zo speelden we probleemloos Battlefield 1, Doom en Wolfenstein II: The New Order op het Samsung-scherm. In al die games voegt de brede beeldhoek flink wat toe aan de beleving. Op screenshots ziet het beeld er in de hoeken wellicht wat vervormd uit, maar als je recht voor het scherm zit en die hoeken ook echt alleen in je ooghoeken zichtbaar zijn, dan is dat niet storend.
Racegames
Het extra brede blikveld komt vooral van pas bij games die je vanuit een cockpit speelt, zoals racespellen en flightsims. We zijn aan de slag gegaan met Eurotruck Simulator 2, Project Cars 2, F1 2017 en Forza Motorsport 7. Al die games kunnen prima met het brede formaat overweg, maar in sommige games moet je nog zelf de field of view aanpassen om ook daadwerkelijk meer te zien in de breedte. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Project Cars 2. Die game geeft je tal van opties voor camera-instellingen en per view kun je de fov aanpassen.
Bij Forza Motorsport 7 is de fov niet instelbaar, maar hij staat eigenlijk direct goed als je de game in 32:9-resolutie speelt. het beeld is simpelweg breder dan op een 16:9-monitor, waardoor je als je de cockpitview gebruikt, opeens de zijspiegel en achteruitkijkspiegel goed in beeld hebt. De breedbeeldervaring bevordert racegames enorm, omdat je beter de bochten aan ziet komen of je tegenstanders in de gaten kunt houden.
Ook zijn er spellen, veelal oudere titels, die een beetje hulp nodig hebben om goed te draaien op breedbeeldresoluties. Die hulp is er in de vorm van de Flawless Widescreen-software, die fixes bevat voor tal van games. Als je dat programma installeert, worden problematische games automatisch gedetecteerd en worden er patches toegepast die verbetering brengen.
Als een game echt niet overweg kan met de 32:9-verhouding, betekent dat niet dat je het spel niet kunt spelen. Het is uiteraard mogelijk om een andere resolutie met een reguliere beeldverhouding te kiezen, met zwarte balken aan de zijkant tot gevolg.
32:9 proberen op je eigen monitor
Gamen op de 32:9-verhouding is overigens niet voorbehouden aan eigenaren van het enorme Samsung-scherm. Op iedere monitor of tv is het mogelijk om diezelfde beeldverhouding te simuleren door een aangepaste resolutie in te stellen. Uiteraard gaat dat gepaard met zwarte balken onder en boven in beeld als je dit op een 16:9- of 21:9-monitor doet.
Zowel bij Nvidia- als bij AMD-videokaarten kun je aangepaste resoluties toevoegen aan de driversoftware. Heb je bijvoorbeeld een 21:9-monitor met een resolutie van 3440x1440 pixels, dan kun je een 32:9-resolutie van 3440x968 pixels aanmaken. Bij een 16:9-full-hd-monitor kun je de extra brede verhouding nabootsen door een resolutie van 1920x540 pixels te maken. Je hoeft je monitor niet altijd op die resolutie in te stellen. Als je deze resoluties eenmaal hebt aangemaakt, kun je ze bijvoorbeeld in een game selecteren, terwijl je op de desktop de native resolutie van het scherm gebruikt.
Resolutie aanpassen in het Nvidia Control Panel
Het gebruik van een aangepaste resolutie is een handige manier om te kijken of de 32:9-beeldverhouding iets voor jou is. Heb je een kleine 16:9-monitor, dan blijft er natuurlijk weinig van het beeld over. Ook mis je de extra beleving die het grote schermformaat geeft. Op een grote monitor of een tv en bij een korte kijkafstand, kun je het effect van de brede beeldverhouding beter nabootsen.
Een ander voordeel van het gebruik van een aangepaste, bredere resolutie is dat je hogere framerates kunt halen, omdat er minder pixels gerenderd hoeven te worden. Heb je bijvoorbeeld een 4k-monitor en stel je een game in op de 32:9-resolutie van 3840x1080 pixels, dan is het opeens een stuk makkelijker voor je videokaart om een fatsoenlijke framerate neer te zetten.
High dynamic range
De Samsung C49HG90 is niet alleen bijzonder vanwege zijn extreem brede beeldverhouding; het is ook een van de eerste hdr-monitoren die je kunt kopen. Voor hdr-weergave zijn een hoge piekhelderheid en een goede zwartweergave belangrijk; met die eigenschappen is een hoog contrast mogelijk. Als je een volledig wit scherm weergeeft, is de helderheid van de C49HG90 maximaal 263cd/m². In de hdr-modus is dat echter 654cd/m² en dat is voor een monitor zeer helder. Het weergeven van een piek in de helderheid gaat de monitor dus prima af. Omdat Samsung een va-paneel gebruikt, is de minimale zwartwaarde erg goed en dat resulteert in een prima contrast van ruim 2500:1.
Microsoft heeft met de Windows 10 Fall Creators Update ondersteuning toegevoegd voor hdr-schermen. Bij de beeldscherminstellingen in het configuratiescherm is een optie 'HDR en geavanceerde kleuren' verschenen. Als je die inschakelt, wordt hdr geactiveerd, maar het beeld wordt dan erg flets en er lijkt een grijze waas over te liggen. Windows 10 zelf is niet gemaakt om in hdr weer te geven; deze modus moet je dus alleen inschakelen op het moment dat je van plan bent om bijvoorbeeld een hdr-game te spelen of om een hdr-video te kijken. Als de modus is ingeschakeld, herkent YouTube bijvoorbeeld dat je een hdr-monitor hebt en worden filmpjes die dat ondersteunen, in hdr afgespeeld.
Bij het inschakelen van de hdr-modus ondervonden we af en toe een probleem. Het beeld raakte dan in de war, pixels werden als het ware dubbel weergegeven. Alleen een herstart van het systeem loste dat op. Misschien ligt dat aan de combinatie van monitor en videokaart, aan de driver of aan een probleem in Windows 10.
Hdr in games
Er zijn nog niet heel veel games die hdr ondersteunen, maar ze zijn in opkomst. Dat zowel de PlayStation 4 Pro als de Xbox One X games met hdr kan weergeven, draagt waarschijnlijk bij aan de komst van meer games met hdr. Veel games worden immers zowel voor de consoles als voor de pc ontwikkeld. Een voorbeeld daarvan is Forza Motorsport 7; dat biedt zowel op de Xbox One X als op de pc hdr-weergave.
Een andere game die hdr overtuigend weergeeft, is Battlefield 1. De zon die door de wolken breekt of van achter een berg tevoorschijn komt, geeft een indrukwekkend effect. Verblindend fel is het beeld dat van de C49HG90 afkomt niet als je overdag in een verlichte ruimte speelt, daarvoor is de maximale helderheid te laag. Speel je in een verduisterde ruimte of 's avonds, dan ziet het er een stuk beter uit. Met de hdr-weergave van games in Windows lijkt nog niet alles goed te gaan. In F1 2017 konden we hdr wel activeren, maar de kleuren zagen er dan juist fletser uit, terwijl je van goede hdr-weergave het tegenovergestelde verwacht.
Games die geen hdr ondersteunen, kunnen wel profiteren van de backlight in de Samsung-monitor, omdat die lokaal kan dimmen. Die functie kun je in het osd van de monitor instellen en bij gebruik ervan wordt de felheid van de backlight aangepast aan wat op het scherm wordt weergegeven. Dat is echter niet hetzelfde als volwaardige hdr-weergave en zet je de functie in de Windows-omgeving aan, dan levert dat storende effecten op. Je ziet de helderheid dan bijvoorbeeld opeens verspringen bij het openen van een browservenster of map met een witte achtergrond.
Tot slot
We zijn enthousiast geworden door onze eerste ervaringen met een 32:9-monitor. Het ultrabrede formaat is in games een nuttige toevoeging, zeker in racegames of andere spellen met cockpitview geeft het een extra dimensie. Op het eerste exemplaar van Samsung is nog wel een en ander aan te merken; vooral de lage pixeldichtheid. Dat is echt een groot nadeel bij ieder ander gebruik dan gamen. Bij browsen of productiviteitswerk zijn de grote pixels storend. Een ander punt is de prijs van maar liefst veertienhonderd euro. Voor dat bedrag haal je ook een opstelling van drie schermen in huis, of een 'gewone' 4k-monitor én een vr-headset.
Het is fijn om te zien dat games in de meeste gevallen zonder moeite overweg kunnen met de nieuwe beeldverhouding. In de regel kun je stellen dat een game zonder problemen werkt op het 32:9-formaat als hij ook ondersteuning heeft voor de gebruikelijkere 21:9-verhouding of overweg kan met weergave op meer dan één monitor.
Voor productiviteit is deze 49"-monitor dus niet echt een aanrader, vanwege de lage pixeldichtheid, maar het 32:9-concept is voor dit soort werk desondanks interessant. Het kunnen weergeven van drie vensters zonder last te hebben van een rand in het midden is erg nuttig. Het is alleen jammer dat de Snap-functionaliteit van Windows 10 daar niet goed mee overweg kan.
Of het 32:9-formaat toekomst heeft en of meer fabrikanten dergelijke monitoren gaan maken, is nog de vraag. Momenteel maakt alleen Samsung een paneel met de extra brede beeldverhouding en er is maar één formaat beschikbaar. De 49"-monitoren die Samsung en Philips met dit paneel uitbrengen, bedienen een erg kleine niche en het formaat zal waarschijnlijk niet snel een groot marktaandeel verwerven. Als andere fabrikanten willen volgen, moeten ze een nieuwe productielijn opzetten en de kans dat dat snel gebeurt, lijkt klein.
Toch zouden we graag zien dat er meer 32:9-schermen komen. Wat ons betreft dan ook wat kleinere varianten, met een lagere prijs. Het huidige 49"-model is vergelijkbaar met twee 16:9-27"-schermen naast elkaar; een versie die ongeveer net zo groot is als twee 21,5"- of 24"-monitoren lijkt ons een interessant alternatief. Op zo'n formaat zou de lage resolutie minder storend zijn bij tekstweergave.
Samsungs C49HG90 gaf ons niet alleen een eerste blik op het 32:9-formaat, maar ook op het gebruik van hdr in combinatie met een Windows-pc. Die techniek staat nu nog in de kinderschoenen, maar heeft voor games zeker potentie. In tegenstelling tot het 32:9-formaat is hdr zeker iets dat we meer gaan zien op monitoren, ongeacht de beeldverhouding.