Tijdens zijn Computex-keynote introduceert Intel-ceo Pat Gelsinger de volgende generatie processors voor laptops: Lunar Lake. Hoewel het nog een paar maanden duurt voordat de eerste laptops met deze cpu's in de winkel liggen, kunnen we je alvast alles vertellen over de techniek van Lunar Lake. Lunar Lake is de opvolger van Meteor Lake, de huidige Core Ultra 100-processors. Hoewel Intel dat nog niet heeft bevestigd, ligt het dan ook voor de hand dat Lunar Lake uiteindelijk Core Ultra 200 gaat heten.
Net als Meteor Lake is Lunar Lake opgebouwd uit chiplets, door Intel 'tiles' genoemd. Dat zijn er wel minder dan bij de voorgaande generatie. Er is een basetile, in feite een interposer waar je chips op kunt stapelen met Intels Foveros-techniek, en die wordt geproduceerd op een eigen procedé. De bumppitch is met 25 micron iets kleiner dan die van Meteor Lake met 36 micron. Daarnaast zijn er een computetile die wordt geproduceerd op de N3B-node van TSMC en een platformtile die op TSMC N6 wordt gemaakt. Tot slot is er nog een stukje inactieve fillertile, dat van het geheel een nette rechthoek maakt. Je leest het goed; geen enkel onderdeel van Intel Lunar Lake dat actieve logica bevat, komt uit Intels eigen fabrieken.
Binnen Intels IDM 2.0-strategie, waarmee het zijn chipontwerp- en productietakken uit elkaar trekt, had je wellicht kunnen verwachten dat Intel steeds het beste beschikbare procedé zou uitkiezen voor toekomstige producten, zelfs als dat van TSMC komt. Maar nu het zover is, is dat toch even een momentje. Bovendien heeft het grote implicaties voor het chipontwerp. De grote P-cores zijn bijvoorbeeld altijd bedacht voor Intels eigen nodes, waardoor productie bij TSMC een compleet herontwerp op het laagste niveau betekende, dat vanaf nu dan ook wel voor '99 procent procesonafhankelijk' is.
Er zijn nog twee bijzondere chips op de package van Lunar Lake te vinden: geheugenchips. Intel integreert voor het eerst het werkgeheugen op de processor. Upgraden kan dus niet, maar Lunar Lake zal voornamelijk in dunne, lichte laptops terechtkomen waarin toch al gesoldeerd geheugen werd gebruikt. Intel gaat versies met 16 en 32GB on-boarddualchannel Lpddr5x-geheugen verkopen, met een maximale snelheid van 8533MT/s. Dat levert een stroombesparing van 40 procent en een besparing van pcb-oppervlakte in een laptop van 250mm² op, aldus Intel.
Lunar Lake-processor op het moederbord van een laptop
Lunar Lake bevat nieuwe architecturen voor de vier P- en de vier E-cores. Het bevat ook de eerste Xe2-gpu, geïntegreerde graphics en een ruim vier keer zo snel geworden npu. Op de volgende pagina's duiken we bij al die onderwerpen de diepte in.
Nieuwe P-core met +14-procent-ipc: Lion Cove
Lunar Lake bevat om te beginnen een nieuwe P-core met de codenaam Lion Cove, die de Redwood Cove-core van Meteor Lake opvolgt. In tegenstelling tot bij Redwood Cove heeft Intel met Lion Cove weer een verbetering weten te bewerkstelligen in ipc en daarmee in singlethreadedprestaties. Bovendien heeft Intel het complete coreontwerp geschikt moeten maken voor productie op de genoemde TSMC-node, waar alle eerdere P-cores steeds op Intel-processen werden gemaakt en daar ook specifieke eigenschappen van benutten.
Ten opzichte van Redwood Cove zou Lion Cove gemiddeld 14 procent beter presteren op dezelfde kloksnelheid, wat Intel zegt te baseren op de benchmarks SPEC ICX23, Cinebench, Geekbench, WebXPRT4 en Speedometer. Ook bij een gelijk stroomverbruik liggen de prestaties hoger. In de lage tdp-range van laptop-cpu's als Lunar Lake zou het verschil zelfs 18 procent zijn, maar volgens simulaties van de fabrikant loopt dat terug naar 10 procent bij de hoogst mogelijke vermogens.
Verbeteringen aan de microarchitectuur
Hoe komt Intel aan die 14 procent betere prestaties bij dezelfde kloksnelheid? Dat komt grotendeels door het uitbreiden van de rekenkracht van de core. Dat is een stuk ingewikkelder dan simpelweg meer rekeneenheden toevoegen, want ook de aanvoer van de instructies en benodigde data moeten in gelijke mate worden opgeschroefd, anders creëer je bottlenecks.
De frontend van de processor, waarin instructies worden opgehaald, ingedeeld en omgezet in micro-ops, ofwel simpele instructies die de processorcore zonder tussenstappen kan verwerken, is daarom flink op de schop gegaan. Het gedeelte van de core dat branchprediction doet, dus dat voorspelt welke instructies eraan komen en welke data daarvoor nodig is, is acht keer zo groot geworden. De decoder krijgt een upgrade van 6-wide naar 8-wide, terwijl de micro-opcache, het andere 'pad' waarmee instructies bij de rekeneenheden kunnen komen, twaalf in plaats van acht micro-ops per kloktik kan aanleveren. In de praktijk komt het overgrote deel van de instructies bij moderne cpu's via dat tweede pad.
Instructies komen na de decoder of micro-opcache terecht bij de out-of-orderengine, die de kleine instructies zo efficiënt mogelijk indeelt op de rekeneenheden. Ook hier zien we allerlei verbredingen: allocatie en hernoemen gaat van 6 naar 8 per kloktik, het weggooien van micro-ops gaat van 8 naar 12 per kloktik en de 'diepte' van het instructiepad neemt toe van 512 naar 576 stuks.
Het aantal poorten met daadwerkelijke rekeneenheden is op zijn beurt verhoogd van 12 naar 18 stuks. Sommige van die poorten delen functies. De onderstaande tabel toont het totale aantal mogelijkheden van Lion Cove versus zijn voorganger, maar houd daarbij in het achterhoofd dat die niet allemaal gelijktijdig kunnen worden uitgevoerd. Per poort, weergegeven als een kolom in het plaatje, moet er elke kloktik worden gekozen voor één instructie uit het rijtje.
Redwood Cove (Meteor Lake)
Lion Cove (Lunar Lake)
Integer-alu's
5
6
Jump-units
2
3
Shift-units
2
3
Mul64-units
1
3
Simd-alu's
3
4
Fma's
2
2
Fp-dividers
1
2
Ook bij de caches en het aanvoersysteem daarvan heeft Intel verhogingen doorgevoerd. De translation-lookasidebuffer krijgt een upgrade van 96 naar 128 pages en het aantal storeaddress-agu's is verhoogd van twee naar drie stuks.
Bovendien is er een cacheniveau toegevoegd binnen de core. De oude L1-datacache van 48kB wordt door Intel nu L0 genoemd; de 'nieuwe L1' is met 192kB een stuk groter. De bandbreedte daarvan is niet groter dan die van de L2-cache, maar wel sneller bereikbaar. De L2-cache is vergroot van 2MB naar 2,5MB (Lunar Lake) of 3MB (Arrow Lake), waardoor die een marginaal hogere latency krijgt. Hé, is dat een impliciete bevestiging dat ook de toekomstige desktopgeneratie Arrow Lake gebruik zal maken van deze nieuwe cores? Ja, dat is het. Alle caches zijn overigens niet-inclusief en hoeven dus niet per se ook de data van een cacheniveau lager te bevatten.
Redwood Cove (Meteor Lake)
Lion Cove (Lunar Lake)
Instructiecache
32kB
64kB
L0 / 'oude L1'
48kB, 5ns
48kB, 4ns
L1
N.v.t.
192kB, 9ns
L2
2MB, 16ns
2,5 / 3MB, 17ns
Ontworpen voor TSMC
Lion Cove is de eerste P-core ooit die niet bij Intel zelf, maar in fabrieken van TSMC op een plak silicium zal worden geëtst. Waar de E-cores al veel langer geschikt waren voor externe productie, was daar in het ontwerp van de P-cores nooit rekening mee gehouden. Bij het ontwerpen van Lion Cove heeft Intel dus zijn hele kast aan bouwblokken voor de P-core moeten verversen. Daarbij maakt het gebruik van grotere groepen die niet langer uit tienduizenden, maar uit honderdduizenden of zelfs een miljoen logic cells bestaan. In het ontwerp worden met name grotere flipflops in plaats van latches gebruikt, waardoor de bouwblokken minder handmatig ontworpen circuits bevatten en volgens Intel 'voor 99 procent productieprocesonafhankelijk' zijn. In de toekomst kan Intel zijn P-cores dus relatief eenvoudig terugporten naar een eigen procedé of zelfs een node van een ander bedrijf.
Dan hebben we een van de opvallendste wijzigingen in Lion Cove nog niet gehad: het schrappen van ondersteuning voor Hyper-Threading. Daarover lees je alles op de volgende pagina.
Waarom verliezen we Hyper-Threading?
De meest in het oog springende technische aanpassing aan de P-core is natuurlijk het weglaten van Hyper-Threading, oftewel smt, een functie die al sinds 2002 wordt toegepast in Intel-processors. Dat was nog voor de tijd van de dualcore; toen werd het ingezet om de enkele processorkern beter aan het werk te kunnen houden met een extra virtuele thread.
Ook anno 2024 lijkt HT op het eerste gezicht nog een prima deal. Intel becijfert dat Hyper-Threading bij een moderne P-core gemiddeld 30 procent prestatiewinst oplevert, zonder meer ruimte op de chip te gebruiken en met een stroomverbruik dat 20 procent hoger ligt: netto winst dus. Hoewel niet onfeilbaar, was ook de scheduling relatief simpel; eerst alle 'echte' cores gebruiken en pas als die vol zitten, komen de virtuele threads aan de beurt.
Sinds Alder Lake wordt de belangrijkste functie van HT, op een zuinige en fysiek compacte manier multithreadedprestaties toevoegen, eigenlijk al vervuld door een sloot E-cores, tot wel zestien stuks op de desktop. Juist bij een product met focus op zuinigheid en singlethreadedprestaties is Intel daarom anders gaan denken over HT.
Vergelijk je de singlethreadedprestaties van een reguliere P-core met een P-core waar alle hardwarebenodigdheden voor HT uit zijn gehaald, dan wordt de som namelijk opeens heel anders. Een P-core die geen HT hoeft te kunnen, kan 15 procent zuiniger en 10 procent kleiner zijn dan een P-core die wel HT kan. Het weglaten van HT kost je nog altijd wat als je naar prestaties versus diesize kijkt, maar als je puur naar prestaties versus stroomverbruik kijkt, is het effect daarvan juist positief.
"Hyper-Threading blijft een stuk gereedschap in onze gereedschapskist."Is Lunar Lake zonder HT dan het definitieve einde van Hyper-Threading? Zover wil Intel-engineer Ori Lempel op een vraag van Tweakers niet gaan. "Hyper-Threading blijft een stuk gereedschap in onze gereedschapskist", zei hij. "En we kunnen het toepassen wanneer we denken dat dat nuttig is." De nieuwe Xeon-serverprocessor die Intel gelijktijdig aankondigt, biedt bijvoorbeeld wel nog HT-ondersteuning. Toch lijkt het in elk geval voorlopig het einde van HT voor Intels consumentenprocessors te zijn. Alle lekken over de Arrow Lake-desktop-cpu's die eind dit jaar uitkomen, lijken erop te wijzen dat ook daarbij Hyper-Threading zal ontbreken.
Waar Intel overigens geen woord over zei, was dat Hyper-Threading in de afgelopen jaren ook een grote bron van gevonden beveiligingslekken in processors was. Het delen van dezelfde fysieke hardware door twee verschillende virtuele threads is per definitie een beveiligingsrisico, zou je kunnen zeggen. Met het verwijderen van Hyper-Threading is Intel tegelijk van de kopzorgen af om dat volledig dicht te timmeren.
E-core evenaart de oude P-core: Skymont
Toch is de P-core niet de core die de grootste incrementele verbetering krijgt bij Lunar Lake. Die eer gaat naar Skymont, de nieuwe E-core. Gemiddeld zal die de ipc van een Raptor Cove-P-core, zoals die in de 13th en 14th Gen Core-cpu's zit, kunnen evenaren.
Voorganger Meteor Lake had in totaal drie soorten cores: P-cores en E-cores op de computetile, samen onderdeel van de ringbus, en nog een set 'lowpower'-E-cores die niet op de computetile, maar in het socgedeelte zaten. Bij Lunar Lake heeft Intel de E-cores in het computegedeelte geschrapt. Alleen de P-cores en de lowpower-E-cores zijn dus overgebleven. Omdat Lunar Lake uit minder losse tiles bestaat, zitten die samen op dezelfde fysieke tile. Wel kan het volledige computegedeelte, waar de P-cores in zitten, worden uitgeschakeld zolang de E-cores het alleen afkunnen.
De E-cores in Lunar Lake hebben dus niet langer een directe aansluiting op de ringbus in het computegedeelte van de chip. In plaats daarvan maken ze gebruik van de fabric, die weliswaar langzamer, maar veel zuiniger is. Het ontwerp blijft intussen compatibel met integratie in het computegedeelte van een processor. Je kunt er dus van uitgaan dat de E-cores in de toekomstige Arrow Lake-desktopprocessors gewoon samen met de P-cores in het computegedeelte zullen zitten.
De plek van de Skymont-E-cores in de die: niet rechts bij de P-cores, maar in een apart lowpowergedeelte
Architecturele verbeteringen
Om de E-core zoveel te versnellen, is de bandbreedte van vrijwel alle onderdelen van de core flink verhoogd. In de frontend van de core kan de branchpredictor nu tot 128 bytes vooruitkijken, waardoor toekomstige instructies sneller in beeld komen, terwijl er ook veel meer capaciteit voor het decoderen van instructies is. De decoder gaat van 6-wide (2x3) naar 9-wide (3x3): de helft groter dus. Ook de queue voor de resulterende micro-ops is met die factor verhoogd: van 64 naar 96 entry's.
De gegenereerde micro-ops worden verwerkt in een bredere out-of-orderengine, met 8-wide in plaats van 6-wide allocatie en zelfs een verdubbelde retire-unit (8-wide naar 16-wide). De tijdelijke opslag voor out-of-orderinstructies is vergroot van 256 naar 416 entry's, de fysieke registers zijn groter en ook aan de reservation stations en de buffers voor het laden en opslaan zijn verbeteringen doorgevoerd.
Voor de daadwerkelijke executie van integeroperaties zijn 26 dispatchports beschikbaar, komende van 17 ports. Daaronder zijn 8 integer-alu's, drie jumps en drie loads. Aan de vectorkant voor rekenen met floatingpoints zijn vier si-mulunits toegevoegd voor het uitvoeren van VNNI-instructies (lees AI) en ook de vier 128bit-rekeneenheden zijn voornamelijk in aantal verdubbeld met het oog op vectorberekeningen die door AI-toepassingen worden gebruikt. Diverse andere micro-ops kunnen verder met een kortere latency worden uitgevoerd en het afronden van floatingpoints kan nu in de hardware; voorheen moest dat nog in microcode worden opgelost bij de E-core.
Vanzelfsprekend kan ook de 'onderkant' van de pipeline niet achterblijven. Het aantal loads is met de helft verhoogd van twee naar drie per kloktik, de store-agu's zijn zelfs in aantal verdubbeld van twee naar vier. De door de cores gedeelde translationlookasidebuffer krijgt een upgrade van 3096 naar 4192 entry's. De L2-cache is met 4MB per vier cores even groot gebleven als bij de voorgaande E-core, maar de snelheid ervan wordt wel verdubbeld naar 128 bytes per kloktik. Een nieuwe mogelijkheid van de corespecifieke L1-caches is kopiëren naar de L1-cache van een andere core. Voorheen moest zo'n verplaatsing altijd via een hoger cacheniveau lopen, met de bijbehorende hogere latency, maar nu kan dat direct.
Prestaties
Het is lastig om een exact percentage ipc-winst op Skymont te plakken, maar dat de vooruitgang ten opzichte van Crestmont (Meteor Lake) en Gracemont (Raptor Lake) groot is, mag duidelijk zijn. Als Intel Skymont in Lunar Lake vergelijkt met de LP-E-cores in Meteor Lake, zijn ze gemiddeld 38 procent sneller bij integerworkloads en zelfs 68 procent sneller bij floatingpointtaken, beide gebaseerd op de respectievelijke Spec-cpu-benchmarks. Naast de ipc-verbetering speelt daarbij echter ook de efficiëntere fabric in Lunar Lake een rol; dit is dus niet puur ipc. Wat prestaties versus stroomverbruik betreft, kan Skymont in dit geval dezelfde prestaties bereiken met een derde van het stroomverbruik, of 70 procent hogere prestaties bij een gelijk stroomverbruik.
Om de impact van de verbeterde architectuur beter duidelijk te maken, liet Intel ook een simulatie zien van een vergelijking tussen Skymont en Raptor Cove, de P-core van de 13th en 14th Gen Core-cpu's voor desktops. Daarbij worden de prestaties van Skymont als onderdeel van een reguliere ringbus als uitgangspunt genomen, dus vergelijkbaar met hoe dat nu ook bij de E-cores op desktop-cpu's werkt. Zowel de integer- als de fp-benchmarks komen bij deze vergelijking 2 procent hoger uit voor Skymont. Kortom, de E-core Skymont evenaart de prestaties van de P-core van de vorige generatie.
Dat is indrukwekkend, maar vertaal het niet direct in 'even snel als'. De E-cores lopen immers op veel lagere kloksnelheden dan de P-cores. Bij een gelijke ipc maar hogere kloksnelheid haal je natuurlijk alsnog veel betere prestaties. Toch zou dat verschil bij deze generatie weleens kleiner kunnen worden dan voorheen. Het was de oplettende lezer wellicht al opgevallen dat de prestaties-stroomverbruikcurve van Skymont langer doorliep dan die van de LP-E-cores in Meteor Lake, wat betekent dat ze desgewenst meer stroom kunnen gebruiken en dus ook hoger kunnen klokken. Dat zal heus niet de bijna 6GHz van moderne P-cores worden, maar mogelijk wel iets hoger dan de 3 à 4GHz in de voorgaande generaties.
Xe2-igpu: de techniek achter 'Battlemage'
De geïntegreerde gpu van Lunar Lake is niet alleen een stuk vlotter dan die in Meteor Lake, volgens Intel 50 procent sneller bij een gelijk stroomverbruik, maar ook technisch interessant. Het is namelijk de eerste gpu die gebruikmaakt van de Xe2-architectuur, die later dit jaar ook de basis zal vormen voor de losse Battlemage-videokaarten, de opvolgers van de Arc A770 en consorten.
Volgens de fabrikant waren efficiënte prestaties de belangrijkste focus bij de ontwikkeling van Xe2. Bij de eerste generatie Xe schaalde Intel voor het eerst op van een igpu naar een echte gaming-gpu. In de praktijk liep het daarbij tegen allerlei inefficiënties in de architectuur en de bijbehorende software aan. Dat leidde tot onderbenutting, niet alle delen van de chip konden volledig worden benut door bottlenecks elders, en een grote softwareoverhead. Xe2 moet dat allemaal oplossen.
Wijzigingen in de architectuur
Een van de fundamenteelste wijzigingen in Xe2 ten opzichte van de eerste Xe-architectuur is de herverdeling van de rekeneenheden in de zogenaamde Xe Vector Engines, waarvan er acht in elke Xe-core zitten. Voorheen waren de vectorengines verdeeld in twee SIMD8-eenheden; nu is dat één grote SIMD16-unit. Dat is vergelijkbaar met de opbouw van Nvidia-gpu's. Naast elke vectorengine zit een XMX-blok dat matrixberekeningen met lage precisie tot en met INT2 kan uitvoeren, ideaal voor AI-toepassingen. Er kunnen gelijktijdig fp-, int- en XMX-berekeningen worden uitgegeven, dus die hoeven niet op elkaar te wachten.
Berekeningen per kloktik
1e generatie Xe
2e generatie Xe
FP64
1
1
FP32
16
32
FP16
32
64
DP4a INT8
64
128
XMX FP16
N.v.t.
256
XMX INT8
N.v.t.
512
XMX INT4/INT2
N.v.t.
1024
Vertices en primitives?
Dit gedeelte van de tekst veronderstelt enige kennis van de werking van een gpu. Zeggen deze termen je niets, lees dan ons artikel over hoe een videokaart werkt.
Op de rest van de Xe-core heeft Intel naar eigen zeggen een 'diepgaande micro- en macroanalyse' losgelaten, om latency's te verlagen, te voorkomen dat rekeneenheden stilvallen, en de integratie tussen hardware en software te verbeteren. Het gedeelte dat verantwoordelijk is voor de geometrie, heeft bijvoorbeeld een verdrievoudigde bandbreedte voor vertexfetching en meshshading. De samplers werken ongefilterd twee keer zo snel en de Z-stencilcache, waarin de diepte van objecten wordt bijgehouden, is met de helft vergroot. Kleine primitives die op basis van deze diepte-informatie niet in beeld zullen verschijnen, worden bovendien eerder in het proces weggegooid: 'culling' in jargon.
Tot slot zijn ook de raytracingunits krachtiger uitgevoerd in Xe2. Het aantal traversalpipelines per Xe-core is verhoogd van twee naar drie stuks en per kloktik kunnen er nu achttien box- en twee triangle-intersections worden uitgevoerd, komende van twaalf en één bij Xe1.
Xe2 in Lunar Lake
In Lunar Lake zitten acht Xe-cores, net zoveel als in Meteor Lake. Dat brengt het totaal op 64 vectorengines en daarmee 1024 shaders. In totaal is er 8MB L2-cache aanwezig binnen het gpu-gedeelte. In deze processor wordt de gpu gecombineerd met moderne media- en displayblokken, die overigens geen vast onderdeel van de gpu zijn, maar op andere plekken in de chip zitten.
De displayengine heeft nog altijd drie pipes. Je kunt dus twee externe beeldschermen aansluiten naast het scherm van de laptop zelf. Daarbij zijn de ondersteunde resoluties als volgt: 1x 8k60Hz met hdr, 3x 4k60 met hdr of eenmaal 1080p360Hz/1440p360Hz. Net als bij de voorgaande generatie zijn HDMI 2.1 en DisplayPort 2.1 aanwezig, maar nieuw is ondersteuning voor eDP 1.5. Deze interface wordt gebruikt om het interne beeldscherm te verbinden en biedt panelreplay als belangrijkste nieuwe functie.
Panelreplay is een verdere ontwikkeling van panelselfrefresh en biedt ondersteuning voor het selectief updaten van het scherm; de zwarte balken rondom een video worden bijvoorbeeld niet langer continu opnieuw verstuurd. Ook kan er 'early transport' plaatsvinden. Daarbij worden alle volgende frames van een video die wordt afgespeeld, alvast naar het scherm gestuurd, zodat de displayengine tijdelijk kan worden uitgeschakeld. Panelreplay kan worden gecombineerd met adaptive sync, bijvoorbeeld om judder te voorkomen bij het afspelen van 24Hz-films. Daarvoor gaat het paneel dan op 48Hz werken. Dit alles is primair bedoeld om energie te besparen en dus de accuduur te verbeteren. Het totale energiegebruik bij het afspelen van een fullscreen-YouTube-video zou 0,35W lager liggen.
Dan de media-engine, die het coderen en decoderen van video's voor zijn rekening neemt. Die heeft een nieuwe naastgelegen cache van 8MB, de zogenoemde memorysidecache. Het idee van deze cache is dat het werkgeheugen minder vaak hoeft te worden geraadpleegd, wat weer tot significante stroombesparingen moet leiden. Aan de mogelijkheden van de media-engine is weinig veranderd - codecs als H.265, VP9 en AV1 werden al ondersteund - maar nieuw is ondersteuning voor zowel het coderen als het decoderen van de VVC-codec. VVC staat ook bekend als H.266 en moet een bestandsgroottereductie van 10 procent mogelijk maken, voegt ondersteuning toe voor het naadloos wijzigen van de resolutie tijdens het streamen van video en is beter geschikt voor 360-gradenvideo. Vanzelfsprekend is de winst van de hardware-implementatie van VVC enorm. Een Meteor Lake had voor softwarematige decoding nog 30W nodig; Lunar Lake heeft met zijn hardwaredecoder genoeg aan 3W.
Prestatiewinst
Gemiddeld zijn de prestaties bij Xe2 dus met de helft verbeterd, maar de winst hangt erg af van de precieze taak. Bij computedispatches en draws is de nieuwe architectuur respectievelijk zeven en twaalf keer zo snel geworden, terwijl tessellation slechts 20 procent sneller gaat. Afhankelijk van de soort game zal de daadwerkelijke prestatiewinst ten opzichte van de vorige generatie dus sterk verschillen, waarbij de games waarin Intel tot nu toe een duidelijke achterstand had, er vermoedelijk het meest op vooruit zullen gaan.
Op de releasedag van F1 24 liet Intel aan de aanwezige journalisten een live demo van de racegame zien, overigens zonder concrete prestatiecijfers te delen. Het belangrijkste punt dat men wilde maken, is echter dat games vanaf nu vrijwel altijd vanaf day one goed zullen draaien op Xe; er is veel minder handwerk nodig om een spel goed aan de praat te krijgen.
De npu voor AI wordt ruim 4x zo snel
Volgens zo'n beetje iedere fabrikant die op de Computex aanwezig is, denderen we op dit exacte moment het tijdperk van de 'AI-pc' in. Iedere cpu die vanaf nu uitkomt, zal dan ook een speciale rekeneenheid bevatten voor berekeningen die veel door AI-modellen worden gebruikt. Intel integreerde vorig jaar al een npu in Meteor Lake die zo'n 11Tops aan prestaties bood, en maakt de npu in Lunar Lake met 48Tops ruim vier keer zo snel.
Wat zijn Tops?
Die snelheid in Tops is vergelijkbaar met eenheden als flops bij gpu's; het zegt iets over hoeveel berekeningen maximaal kunnen worden uitgevoerd, maar kan zeker niet zomaar gelijk worden gesteld aan de praktische prestaties in applicaties. Bovendien tellen fabrikanten het aantal Tops van de verschillende rekeneenheden graag bij elkaar op. Lunar Lake heeft bijvoorbeeld 120 'platform Tops', opgebouwd uit de genoemde 48Tops van de npu, 67Tops van de gpu en 5Tops van de cpu. In de praktijk gebruiken programma's vrijwel altijd maar een van die chiponderdelen voor hun AI-algoritme.
Tops = aantal berekeningen (mac per kloktik) * kloksnelheid (in GHz) / 1 biljoen (trillion)
Niet alle AI gebruikt de npu
Welk onderdeel het best kan worden gebruikt, verschilt per toepassing. De npu is een zeer gespecialiseerde en relatief efficiënte rekenaar, maar beperkt in onder meer bandbreedte en grafische rekenkracht. In de praktijk wordt de npu dan ook vooral ingezet voor achtergrondtaken. Denk aan het vervagen van achtergronden, een virusscanner of een klein taalmodel. De gpu is de aangewezen AI-rekeneenheid voor alles wat met graphics te maken heeft, zoals gaming en het genereren van plaatjes of video's met generatieve AI. De processor blijft over voor korte of latencygevoelige AI-berekeningen die relatief veel energie kosten en langzaam gaan, maar in elk geval geen wissel naar een ander chiponderdeel vereisen.
Hoe komt de npu ruim 4x zo snel?
In feite is de manier waarop Intel de npu sneller heeft gemaakt, best simpel. Het aantal neural compute engines, rekeneenheden die bestaan uit een mac-array, vectorrekeneenheden en delen voor het activeren en converteren van data, is verhoogd van twee naar zes stuks. Tegelijk is de klokfrequentie flink opgevoerd, van 1,4GHz bij Meteor Lake naar 1,95GHz bij Lunar Lake. Die twee zaken zijn in feite verantwoordelijk voor de volledige toename van het aantal Tops van de npu.
Op de achtergrond heeft Intel nog meer optimalisaties doorgevoerd in de manier waarop de npu werkt, waardoor hij dubbel zo snel is bij hetzelfde stroomverbruik als de vorige generatie npu. Zo kan de dsp viermaal zoveel vectorberekeningen uitvoeren als vroeger en is de bandbreedte van de npu verhoogd van 64 naar 136GB/s. Tot slot komt een deel van die verdubbeling van de efficiëntie simpelweg door de nieuwere node waarop Lunar Lake wordt geproduceerd.
Slimmere Thread Director en Wi-Fi 7-integratie
Lunar Lake bevat een nieuwe versie van de hardwarematige Thread Director. Dat is Intels feedbackmechanisme aan de Windows-scheduler die informatie deelt over hoe de verschillende soorten cores een bepaalde thread kunnen draaien. De scheduler neemt uiteindelijk de beslissing op welke core een proces draait.
Omgekeerde werking
De standaardwerking van de Thread Director is bij Lunar Lake in feite omgedraaid. Bij de eerste generaties processors met E-cores werd een taak altijd gestart op de P-cores en, wanneer dat mogelijk was, verplaatst naar de E-cores. Af en toe werd een thread terugverplaatst om te kijken of dat voldoende winst opleverde. Bij Lunar Lake is het uitgangspunt juist dat taken zoveel mogelijk op de E-cores draaien, eerst op één E-core, bij multithreaded taken op meer E-cores, en pas naar de P-cores worden verplaatst als ze tegen de maximale capaciteit van de E-cores aanlopen. Kies je overigens handmatig voor een stroomprofiel met 'hoge prestaties', dan gaat de Thread Director ook anders werken en worden processen juist initieel op de P-cores gedraaid.
Daarnaast heeft Intel het fundament van Thread Director een upgrade gegeven, zoals de fabrikant het zelf noemt. Het algoritme waarmee taken worden geclassificeerd is uitgebreid, benut nu bijna twintig bronnen van telemetrie en maakt gebruik van machinelearning; de chipgigant kan het zowaar eens laten om dat direct 'AI' te noemen. Het resultaat is een fijnmazigere schatting van het soort workload. Bij scenario's waarin het stroombudget zeer beperkt is, bijvoorbeeld doordat andere onderdelen veel stroom gebruiken of de temperaturen te hoog oplopen, geeft de Thread Director nu een extra hint aan de scheduler om de cruciaalste processen voor de gebruiker voorrang te geven.
Een andere nieuwe functie in Thread Director zijn de zogenaamde OS Containment Zones. Deze zones werken met PPM-parameters en geven oem's meer controle over de indeling van de cores. Bijvoorbeeld: draai videomeetsoftware alleen op de zuinige E-cores. Bij Microsoft Teams zou dat bijvoorbeeld een energiebesparing van 35 procent opleveren.
Stroomtoevoer
De Lunar Lake-socs bevatten een geïntegreerd vermogensleveringssysteem bestaande uit vier pmic's. Fabrikanten van systemen kunnen echter zelf beslissen of en hoeveel van deze zuinige pmic's ze gebruiken. Voor meer controle kunnen ook externe vermogensrails worden gebruikt. Uitgebreide telemetrie over het huidige stroomverbruik van de verschillende chiponderdelen moet van de pmic's echter ruimschoots de zuinigste optie maken.
Wi-Fi 7 en sneller startende bluetooth
Ook in de rest van het platform heeft Intel aanpassingen doorgevoerd. Er is een netwerkkaart voor Wi-Fi 7 geïntegreerd. Om de bijbehorende snelheden mogelijk te maken, gebruikt Intel voor de verbinding met de externe BE201-phy de nieuwe CNVi3-interface, die een bandbreedte van 11Gbit/s heeft. Als onderdeel daarvan wordt het geïntegreerde Bluetooth 5.4 nu intern via een PCIe-interface aangesloten in plaats van via USB. De opstarttijd van bluetooth bij het booten of ontwaken wordt daardoor de helft korter.
Intels Wi-Fi 7-implementatie ondersteunt mlo, eMLSR en Wi-Fi Sensing, waarbij de antennes als een radar worden gebruikt om te detecteren of er iemand in de buurt is. Gebruik je een contactloze inlogmethode, zoals gezichtsherkenning, dan kun je dus zonder je apparaat aan te raken inloggen als je komt aanlopen. Voorheen was Wi-Fi Sensing uitsluitend beschikbaar voor Intel Evo-laptops, bij Lunar Lake kan iedere laptop het gebruiken.
Over connectiviteit gesproken, Lunar Lake gebruikt nog altijd Thunderbolt 4 (maximaal drie poorten), en niet het eerder dit jaar aangekondigde Thunderbolt 5. Volgens Intel waren dergelijke snelheden niet nodig voor dit platform, waarbij de focus met name op energiezuinigheid ligt. Wel heeft Intel een optimalisatie uitgevoerd voor toekomstige Thunderbolt 5-ssd's. De Thunderbolt 4-controller kan daarvoor een vijfde PCIe 3.0-lane vanuit de soc gebruiken, zodat de in de praktijk haalbare snelheden enkele honderden megabytes per seconde hoger moeten liggen dan we van Thunderbolt 3 en 4 gewend zijn.
Voorlopige conclusie
Lunar Lake is op veel vlakken een logisch vervolg van de weg die Intel met Meteor Lake was ingeslagen. Ingebakken flexibiliteit met het tileontwerp blijkt hard nodig, want TSMC's productieprocessen waren duidelijk de beste keuze voor deze processors. Bovendien is die flexibiliteit nog verder uitgebreid met de stap om ook het ontwerp van de P-cores node-onafhankelijk te maken. Hoe pijnlijk dat voor Intels foundrydivisie ook mag zijn, de Intel-cpu's zijn daarmee voorbereid op een onzekere toekomst, waarbij uitwijken naar productie bij de oude concurrent TSMC soms onvermijdelijk is.
Verder worden deze chips behoorlijk specifiek. Alle onderdelen van de chip zijn duidelijk geoptimaliseerd voor een zo laag mogelijk energiegebruik en hoewel Intel officieel nog geen concrete specs bekendmaakt, gaan we deze socs ongetwijfeld vooral terugzien in dunne, lichte laptops met tdp's tussen de 10 en 30W. Daarvoor zijn bijvoorbeeld het op de package geïntegreerde geheugen en de fors versnelde npu ideaal. Voor krachtigere laptops en desktops zal Intel een heel andere puzzel moeten leggen met de beschikbare tiles, nodes en coretypen.
Op het gebied van architectuur zet Intel grote stappen, met forse ipc-winsten voor zowel de P-core als de E-core. Vooral die laatste is enorm opgevijzeld; hij biedt volgens Intel dezelfde ipc als de P-core van de vorige generatie. Wellicht zal dat voor de multithreadedprestaties voldoende zijn om het verlies van Hyper-Threading bij de P-cores te compenseren. In die zin is Lunar Lake echt een 'balancing act' en moeten werkelijke tests van laptops met deze chips uitwijzen of het totaalplaatje van prestaties, accuduur en prijs een beetje klopt.
De Intel Lunar Lake-cpu's komen in het derde kwartaal op de markt. Mogelijk vindt tijdens de IFA-beurs begin september de officiële release plaats. De eerste laptops moeten dan nog ruimschoots voor het drukke feestdagenseizoen in de winkels liggen.
Taken op E cores starten is een vreemde keuze, de cache is niet gedeeld met de P cores. Ze weten ongetwijfeld wat ze doen, maar ik snap niet hoe de performance niet een behoorlijke hit krijgt van cache misses.
De scheduler heeft in geval van te weinig performance het proces naar de P core verplaatst voordat jij met je ogen kunt knipperen.
Het gaat om een uitgangspositie, als het echt merkbaar is zullen ze de Thread Director tweaken en bepaalde dingen altijd op een P draaien.
Uiteindelijk zijn heel veel processen niet kritiek qua harde eisen omtrent snelheid en/of niet enorm zwaar; zo ongeveer alle achtergrondprocessen van Windows mogen best op E draaien.
Als je ze start op P weet je nog niet of ze goed ook op E konden werken, kunt beter starten op E en bij het passeren van bepaalde grenswaarden, bv vanaf een bepaalde load (zeg 60%), naar P gaan.
[Reactie gewijzigd door A Lurker op 23 juli 2024 03:22]
Zou het kunnen zijn dat de cache gekopieerd wordt als de thread wordt veranderd van een E-core naar een P-core, om cache misses te voorkomen?
Ik vraag me ook af of uiteindelijk apps zelfs hints kunnen geven aan het OS op wat voor core ze willen dat een taak gedraaid/gestart moet worden. Bijv. games of high-performance apps zouden dan kunnen zorgen dat hun (main) thread altijd (vanaf het begin) de hoogste performance krijgt.
Stiekem ben ik als AMD fanboy flink onder de indruk:
Chips dichtbij elkaar zetten middels interposers. Volgens de geruchten gaat AMD dit pas doen bij Zen 6
In 1 keer van oude Intel processen naar the latest and greatest van TSMC
Af van het ouderwetse hyperthreading wat je met de bizarre hoeveelheid cores van tegenwoordig niet meer nodig hebt en je on chip security versimpelt
dit is mede mogelijk gemaakt door enorm verbeterde E cores. Even hoge IPC als de P cores! Dit promoot ze tot net zo effectief als van leuk voor erbij tot AMDs c cores die je multithreading performance tot een hoger niveau tilt
De eerste x86 chips waar het geheugen en bluetooth erbij zit: een stuk efficiënter qua ruimte en stroom
profijt van de vele miljoenen dollars die er in Arc gestopt zit: veel hogere prestaties en VVC support
Prima npu erbij. Zo ben je in ieder geval compatible met Windows 11 + Copilot / Windows 12
We weten nog niet of dit genoeg gaat zijn: de 14e generatie Core processors waren komisch slecht, dus ze hebben een flinke inhaalslag te maken, maar het zou me niets verbazen als dit Intels zen moment gaat zijn.
Ik/we merken zakelijk nog regelmatig dat schedule fout gaat. De verkeerde Core wordt gebruikt en de applicatie is erg traag. Dat is echt nog een behoorlijk probleem
Mooie en heldere vertaling van de
Intel marketing machine. Ik krijg toch het gevoel dat men dezelfde fout maakt als decennia geleden. We maken het ingewikkelder en ‘dus’ sneller.
Keer op keer zie je echter dat de AMD en Arm ontwerpen energie zuiniger zijn. Iets dat zowel consumenten als professionele markten steeds belangrijker vinden.
Buiten de game niche kiest men massaal voor efficiëntie. Ik ben dan ook heel benieuwd hoe het complete plaatje eruit gaat zien tov de Arm based laptops die nu her en der opkomen
[Reactie gewijzigd door fenrirs op 23 juli 2024 03:22]
Thomas doet zijn uiterste best om een informatief artikel te schrijven en vervolgens wordt het artikel in de comments gekaapt door fansboys.
"de intel marketing machine", "we maken het ingewikkelder 'dus' sneller", je hebt het over een gevoel, terwijl het een gedachte is. En de gedachte is duidelijk "Hup AMD, hup AMD, Intel dood, Intel dood." Vervolgens komt er een statement dat andere fabrikanten beter zouden zijn, wat zeer bijzonder is, omdat de besproken architectuur nog niet op de markt is, en dus niet onafhankelijk getest is.
Waar gaat dit over? Zitten we op school? Op een voetbalforum? Intel/AMD is hier blijkbaar een wedstrijd als Ajax-Feyenoord of Trump vs Biden. Er waart een diepgewortelde ziekte binnen de tweakers community en dat is zichtbaar in de moderation, het upvoten van lege opmerkingen omdat het positief is over het favoriete rode merk en het downvoten wanneer het over een blauw of groen merk gaat.
Dit is echt storend en vermoeiend.
Ter illustratie een aantal offtopic oneliners die geupvote zijn:
" Om te gamen ben je ook beter af met AMD, toch zeker als je voor fps/€ gaat. "
"Gelukkig heeft nVidia nooit GPUs uitgebracht die heet worden.. "
"of met connectoren die smelten..... "
[Reactie gewijzigd door ABD op 23 juli 2024 03:22]
Ik kan je helaas niet anders dan volkomen gelijk geven. Waar ik inzichten of aanvullingen op het artikel zou verwachten zie ik N=1 reacties gebaseerd op andere merken en soms wel van 20 jaar terug. Veel mensen hebben amper inhoudelijke en gedetailleerde kennis van de materie en willen graag ‘hun gevoel delen’, zichzelf niet afvragend of het interessant is voor anderen. Soort digitale graffiti, zinloos en vervuilend.
De oplossing heb ik niet, maar realiseer me opeens dat ik steeds minder de reacties lees.
Daar kan ik nog aan toevoegen dag de anti-Intel-'hetze' alleen maar sterker geworden is sinds de 13e en 14e gen die te veel verbruiken.
Dat "te" is een waardeoordeel en alhoewel er veel voor te zeggen is dat het inderdaad te veel geworden is, stapt iedereen van kamp anti-Intel wel heel, heel makkelijk over het feit heen dat je gewoon alle kaarten in handen hebt als tweaker door even een power limit in te stellen.
En aan iedereen die zich door deze comment aangesproken voelt, waag het niet door met dooddoeners te reageren als "als je op een snelle/dure processor een power limit zet kun je beter een langzame processor of AMD-processor kopen".
(Mocht men het gooien met zo'n dooddoener niet kunnen laten kan ik alvast een en ander pre-empten met het simpele statement dat je bv 100% van de singlecore prestaties behoudt zolang je de power limit op laten we zeggen 100W of hoger zet. Maar liever heb ik dat iedereen zich er zelf gewoon eens in verdiept wat de schat aan mogelijkheden is van een moderne CPU, ook met de wat heftige verstokers.)
Uiteindelijk waar het op neer komt is om gewoon inderdaad weer eens neutraal tegen intels producten aan te kijken en ook eens verder te kijken dan oppervlakkige ongenuanceerde beweringen.
[Reactie gewijzigd door A Lurker op 23 juli 2024 03:22]
Spijtig genoeg lijkt het er sterk op dat dit het "nieuwe normaal" in de wereld is. Je bent voor of je bent tegen. De één gunt de ander het licht in de ogen niet.
Zelf heb ik veelal een goede (voor mij) reden om het één of het ander qua merk te kiezen. Maar besef dat anderen dat anders kunnen (en van mij mogen) zien en / of andere ervaringen hebben.
Tweakers is, zeker met het "voten". Maar dat is tegenwoordig (niet alleen hier) ook enkel "eens" of "oneens".
Volledig mee u eens. Ik krijg regelmatig weer spijt als ik de commentaar sectie lees.
Wb de Intel marketing machine: voor het werk heb ik performance testen geschreven en gedurende de tijd deze gedraaid op Pentium 4 ht; Core 2 Duo E8400; Xeon W3530, Core i7-3770 en Core i7-10700F. Het is duidelijk te zien dat hun processoren sneller werden met de tijd; precies wat ze ook aankondigden. Er werken een hoop slimme mensen bij Intel (en AMD / Nvidia) en ik mag aannemen dat deze processor het beste compromis (performance; energie behoefte; maakbaarheid) is.
De snelste gaming cpu is de 7800x3d, een cpu die ingame tussen de 30 en 40 watt verbruikt. Intel komt in de buurt met hun topmodel, naar die verstookt in game meer dan 150 watt.
Dus ook bij gamers kiest men waar het kan voor efficiënte hardware
Ik denk dat heel veel gamers het een worst zal wezen hoeveel hun gaming rig verbruikt... Wat belangrijker is waarschijnlijk dat Intel teveel gelazer heeft de laatste paar generaties met hun CPUs, zeker in games.
Nee hoor, boeit me echt niks wat die verbruikt - als het maar werkt in game. Wat AMD vaak niet doet, ja op papier en in de best case scenarios... maar bij de meeste gamers? neuh.
Hoewel arm in specifieke situaties leuk kan zijn, is zakelijk de vraag gewoon niet daar. Zakelijk wil ik niet efficiënte CPUs maar snelle hap, immers tijd is geld. En juist daar blijft intel doorgaans uitblinken. Dat Apple met name specifieke situaties weet te vinden dat Apple Silicon beter presteert is verder dan ook niet relevant voor de meeste gebruikers. Verder ook niet onbelangrijk, veel bedrijven (zo ook de mijne) hebben overeenkomsten met vendors die compleet zijn en goede service bieden. Iets waar specifiek apple ook weer het laat afweten.
Dat de nodige tweakers graag een laptop hebben die zuinig is en lang meegaat is in de praktijk dan ook niet waar zakelijk men op zit te wachten. En natuurlijk Intel maakt met zoals iedere andere partij mooie marketing pitches, naar bottom lijn blijft intel het gewoon wel goed doen. En dat de marketing pitches misschien veel prietpraat bevat mag dan wel zo zijn (zijn andere partijen ook heel goed in zoals Apple), dat is uiteindelijk niet relevant.
De eerste vraag is dan, zakelijk wat? Een standaard kantoor medewerker? Een developer? Een Iter? Allemaal zie ik gewoon een Apple M<1-4> gebruiken, ze kunnen allemaal gewoon hun ding doen en in veel gevallen ook sneller en langer.
De reden waarom het (nog) niet breed wordt ingezet is omdat in veel grote bedrijven het IT beheer wordt opgesplitst naar discipline, dus de Windows 10/11 gasten beheren hun pool en de MacOS gasten beheren hun pool. Net zoals systeembeheerders hun positie niet willen verliezen door cloud migraties, willen de W10/11 beheerders hun positie niet verliezen door migratie naar MacOS. Daarnaast zijn er vaak andere gevoelens in het spel dan gewoon een keuze van 'right tool for the job': Een nieuw OS is eng! Kan ik al mijn dingen er nog wel op doen? Apple is voor patsers! Etc.
En voordat iemand roept, maar upgraden dan!?!? Dat kan vaak ook niet meer met moderne Windows laptops en zeker in het zakelijke segment wordt dat al amper gedaan omdat het te kostbaar is ipv. gewoon voldoende capaciteit in te kopen bij aanschaf voor de duur van gebruik. Kosten kan een ding zijn, want Apple is niet goedkoop, maar het prijsverschil is al minder dramatisch als je gaat kijken naar de gangbare en highend laptops van de zakelijke leveranciers. Een volledig blinged out Dell XPS 16 laptop is ook €4500, een equivalente MacBook Pro 16 Max is €1750 duurder, minus BTW. en het verschil is al minder dan €1450. Dat verschil over jaren (3-5) voor een laptop die sneller is en minder vaak opgeladen hoeft te worden is echt peanuts tov. je medewerker productiviteit. En Slechts weinig mensen hebben zo een laptop nodig.
Het is niet voor niets dat veel Enterprises vanuit andere takken dan beheer de mogelijkheid geven om MacOS devices aan te schaffen...
Enerzijds geef je aan dat je Macs tegenkomt en in de tweede alinea geef je aan dat niet zo is. Uiteindelijk puur gelet op sales figures is de realiteit dat Intel bij verre nog steeds de grootste is. Apple telt totaal niet mee in de zakelijke wereld met die paar miljoen eenheden die ze afzetten.
Dus ook in grote bedrijven in tegenstelling tot je eigen comment, kom je echt geen pools the met Macs tegen, die zijn er gewoon niet. Als je kijkt naar de F500 zie je bijna nul Macs.
Dat komt uiteindelijk zoals ik eerder aangaf dat vendors die bedrijfsmatig aanbieden met name intel aanbieden in de brede zin, in het kantoor zelf, in de back ends, in de server parks. Mac is hier helemaal niet relevant. Heck welke Mac vendor geeft zakelijk support, dat bestaat gewoon niet tenzij je een Mac vendor hebt wat enkel voorkomt bij aparte SMEs.
Qua kosten mag je 1600 euro af doen als weinig, maar welk bedrijf zit te wachten op hogere kosten met geen baten? Wederom dit gebeurd gewoon niet. Ook schrijft men overigens niet af over 3 jaar maat wettelijk 5 jaar.
Dat er third party support bestaat is zo, maar dat is toch veelal voor iPhones. Ik zie nul execs met een Mac als het op F500 aankomt. Dat is toch eerder de tweaker, de zelfstandige ontwikkelaar, de hobbyist.
"Dus ook in grote bedrijven in tegenstelling tot je eigen comment, kom je echt geen pools the met Macs tegen, die zijn er gewoon niet. Als je kijkt naar de F500 zie je bijna nul Macs."
" Als extra voordeel noemde Previn dat binnen IBM zeven engineers 200.000 macOS-apparaten ondersteunen, tegenover de twintig die nodig zijn om 200.000 Windows-apparaten te ondersteunen. Dat is een toename van 186% in support engineering die nodig is voor Windows-apparaten."
IBM heeft ~283.000 medewerkers, dat zou ~70% MacOS zijn bij IBM, dat is veel meer dan dat ik zou verwachten. Je gelinkte bron artikel spreekt ook over 200k Windows devices, onduidelijk is of ze die nog steeds hebben en of ze daar Windows Servers bij rekenen. Want JamF is natuurlijk wel het niveau "wij van WC Eend!"...
SAP 30.000 Macs...
~106.000 medewerkers, dat zou ~28% MacOS zijn, wat nog steeds hoger is dan gemiddeld.
Ik reageerde simpelweg gewoon op deze onjuiste stelling hoor ;-)
"Dus ook in grote bedrijven in tegenstelling tot je eigen comment, kom je echt geen pools the met Macs tegen, die zijn er gewoon niet. Als je kijkt naar de F500 zie je bijna nul Macs."
Bij tenminste 1 F500 kom ik nu al ~20% Macs ronddwalen en dat percentage is groeiende. Heb jij recent inzicht in de overige 499 F500 partijen?
Daarnaast zit men in de SMEs op relatief hoge cijffers (april 2024):
59.5% Windows
22.4% MacOS
21.7% Linux
(en yes dit komt niet uit op 100%)
Het verschil met 2023 is al enorm te noemen, zowel voor MacOS als Linux adoptie in de SME, zeker als je dat vergelijkt met de staat van Macs en Linux (clients) begin 2020.
Zakelijk is ARM prima, zolang het niet voor powerusers is.
Een HR medewerker die de hele dag in Excel en het HR systeem wat een webapp is werkt? Kan handig door met een ARM cpu.
Ga je iets zwaarder werk doen? Dan blijf ik er nu nog voor weg.
Maar voor een bedrijf is het dan wel goedkoper om 50x dezelfde laptop te bestellen dan 25x ARM en 25x x86-64. Waardoor een bedrijf niet de stap maakt. Want geld is een belangrijke factor
Alleen een HR medewerker? Wat een onzin. Als je programmeert of manager bent of achter de kassa zit of onderweg als inspecteur of politieagent een laptop bij je hebt dan volstaat ARM ook meer dan prima. Ik denk dat 95% van de bevolking er meer dan genoeg aan heeft. De markt wordt niet voor niets binnenkort overspoeld met ARM laptops die hele lange accuduur beloven. Doe mij er maar eentje!
Wat je zegt klopt niet. Als power user kan ik je vertellen dat arm z'n werk prima doet. Zo duur zijn macs ook niet in vergelijking met goede kwaliteit windows laptops (Dell xps en zo).
M, geen idee of dit waar is... Ook al is het waar dan scheelt er een FPS of 5 tot 10 max wat bijna niet merkbaar is... Zolang je geen FPS drops hebt is alles OKE denk ik altijd.
Ik koop AMD niet omdat de drivers vroeger zo slecht waren...... Evenals de AMD Athlon 2200XP CPU's, die krengen werden zo heet.... Nu praat ik over 2005 ofzo, vandaag de dag nog altijd de combi Intel en Nvidia puur door slechte ervaringen uit het verleden. Koste niks, je had ook niks.
Ik ben zelf ook niet echt benchmarkgeil ofzo... Ik weet niet eens wat mijn PC haalt en het maakt me ook niet uit. Zolang ik mijn games 100 tot 144 FPS kan draaien is alles voor mij prima.
Moet zeggen dat AMD vandaag de dag wel goed is, maar het blijft kip ei verhaal niet? Intel brengt CPU uit en is de snelste dan AMD, dan Nvidia, dan AMD. Eigenlijk maakt het niet echt uit
[Reactie gewijzigd door Macboe op 23 juli 2024 03:22]
Wilde net zeggen, ik kan me nog een paar goede heethoofd Pentium 4's herinneren. Beide fabrikanten hebben zo hun ups en downs gehad. Ik zou zeggen dat AMD wel in een goede positie zit tegenwoordig. AMD FX, maar ook latere Pentium 4's vergeet ik liever.
Dat terwijl AMD FX helemaal zo slecht niet was. Maar die had specifieke optimalisaties nodig voor optimale benutting en niet veel later kwamen Spectre/Meltdown etc. die best een significant deel van de performance weggesnoept hebben.
En dan heb je ook nog de extended support van AM4. Ze doen het gewoon heel erg goed op dit moment en Intel heeft vooralsnog geen antwoord (behalve dat ze op AMD bashen met vage presentaties).
Ik vind het wel raar om zoiets te zeggen. Er was nog een zeer recente benchmark tests tussen de amd 7800x3d processors van AMD tegenover de veel duurdere high-end intel processors. En de AMD scoorde in meeste opzichten beter voor de helft van de prijs.
Tuurlijk mag je altijd wel het dubbele betalen voor minder fps als je dat wil.
Als je geen idee hebt of het waar is en een statement op basis van iets van 20 jaar geleden in de hardware wereld erin gooit...tsja. ik zou zeggen, lees een review.
die athlon 2200 was dan ook een pak beter dan alle burst technologie die intel had en de opvolgende athlon series ook. Drivers was vooral door nvidia chipset die niet stabiel waren.
maar je statement zegt genoeg, als dat je referentie is en je de jaren van AM4 en AM5 nog steeds niet ziet als verandering met focus naar 2000 era, dan doe je niks anders dan jezelf iets wijsmaken.
goed bezig zeggen ze dan...
misschien kan je beter eens wat nalezen over fps drops en 1% lows en wie er nu juist met de X3D technolgie net dat het beste onder controle heeft....
Als je liever Intel CPU's gebruikt is dat helemaal prima Niels. Maar zoals @d3x ook zegt, heeft het aanhalen van flops uit het verleden van AMD niet zo veel zin.
De performance, prijs, warmteproductie/energieverbruik cijfers van huidige AMD CPU's zeggen genoeg.
google je wel eens? zo van "ryzen 7 issue" reddit ?
en ik vind dit een enorme eikel maar.... YouTube: Why I switched back to Intel...
Dat dus. rare vage shit. de hele tijd. En tuurlijk, iedereen kan geluk (of pech) hebben. Vaak is dit uiteindelijk terug te leiden naar een USB of PCie device waar dat de AMD arch problemen mee heeft. Maar het is AMD specifiek.
en veel, heel veel mensen hebben dergelijke problemen.
google je wel eens? zo van "ryzen 7 issue" reddit ?
Wat een absurd argument. Als ik "Intel xx issue reddit" google krijg ik natuurlijk alleen alles wat mis is met die cpu. En een specifieke video delen die jouw probleem beschrijft is geen goed plaatje van AMD als cpu chipmaker als een geheel. Maar nogmaals, als je slechte ervaringen hebt met AMD, koop dan gewoon Intel. Ik krijg het idee dat je in een bubbel zit waarin mensen zitten met AMD problemen, en daardoor denk jij dat dit alle ervaringen met AMD overkoepelt. Simpelweg niet de realiteit
Helemaal waar, bijna iedereen die ik volg op YT zegt hetzelfde, altijd gezeik met drivers, vage problemen. Sommige zitten een paar jaar bij AMD en kopen daarna weer Intel en je hoort telkens hetzelfde, nu heb ik helemaal geen problemen meer. En dat is veelzeggend.
Leuk dat AMD in grafiekjes beter scoort en wat sneller is dan Intel en ik geloof ook best dat er mensen zijn die tevreden zijn met hun AMD cpu echter dat bovenaan staan komt met een prijs. Gebrek aan Stabiliteit en compatibiliteit! En zelfs Intel moet geen domme dingen gaan doen om AMD proberen te houden want het is het niet waard.
[Reactie gewijzigd door Terrestrial op 23 juli 2024 03:22]
Ik het sind de Athlon700 alleen maar AMD en nog nooit "gezeik" gehad met de CPU. Geen enkele keer. Tegelijkertijd heeft op moment Intel stabiliteitsproblemen, zogenaamd omdat hun moederborden te veel overklokken en de fabrikanten dit schuld zouden zijn. Heel raar, dit zwart-wit denken.
Ik ben zelf met de oudere amd chips niet bekend, dus ik beperk me tot de am4 informatie.
Wat voor koeler had je met de 5950x / 5800x3d dat je in thermal shutdown gebied kwam? Ik heb namelijk met een scythe ninja 5 en een 5800x3d maximaal hoog in de 70 qua temperaturen?
Welk geheugen had je gecombineerd met de 2700x en welke met de 5950x/5800x3d?
Ik heb overigens ook wel problemen met stabiliteit gehad, maar dat was op een gigabyte x570 aorus elite. Mijn nieuwe Asus board geeft gelukkig nog geen problemen, gezien het warranty gezeur wat daar is.
Edit: Geheugen vraag toegevoegd
Edit 2: autocorrect scythe en een verdwaald woord verplaatst
[Reactie gewijzigd door Loc Hardware op 23 juli 2024 03:22]
ik heb een waterblok. de Fractal Design Celsius+ S36 Prisma. Ik had het profiel "silent" gekozen. Je moet dan denken aan de 90+graden dat je een thermal shutdown krijgt. eerder niet. 70 celsius is harstikke OK.
Het is ruk omdat Intel Thermal throttled. Dat was ik gewend. Dan heb je dus direct door dat het systeem te heet wordt en kun je een ander profiel kiezen.
Hier krijg je gewoon een crash, een blauw scherm. Geen melding, niks. Sufferd die ik ben controleerde ik eerst al het andere behalve de thermals. (ik heb tenslotte een LianLi kast met 8 RGB fans, in mijn kleurrijke doch beperkte belevingswereld zorgden 8 van die jongens ook op Silent voor voldoende airflow over de radiator. Die aanname bleek onjuist.
Geheugen: (Asus X470 Strix-F: 5900. Gigabyte X570Master: 5900, 5800X3d)
Patriot 3600 Mhz 16GB: klote, max 2900 Mhz na een weekend testen, proberen, OC-en, lezen. <<Samsung B die.
2xPatriot 4133Mhz 16GB (dus 4x8) easy 4000 met het 4133 XMP profiel. <<beste setje, Samsung B die. Draait nu in het systeem van een familie lid weer probleemloos op 4000 of 3800. Rocksolid ram.
Thermaltake Toughram 3600Mhz 64GB (2x32), op X570 3200Mhz haalbaar, op de X470 3600 XMP profile & go. foutloos.
G.Skill Trident Z Royal Elite 4000Mhz 64GB (F4-4000C18D-64GTES) stabiel op de X570+5800x3D op 3660 Mhz, XMP 4000Mhz profiel en ERP enabled (of was het disabled, ik weet het niet meer en kan nu niet in de bios kijken want ik gebruik het systeem om dit bericht te typen )
de beide Patriot setjes hebben ook gedraaid met de 2700x/x470. beiden nooit hoger dan, wat was het 2800 Mhz of zo. Veel gedoe dus uiteindelijk gaf ik dat op en ging naar default SPD. CPU vervangen door de 5900 toen eindelijk normale snelheden met de 4133 set. 2e erbij gekocht.
Ik vind het vrij vaag dat je met een waterkoeler alsnog de 90+ graden aan kan tikken, maar dat terzijde zou AMD alsnog moeten throttlen tenzij gelijk een thermal shutdown temperatuur wordt aangetikt. Heb je toevallig de loop en mount van het blok ook nog gechecked?
Geklooi met geheugen is inderdaad wel een vrij mogelijk probleem. Ryzen heeft wel een infinity fabric waar je rekening mee moet houden, die kan al ophouden bij 3600MHz als het een beetje tegenzit.
De maximaal stabiele snelheid van die eerste patriot kit lijkt me inderdaad onlogisch voor B-die. Heb je het toevallig gechecked wat de kit was met B-die checker of typhoon burner? Als het gewoon B-die was dan was het waarschijnlijk inderdaad de memory controller die aan het klooien was.
De patriot 4x8 GB op 4000 is misschien ook wel enigzins enthusiast voor een ryzen cpu, maar als je die stabiel hebt gekregen is dat heel net. Ik had persoonlijk op een Gigabyte x570 aorus elite al randje stabiliteit op 4x8 3600cl16 met G-Skill B-die. Nu op mijn B550 bordje heb ik ook nog steeds 3600CL16 xmp aan staan.
De trident op 3660 MHz is meer in lijn met mijn verwachtingen voor een ryzen 5000 memory controller.
De zen+ memory controller was inderdaad nog erger als het op ram stabiliteit aankwam, maar persoonlijk heb ik daar nog niet heel veel ervaring mee met mijn 3200g. Bij die heb ik een 3200CL16 kit gekocht die het tot nu toe gewoon op xmp doet.
Afgelopen februari een nieuwe 5800X3D (icm Arctic Liquid Freezer II 280) op m'n MSI X370 Gaming Pro Carbon (uit 2017) geplakt en een setje Corsair ramgeheugen: CMK32GX4M2E3200C16 op XMP2. Werkt echt goed, had meer problemen verwacht qua stabiliteit... heb uiteindelijk Kombo Strike op 2 gezet voor de beste stabiliteit / performance en sindsdien nooit een probleem gehad. Ding draait ook op <70C tijdens gaming en iets hoger tijdens CineBench.
Echt hulde dat AMD het voor elkaar krijgt om een platform zo lang te supporten.
Verwacht dat ik over een jaar wel overstap op AM5 maar voorlopig is m'n AM4 setup nog prima gangbaar (ook voor gaming).
helaas voor je kom ik ook al uit die tijd... zelfs nog de tijden van de 286 en 386 was ik al systeem bouw aan het doen... dus hetgeen je vermeld van sommige AMD reeksen klopt idd omdat ze steeds de socket moesten volgen van "vriendje" intel....maar ik heb dan ook enkel gesproken over de athlon generatie, niet ervoor waar je met dipswitch gewoon de snelheid kon aanpassen....
maar niet alles in de reeksen was slecht hetgeen jij opnoemt haal je er gewoon uit in de overdrijvende factor. Zeker omtrent die temperaturen, intel heeft door de jaren heen ok heel wat issues gehad met netburst en andere kuch recente...enkel heel wat jaren met core was het beter (ware het niet dat ze er gigantische security flaws ingestoken hadden om de performance ten goede te komen), tot ze het laatste jaren niet meer konden redden tov concurrenten en kijk nu wat ze al 5j uitspoken? de 700-8000-9000 serie waren stuiptrekkingen om het nog op te lossen daarna is het gewoon in de soep gegaan.
Wat je aangeeft van ryzen en hoe, zegt veel over wat je zelf doet en hoeveel kennis je hebt, want veelal is het een compatibiliteits issue dat je zelf bij aankoop heb gemaakt of zuiver onwetendheid wat je er allemaal mee doet in BIOS prutsen etc onder de noemer ik heb de kennis ik weet wat ik doe.....
De agesa en USB en manier dat je dit hier vermeld is het slot dat gewoon aangeeft dat je een typische reddit blaater bent De miserie op x570 was vooral gigabyte met hun shit bios.
Dat er specifieke combo's zijn waardoor er issues zijn kan zeker gebeuren (en je magische ik heb 101 USB devices combo kan dan wel zo iets zijn) , maar 99% heeft er geen last van, dat geld voor beide platformen. Denk je van niet, zoek dan maar eens naar recente netwerk issues bij intel chipset......
[Reactie gewijzigd door d3x op 23 juli 2024 03:22]
Gigabyte bios kwaliteit is inderdaad echt een beetje jammer. Ik had een x570 aorus elite board in mijn main rig wat al een tijd traag opstartte en audio issues gaf. Op een gegeven moment de bios geupdated naar uit mijn hoofd 38G of iets in die trend, in ieder geval de beta bios. Moederboard bricked, startte niet meer op, met usb flash aan het klooien geweest tot ie het weer deed. Toen ie het weer deed was het nog een heel geklooi met of ie gelijk wilde starten. Uiteindelijk toen ie gestart was bios versie 37 erover gegooid en toen deed ie het redelijk normaal. Tegen die tijd had ik alleen al een asus 550 bordje ter vervanging geregeld en die werkt nu zonder problemen. Gecombineerd met die PSU avonturen van een paar jaar terug hoef ik voorlopig even geen Gigabyte meer. Het Gigabyte bordje gaat nu een NAS build in zo gauw ik daar weer tijd voor heb.
nog intel nog amd geven support op memory boven de standaarden... het zijn de MOBO en memory boeren die hier een verkoopsverhaaltje van maken en de benchmark boys die walhalla willen tonen.
4 DDR4 sets (patriot 16GB 3600Mhz, 2x Patriot 16GB 4133 Mhz (totaal 32GB), Thermaltake toughram 64GB 3600mhz en nu GSkill 64GB 4000mhz) en allemaal was het 1 ding: K*t. AM4 is k*t. XMP is een illusie op dit platform. ik moet nu ffs met ERP rommelen, de enige manier die ik heb gevonden om te voorkomen dat het systeem na een cold boot heel de memory training/init hoe het ook heet, opnieuw gaat doen. (trage boot, eerste boot fail overclock (3600mhz) 2e boot geen fail)
Over/undervolt, lakse timings: allemaal zinloos. 2 manieren om dit te voorkomen: Default SPD of ERP geneuzel.
en
5800x3d
wat wil je bekomen? als elke review 100% duidelijk is dat mem tuning boven 3600 geen enkele waarde heeft ga je het toch beter weten wat exotische niet compatibele en intel XMP achtige dingen in een AMD drammen en wat zitten klagen over problemen. De 2000 was idd niet de beste mem controller maar was wel stabiel met een normale ddr4 3200 en was op dat vlakker al sneller dan intel, dus wat wil je? zelf miserie zoeken? de 3000 en 5000 series hebben degelijk stabiele mem controllers.
en waarom blijf je dat oud verleden nu steeds boven halen? de meeste hieren kennen nog niet eens de socket A athlon series laat staan de K series.
[Reactie gewijzigd door d3x op 23 juli 2024 03:22]
Sommige mensen zweren bij DLSS, dat alleen op kaarten van Nvidia te verkrijgen is. Ook heb ik wel eens gelezen dat Nvidia's video encoders een slag beter zijn dan die van AMD. Dit lees ik online. Ik heb geen ervaring met DLSS of encoders van AMD, dus dergelijke argumenten kunnen ook marketing zijn. Voor gaming gebruik ik een Steam Deck, soms in combinatie met een ouder (i7-8086k/GTX1080) gamingsysteem voor streaming.
Nu is wat in het artikel besproken wordt een SoC-achtige chip. Ook daar lijkt AMD heer en meester t.o.v. prestaties, energieverbruik en prijs.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 23 juli 2024 03:22]
Over stable diffusion gesproken: Op mijn Windows desktop heb ik de tool 'LM Studio' draaien. Daarmee heb ik een LLM gedownload, gemaakt door de personen/team achter Stable AI/Stable Diffusion. Dit model is genaamd: stable-code-instruct-3b.
De desktop is karig uitgevoerd met een 10e generatie i3 CPU en 16 GByte RAM (DDR4 3200Mhz) en een NVidia Geforce 210. Wat zo'n beetje de meest zielige kaart van NVidia is. Gebruik het ding bijna nergens voor, maar dacht: "Ach laat ik er maar eens mee gaan spelen met lokale AI". CPU-only AI dus.
Laad dat model in via LM Studio en stel het vragen via de chat-interface van LM Studio. Er zit namelijk ook een server functie in waarmee je via een API die heel sterk lijkt op die van OpenAI de lokale AI aan kan spreken. Maar goed, de chat-interface dus. Ik tiep daar verzoeken om informatie in en st ervan te kijken hoe snel dat specifieke model met antwoorden aan komt zetten. En het is echt geen seconden wachten op elk woord in dat antwoord. Hele regels per seconde vliegen me nu om de oren. En dat dus op die simpele bak. En nee, geen beter koeler dan de standaard koeler die bij de CPU was inbegrepen en ook niet overgeklokt.
Als ik een i5 of i7 CPU had om mee te spelen, dan zou dit CPU-only AI/LLM model al praktisch afdoende zijn voor tekstuele informatie.
Ik ben positief verrast door de prestaties van het werk dat Stable doet. Voorheen was ik met 7B (versie 0.2) modellen bezig van Meta en Mistral. Die waren een stuk "stroperiger" en beantwoorden mijn vragen op dezelfde manier als dat flink kleinere 3B model.
Ook heb ik heel kort met Microsoft's Phi 2 3B model gespeeld. Die was bijna net zo snel, maar hallucineerde wel heel erg snel. Bij een vraag naar verschillen tussen LLM's moest ik van dat model eerst de store bezoeken (generieke term, niet de Microsoft store). Toen ik vroeg waarom, kreeg ik een onzin antwoord, daar antwoordde ik met een soortgelijke stompzinnige opmerking en de LLM geeft me een antwoord alsof het een super jaloerse partner was die mij ten alle tijden in de gaten moest houden en daarna antwoordde dat het van me hield...
Daar ben ik het dagelijkse leven al niet van gediend, dus dat model is net zo snel van mijn drive verdwenen als dat het binnenkwam. Phi 2 liet bij me een nare smaak achter aangaande 3B modellen. Toch maar eens het 3B model van Stable eens aangezwengeld en dat is een compleet andere en heel veel betere ervaring.
Om te gamen ben je ook beter af met AMD, toch zeker als je voor fps/€ gaat.
fps/€ is ten eerste heel game specifiek en daarnaast ook nog eens irrelevant voor velen. Tenzij je heel erg budget gebonden bent, gaat men over het algemeen liever voor beter dan goedkoper, Steam stats ondersteund die conclusie ook.
Als ik moet kiezen tussen een AMD en Nvidia GPU, dan momenteel (en al eigenlijk jaren) Nvidia. Niet alleen voor technieken als DLSR(3) en RTX (raytracing), maar ook voor het gebruik van Cuda cores in AI/LLM, 3D rendering en algehele berekeningen. De laatste keer dat ik een AMD GPU heb gekocht is 20+ jaar geleden en hete het nog ATI, de tijd dat prijs/prestatie verhouding nog wel heel relevant voor mij was en sindsdien daar ver van weg gebleven met in het achterhoofd dat goedkoop soms ook duurkoop kan zijn...
Maar als we het over iGPU hebben dan is/was AMD heer en meester op het x86 platform qua low power efficiëntie. Ik heb dan ook twee mini PCs, twee laptops en een Steam Deck in huis als PCs, welke allemaal AMD aan boord hebben, 1 grotere NAS heeft AMD aan boord en het enige wat nog Intel aan boord heeft is 1 kleine NAS. En heb alleen een hele oude Nvida kaart in huis die niet meer gebruikt wordt omdat deze teveel stroom trekt. Ik ben dus alles behalve anti AMD, ik ben eigenlijk niets 'anti', ik heb bepaalde wensen en in bepaalde situaties voldoet de ene producent wel en in het andere geval niet. Dat is bv. ook waarom ik naar Apple M<1-4> producten kijken omdat ik zuinig (minimaal verbruik) en energie efficiëntie erg belangrijk vind.
ARM: ja, zou ook raar zijn als dat niet zo was met een compleet ander CPU design en filosofie.
AMD: je lijkt een kort geheugen te hebben (FX, Ryzen 2x00, Ryzen 3x00) Ik denk dat enkel de huidige generatie pas echt meer performance per watt levert dan wat Intel er tegen over zet.
Ik denk juist, als ik dit zo lees, dat dit veel meer de ARM gedachte (alles in 1 chip, een echte SoC) volgt dan wat dan ook voorheen. En ja, de SoC is complexer (zelfs geheugen geïntegreerd) maar het uiteindelijke complete systeem zal daardoor veel simpeler zijn. En waarschijnlijk ook veel zuiniger.
Ik erger me inderdaad al jaren aan het lawaai dat gaming laptops maken, terwijl ik eigenlijk alleen maar league of legends speel, de meeste intel met nvidia gekopppelde laptops worden na een uur al erg warm en maken zeer veel lawaai. Het is lachwekkend dat ik nu dezelfde FPS, met dezelfde ultra instellingen gewoon 120fps haal op een base M2 macbook zonder fan, die daarbij ook niet bijzonder warm wordt, niet zoals de intel / nvidia/ amd laptops in elk geval. Sinds dat ik 12 jaar oud was alweer 20 jaar geleden hoopte ik op zo'n laptop, nu nog zorgen dat de concurrentie ook zo'n chip maakt
Waar Intel in onderscheidt, is dat ze een andere visie hebben over het versnellen van computers. AMD heeft nu net een compact Zen core ontwikkelt, maar die nog niet voor consumenten.
Intel erkent wel dat een gemiddelde PC slechts een paar P-cores nodig heeft voor foreground tasks en de rest kan eigenlijk zo efficient als dat kan op tragere cores. Vooral echt CPU number crunchen zoals sommige simulatie software, rendering, compilatie, enzovoort kunnen prima over heel veel meer cores verspreid worden. Het is of een keuze: 30% meer transistors voor 14% meer IPC, of 30% meer cores. Als je single en multi thread wil winnen, ga je niet met enkel P of enkel E cores die strijd winnen.
Het enige nadeel is wel dat een heterogene architectuur krijgt, met heterogene instructieset ondersteuning enzovoort. Maar ook AMD is die kant ingeslagen met zijn X3D CPUs die 2 CCD's bevatten.
Ik denk nog steeds dat dit [op papier] een interessant concept kan zijn, maar de vraag nu ligt bij de uitvoering. Intel wordt al jaren geplaagd door zijn eigen productie procede. Dat ze nu P cores uitbesteden aan TSMC maakt het wat mij betreft erg interessant, hopelijk kan het nu echt laten zien wat de P&E architectuur kan bieden.
De vraag die ik echter overhoud is of al die inter-chip communicatie netzoals bij AMD voor veel extra stroomverbruik zal zorgen. Bij AMD werkt de IF bus niet voor niets, en dat verbruik is beetje verstopt onder de van geheugencontroller, dus niet in elke stroommeting even makkelijk zichtbaar. Reden temeer dat AMD's mobiele SoCs (CCD+I/O+iGPU) juist weer terugbrengen naar 1 chip. Ik ben benieuwd of Intel die energie efficiente chiplet communicatie ook meteen onder de knie heeft.
dat ze deze niet in een consumenten product steken is een eigen design keuze, net zoals dat ze nu een statement maken dat 2CCD met 8 cores voldoende is, terwijl ze er perfect meer kunnen plaatsen of een combinatie van de 2 type cores (als ze die logica willen inbouwen)
Intel doet ook een split in L3 cache tussen P en E om complexiteit weg te nemen, niet voor niks dus...
Waar Intel in onderscheidt, is dat ze een andere visie hebben over het versnellen van computers
dat is maar hoe je marketing wil geloven.... als ze geen e-cores hadden dan had intel tot 2024 maar 8 cores gehad want meer was niet mogelijk om die binnen een TDP ook maar iet of wat capabel te houden om consumenten performantie te leveren. e-cores wordt in d emarkt gezet als power efficient maar dient uiteindelijk gewoon voor de theoretische benchmarks. Het offloaden van taken is al meer miserie geweestd an wat anders dankzij de MS OS soep. Kijk maar naar de server cpu van intel xeon 5, alle hoge core copunts hebben gigantisch lage base clock en beperkte peak turbo omdat ze power niet meer in controle hebben....
RAM geheugen mee in de CPU mag voor mij gerust uitbereiden naar de desktop markt. Dan zou de bus in principe nog sneller kunnen (geen gigantische printbanen) en kunnen de moederborden nog kleiner.
RAM geheugen mee in de CPU mag voor mij gerust uitbereiden naar de desktop markt.
Om het argument van uitbreiding tegen te gaan: in de praktijk heb ik meerdere keren een computer gekocht met net genoeg RAM. Door de jaren heen werd RAM de bottleneck, maar tegen de tijd dat ik meer RAM wilde bijkopen was de hele markt over op een nieuwe techniek waardoor mijn legacy-ram net zo duur, of duurder, was als toen ik mijn pc bouwde. Nu koop ik bij aanschaf meteen absurd veel RAM, nooit spijt van gehad. Dus als ik toch niet uitbreid dan ben ik het helemaal met je eens, kan dat geheugen net zo goed op de die zitten.
Dus als ik toch niet uitbreid dan ben ik het helemaal met je eens, kan dat geheugen net zo goed op de die zitten.
Totdat het stuk gaat..
maar tegen de tijd dat ik meer RAM wilde bijkopen was de hele markt over op een nieuwe techniek waardoor mijn legacy-ram net zo duur, of duurder, was als toen ik mijn pc bouwde.
Dan ben je wel erg laat. RAM wordt niet meer zo snel goedkoper als vroeger, maar ik upgrade RAM nog altijd.
Bij aanschaf absurd veel kopen kan, maar kan ook een dure grap zijn afhankelijk van de RAM prijzen die soms nogal volatiel zijn.
Ik zou het zelf echt jammer vinden. Ik heb toch het idee dat het een nieuwe variant op de vendor lock in is. Net zoals de integratie van de gpu in de cpu, inmiddels zijn er geen moederborden met integrated graphics meer te koop.
Krijg je dan niet hetzelfde effect als bij Apple dat Intel de hoofdprijs kan vragen voor hun geheugen omdat je geen keuze heb? Nu is er stevige concurrentie en dat houdt de prijzen laag omdat je zelf kunt beslissen waar je je geheugen haalt voor Windows/Linux Desktops en Laptops.
Kijk zelf meer eens wat hetzelfde geheugen in een Apple laptop kost vs in de pricewatch voor een Intel/AMD PC.
Ja, de prijzen van Apple waren 10-15 jaren geleden vrijwel identiek aan Dell of HP, maar nu zijn hun prijzen echt idioot en je hebt nog weinig keus ook.
Ik vraag me echt af wat mijn volgende computer gaat worden. Ik heb heel lang alleen Apple gekocht, vanaf het moment dat ze op x86 over gingen, maar in 2021 weer een Windows 10 PC gekocht, want de Mac Pro opties waren echt waardeloos. Maar Windows 11 gaat ook een kant uit die ik niet fijn vind, terwijl ik macOS nog steeds wel fijn vind. Linux is ook lastig voor mij en heb ik niet veel goede ervaringen mee (gebruikte ik voor 2006 ipv OSX).
Ik vind het kunnen upgraden van hardware omdat die verouderd of stuk gaat wel belangrijk. Het is de reden dat ik mijn Mac Pro 2010 nog steeds goed kan gebruiken.
De hele industrie lijkt kanten op te gaan die niet fijn zijn, het wordt steeds meer korte termijn, niet repareerbare, wegwerp rommel. En dat geld voor andere systemen zoals auto's ook steeds meer.
Ik vind het ook jammer dan de geheugen bandbreedte ontbreekt in het artikel. Heb je een hele pagina over AI waar dat een belangrijke factor is en dan mist dit. Van wat ik uit andere bronnen haalt wordt dat 8500MT/s, ofwel 544GB/s. 10% beter dan een Nvidia RTX 4070 super. Met 68GB/s (bedankt @xorpd ) niet echt competitief.
[Reactie gewijzigd door svenk91 op 23 juli 2024 03:22]
Eerst roepen dat de Die size het zelfde blijbt bij HT en dat er prestatie winst is toh hogere stroom verbruik en dan verderop roepen dat de Die Size niet te verantwoorden is voor HT en door het weg laten een kleinere chip kunt maken.
Moet trouwens zeggen dat ondanks dat we al heel lang P en E cores hebben windows hier nog steeds niet lekker mee omgaat,
Power plans kun je alleen goed configureren op E cores en voor P cores moet je heel veel truckage uit halen. Daarnaast bursten ze zo ver in TB dat de package gewoon constand 100 graden berijkt waardoor je procesor wel lager moet gaan clocken wil je batterij niet leeg lopen waar je bij staat of de kamer verhitten als een kachel.
Ik baal echt dat we geen AMD laptops kunnen bestellen bij ons
er staat nog heel wat meer marketing in hoor, lees maar over die e-cores en elk plaatje geeft aan dat het een simulatie is en dat er dus +-10% marge op zit...
daarnaast is er nu weer geen plaats meer in de IO die voor die extra 2 cores, want dat was volgens intel marketing het walhalla om alles in deep power te kunnen brengen.
elke generatie wijkt sterk af van een andere, met volledige design changes, dit is gewoon niet goed naar support van die platformen. Er komt garantie sw en patch miserie van.
Ik baal echt dat we geen AMD laptops kunnen bestellen bij ons
Dat is nog steeds gewoon een gevalletje van Intel R&d budget sponsering dat speelt... Dell is daar nog steeds een mooi voorbeeld van met lattitude...maar Dell vergeet dat dit hun ook wel eens in de rug zal schieten en dat zal niet lang meer duren.....
Een E-core only processor ala N100 wordt dan wel aantrekkelijk met de IPC van Skymont, vooral als ze daar 8-16 cores in kunnen plakken. Kan ik wel goed gebruiken voor een klein servertje
Ook lijkt me dat gaming handhelds kunnen van een goede E-core only CPU profiteren aangezien ze een stuk minder batterij vergen en ik verwacht daardoor ook een stuk minder hitte.
[Reactie gewijzigd door recyclebin op 23 juli 2024 03:22]
de e-cores waren in het verleden niet gemaakt voor gaming, (waarom dan anders nog P cores?) dat ze in deze generatie dan bijna zo sterk zijn als de vorige generatie laten we dan nog amar even afwachten tot er echte resultaten zijn en weg vna de marketing slides waar overal opstaat dat het theoretische schaling zijn met een marge van 10%...
Met hyper-threading bijna uit de weg, is Intel hier niet bezig de X86S architectuur stapsgewijs in te voeren? In deze pdf vindt ik de string 'hyper' niet terug.
(Ik ben nooit fan van HT geweest, had een Pentium 4 met een blijkbaar hiervoor niet geoptimalizeerde Fedora Core : wanneer in de cpu monitor de ene thread 100% aanwees ging de andere thread in spiegelbeeld naar 0%, leek me toen niet zo nuttig. De 100W stroomverbruik voor 1 core ditto.)
Pentium 4 was de eerste mainstream cpu waar het in zat. In 22 jaar tijd is hyper threading wel ietsjes verbeterd. Eerste generatie van nieuwe technieken is nooit echt optimaal.
Hyper-threading is ondertussen al 6 jaar gedeactiveerd in OpenBSD en sommige van de leidende Linux kernel ontwikkelaars zijn het eens met deze beslissing van OpenBSD. Hyper-threading is een ernstige verzwakking van de beveiliging.
Met hyper-threading bijna uit de weg, is Intel hier niet bezig de X86S architectuur stapsgewijs in te voeren? In deze pdf vindt ik de string 'hyper' niet terug.
De "correcte" (lees: niet markering/handelsnaam) is (simultaneous) multitreading (SMT)
Tevens lijkt dat document meer over de instructieset zelf te gaan, niet de features van de architectuur.
[Reactie gewijzigd door DvanRaai89 op 23 juli 2024 03:22]
Intel maakt soms ineens een snellere processor, maar dan met bijna het dubbele stroomverbruik. Het percentage sneller is dan zo laag dat je wel gek zou zijn om voor 2% sneller een oven in je kamer hebt staan. Intel is momenteel niet zuinig, niet efficiënt en niet kosten effectief . AMD heeft al meerdere ronden gewonnen op al deze gebieden.
En over het verleden...
Eerst was AMD koning met hun 64bit instructies. De Athlon serie. Toen pakte Intel de kroon voor beste processor . Nu heeft AMD de kroon weer. Dat Intel af en toe een snellere processor heeft, zegt niks. De Intel architectuur is gewoon slechter dan AMD.
Maar dat zegt niks over de toekomst. Het is gewoon concurrentie en dat is goed voor ontwikkeling. Het houdt alle partijen scherp. Als ARM of misschien zelfs risc-v dadelijk sneller en beter worden qua instructiesets, wordt de strijd nog heviger. Ik zie er al naar uit. Voor nu is AMD duidelijk de beste keuze.
Nee hoor.
Risc-V is very much alive.
Het wordt veel gebruikt in simpele toepassingen en vooral china is bezig met uitbreiding van de sets.
Waardoor ik me kan voorstellen dat wanneer de mogelijkheden in de instructiesets uitgebreider worden, risc-v ook meer aandacht krijgt van de grote jongens.
Risc-V is zonder licentie te gebruiken en dat is natuurlijk interessant. Want dat is goedkoop - lees gratis
Lijkt een mooi verhaal, maar wat gaat dit in de praktijk voor consumenten betekenen? In de praktijk laat Intel het keer op keer afweten wat betreft stroomverbruik, warmte-ontwikkeling en accuduur. En met de nieuwe Snapdragon ARM CPU van Qualcomm lijkt de achterstand helemaal onoverbrugbaar.
/i/2006735184.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006735250.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006735186.png?f=imagegallery)
/i/2006735188.png?f=imagegallery)
/i/2006735190.png?f=imagegallery)
/i/2006735192.png?f=imagegallery)
/i/2006735194.png?f=imagegallery)
/i/2006735200.png?f=imagegallery)
/i/2006735204.png?f=imagegallery)
/i/2006735206.png?f=imagegallery)
/i/2006735202.png?f=imagegallery)
/i/2006735212.png?f=imagegallery)
/i/2006735214.png?f=imagegallery)
/i/2006735208.png?f=imagegallery)
/i/2006735210.png?f=imagegallery)
/i/2006735196.png?f=imagegallery)
/i/2006735198.png?f=imagegallery)
/i/2006735216.png?f=imagegallery)
/i/2006735218.png?f=imagegallery)
/i/2006735220.png?f=imagegallery)
/i/2006735222.png?f=imagegallery)
/i/2006735224.png?f=imagegallery)
/i/2006735230.png?f=imagegallery)
/i/2006735228.png?f=imagegallery)
/i/2006735232.png?f=imagegallery)
/i/2006735234.png?f=imagegallery)
/i/2006735236.png?f=imagegallery)
/i/2006735238.png?f=imagegallery)
/i/2006735240.png?f=imagegallery)
/i/2006735242.png?f=imagegallery)
/i/2006735182.png?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006990522.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006915524.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2004607492.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006987450.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006960500.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006917434.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006851794.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005833550.jpeg?f=fpa)
/i/2004611214.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005816886.jpeg?f=fpa)
/i/2006710530.png?f=fpa)
/u/4022/crop5abf5052151cb_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/257243/crop67d5ead43213c_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/19665/ElfEverQuestTweakersSmall.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/413995/crop5daf4ad59bbb8.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/6764/cergorach.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/268575/oldskool.jpg?f=community){kind=small}
/u/40481/crop63f777c898038_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/363766/crop57e15e3652eb1_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/91316/crop638e008b798b3_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/21712/crop668d500bcc980_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/451662/crop581c872c4e968_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/174878/SCKnightMicro.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/403796/avatar-small.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/175420/crop61db36da0784a_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/172175/crop5fab02e55e7d4_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/55093/UPpharoah.jpg?f=community){kind=small}
De miserie op x570 was vooral gigabyte met hun shit bios./u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/91627/crop6479f5b3c63ee_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/92809/crop577f58c1b8795.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/459792/crop5d711255ea9da_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109773/ziltoid_fetid_70px.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/1273008/crop62adc3ef59823_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/116610/Baby.tux.sit-icon.jpg?f=community){kind=icon}
/u/321091/crop5eb047be81d0c_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/954149/crop5984ccfcadb91.png?f=community){kind=small}
/u/1820372/crop6315cf985f21d_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/326977/crop64ca134a287fb_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/12436/p1_normal.png?f=community){kind=small}