Inleiding
In de laatste dagen van 2023 blikken we terug op de televisie- en monitorontwikkelingen van het afgelopen jaar. Daarin gebeurde best wat, ook al was het op televisiegebied meer een jaar van evolutie dan van revolutie. Terugblikkend geldt dat ook voor monitors, hoewel de prijsontwikkeling dit jaar prettige gevolgen had voor iedereen die een nieuw beeldscherm nodig had. Na jaren van corona en schaarste is er nu weer een ruime selectie aan schermen die zich goed lenen voor thuiswerken en ontspanning.
:strip_exif()/i/2006313036.jpeg?f=imagearticlefull)
Net als 2022 stond 2023 in het teken van de voortdurende strijd tussen LG's woledschermen en Samsung's QD-oledpanelen. Nieuw is dat die strijd zich uitbreidde van televisies naar monitors. Samsung kwam vorig jaar al met de eerste kleine QD-oledpanelen; de eeuwige concurrent volgde dit jaar met woledpanelen met de populaire 27"-beeldmaat. Daarmee kwamen er eindelijk wat oledmonitors in de winkels te liggen, ook al is lcd, net als bij televisies, nog steeds dominant.
Op lcd-gebied waren de ontwikkelingen misschien niet zo spannend, ook al krijg je letterlijk en figuurlijk steeds meer waar voor je geld: verschillende fabrikanten introduceerden dit jaar extra grote televisies van 80 tot zelfs 100 inch, die minder duur zijn dan je misschien zou denken. Een miniledbacklight zorgt ervoor dat deze modellen ook op hdr-gebied kunnen meekomen met de oledconcurrentie. Dezelfde oplossing zien we ook steeds vaker op monitors, ook op de wat goedkopere exemplaren.
We hebben de belangrijkste ontwikkelingen op televisie- en monitorgebied van 2023 in dit artikel op een rijtje gezet, voorzien van benchmarks en data die we uit de Pricewatch hebben gehaald om de ontwikkelingen nader te duiden.
Televisieontwikkelingen: oledstrijd en miniledzones
Nadat Samsung Display vorig jaar met QD-oled op de markt kwam en daarmee voor het eerst direct de concurrentie aanging met LG Display, was er dit jaar op het eerste gezicht wat minder vuurwerk op tv-gebied. Maar als we wat verder kijken, hebben we wel degelijk (grote) stappen gezien, zowel op het gebied van oled als lcd.
Oledstrijd
LG Display, dat met zijn woledtechnologie de afgelopen jaren de enige fabrikant van oledpanelen voor televisies was, kreeg vorig jaar dus concurrentie uit de hoek van aartsrivaal Samsung Display. Hoewel de tv-fabrikanten die de woledpanelen gebruikten, LG Display trouw zijn gebleven en niemand overstapte naar Samsung, koos Sony ervoor om zowel de panelen van LG als de nieuwe panelen van Samsung te gebruiken in zijn televisies. Het positioneerde daarbij de QD-oledpanelen van Samsung hoger in de range. Dat was niet onlogisch, maar het zal bij LG ongetwijfeld niet met gejuich zijn ontvangen. De QD-oledpanelen die Samsung vorig jaar introduceerden, hadden twee voordelen boven LG's technologie. QD-oledpanelen boden door hun andere opbouw een groter kleurvolume en een hogere helderheid dan LG's woledpanelen uit 2022. Dat verschil in kleurvolume kan LG niet zomaar oplossen, maar de concurrentie van Samsung heeft er waarschijnlijk wel voor gezorgd dat LG zijn mla-technologie versneld op de markt heeft gebracht. Zeker weten doen we dat niet, maar volgens eerdere geruchten zou mla eigenlijk op zijn vroegst in 2024 geïntroduceerd worden.
Mla is een laag binnen het scherm, bestaande uit miljarden minuscule lensjes die het licht van de oleds bundelen om lichtverlies door verstrooiing binnen het paneel te voorkomen. Het resultaat is een netto hogere lichtopbrengst, zonder dat daar een hoger energiegebruik tegenover staat. Het toevoegen van mla maakt schermen duurder en daarom hebben we het dit jaar alleen in de topmodellen van LG Electronics, Panasonic en Philips TV gezien. Bij onze test zagen we dat mla inderdaad de beloofde helderheidsboost bracht. De voor 2023 nieuwe OLED G3 van LG Electronics die wij reviewden, noteerde een piekhelderheid van ruim 1000cd/m², terwijl de G2 van vorig jaar bleef steken op ongeveer 900cd/m².
Als LG Display had gedacht Samsung door de toevoeging van mla weer de baas te zijn, dan moet dat een kleine tegenvaller zijn geweest. Samsung Display kwam begin dit jaar met zijn tweede generatie QD-oledpanelen, die door Samsung Electronics gebruikt zouden worden in de S95C-televisie en bij Sony onderdak kregen in de A95L. Over wat Samsung precies verbeterde bij die tweede generatie panelen, was het niet bijzonder loslippig. Het enige wat bekend was, was dat de efficiëntie van de gebruikte blauwe oleds verbeterd was, met als resultaat dus ook een hogere helderheid. Het resultaat is dat de nieuwe high-end oleds met panelen van beide fabrikanten een flinke stap hebben gemaakt en elkaar wat helderheid betreft niet of nauwelijks ontlopen. Samsungs QN95C bleek in onze tests namelijk net wat helderder dan de LG G3 bij een fullscreenmeting, terwijl de piekhelderheid van de G3 juist iets hoger lag. Sony's A95L die aan het eind van 2023 uitkwam en momenteel in ons testlab bivakkeert, noteert, nipt, de hoogste waarden van alle oledtelevisies die wij tot nu toe getest hebben.
- Max helderheid hdr 5% window
- Max helderheid hdr full screen
(Piek)helderheid van recente high-end televisies met tweede generatie QD-oledmodellen in blauw en tv's met mla-panelen in rood
Veel meer zones
Ook in het, veel grotere, segment van lcd-televisies heeft de ontwikkeling dit jaar niet stilgestaan. En dan hebben we het niet zozeer over de ontwikkeling van de panelen; op dat vlak hebben we geen spannende vernieuwingen gezien. Als televisiefabrikant heb je de keuze uit een handvol paneelleveranciers die de keuze bieden uit ips- en VA-panelen. Die panelen worden groter en goedkoper. Voor VA-panelen geldt dat de kijkhoeken, van oudsher de achilleshiel van deze technologie, steeds beter worden en met speciale coatings die onder andere Samsung toepast in zijn topmodellen, zelfs gewoon goed te noemen zijn. Ook zijn we op het punt aangekomen dat de meeste lcd-televisies in het midden- en hogere segment inmiddels voorzien zijn van native 100-120Hz-panelen en we ook hogere refreshrates steeds vaker terugzien.
Dat zijn allemaal kleine stappen die over de laatste jaren verspreid genomen zijn. Als er iets is dat zich dit jaar sterk heeft ontwikkeld, dan is het de aansturing van de backlight van duurdere lcd-televisies. Miniledbacklights, waarbij het lcd-paneel van achteren belicht wordt door een grid van honderden of soms zelfs duizenden leds, zijn niet nieuw, maar de 'resolutie' waarin die backlights aangestuurd worden, gaat steeds verder omhoog. Tot nu toe werden die leds vaak in clusters van vier of meer leds aangestuurd, waardoor het aantal zones veel lager was dan het aantal leds, maar dit jaar zagen we bij verschillende fabrikanten leds in kleinere clusters of die individueel werden aangestuurd.
:strip_exif()/i/2006285152.jpeg?f=imagearticlefull)
Backlights van verschillende TCL-televisies. Vlnr: fald 12x10 zones, miniled 24x12 zones, miniled 48x12 zones, referentiemonitor, miniled 95x54 zones
Samsung kwam begin dit jaar met de QN95C, het topmodel voor 2023 van de qled-lcd-televisies. De voornaamste vernieuwing van die tv ten opzichte van zijn voorganger was de (bijna) verdubbeling van het aantal zones waarin de backlight verdeeld was, naar ongeveer 1500 zones bij de grootste beeldmaat. Ook Hisense gaf het UXK-topmodel van dit jaar tot 1500 zones. TCL spande dit jaar de kroon: de 85"- en 98"-X955 beschikken over iets meer dan 5000 leds, die allemaal individueel aangestuurd worden. Die race naar meer zones heeft direct impact op de beeldkwaliteit van deze tv's. Zeker bij de TCL X955 is de aansturing van de backlight zo fijnmazig, dat van zichtbare blooming nauwelijks sprake is. De helderheid van high-end miniledtelevisies maakt ook sprongen, waarbij TCL de hoogste waarden laat noteren: tijdens een hands-onsessie met de X955 maten wij een piekhelderheid van bijna 5000cd/m².
De stelling dat oled en lcd door deze ontwikkeling wat prestaties betreft vergelijkbaar worden, is wellicht wat prematuur, maar duidelijk is wel dat de zwakke punten van beide technologieën, de beperkte helderheid van oled en de matige kijkhoek en slechte zwartwaarde van lcd, steeds minder zwak worden en beide technologieën dus wel degelijk stap voor stap naar elkaar toegroeien wat beeldeigenschappen betreft.
Steeds groter
Met onze Pricewatch hebben we een uniek inkijkje in de markt voor televisies omdat we van honderden winkels inventariseren welke producten er verkocht worden. Door de data van de afgelopen jaren te vergelijken, zien we interessante trends.
Ten eerste zien we het aandeel van grote televisies steeds verder toenemen. Terwijl in 2019 25 procent van alle nieuwe modellen een beelddiagonaal van 65 inch of groter had, was dat aandeel dit jaar gegroeid tot 40 procent. Vooral het aanbod in het segment tussen 74,5 en 85 inch is hard gegroeid: steeds meer fabrikanten bieden meerdere toestellen met deze grote beeldmaten aan.
Als we kijken naar het aantal televisies per merk, dan steekt Samsung met kop en schouders boven de concurrentie uit. Dat komt niet alleen omdat Samsung inderdaad veel verschillende modellen uitbrengt, maar ook omdat het Koreaanse merk er sterk in is om van technisch dezelfde televisies meerdere varianten uit te brengen, die bij verschillende winkeliers te koop zijn. Buiten het enorme aanbod van Samsung valt op dat ook in de televisiemarkt de Chinese merken aan een opkomst bezig zijn, waarbij vooral TCL zijn aanbod in ons land sterk uitbreidt.
Hoewel oledtelevisies voor de liefhebbers het meest tot de verbeelding spreken, is het aantal verschillende oledmodellen beperkt en groeit het niet hard. Wat aanbod betreft blijft lcd veruit de overheersende technologie.
In de televisiemarkt is het al jaren 4k dat de klok slaat en daar veranderde de afgelopen vijf jaar niet veel in. Opvallend is dat 720p, populair in het goedkoopste segment, full hd heeft ingehaald wat aantal aangeboden modellen betreft, terwijl 8k niet doorbreekt.
Monitors: het jaar van oled
Ook op monitorgebied was 2023 het jaar van oled, waarbij woledpanelen en QD-oledpanelen om de gunst van de consument vochten. De oledtechniek heeft een aantal belangrijke voordelen boven het gangbare lcd: een uitstekend contrast, zeer goede kijkhoeken, een vaak betere uniformiteit en zeer snelle responstijden. Televisies met een oledscherm bestaan al een jaar of tien en je kunt al zo'n vijftien jaar oledsmartphones vinden, terwijl pc-beeldschermen met een oledpaneel lange tijd niet leverbaar waren.
Vorig jaar begonnen LG Display en Samsung Display eindelijk de productie van oledpanelen voor monitors, waardoor er dit jaar 24 nieuwe oledschermen verschenen in onze Pricewatch. Relatief aan het totaal van ongeveer 900 monitors dat dit jaar werd geïntroduceerd, is dat natuurlijk niet zoveel, maar het is alsnog meer dan het totaal aantal oledmonitors dat eerder verscheen. Er is bovendien een grotere variëteit aan schermen beschikbaar, met meer verschillende maten, verhoudingen, resoluties en soorten oledpanelen. Zelfs het ter ziele gaan van Joled, het Japanse consortium dat inzette op inkjetgeprinte rgb-oledpanelen voor beeldbewerking, kon het oledfeestje niet meer verstoren.
De QD-oledpanelen van Samsung Display werden ook al in 2022 geleverd in de 34"-maat met 21:9-verhouding en 3440x1440 pixels. In 2023 kwam daar vervolgens een 49"-paneel bij, voorzien van 5120x1440 pixels, wat een 32:9-beeldverhouding oplevert. LG Display levert woledpanelen met, naast monitorvarianten op de 48"- en 42"-4k-panelen voor in televisies, panelen van 45"-ultrawide (3440x1440 pixels) en 27"-wqhd (2560x1440 pixels).
Op de televisiemarkt heeft woled een jarenlange voorsprong opgebouwd op QD-oled, dat pas in de afgelopen twee jaar werd geïntroduceerd. Op monitorgebied is eerder QD-oled de bovenliggende techniek. De eerste QD-oledmonitors verschenen in 2022, gelijk met de televisies. Grote woledmonitors op basis van televisiepanelen waren er ook toen al, maar het duurde nog tot dit voorjaar voor de eerste 27"-woledschermen in de winkels zouden liggen. Als we kijken naar de reviews die we dit jaar schreven over beide soorten schermen, blijkt dat QD-oledmodellen over het algemeen feller gaan dan woledschermen, waarvan de maximale fullscreenhelderheid niet best is. Sommige monitors komen nauwelijks aan de helderheid van 150cd/m², waarop we standaard onze tests uitvoeren. ASUS' ROG Swift OLED PG27AQDM is de enige woledmonitor die wat helderheid betreft mee kan komen met QD-oledmonitors, die over het algemeen een helderheid wit van ongeveer 250cd/m² bereiken als het hele beeld wit moet zijn. Naast een hogere helderheid hebben QD-oledschermen bovendien nog betere kijkhoeken dan de woledschermen die we hebben getest, waarbij het kleurbereik nog wat groter kan zijn.
- Maximale helderheid wit sdr
- Maximale helderheid wit hdr (2% window)
QD-oled is geen perfecte techniek: een nadeel dat QD-oledschermen delen met QD-oledtelevisies is de mindere omgang met reflecties en invallend omgevingslicht. Waar woledschermen er bij omgevingslicht ongeveer zo uitzien als (semiglossy) lcd's, wordt het paneeloppervlak van een QD-oledscherm grijs wanneer er licht invalt, haast zoals een oude plasmatelevisie. Daarmee kunnen QD-oledschermen er overdag juist minder contrastrijk uitzien dan de gemiddelde lcd-monitor, ook al straalt een zwart scherm geen licht uit.
Zowel QD-oled- als woledschermen hebben ten opzichte van een 'normale' lcd-monitor een andere subpixelindeling. Woledschermen, waarbij de subpixels in de volgorde rood-wit-blauw-groen naast elkaar zitten, zien er daardoor al wat minder scherp uit dan lcd's met de standaard rood-groen-blauwindeling. Bij QD-oledschermen zitten de pixels niet op een rijtje, maar zit de groene subpixel boven de rode en blauwe exemplaren. Daardoor zijn er op zo'n scherm als je goed kijkt wat paarse en groene randjes te zien aan de boven- en onderkant van contrastrijke overgangen. In tekst is die color fringing vooral te zien bij witte tekst op een donkere ondergrond. De wat vierkantere vorm van de pixels van de QD-oledpanelen uit 2023, ten opzichte van de eerstegeneratieschermen van 2022, verhelpt dat effect niet compleet.
Verschillende soorten subpixel-rangschikkingen, van links naar rechts: QD-oled, woled, lcd
In de woledschermen die tot nu toe uitkwamen, zien we tot slot meer variatie in kromming dan bij QD-oledpanelen. QD-oledmonitors die tot nu toe verschenen, zijn allemaal 1800R gekromd, terwijl woledschermen verkrijgbaar zijn in een platte variant (de 27"-wqhd-schermen), maar ook als superscherp gekromd 800R-paneel, zoals de LG UltraGear OLED 45GR95Q-E. In de nadagen van 2022 testten we zelfs al een woledscherm dat je kon buigen, terwijl LG dit jaar een monitor en televisie uitbracht met gemotoriseerde buigfunctie: de LG OLED TV 4k Flex 42LX3Q6LA.
Ips blijft stabiel, wqhd vlakt af
Oledmonitors domineerden in 2023 het nieuws, maar het aantal nieuwe lcd-monitors dat dit jaar uitkwam, is zoals gezegd veruit groter. Ongeveer 97 procent van de in 2023 aan de Pricewatch toegevoegde schermen had een lcd-paneel. Net als voorgaande jaren gaat het daarbij meestal om ips-panelen, die voor veel gebruiksdoelen geschikt zijn: voor beeldbewerking en op kantoor zijn de brede kijkhoeken fijn, voor gaming zijn de tegenwoordig prima responstijden een pre.
Miniledmonitors als deze Samsung Odyssey Neo G8 kunnen bij sommige beelden wat last hebben van halo-effecten, maar de hdr-weergave is veel beter dan op lcd-monitors met simpele edgelitdimming.
Om lcd-schermen geschikt te maken voor hdr-weergave passen fabrikanten steeds vaker een miniledbacklight toe. Het afgelopen jaar testten we bijvoorbeeld de ASUS ProArt PA32UCR-K, Cooler Master GP27U en AOC AG274QXM. Er zijn nog steeds niet veel van dit type schermen en in tegenstelling tot bij televisies zien we geen grote ontwikkeling in het aantal zones. Het lijkt er eerder op dat fabrikanten focussen op het betaalbaarder maken van de techniek, en dat juichen we alleen maar toe. Als er een punt is waarop betaalbare lcd-monitors van het afgelopen jaar niet konden overtuigen, is het de hdr-weergave. Een miniledbacklight met enkele honderden onafhankelijk dimbare zones kan daarin een groot verschil maken.
Op basis van de gegevens uit de Pricewatch hebben we voor de afgelopen vijf jaar op een rijtje gezet welk paneeltype de nieuw toegevoegde monitors hadden. Waar ongeveer 60 procent van in 2023 toegevoegde schermen een ips-paneel heeft, is net als voorgaande jaren ongeveer 30 procent van de nieuwe monitors gebaseerd op een paneel uit de VA-familie. Die zijn vaak iets goedkoper dan ips-panelen, waarmee ze vaker terechtkomen in betaalbaardere schermen, maar het is niet alleen maar een 'budgetoptie'. VA-panelen zijn in staat tot een flink hoger contrast dan andere soorten lcd-panelen. Zelfs het beste alternatief, de IPS Black-panelen, die in 2022 werden geïntroduceerd en in 2023 met nieuwe maten en resoluties verschenen, komt wat contrast betreft hooguit in de buurt van de 2000:1, gelijk aan de minst scorende VA-schermen.
Het aantal nieuwe TN-schermen is de afgelopen vijf jaar scherp gedaald. De betaalbaarheid van dit type paneel blijkt geen groot voordeel meer, nu zelfs goedkope schermen vaak een ips- of VA-paneel hebben. Wat overblijft als voordeel aan TN, zijn de uitstekende responstijden. Dat is blijkbaar genoeg om een aandeel van 3 procent te behouden, want we zien het aandeel nieuwe TN-schermen niet verder dalen in 2023. Op het gebied van snelheid wordt TN nog steeds doorontwikkeld; in 2023 kwam ASUS met de ROG Swift Pro PG248QP, het eerste scherm met 540Hz-refreshrate. We hebben de monitor recent binnengekregen, dus een review kun je begin 2024 verwachten.
De meeste monitors die dit jaar werden toegevoegd, hebben nog een veel lagere refreshrate. Gamingschermen lijken zich zo tussen de 160Hz en 180Hz te clusteren, ten koste van 144Hz-panelen die een paar jaar geleden nog veel voorkwamen. We zien ondertussen dat zelfs goedkopere schermen, kantoorschermen en monitors voor beeldbewerking vaker een wat hogere refreshrate hebben dan 60Hz, bijvoorbeeld 75Hz of 100Hz. Die categorie komt tegenwoordig het meeste voor, gelet op het aantal nieuw toegevoegde schermen.
Nog altijd hebben veruit de meeste nieuw toegevoegde monitors de oude, vertrouwde ful-hd-resolutie (1920x1080 pixels). We zien het aandeel full-hd-schermen de afgelopen jaren wel licht dalen, vooral ten koste van 4k-schermen (3840x2160 pixels) en ultrawides met uwqhd-resolutie (3440x1440 pixels). Opvallend is dat het aandeel nieuw toegevoegde wqhd-monitors (2560x1440 pixels) in 2023 niet is toegenomen. Evengoed zien we wel dat dit type scherm in 2023 goedkoper is dan ooit, zelfs als je een riant 27"-model wilt hebben. Een budgetexemplaar, zoals de dit voorjaar door ons geteste AOC Q27B3MA, kost nog minder dan 150 euro. In recente Best Buy Guides kunnen we voor 250 euro een scherm aanraden dat niet alleen een 27"-ips-wqhd-paneel heeft, maar ook luxe extra's als hoogteverstelling en USB-C-docking inclusief power delivery. Ben je meer een gamer? Dan heb je voor 300 euro een puike wqhd-gamingmonitor op je bureau met een fijne beeldkwaliteit en rappe responstijden, zo bleek uit onze recente test van vijf exemplaren.
Dell UltraSharp U3224KBA
Minder dan tien procent van de nieuw toegevoegde schermen heeft niet een van de hierboven genoemde vier resoluties. Zo werden er in 2023 nog 17 monitors toegevoegd met 1920x1200 pixels, ooit een gewilde resolutie voor de betere kantoorschermen. Waar een 16:10-beeldverhouding bij laptopschermen weer helemaal terug lijkt van weggeweest, is dat bij losse monitors (nog) niet het geval. In 2023 kwamen er wel wat monitors uit met een extra hoge resolutie en daardoor extra hoge scherpte. Dell en Samsung kondigden op de CES van 2023 pc-monitors aan met een Apple-achtige 220ppi. Over het 6k-scherm van Dell, de UltraSharp U3224KBA, schreven we deze zomer een uitgebreide review. Die is ook nog om een andere reden interessant: het is de eerste DisplayPort 2.1-monitor die we hebben getest. DisplayPort 2.1 maakt ten opzichte van versie 1.4 een hogere doorvoersnelheid mogelijk, waarmee beeld met een hogere resolutie en refreshrate kan worden doorgestuurd zonder dat compressie noodzakelijk is.
Samsung is het merk dat de meeste nieuwe monitors introduceerde in 2023, volgens de gegevens in onze Pricewatch althans. Ook Acer, LG en HP brachten het afgelopen jaar veel schermen uit, waarbij Iiyama in 2023 veel meer nieuwe monitors introduceerde dan een jaar geleden: het waren er niet minder dan 111. ASUS, Lenovo en MSI zijn vaste spelers in de top 10 van monitormerken in de Pricewatch, waarbij Philips en AOC, onderdeel van hetzelfde moederbedrijf, het lijstje completeren. Misschien verrassend is dat Dell ontbreekt; dat is gemeten in aantallen de nummer 11, al zien we dat Dell-schermen zich wel kunnen verheugen in een grote populariteit onder onze bezoekers.
Wat brengt 2024?
Over de nieuwe tv's die in de tweede week van januari tijdens de CES-beurs aangekondigd gaan worden, is nog verrassend weinig uitgelekt. We weten door lekken dat LG Electronics met de C4- en G4-serie zal komen, maar daar was geen glazen bol voor nodig. Het lijkt erop dat de C4 geen mla-paneel zal krijgen, wat aangeeft dat deze panelen te duur blijven voor 'mainstream' oledtelevisies en ook in 2024 dus toch tot het high-end segment beperkt zullen blijven. Welke ontwikkelingen LG Display verder doorvoert in zijn oledpanelen, is nog gissen, maar er gaan geruchten dat LG weer een grote stap in helderheid heeft weten te maken. Daarnaast zouden LG's nieuwe oledtelevisies ook ondersteuning voor 144Hz-weergave bieden, waar de grens tot nu toe op 120Hz lag. Of dat echt zo is, weten we dus over een paar weken.
Ook over de 2024-QD-oledpanelen van Samsung is nog weinig bekend. Samsung zal waarschijnlijk weer een stap in helderheid maken. De verwachting is dat de helderdere tweedegeneratiepanelen die dit jaar alleen in de high-end modellen zaten, sowieso ook in de goedkopere QD-oledtelevisies van Samsung Electronics gebruikt gaan worden, waardoor ook die modellen een stap in helderheid maken. Mogelijk gaat Samsung volgend jaar pholeds gebruiken voor zijn rgb-oledpanelen voor smartphones en tablets en QD-oledpanelen voor televisies. Dit fosforescerende oledmateriaal wordt al gebruikt voor de rode en groene subpixels bij rgb-oledpanelen, maar voor blauwe oledsubpixels wordt fluoriserend materiaal gebruikt omdat het tot nu toe lastig was stabiel presterend blauw fosforescerend oledmateriaal te produceren. Dat probleem lijkt nu getackled en het voordeel van fosforescerend oledmateriaal is dat het veel efficiënter met energie omgaat en dus minder warmte en méér licht produceert. Vooral voor QD-oledschermen, waar alle subpixels bestaan uit blauw oledmateriaal, zou dit in potentie een grote sprong in helderheid kunnen brengen.
Printed oled
Een andere technologie die we al jaren in demomodellen op beurzen tegenkomen, is printed oled. In tegenstelling tot het huidige productieproces waar oleds door opdamping op een glazen substraat worden geplaatst, worden printed oleds, zoals de naam doet vermoeden, met een inkjetproces geprint. Dat productieproces is eenvoudiger en goedkoper, maar tot voor kort waren er problemen met de snelle veroudering van oledmateriaal dat vloeibaar gemaakt kan worden voor printing. TCL zegt nu echter klaar te zijn om in de tweede helft van 2024 in beperkte oplage printedoledpanelen te gaan produceren in zijn 8.5G-fabriek in Guangzhou. Het zou gaan om schermen met een diagonaal van 55, 65 en 75 inch. TCL claimt dat het met printed oled tot 2000cd/m² aan (piek)helderheid kan behalen en een kleurbereik biedt dat nog groter is dan QD-oled. Of de eerste consumentenproducten met printedoledschermen daadwerkelijk al in 2024 op de markt zullen komen of dat we tot 2025 moeten wachten, is nog de vraag.
Nog meer oledmonitors, nu ook in 4k
Of printed oled ook weer terugkomt voor monitors, en zo ja wanneer, is ook nog de vraag. Fabrikanten lijken voorlopig nog een voorraadje van de oude Joled-panelen te hebben achtergehouden, waardoor er nog een aantal van dit soort schermen wordt verkocht. Die zijn vooral interessant voor beeldbewerking met hun 4k-resolutie, (relatief) hoge fullscreenhelderheid en rgb-subpixelindeling, al gaat de ontwikkeling op het gebied van andere soorten oledpanelen snel.
Hoogstwaarschijnlijk zullen er op de CES van 2024 de nodige nieuwe oledmonitors worden gepresenteerd. Zowel Samsung Display als LG Display heeft een 32"-4k-paneel in de pijplijn, zo meldden de fabrikanten deze maand al. Het eerste vlakke QD-oledmonitorpaneel van Samsung heeft een 240Hz-refreshrate; onder meer ASUS, Alienware en MSI hebben monitors aangekondigd die van dit paneel gebruikmaken en volgens de geruchten zullen er op de CES nog meer fabrikanten een 32"-QD-oledmonitor demonstreren.
Het LG-woledpaneel ondersteunt eveneens een 240Hz-refreshrate op de volledige 4k-resolutie, maar uniek is de truc om te wisselen naar 1080p met 480Hz. TCL en Philips kwamen eerder al met televisies waarbij je kunt kiezen tussen een hogere resolutie en een hogere refreshrate, al waren dat lcd-modellen. Nog zo'n truc die we kennen uit televisieland is de mogelijkheid om het scherm te laten trillen om geluid te produceren, in plaats van losse speakertjes die naar de zijkant wijzen. LG noemt het de Pixel Sound-technologie, maar bijvoorbeeld Sony paste het al eens toe op televisies.
Samsung heeft eveneens een 27"-QD-oledschermpaneel met 2560x1440 pixels en een 360Hz-refreshrate in productie, een mooie concurrent voor de huidige 27"-woledschermen. LG komt op zijn beurt met een alternatief voor de 34"-QD-oledultrawides met 3440x1440 pixels, naast een 39"-woledpaneel met dezelfde resolutie.
Lcd's: (nog) hogere resoluties en refreshrates?
Bij lcd-monitors verwachten we dat de beweging naar (nog) hogere resoluties en refreshrates in 2024 zal doorzetten. Of er volgend jaar een scherm zal zijn met een nog hogere refreshrate dan de 540Hz die ASUS afgelopen jaar bereikte, valt te bezien; in ieder geval zijn er wel meerdere fabrikanten die ook een scherm met 500Hz of meer hebben aangekondigd, waaronder Dell en BenQ.
Schermen met hogere resoluties, zoals '5k2k'-ultrawides (5120x2160 pixels) en 16:9-monitors met resoluties van 5k of hoger, zullen mogelijk vaker voorkomen omdat laptops en desktops beschikken over betere aansluitingen. Tot een paar jaar geleden waren laptops bijvoorbeeld niet in staat 5k- of 6k-beeld uit te sturen op een prettig bruikbare 60Hz via één kabeltje. Op een desktop kun je twee kabels gebruiken, maar veel laptops hebben niet twee aparte beeldaansluitingen. Dankzij betere (i)gpu's met modernere aansluitingen kunnen nieuwe Intel- en AMD-laptops wel omgaan met monitors met een zeer hoge resolutie. Intels nieuwe Meteor Lake-processors hebben een gpu met HDMI 2.1 of DisplayPort 2.1, wat nog hogere schermresoluties mogelijk maakt.
Als het gaat om beeldkwaliteit, verwachten we in 2024 vooral een groter aantal miniledschermen, ook in het lagere segment onder de 500 euro. Daarmee komt een fatsoenlijke hdr-beeldkwaliteit eindelijk binnen bereik als je geen duur oledscherm kunt betalen; betaalbare lcd's beschikten tot nu toe vrijwel altijd over simpele edgelitdimming met maar enkele zones, wat voor hdr-weergave simpelweg niet voldoet.
:strip_exif()/i/2006285152.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005990420.jpeg?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2005220986.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005220984.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005220980.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005707754.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005707756.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006026242.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006026244.jpeg?f=imagegallery)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007151306.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007080568.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006311458.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2005707588.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004697034.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006335902.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/116600/crop5be04a1ae3ded_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/781801/crop60ae6b20819af_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1800034/crop632b2a1585af6.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/19665/ElfEverQuestTweakersSmall.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/88308/tieinterceptor2%252070.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/330445/crop5df3d5724530e_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/29463/engessa1.jpg?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/99731/icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/76604/Forum%2520Klein.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/17040/Avatar%2520Renault4.jpg?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/141198/crop6164051fbcf31.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/142393/crop672b6f0083761_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/87661/crop5f4369750146c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109144/IMG_2440.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/151537/crop5db7498ca4eda_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/52072/crop5de51ebf91960_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/467778/crop5d7a5dd1f296a.gif?f=community){kind=small}
/u/103034/crop67d01eaf48b6b.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/510396/crop5ddafae8c4c7c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/381607/have%2520a%2520nice%2520day%2520-%2520small.png?f=community){kind=small}
/u/28892/flo.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/441690/crop581cb0e5ec837_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/521319/crop5baa1ec3df1a8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
maar na een week wil je m niet meer kwijt en begin je je af te vragen waarom ze niet populairder zijn. Komt volgens mij vooral door dat ze lang heel duur waren.
/u/591847/crop5fb965d9e3c24_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/75323/5procentoog.JPG?f=community){kind=small}
/u/314383/crop5dc6a4144d574_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/8/oog3.png?f=community){kind=small}