Ryzen 9 7950X3D vs. Core i9 13900KS
- AMD Ryzen 9 7950X3D
- Intel Core i9 13900KS
AMD Ryzen 9 7950X3D
De 3D V-Cache in de Ryzen 9 7950X3D ontgrendelt in sommige games een hoop extra prestaties, maar niet in alle. Dat deze techniek nu beschikbaar is in een 16-coreprocessor, betekent dat je niet meer hoeft te kiezen tussen uitstekende gameprestaties en uitstekende multithreaded prestaties. Dat brengt wel wat softwaregedoe met zich mee. Door zijn relatief lage stroomverbruik doet de 7950X3D zijn werk erg efficiënt, maar de meerprijs tegenover de sterk in prijs gedaalde normale 7950X is wel fors. Als die meerprijs kleiner wordt, kan de 7950X3D zich best ontpoppen tot een interessante optie.
Intel Core i9 13900KS
De Intel Core i9 13900KS is de snelste gamingprocessor van dit moment, maar vraag niet hoe. Intel heeft de kloksnelheden van zijn stroomverslindende topmodel nóg verder opgekrikt. Dat levert je een vrijwel niet te koelen processor op, en gemiddeld 1 procent hogere prestaties in games. Dus ja, Intel wint, maar kopen zouden we 'm niet gauw.
AMD en Intel beweren hem allebei te hebben: de allersnelste desktopprocessor voor gaming. Vanaf dinsdag 28 februari kun je AMD's Ryzen 9 7900X3D en 7950X3D kopen, terwijl Intel zijn Core i9 13900KS al vorige maand vrij stilletjes op de markt bracht. In deze review testen we ze allebei en beantwoorden de vraag wie nou écht de snelste is, en belangrijker, of je een van deze twee cpu's ook echt moet kopen.
Update, 28-2: We hebben dit artikel aangevuld met benchmarks van de Ryzen 9 7900X en 7900X3D. Lees voor een uitgebreide analyse daarvan ons nieuwe artikel over de 7900X3D. In dat artikel vind je ook de benchmarkscores van een gesimuleerde Ryzen 7 7800X3D (een voor de helft uitgeschakelde 7950X3D) en de impact van een hogere geheugensnelheid op zowel AMD als Intel.
Lees het artikel over de 7900X3D en '7800X3D'
AMD Ryzen 9 7950X3D
Hoewel beide Ryzen 9 7000X3D-processors vanaf dinsdag te koop zijn, ontvingen we van AMD alleen het topmodel. Op de goedkopere Ryzen 7 7800X3D is het zelfs nog wachten tot 6 april. Net als de Ryzen 7 5800X3D onderscheidt de nieuwe serie zich door de toevoeging van een extra chiplet met L3-cache letterlijk boven op de bestaande, in de core-die's geïntegreerde cache, ook wel 3D V-Cache genoemd. Aan de gebruikte techniek, de door TSMC ontwikkelde chip-on-wafertechniek, is niets veranderd. Wel zijn er de nodige aanpassingen aan de implementatie, waarover meer op de volgende pagina.
| |
Ryzen 9 7900X |
Ryzen 9 7900X3D |
Ryzen 9 7950X |
Ryzen 9 7950X3D |
| Cores/threads |
12/24 |
12/24 |
16/32 |
16/32 |
| Kloksnelheid |
4,7GHz |
4,4GHz |
4,5GHz |
4,2GHz |
| Turbokloksnelheid |
5,6GHz |
5,6GHz |
5,7GHz |
5,7GHz |
| L2-cache |
12MB |
12MB |
16MB |
16MB |
| L3-cache |
64MB |
128MB |
64MB |
128MB |
| TDP |
170W |
120W |
170W |
120W |
| Adviesprijs |
$549 |
$599 |
$699 |
$699 |
| Actuele prijs |
€ 334,09 |
€ 750,10 |
€ 469,59 |
€ 757,58 |
De Ryzen 9 7000X3D-processors hebben een tdp van 120W, fors lager dan de 170W van de originele varianten. Omdat AMD-processors tijdens het boosten 35 procent meer mogen verbruiken dan hun tdp, komt het maximale verbruik in de praktijk uit op 162W. De tdp-verlaging komt vooral op het conto van de lagere kloksnelheden.
Opvallend is verder de prijsstelling: op papier wordt de 7950X3D met 699 dollar exact even duur als de 7950X. In de praktijk zal dat heel anders uitpakken, want de Ryzen 7000-processors zijn sinds hun release zeer sterk in prijs gedaald. We verwachten een europrijs inclusief btw van 799 euro voor de 7950X3D, waarmee hij in werkelijkheid tweehonderd euro duurder is dan het bestaande topmodel.
Intel Core i9 13900KS
De introductie van de Core i9 13900KS verliep opvallend stilletjes, en veel valt er dan ook niet over deze chip te vertellen. Deze 'Special Edition' is simpelweg een gebinde versie van de reguliere 13900K en heeft een singlecoreturbo van maar liefst 6GHz; daarmee is het de eerste processor die zonder overklokken die barrière doorbreekt. Daar gaat een verhoging van het pbp naar 150W mee gepaard en hoewel het mtp officieel gelijk is gebleven op 253W, geeft Intel eerlijk toe dat de processor pas maximaal zal presteren bij een stroomgebruik van ongeveer 320W.
| |
Core i9 13900K |
Core i9 13900KS |
| Cores |
8P + 16E |
8P + 16E |
| Kloksnelheid P-cores |
3,0GHz |
3,2GHz |
| Turbo P-cores |
5,8GHz |
6,0GHz |
| Kloksnelheid E-cores |
2,2GHz |
2,4GHz |
| Turbo E-cores |
4,3GHz |
4,3GHz |
| L2-cache |
32MB |
32MB |
| L3-cache |
36MB |
36MB |
| Bpb |
125W |
150W |
| Mtp |
253W |
253W (praktijk: +- 320W) |
| Adviesprijs |
€ 769 |
€ 799 |
| Actuele prijs |
€ 499,84 |
€ 629,99 |
Officieel heeft de i9 13900KS een adviesprijs van 799 euro, maar in de praktijk kun je hem al vanaf 750 euro kopen. De 13900K is in vergelijking met zijn prijs bij introductie nog veel verder in prijs gedaald.
Veranderingen aan 3D V-Cache
In tegenstelling tot bij de Ryzen 5000-generatie rust AMD ook de processors met meer dan één coredie uit met 3D V-Cache. Het plaatst in die gevallen echter geen extra cache op beide ccd's, maar slechts op een daarvan. De Ryzen 9 7950X3D bestaat dus uit twee ccd's van elk acht cores met 32MB reguliere L3-cache, en een daarvan heeft nog eens 64MB extra 3D V-Cache. Omdat de L3-cache alleen gedeeld wordt binnen een ccd, hebben dus maar acht van de zestien cores rechtstreeks toegang tot de extra cache.
Volgens AMD levert dit een 'perfecte balans' op: maar één ccd uitrusten met 3D V-Cache bespaart kosten en het andere ccd kan hoger klokken. Dat zit zo: door de 3D-productietechniek kan er voor de ccd met extra cache een minder hoge spanning worden gebruikt, wat de maximale kloksnelheid beperkt. De ccd zonder cache heeft geen last van die beperking en kan dus niet profiteren van de extra cache, maar wel hogere klokfrequenties bereiken.
/i/2005658392.png?f=imagearticlefull)
Extra drivers
Dat klinkt leuk in theorie, maar dan moet de scheduler in je besturingssysteem natuurlijk wel weten welke cores in welk ccd zitten, zodat een game altijd op de ccd met extra cache draait. Standaard kan Windows dat niet, dus heeft AMD twee nieuwe drivers ontwikkeld, die je installeert als onderdeel van de AMD Chipset Driver:
- AMD 3D V-Cache Performance Optimizer Driver
Monitort de prestaties van de huidige workload, analyseert of die betere schalen met cache of kloksnelheid heeft, en past daarop aan welke 'preferred cores' worden doorgegeven aan Windows.
- AMD PPM Provisioning File Driver
Als een game wordt gedetecteerd, wordt die geforceerd naar de ccd die de beste prestaties kan bieden, vrijwel altijd de die met de extra cache, en wordt de andere ccd uitgeschakeld. Dit verbetert de cachehitratio. Alleen als er extra cores nodig zijn, worden die cores stapsgewijs weer geactiveerd.
Om te detecteren of een programma een game is, gebruikt de PPM Provisioning File Driver de database van Microsofts Xbox Game Bar-app. Die moet dus actief en bijgewerkt zijn. Ook moet de Windows Game Mode ingeschakeld zijn, wat overigens standaard het geval is, en moet je updaten naar een bios met AGESA-versie 1.0.0.5RC2 of nieuwer.
Linux-support en de 7800X3D
Er is geen mogelijkheid om dit alles onder Linux te gebruiken, en ondersteuning daarvoor staat ook niet op AMD's planning, zo leert navraag ons. Daarnaast is de geschetste tegenstelling, een programma profiteert van kloksnelheid óf van cache, in de praktijk natuurlijk lang niet zo zwart-wit. Veel games varen wel bij extra cache, maar lusten ook zeker wat extra kloksnelheid. Het beste van de twee werelden zit dus wel in de processor, maar kan niet tegelijkertijd worden benut.
Overigens kun je deze trukendoos dichtlaten als je over een paar maanden voor de 7800X3D wilt gaan, want die 8-coreprocessor heeft maar één ccd: dan kunnen alle cores dus sowieso bij de extra cache. Met dat model heb je de extra drivers zo niet nodig.
Ondersteuning voor overklokken
Een andere verandering aan de implementatie is de ondersteuning voor overklokken. Bij de Ryzen 7 5800X3D was die in elk geval officieel volledig afwezig. Bij de Ryzen 7000X3D's kun je gebruikmaken van de Curve Optimizer voor undervolten en van Precision Boost Overdrive. Een handmatige overklok, dus het instellen van precieze kloksnelheden of multipliers, blijft onmogelijk in verband met de ingewikkelde interne structuur van de processor en de bijbehorende limieten aan kloksnelheden en spanningen.
/i/2005658394.png?f=imagearticlefull)
Testverantwoording
Voor deze review hebben we al het vergelijkingsmateriaal compleet opnieuw getest, met de nieuwste software- en driverversies en voor de gamebenchmarks een nieuwe videokaart.
Geheugen, videokaart, opslag en koeling
We geven de mainstreamplatforms 16GB per geheugenkanaal, wat in totaal op 32GB uitkomt voor de geteste systemen. Voor de kloksnelheid van het geheugen houden we de officiële, maximaal ondersteunde snelheid aan. Die stellen we in op G.Skill Trident Z5- of Z5 Neo-geheugen.
Bij processors met een geïntegreerde gpu draaien we het gros van onze benchmarks zonder extra videokaart, terwijl we cpu's zonder (geactiveerde) igpu combineren met een Nvidia GeForce GTX 1650. Alle gamebenchmarks en de DaVinci Resolve-test draaien we in combinatie met de snelste videokaart van dit moment, een Nvidia GeForce RTX 4090.
Met ingang van deze review voorzien we onze testsystemen van een Transcend 250H 2TB-ssd. Met 2TB aan snelle opslag kunnen we alle benchmarks en games, die steeds verder in grootte toenemen, tegelijkertijd geïnstalleerd houden. Om tegemoet te komen aan de steeds hogere eisen die high-end processors aan de koeling stellen, gebruiken we Alphacool Ocean T38-waterkoelers.
:strip_exif()/i/2005658250.jpeg?f=imagearticlefull)
Gametests
We benchmarken games primair in full-hd-resolutie, 1920x1080 pixels, met medium- en ultra-settings. We kiezen juist voor de relatief lage full-hd-resolutie om de cpu waar mogelijk de bottleneck te laten zijn. Zo blijven de resultaten representatief als er in de toekomst snellere videokaarten verschijnen die het knelpunt naar de processor laten verschuiven. Bij hogere resoluties, zoals 4k, ligt de bottleneck doorgaans volledig bij de videokaart. Wel testen we op verzoek twee games ook op een resolutie van 2560x1440 pixels, om te kijken of er op die resolutie nog verschil is tussen processors.
Stroomverbruik
Uiteraard meten we ook het stroomverbruik van de processors. Onze meetmethode is gebaseerd op de stroom die door de EPS- en ATX-kabels naar het moederbord loopt en die we onderscheppen met behulp van Tinkerforge-hardware. Door uitsluitend het vermogen van de processor te meten, geïsoleerd van de rest van het systeem, kunnen we een appels-met-appelsvergelijking maken. Daarbij rapporteren we de mediaan van zowel het verbruik via de EPS-kabels, cpu-only, als het totale verbruik inclusief het moederbord. We noteren het stroomverbruik idle, gemiddeld over vijf minuten, en tijdens drie soorten belasting: tijdens een Cinebench R23-run, multithreaded uiteraard, tijdens het renderen van een video in Adobe Premiere Pro en tijdens de game Metro Exodus op 1080p-resolutie met ultra-settings.
Welke testgegevens het relevantst zijn voor jou, verschilt naar gelang je gebruiksdoel. Installeer je als gamer bijvoorbeeld toch al een losse videokaart, dan is het vergelijken van alleen het cpu-verbruik de meest logische route. Zou je daarentegen genoeg hebben aan geïntegreerde graphics, of moet je een cpu die geïntegreerde graphics mist, voorzien van een videokaart om beeld te krijgen, dan kan het totale platformverbruik relevanter zijn.
Foto- en videobewerking
In Photoshop profiteert de 7950X3D marginaal van zijn extra L3-cache, maar in Premiere lijkt kloksnelheid belangrijker te zijn en is de reguliere 7950X3D juist wat sneller. In beide tests zijn de i9's van Intel vlotter, waarbij de 13900KS vooral in Premiere nog wat uitloopt.
DaVinci Resolve testen we met ingang van deze review altijd met de ook voor de gamebenchmarks gebruikte videokaart geïnstalleerd, omdat gpu-hardwareacceleratie niet uit te schakelen valt en processors zonder geïntegreerde gpu anders een oneerlijk voordeel zouden krijgen. Ook in dit videobewerkingsprogramma zien we juist een prestatieafname bij de 7950X3D. De reguliere 7950X blijft wel wat sneller dan de twee Core i9's in deze test.
- Adobe Photoshop
- Adobe Premiere Pro
- DaVinci Resolve
Video- en audiocodering
De x264- en x265-tests lijken weinig te kunnen met de verhoogde kloksnelheden van de Core i9 13900KS. De 7950X3D blijft gelijk aan de 7950X in x264, maar moet in x265 juist wat inleveren. In de vrijwel geheel singlethreaded Flac-test is de iets hogere singlecoreturbo van de 13900KS wel zichtbaar.
- StaxRip - x264
- StaxRip - x265
- FLAC - 1 uur WAVE naar FLAC
3d-rendering
Cinebench is de benchmarksoftware die hoort bij de Cinema4D-rendersoftware. Je kunt deze benchmark gratis downloaden en eenvoudig zelf draaien, in zowel single- als multithreaded modus. Mede daardoor is hij uitgegroeid tot een van de populairste cpu-tests.
De Ryzen 9 7950X3D doet het niet goed in Cinebench. De singlethreaded score is al iets lager dan die van de 7950X, maar in de multithreaded test wordt het verschil met bijna acht procent ook significant. Bij Intel levert de Core i9 13900KS vooral een boostje op in de singletest, waar de hogere kloksnelheid bij het gebruik van één core een winst van vier procent betekent.
- Cinebench 23 - Single
- Cinebench 23 - Multi
In het renderprogramma Blender laten we de Italian Flat-afbeelding genereren, waarbij we het rekenwerk uitsluitend door de processor laten doen. Blender wordt wat langzamer op de 7950X3D, terwijl de 13900KS een klein plusje laat noteren. De reguliere 7950X blijft echter de snelste processor in deze test.
Keyshot Viewer is een standaloneprogramma waarmee fotorealistische 3d-modellen gemaakt met de Keyshot-software kunnen worden bekeken. Wij draaien de benchmark zonder gpu-acceleratie. Ook hier zien we een prestatieregressie bij de 7950X3D, terwijl de 13900KS er juist iets op vooruitgaat. Dat is precies genoeg om de highscore van de bestaande 7950X te verbreken.
Compute en compile
We compileren de volledige Firefox-browser met behulp van MozillaBuild, aan de hand van de opensourcebroncode.
De 7950X3D presteert in deze test iets beter dan het reguliere model. De 13900KS komt uit op exact dezelfde tijd als de bestaande 13900K.
De tests van AIDA64 kunnen blijkbaar weinig met extra cache, want in elke grafiek doet de 7950X3D het iets minder goed dan de 7950X. De 13900KS gaat er juist altijd iets op vooruit, maar de verschillen zijn klein.
- Zlib
- AES
- Hash
- SHA3
- Julia
- Mandel
- FP32 RT
- FP64 RT
Webbrowsing en compressie
De browserbenchmark Jetstream 2, die we draaien in Google Chrome, leunt vooral op de singlecoreprestaties. De Core i9 13900KS profiteert dus van zijn iets hogere kloksnelheid, terwijl de 7950X3D achterblijft op het bestaande model.
In 7-Zip is de Core i9 13900KS de nieuwe winnaar, al snoept hij slechts een seconde van de tijd van de 13900K af. De 7950X3D doet het in deze test goed, blijkbaar komt de extra cache hier van pas, maar de winst is niet groot genoeg om Intel helemaal bij te benen.
Games: geïntegreerde gpu
Voordat we kijken naar de prestaties met een losse videokaart, draaien we een test met de geïntegreerde gpu. Dat doen we in 3DMark Night Raid, een synthetische benchmark gericht op igpu's, die gebruikmaakt van DirectX 12.
De 3DMark-score van de 7950X3D valt iets lager uit dan die van de 7950X. Intel doet het beter, maar komt met de twee i9's op praktisch dezelfde score uit.
- Night Raid - Graphics
- Night Raid - Totaalscore
- Night Raid - CPU latency
In F1 22 doet de igpu van de originele 7950X het net iets beter. Tussen de 13900K en 13900KS zien we helemaal geen noemenswaardig verschil.
- 1920x1080 - Low
- 1920x1080 - Low (99p)
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
Total War: Warhammer III wil in zijn geheel niet draaien op de geïntegreerde gpu van de Intel-processors, dus deze grafieken zijn aan de korte kant. De 7950X3D doet het hier iets beter dan de 7950X.
- 1280x720 - Low
- 1280x720 - Low (99p)
- 1920x1080 - Low
- 1920x1080 - Low (99p)
Games: Far Cry 6
In Far Cry 6 profiteert de 7950X3D flink van zijn extra cache, voldoende om de 13900K en zelfs de nieuwe 13900KS te verslaan. Opvallend is dat AMD ook op ultra-settings een grote slag slaat in de concurrentie met Intel.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: F1 22
In F1 22 wordt het een stuk spannender dan het was. De Core i9 13900KS gaat er slechts een paar fps op vooruit, terwijl de 7950X3D op medium-settings 50fps meer weet te genereren dan zijn reguliere variant. Toch trekt Intel de winst met nog maar 15fps verschil uit het vuur, en ook met ultra-settings blijft Intel in deze game de snellere.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: Metro Exodus
Metro Exodus testen we op zowel 1080p- als 1440p-resolutie. We zien aan de top slechts marginale verschillen; zelfs op 1080p met medium-settings lijkt geen van de nieuwe topmodellen een bottleneck te vormen voor onze RTX 4090-videokaart.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Red Dead Redemption 2
Ook Red Dead Redemption 2 draaien we in beide resoluties. In deze game zien we een forse winst voor de 7950X3D ten opzichte van de reguliere variant, op full-hd-resolutie met medium-settings dan toch. Ook de 13900KS boekt in dat scenario een kleine winst, maar lang niet genoeg om de prestatiekroon in deze game uit handen van AMD te houden.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
- 2560x1440 - Medium
- 2560x1440 - Medium (99p)
- 2560x1440 - Medium (99.9p)
- 2560x1440 - Ultra
- 2560x1440 - Ultra (99p)
- 2560x1440 - Ultra (99.9p)
Games: Total War: Warhammer III
Op medium-settings lopen de nieuwste Intel-processors in Total War: Warhammer III enorm uit, terwijl de Ryzen 7000-topmodellen achterblijven. De 7950X3D bewerkstelligt in deze game juist een prestatieverlies, waar de 5800X3D overigens ook al last van had ten opzichte van de reguliere versie. Extra cache toevoegen is duidelijk niet de oplossing voor dit spel.
- 1920x1080 - Medium
- 1920x1080 - Medium (99p)
- 1920x1080 - Medium (99.9p)
- 1920x1080 - Ultra
- 1920x1080 - Ultra (99p)
- 1920x1080 - Ultra (99.9p)
Games: streaming
In de streamingtest coderen we een videobestand met de x264-codec terwijl het spel F1 22 draait op een vaste snelheid van 60fps, om zo het streamen van gameplay te simuleren. Hiervoor gebruiken we de 'very fast'-kwaliteitsinstelling van de codec, met een bitrate van 6Mbit en een framerate van 60fps. We rapporteren een gemiddelde van drie runs. In feite geeft deze test een indicatie van hoeveel rekenkracht een processor overheeft naast het draaien van een game.
De 7950X3D doet het in deze test een klap beter dan het reguliere model, en dat lijkt vooral te komen door de prestatiewinst in de game; in de losse x264-test was de nieuwe versie immers nauwelijks sneller. De Ryzen 9 7950X3D weet 55 procent meer videoframes te genereren dan de 7950X. De 13900KS doet het in deze test nog net wat beter dan de 13900K, die al met afstand het snelste was.
Prestatiescores
Om de prestaties van processors in één getal te vatten, hebben we op basis van alle benchmarkresultaten een index samengesteld: de Tweakers CPU Prestatiescore. Elke deeltest telt hierin even zwaar mee. Alleen de igpu-benchmarks hebben we weggelaten, omdat niet elke processor over geïntegreerde graphics beschikt.
De Tweakers CPU Prestatiescore is door deze opzet een mix van tests die wel en niet schalen met bijvoorbeeld kloksnelheid, cache, aantal cores, smt/hyperthreading en andere factoren. Het is daarmee een realistische afspiegeling van het moderne softwarelandschap.
Ga je je processor primair gebruiken om te gamen? Dan kun je kijken naar de Tweakers CPU Gaming Prestatiescore. Dit is hetzelfde concept, maar dan alleen op basis van de gamebenchmarks in combinatie met een losse videokaart.
Tweakers CPU Prestatiescore
De AMD Ryzen 9 7950X3D eindigt nipt bovenaan in onze reguliere CPU Prestatiescore, met 107,9 punten. De 13900KS zit daar slechts 3,1 punt achter; je zou prima kunnen stellen dat ze bijna even snel zijn. Het verschil tussen het gewone en het nieuwe model is bij AMD met 2 procent wel iets groter dan het verschil tussen de 13900K en 13900KS, dat op maar 1,2 procent uitkomt.
Tweakers CPU Gaming Prestatiescore
De Ryzen 9 7950X3D komt uit op 226fps in de CPU Gaming Prestatiescore. Dat is een mooie sprong van 11 procent ten opzichte van de reguliere 7950X, al is het verschil wel iets kleiner dan dat tussen de 5800X en 5800X3D was. Met deze score haakt AMD weer aan bij het geweld van de Core i7- en Core i9-cpu's, maar eroverheen gaan, lukt net niet. De winst van gemiddeld 1 procent die de 13900KS boekt ten opzichte van de 13900K was daar echter niet voor nodig geweest. Kortom, Intel kan de titel van snelste gamingprocessor inderdaad claimen met de Core i9 13900KS, maar dan wel met een miniem verschil.
Stroomverbruik en efficiëntie
Om je zoveel mogelijk context te bieden, rapporteren we het verbruik via de EPS-kabels (cpu) en via de ATX-kabel (moederbord). Over het algemeen omvat dat laatste verbruik de chipset, het geheugen en waar van toepassing de stroom die de videokaart uit het PCIe-slot trekt, telkens voor zover dat op de 12V-rail gebeurt. Bij sommige platforms wordt een secundaire rail van de processor via de ATX-stekker gevoed, waardoor het interessant wordt om het totale verbruik te bekijken.
Stroomverbruik idle
In idle verbruiken zowel de Core i9 13900KS als de Ryzen 9 7950X3D aardig wat meer dan de vergelijkbare bestaande modellen. Zeker in het geval van de AMD-chip hopen we toch dat daar met verdere optimalisatie, bijvoorbeeld bios-updates, nog wat aan te doen is.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik allcoreload (Cinebench R23 MT)
Onder belasting is de Ryzen 9 7950X3D juist veel zuiniger dan de reguliere variant, wat we gezien de lagere tdp al verwacht hadden. Hij verbruikt bijna 178W in deze allcoreworkload, terwijl de 7950X nog 251W uit de voeding trok.
Voor het stroomverbruik van de Core i9 13900KS in dit scenario komen we superlatieven tekort. De 13900K was met bijna 343W al een bizar veel verbruikende processor, maar de 13900KS walst daar nog eens overheen met 399W. Het overgrote deel daarvan wordt aangevoerd door de achtpins-EPS-connectors: het is bij deze processor ook echt verstandig om er daar twee van te gebruiken, dus.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik mixed load (Adobe Premiere Pro)
Premiere is lang niet zo multithreaded als Cinebench, maar lust opzich wel wat processorkracht. De 7950X3D komt in dit scenario uit op 110W, 33W minder dan de 7950X. De 13900KS verbruikt met 240W juist 21W meer dan zijn originele variant.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Stroomverbruik gaming (Metro Exodus)
In-game valt het stroomverbruik van de 7950X3D reuze mee in vergelijking met dat van de 7950X. De nieuwe cpu blijft nipt onder de 100W en verbruikt daarmee een derde minder. De 13900KS verbruikt met 173W juist nog wat meer stroom dan de 13900K, die al hekkensluiter was.
- Cpu + moederbord
- Cpu
- ATX 12V
- EPS 12V1
Efficiëntie
Om te bepalen hoe efficiënt een processor werkt, meten we de totale hoeveelheid energie die hij nodig heeft om de benchmark Cinebench 23 MT af te ronden. Hierbij spelen dus zowel de tijd die de processor nodig heeft, en daarmee de prestaties, als het stroomverbruik een rol.
De 7950X3D is door zijn lagere stroomverbruik een stuk efficiënter dan de 7950X, al deed die het relatief gezien ook al best goed op dit vlak. De i9 13900K was al de minst efficiënte cpu tijdens volledige belasting en de score van de 13900KS, tja, daar kunnen we weinig fatsoenlijks over zeggen. Voor 1,2 procent hogere prestaties in deze test een 16,4 procent hoger stroomverbruik: het gaat helemaal nergens over en levert een beroerde efficiëntie op.
De efficiëntie in games geeft vaak een ander beeld, want dergelijke software belast doorgaans lang niet alle cores zo zwaar als bijvoorbeeld Cinebench. Om hier wat over te zeggen, delen we het vermogen dat de processor in de game Metro Exodus vraagt, door de behaalde framerate, steeds op 1080p met ultra-settings.
Met de Ryzen 9 7950X3D heeft AMD een zeer efficiënte processor in games in handen. De score van 0,52W per fps is vergelijkbaar met wat de 5700X haalt, terwijl de 7950X3D een veel hoger absoluut prestatieniveau heeft; dat is doorgaans geen ideaal recept voor een hoge efficiëntie. Tegelijkertijd moeten we opmerken dat het zeer goede efficiëntieniveau van de 5800X3D niet wordt geëvenaard door de nieuwe chip, ondanks de verbeterde architectuur en het kleinere productieproces. Wellicht kan de later verschijnende 7800X3D, die maar acht cores zal tellen, die strijd beter aangaan.
De Core i9 13900KS vinden we juist helemaal aan de onderkant van de grafiek, met een score van 0,90W per fps. Voor elk frame heeft de 13900KS dus 72 procent meer vermogen nodig.
Volledig systeemverbruik
Voor de volledigheid rapporteren we ook het complete systeemverbruik, gemeten aan het stopcontact.
Temperatuurtest
De temperaturen van de processors testen we vanaf nu met een 360mm-waterkoeler, namelijk een Alphacool Core Ocean T38 AIO. Zeker high-end processors hebben de afgelopen generaties een steeds hoger stroomgebruik gekregen. Door zo goed mogelijke koeling te kiezen, binnen de grenzen van wat realistisch is, proberen we de processors de ruimte te geven om maximaal te presteren.
Om te waarborgen dat de geboden koeling altijd identiek is en de temperaturen van verschillende processors dus vergelijkbaar zijn, laten we de drie ventilators op de radiator altijd op 50% pwm-snelheid werken. De pomp draait continu op maximale snelheid.
De gebruikte belasting is een vijftien minuten durende loop van Cinebench R23 multithreaded. We loggen elke seconde de temperatuur van de cpu-package, de kloksnelheid (effectief de allcoreturbo) en het stroomverbruik, allemaal gebaseerd op de sensors die in de processor zijn verwerkt.
Bij AMD en Intel zien we hier iets anders gebeuren. De AMD Ryzen 9 7950X3D verbruikt met 146W duidelijk minder dan de originele 7950X en blijft daardoor ook wat koeler. Dat wordt met name veroorzaakt door de duidelijk lagere kloksnelheid. De Core i9 13900KS klokt juist marginaal hoger dan de 13900K en verbruikt daardoor nog meer stroom; ruim 370W. Zelfs onze nieuwe 360mm-waterkoeler is daar niet tegen opgewassen en tikt de 102 graden aan, wat uiteraard leidt tot throttling.
- Max. temperatuur
- Gem. kloksnelheid
- Max. package power
Conclusie
AMD en Intel proberen met hun nieuwe processors allebei hetzelfde: de titel 'snelste gamingprocessor' claimen. De aanpak verschilt daarbij nogal.
AMD Ryzen 9 7950X3D: de efficiëntiekoning
/i/2005658396.png?f=imagenormal)
AMD past weer 3D V-Cache toe en dat ontgrendelt in sommige games een hoop extra prestaties. In sommige titels steekt de 7950X3D dan ook met kop en schouders boven de concurrentie uit. Er zijn echter ook games waarin de extra cache weinig oplevert, en de processor door de lagere klokfrequenties zelfs langzamer is dan de reguliere 7950X.
Dat AMD deze techniek nu ook in een 16-coreprocessor beschikbaar maakt, is aan de ene kant fijn, want je hoeft nu niet meer per se te kiezen tussen uitstekende gameprestaties en uitstekende multithreaded prestaties. Aan de andere kant brengt het ook wat gedoe met zich mee, want je krijgt dus een 8-core-ccd met extra cache, maar de aan de gebruikte techniek inherent lagere kloksnelheden, en een 8-core-ccd dat hoger kan klokken, maar niet bij die extra cache kan. De Windows-scheduler snapt dat standaard niet, dus heb je extra drivers en software nodig. Die doet zijn werk op zich prima, maar bij de 7800X3D met maar één ccd hoef je hier straks allemaal niet over na te denken.
Wat wel een sterk punt is van de 7950X3D, is zijn efficiëntie. Die benadert nog niet helemaal die van de 5800X3D uit de vorige generatie, maar de lagere kloksnelheden die AMD gedwongen wordt te gebruiken, vertalen zich in vrijwel alle taken naar een betere verhouding tussen prestaties en stroomverbruik.
Intel Core i9 13900KS: de pyrrusoverwinning
Ja, de Core i9 13900KS is de snelste gamingprocessor van dit moment. Maar wel met slechts gemiddeld 1 procent voorsprong op de bestaande 13900K, terwijl het al zeer forse stroomverbruik van die processor alleen maar verder uit de hand is gelopen. Met een 7950X3D lever je slechts 2,5 procent aan gameprestaties in, terwijl die processor in-game ruim 40 procent minder verbruikt, en in een allcoreworkload zelfs ruim de helft.
Dat stroomverbruik vormt ook een praktisch probleem bij het koelen van de Core i9 13900KS. Zelfs onze 360mm-waterkoeler kon deze processor niet zonder enige throttling zijn werk laten doen, waardoor bij langdurige maximale belasting een temperatuur van rond de 100 graden geen uitzondering was.
De echte winnaar?
Zou je een van deze nieuwe processors moeten kopen? We vinden het sowieso lastig om de Core i9 13900KS aan te bevelen; het enorm hoge stroomverbruik en de meerprijs wegen niet op tegen de minieme prestatiewinst. Bovendien is de cpu in de praktijk amper te koelen.
De Ryzen 9 7950X3D is juist zuiniger dan zijn reguliere variant, dus dat houdt ons in elk geval niet tegen om het aan te bevelen. Wel vinden we de meerprijs van in de praktijk rond de 200 euro stevig voor de geboden extra gameprestaties. Hoewel we de innovatieve manier om die te bereiken meer kunnen waarderen dan Intels brute kloksnelheidgeweld, bekruipt ons een beetje hetzelfde gevoel als toen de 5800X3D uitkwam. Lange tijd bungelde die onderaan de populariteitslijst in de Pricewatch, totdat AMD met de prijs begon te stunten. Zodra je over een meerprijs in de orde van grootte van 50 euro spreekt in plaats van het viervoudige, zal de 7950X3D met zijn uitstekende gameprestaties en efficiënte werking pas een aantrekkelijke optie worden.
Onder de streep zijn beide producten niet compromisloos genoeg om in aanmerking te komen voor een Ultimate-award, die we dan ook op zak houden.
- AMD Ryzen 9 7950X3D
- Intel Core i9 13900KS
:strip_exif()/i/2005551456.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2005565464.webp?f=thumblarge)
/i/2005658392.png?f=imagegallery)
/i/2005658394.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005658250.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551456.webp?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005565464.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006608714.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582428.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582430.jpeg?f=fpa_thumb)
/u/1786492/crop62c09f9b58ac0_cropped.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005704862.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005671678.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2005477430.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005659414.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005044162.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005651656.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005738708.jpeg?f=fpa)
/i/2005121912.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005168382.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/57010/goku-mini.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/75578/crop5935346597d2a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/180271/av.png?f=community){kind=small}
/u/1271172/crop65e9e867cd6e9_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/263315/crop592fef8caf3e6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/581347/crop64beea7e7f624_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/174878/SCKnightMicro.jpg?f=community){kind=small}
Volgens mij is het ook zinniger om de hardware langer hetzelfde te houden, dan zijn de resultaten tenminste een beetje vergelijkbaar met die van 3 jaar geleden.
/u/286895/icon1.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/7013/spunky_main.gif?f=community){kind=small}
Voor de duidelijkheid: ik geloof er niks van dat dat zou gebeuren, dat zou de doodsteek zijn voor iedere reviewer en zeker voor een techsite als T.net:strip_exif()/u/403796/avatar-small.gif?f=community){kind=avatar}
/u/357567/crop5dfcfaa04d0e8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/463327/crop600a6c60be86a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/497336/crop58a34ab2a78b1_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/288318/appel.jpg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
):strip_exif()/u/211274/bestabstractwallpapers5.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109168/crop5c6ad3dc9bc0f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/331213/crop56ef13408ff38_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/954149/crop5984ccfcadb91.png?f=community){kind=small}
. Al eens gekeken naar het dagelijkse verbruik en de prestaties vegeleken? Wat ga je binnenkort dan zeggen van de 7800? vergeljiken met de 13400? 
omdat die dan zogezegd altijd goedkoper zijn? Hier een preview van wat deze geeft in gameprestaties, dan zie je weeral dat Tweakers heel karig testen doet en niet veel meegeeft omtrent de mogeljikheden van de cache: :strip_icc():strip_exif()/u/60668/crop56a0b81fb4652_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/71414/images.jpg?f=community){kind=small}
/u/556757/crop622731aa39782_cropped.png?f=community){kind=small}