Het tijdperk van Windows 10 komt na ruim tien jaar ten einde. Microsoft stopt op 14 oktober 2025 de ondersteuning voor deze versie van zijn besturingssysteem. Dat kwam in 2021 naar boven toen Windows 11 in aantocht was, maar bleek in 2015 al openlijk bekend. Nu moeten gebruikers actie ondernemen, want Windows 10 is nog altijd veel in gebruik en niet alle pc's mogen upgraden naar Windows 11. In Nederland gaat het naar schatting om 2 miljoen pc's en wereldwijd om 400 miljoen pc's. Microsoft biedt mogelijkheden om toch nog securityupdates voor Windows 10 te ontvangen, maar dat is niet onomstreden.
Het einde van de ondersteuning voor een Windows-versie houdt in dat Microsoft geen updates meer uitbrengt voor dat besturingssysteem. Tenminste, het bedrijf brengt geen openbare updates meer uit. Bedrijven, overheidsorganisaties en onderwijsinstellingen die een aparte overeenkomst sluiten voor uitgebreide ondersteuning, kunnen nog wel updates krijgen. Het gaat dan alleen om updates voor beveiligingsproblemen, die Microsoft tegen betaling biedt en dat voor maximaal drie jaar. De kosten van deze extra updateperiode verdubbelen elk jaar.
Microsoft hanteerde zulke supportcontracten in het verleden ook toen veel gebruikte versies als Windows XP en Windows 7 buiten de ondersteuning kwamen te vallen. Bedrijven en organisaties die niet tijdig migreerden naar een nieuwe, nog wél ondersteunde Windows-versie konden flink betalen voor het veilig blijven gebruiken van de oudere, door Microsoft verlaten versie. Dat waren en zijn geen zeldzame gevallen. Windows 10 staat vlak voor het supporteinde nog steeds op meer dan een derde van alle pc's in Nederland en België.
Toch geen 30 dollar
Nieuw nu bij Windows 10 is dat ook consumenten in aanmerking komen voor uitgebreide beveiligingsupdates. Microsoft kondigde een jaar geleden aan dat zijn zogeheten ESU-programma, voor Extended Security Updates, ook voor gewone thuisgebruikers beschikbaar zou komen. Het bleef daarna lang stil over belangrijke details, zoals looptijd en kosten.
Microsoft maakte later bekend dat consumenten maar één jaar securityupdates kunnen krijgen na het supporteinde op 14 oktober 2025. Dit ging gebruikers 30 dollar kosten. Voor Europese gebruikers leek dit neer te komen op 31,99 euro. Het kon ook kosteloos via twee andere mogelijkheden, waarbij meer gebruik van Microsoft-diensten en -producten verplicht was: of Windows Back-up en OneDrive, of Bing en Edge om inwisselbare Microsoft-punten te verdienen.
Krap drie weken voor het supporteinde is dat ineens anders. Microsoft zwicht voor druk van Europese consumentenorganisaties en past zijn ESU-aanbod aan voor consumenten in de Europese Economische Ruimte. Het schrapt eisen voor de twee gratis opties om nog een extra jaar securityupdates te krijgen. Deze concessie neemt echter niet alle voorwaarden weg. Microsoft vereist nog wel dat gebruikers van pc's met Windows 10 zich met een Microsoft-account inschrijven voor het ESU-programma, een probleem voor privacygerichte gebruikers.
Tussendoor speelde er nog het praktische probleem dat de benodigde ESU-inschrijving nog niet algemeen beschikbaar was. Windows Update gaf veel Nederlandse gebruikers de mededeling dat ESU-inschrijving 'binnenkort' beschikbaar zou komen. Tweakers had vragen uitgezet bij Microsoft over wanneer de techgigant de ESU-aanmelding breed openzet, maar ontdekte daarna de ESU-omslag voor Europa. De onderhandelingen die op de achtergrond zijn gevoerd, kunnen het uitstel voor ESU-inschrijvingen verklaren.
Tweaken
In reacties op Windows 10-nieuwsberichten lieten tweakers weten dat ze op enkele pc's al wel zijn ingeschreven voor de uitgebreide beveiligingsupdates. Bij sommigen was dit via Windows Update, maar dat leek niet consistent te werken. Andere tweakers forceerden de ESU-inschrijving met externe tools, zoals Flyoobe. Zulke hulpmiddelen kunnen ook de hardwarecontrole wegnemen voor het upgraden naar Windows 11. Pc's die niet voldoen aan de officiële hardwarevereisten, kunnen dan toch overgaan naar de nieuwste versie.
Een potentieel probleem bij het omzeilen van zulke checks door externe tools is dat het een spelletje haasje-over kan worden. Een toekomstige update voor Windows kan bijvoorbeeld de werking frustreren, of een toekomstige update kan een nieuwe controle uitvoeren en dan weigeren te installeren.
Voor veel gebruikers is het nu niet nodig om door zulke hoepels te springen. Het is in ieder geval niet nodig tot 13 oktober 2026 nabij is. Het gratis ESU-aanbod voor Europese consumenten, dat ook geldt voor sommige gebruikers in het onderwijs, geeft Windows 10-pc's een jaar ademruimte.
Voor het onderwijs biedt Microsoft al opvallend lagere ESU-tarieven. Daar ligt het startbedrag op 1 dollar, wat verdubbelt naar 2 dollar in het tweede jaar en 4 dollar in het derde jaar. Consumenten die de relatief zeldzame Pro Education-uitvoering van Windows 10 draaien, vallen ook onder het geheel gratis aanbod in de EER. Voor bedrijven en organisaties hanteert Microsoft hogere ESU-tarieven, die maximaal drie jaar gelden. Daarna is het echt voorbij voor Windows 10.
Het nu verleende uitstel van executie voor thuisgebruikers is ook beschikbaar voor consumenten die geen Microsoft-account willen gebruiken. Gebruikers met een lokaal Windows-account op hun pc kunnen zich ook aanmelden voor het ESU-programma. Ze moeten daarvoor wel betalen en voor de aanschaf een Microsoft-account hebben. Na de aankoop van een jaar securityupdates hoeven ze niet ingelogd te blijven met dat online account.
E-waste en cybergevaar
Ondanks die knieval van Microsoft zijn er nog andere problemen rond het pensioneren van Windows 10. De concessie voor Europa neemt maar een deel van de pijnpunten weg. Naast de kostenkwestie, die voor Europese consumenten nu opgelost lijkt, zijn er nog security- en milieukwesties. Consumentenbonden halen die ook aan in hun klachten over de aanpak van het bedrijf.
Het Amerikaanse Consumer Reports vroeg Microsoft halverwege september om het extra jaar securityupdates voor Windows 10 gratis te maken voor alle consumenten. Eerder deed de Nederlandse Consumentenbond al een oproep om gebruikers van Windows 10 niet in de kou te laten staan. Consumer Reports haalde beveiligingsredenen aan in zijn open brief aan Microsoft-ceo Satya Nadella.
De non-profitorganisatie schreef dat zij zich zorgen maakt over de impact op miljoenen consumenten die computers hebben die incompatibel zijn met Windows 11. Wereldwijd gaat het naar schatting om 400 miljoen pc's. In Nederland gaat het volgens de Consumentenbond om een geschat aantal van 2 miljoen pc's.
Volgens Consumer Reports dwingt Microsoft consumenten om 30 dollar te betalen voor een jaar uitstel – of honderden dollars uit te geven aan een nieuwe pc – of niets te doen en dan beveiligingsrisico's te lopen. Technisch gezien blijven pc's met Windows 10 nog functioneren. Het uitblijven van updates tast de werking niet aan, maar kan wel de beveiliging compromitteren. Dit is een probleem dat niet alleen Windows 10-gebruikers raakt, maar ook andere gebruikers op internet.
Het is een kwestie van wachten tot er een kwetsbaarheid wordt gevonden waar cybercriminelen op springen en waarvoor officieel nooit een patch publiekelijk zal uitkomen. De Europese concessie voor Windows 10 vermindert weliswaar de omvang van potentiële botnetten, ransomwareaanvallen en andere hacks, maar neemt dit beveiligingsprobleem niet geheel weg.

Overigens is het in de praktijk al eens voorgekomen dat Microsoft tóch patches uitbrengt na het einde van de ondersteuning. Zo'n zeldzame update is dan voor een zeer kritieke kwetsbaarheid waarvan actief misbruik wordt gemaakt. Dat was in mei 2019 het geval voor Windows XP en Windows Server 2003. Die twee besturingssystemen waren toen sinds respectievelijk 8 april 2014 en 14 juli 2015 niet meer ondersteund.
Water bij de Windows-wijn
Zo'n uitzondering is zeer zeldzaam en Microsoft zal het zeker niet vooraf als mogelijkheid erkennen. Voor Windows 10 heeft het bedrijf eerder wat water bij de wijn gedaan. Microsoft is al afgeweken van zijn oorspronkelijke plan om de ondersteuning per 14 oktober dit jaar te stoppen. Het aanbod van een tijd lang extra securityupdates is voor consumenten geheel nieuw. Voor eerdere veelgebruikte Windows-versies zoals XP en 7 was die mogelijkheid er simpelweg niet.
Deze uitzondering voor gewone gebruikers kwam nadat de Amerikaanse consumentenorganisatie Public Interest Research Group eind 2023 een petitie had opgezet. PIRG wilde daarmee Microsoft ertoe bewegen de ondersteuning voor Windows 10 te verlengen. De insteek was het dreigende ontstaan van een enorme hoeveelheid e-waste, die toen werd geschat op 400 miljoen tot wel 1 miljard pc's wereldwijd.
De huidige schatting hiervoor ligt aan de onderkant van dat bereik: PIRG gaat uit van 400 miljoen pc's, maar vindt dat nog steeds een grote golf aan e-waste. Een woordvoerder van de consumentenorganisatie spreekt tegen Tweakers van ruim 725 miljoen kilo aan elektronisch afval dat in één klap ontstaat door het supporteinde voor Windows 10. PIRG houdt een e-wastekerkhof bij voor uiteenlopende gadgets, smartspeakers, wearables, smartphones en computers.
Met elke dag die voorbijgaat, worden er meer computers met Windows 10 vervangen of afgeschreven, zegt de woordvoerder. De berg wordt dus kleiner, maar het zijn volgens hem nog altijd veel te veel computers die straks afgedankt dreigen te worden. Het nieuwe gratis ESU-aanbod voor Europese consumenten kan een vertragend effect opleveren voor dit milieuprobleem.
Herhaalde oproep
De woordvoerder van PIRG meent dat de concessies die Microsoft tot op heden heeft gedaan slechts een 'marginale impact' hebben. Hij stelt dat er nog niets is gedaan om de kern van dit probleem aan te pakken en speculeert over het soort mensen met computers die te oud zijn om te mogen upgraden naar Windows 11.
Zij kunnen zich mogelijk geen nieuwe pc veroorloven, het betalen van 30 dollar voor een jaar uitstel kan ook te veel zijn en de gratis opties kunnen onbekend of te complex zijn. Het aangepaste aanbod voor consumenten in de Europese Economische Ruimte vereist nog altijd een Microsoft-account en inschrijven voor de uitgebreide beveiligingsupdates.
PIRG heeft recent opnieuw de oproep gedaan om de ondersteuning voor consumenten gratis en automatisch te maken, dus zonder aanvullende voorwaarden en zonder dat actie van consumenten nodig is. "Dat is de enige echte oplossing." De Amerikaanse organisatie heeft daarbij de handen ineengeslagen met belangenorganisaties wereldwijd. Dit omvat de Europese Right to Repair-coalitie Repair.eu, het Amerikaanse Consumer Reports, het reparatiebedrijfbedrijf iFixit, het Britse Restart Project en het Franse Halte à l’Obsolescence Programmée.
Nog twee weken
Ondertussen is het wachten op het openstellen van de ESU-inschrijving. Volgens Microsofts planning van eind juni had die mogelijkheid medio augustus algemeen beschikbaar moeten zijn. De uitrol had in juli van start moeten gaan met een previewupdate voor testers. De Europese concessie van Microsoft heeft deze planning mogelijk doorkruist. Daarmee begint de tijd wel te dringen voor thuisgebruikers die op Windows 10 willen blijven: over twee weken vervalt de reguliere ondersteuning en daarmee de huidige manier waarop beveiligingsupdates binnenkomen.
Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Marger Verschuur