Inleiding
Stel, je koopt de duurste laptop van een bepaald merk. Je betaalt minstens 3000 euro, wat krijg je dan? Op zijn minst natuurlijk de snelste videokaart van dit moment, de Nvidia GeForce RTX 2080 Super. Maar wat nog meer? En is 3000 euro genoeg, of kun je beter nog anderhalf keer zo veel uitgeven?
In deze round-up kijken we naar vier laptops die om en nabij het duurste vertegenwoordigen wat laptopfabrikanten hebben te bieden. We kijken naar Lenovo's Legion 7, die met 3000 euro al niet goedkoop is, de MSI GS66 van 3700 euro, de Razer Blade Pro 17 die 4100 euro kost en de Asus Zephyrus Duo die voor liefst 4600 euro in de schappen ligt. Gamelaptops met de prijs van een tweedehands autootje dus, en met de RTX 2080 Super als gemene deler.
De 2080 Super is niet de enige overeenkomstigheid, maar er zijn ook veel verschillen tussen de laptops. Twee hebben een Core i7-processor, terwijl de andere twee van een i9 zijn voorzien. Er zijn laptops met enkele en met dubbele ssd's, en de schermverversingssnelheden lopen uiteen van 60 tot 300Hz. In deze review kijken we naar de verschillen en naar wat het oplevert om voor de duurdere of juist de goedkopere laptop van de vier te kiezen.
Merk en productserie |
Asus ROG Zephyrus Duo 15 GX550LXS |
Lenovo Legion 7 15IMHg05 |
MSI GS66 10SGS |
Razer Blade Pro (2020) |
Type |
HC029T |
(81YU002MMH) |
084NL |
Blade Pro (2020) |
|
:fill(white):strip_exif()/i/2003701798.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white):strip_exif()/i/2003623610.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white):strip_exif()/i/2003548788.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white):strip_exif()/i/2003711758.jpeg?f=thumbmini) |
Prijs en waardering |
Prijs |
Onbekend (8 winkels) |
Onbekend (12 winkels) |
Onbekend (5 winkels) |
Onbekend |
CPU en moederbord |
CPU/SoC |
Intel Core i9-10980HK |
Intel Core i7-10875H |
Intel Core i9-10980HK |
Intel Core i7-10875H |
Aantal cores |
8 |
8 |
8 |
8 |
Klokfrequentie |
2,4GHz |
2,3GHz |
2,4GHz |
2,3GHz |
Maximale turboklokfrequentie |
5,3GHz |
5,1GHz |
5,3GHz |
5,1GHz |
Werkgeheugen |
Werkgeheugen |
32GB |
32GB |
32GB |
16GB |
Opslag |
Opslagtype |
Solid State Disk (M.2) |
Solid State Disk (M.2) |
Solid State Disk |
Solid State Disk (M.2) |
Totale opslagcapaciteit |
2TB |
2TB |
2TB |
1TB |
Aantal ssd |
2x |
2x |
1x |
1x |
Beeldscherm |
Schermdiagonaal |
15,6" |
15,6" |
15,6" |
17,3" |
Resolutie |
3840x2160 (4k) |
1920x1080 (full hd) |
1920x1080 (full hd) |
3840x2160 (4k) |
Refresh rate |
60Hz |
144Hz |
300Hz |
120Hz |
Videokaart |
Videochip |
GeForce RTX 2080 Super |
GeForce RTX 2080 Super Max-Q |
GeForce RTX 2080 Super Max-Q |
GeForce RTX 2080 Super Max-Q |
Geheugengrootte videokaart |
8GB |
8GB |
8GB |
8GB |
Asus Zephyrus Duo
Samengevat
De Zephyrus Duo heeft een uniek opklappend tweede scherm onder het primaire scherm zitten. De laptop is van snelle hardware voorzien waardoor je er prima mee kunt gamen, maar helaas is het 4k-scherm met matige responstijden daar niet bijzonder geschikt voor. Dat maakt de laptop wellicht interessanter voor creatieve gebruikers. Het laag geplaatste toetsenbord en touchpad werken beter dan je op het eerste gezicht zou verwachten, mits je rechtshandig bent. De hardware wordt goed gekoeld, maar die warme koellucht wordt wel rechts uitgeblazen, wat onprettig is als je op die plek een externe muis gebruikt.
Eindoordeel
Van de vier laptops in deze round-up is de Asus Zephyrus Duo ongetwijfeld de meest opmerkelijke verschijning. Asus heeft de laptop namelijk van een tweede scherm voorzien, net als eerder bij de Zenbook Pro Duo. In tegenstelling tot bij de Pro Duo klapt het scherm van de Zephyrus Duo schuin omhoog als je het primaire scherm openklapt. De hoek van het tweede scherm is vast, dus die kun je niet meer aanpassen. Doordat het onder een hoek staat, is het tweede scherm beter afleesbaar dan bij de Pro Duo. Die hoek heeft nog een tweede voordeel, want onder het scherm kan makkelijker frisse lucht worden aangezogen om de i9-processor en RTX 2080-videokaart te koelen.
:strip_exif()/i/2003780646.jpeg?f=imagearticlefull)
De constructie met het tweede scherm op de Zephyrus Duo voelt stevig aan. Het klapt soepel omhoog en vanaf het moment dat het primaire scherm in een hoek van 90 graden staat, blijft het secundaire scherm onder dezelfde hoek staan, hoe ver je het primaire scherm ook doorklapt. De laptop is grotendeels van plastic gemaakt, hoewel de achterkant van het scherm wel van metaal is. De schermranden zijn smal en daardoor boet het scherm wel iets aan stevigheid in. Het grootste nadeel aan de smalle randen is dat Asus geen kans heeft gezien er een webcam in te plaatsen. Dat zien we vaker bij gamelaptops van deze fabrikant en hoewel we begrijpen dat fanatieke streamers zich liever van een betere webcam bedienen dan wat er in de rand kan worden verwerkt, heb je natuurlijk niet voor ieder videogesprek de beste beeldkwaliteit nodig. We zouden daarom graag de webcams weer terugzien in de gamelaptops van Asus.
De functionaliteit van het tweede scherm is niet veranderd sinds de vorige keer dat we naar de ScreenPad Plus op de Zenbook Pro Duo keken. Het scherm is voorzien van een touchscreen en er zijn speciale apps voor beschikbaar, maar het functioneert ook gewoon als tweede scherm in Windows. Je kunt er met de bijgeleverde software voor kiezen om vensters op het onderste of bovenste scherm neer te zetten, of een venster uit te rekken over de beide schermen. Doordat het scherm nu onder een hoek staat is het makkelijker om even een blik op het tweede scherm te werpen terwijl je op het eerste aan het werk bent. Dat is iets dat we bij de Pro Duo misten, omdat het tweede scherm bij die laptop plat lag. Hoewel het nu makkelijker afleesbaar is, bleek in de praktijk dat we het tweede scherm toch niet gebruikten zoals een tweede scherm op bijvoorbeeld een desktopcomputer. Voor je gevoel blijft het grote scherm het primaire beeldscherm, daardoor zetten we wat minder belangrijke zaken op het tweede beeldscherm. Dat het toch nog wat moeite kost om naar het secundaire scherm te gluren helpt daar niet bij. De nieuwe ScreenPad-onder-een-hoek kan een handige toepassing zijn als je er een specifiek gebruiksscenario voor hebt, maar in de praktijk werkt het nog niet intuïtief.
Toetsenbord, touchpad en aansluitingen
Doordat Asus het klassieke laptopontwerp heeft aangepast, is het toetsenbord van de Zephyrus Duo een stukje omlaag geschoven. Hoewel dat er raar uitziet, werkt het in de praktijk minder slecht dan je misschien zou denken. Als je je polsen op tafel laat rusten staat het toetsenbord iets hoger dan bij laptops waarbij je je polsen op de behuizing zelf laat rusten. Eigenlijk is dat niet zo erg, want bij een toetsenbord van een desktopcomputer heb je min of meer dezelfde hoogte. Neem je de laptop mee in een vliegtuig of trein, dan is de plaatsing van het toetsenbord wel onhandig. Je polsen hangen dan waarschijnlijk in de lucht, waar ze weinig steun zullen vinden.
De toetsen zelf vergen een bovengemiddelde druk om omlaag te bewegen en er is vrij weinig travel aanwezig. Gezien de afmetingen van de behuizing is dat logisch, want tussen alle schermen heeft Asus ook nog een i9-cpu en 2080-gpu verstopt. Voor een touchpad onder het toetsenbord is ook geen ruimte meer, daarom zit het er rechts naast. De verticale touchpad werkt eigenlijk best prettig en je kunt makkelijk een klik op een van de muisknoppen geven met je duim. Dat is een verbetering ten opzichte van de Pro Duo die nog geen losse muistoetsen had. Dat alles geldt overigens voor rechtshandigen. Als je linkshandig bent - en ook links muist - wordt het heel lastig om de Zephyrus Duo te gebruiken.
Wat aansluitingen betreft is de Asus van het belangrijkste voorzien: rechts tweemaal usb-a en een keer usb-c met Thunderbolt-ondersteuning. Links zitten twee jack-aansluitingen en de aansluiting voor de oplader. Aan de achterkant vind je hdmi 2.0, een 10Gbit/s usb-aansluiting en de gigabit-ethernetaansluiting. De aansluitingen zijn vrij ver naar voren geplaatst omdat er ruimte vrij is gemaakt om de koellucht uit de laptop te blazen. We merkten dat dit onprettig kan worden als je zit te gamen en rechts een externe muis gebruikt, want er wordt dan hete lucht over je vingers geblazen.
Lenovo Legion 7
Samengevat
Lenovo heeft bij de Legion 7 de focus gelegd op de i7-processor, die zich hoog kan klokken en daardoor in cpu-benchmarks Core i9-laptops vaak te snel af is. In games op lagere resoluties en hoge framerates heb je daar dan ook profijt van. Verder is de behuizing voorzien van rgb-verlichting op alle mogelijke plekken en die kun je zelf goed regelen. Het 144Hz-scherm heeft goede responstijden en een hoge helderheid. De accuduur is onverwacht lang voor een gamelaptop. De behuizing had wel wat steviger gemogen en toetsenbord en touchpad voelen niet aan alsof ze thuishoren in een laptop van 3000 euro.
Eindoordeel
Lenovo's Legion 7 is de goedkoopste laptop uit deze vergelijking, al is het woord 'goedkoop' natuurlijk relatief, want hij kost nog altijd drieduizend euro. Voor dat geld krijg je een laptop met een RTX 2080 Super-videokaart en een Core i7-processor van de tiende generatie, een full hd-scherm en 32GB werkgeheugen.
:strip_exif()/i/2003780662.jpeg?f=imagearticlefull)
Lenovo's Legion-serie bedient zich al een tijd van ongeveer hetzelfde behuizing-ontwerp. Het scherm scharniert niet op het eindpunt van de behuizing, maar is iets naar voren geplaatst. Wat er dan achter het scherm overblijft, noemen we bij gebrek aan een beter woord maar het 'uitsteeksel', en daar zijn de meeste aansluitingen en de roosters voor de koeling te vinden. Het voordeel hiervan is dat de warme lucht ongehinderd door de roosters naar buiten kan worden geblazen, iets dat bij de MSI-laptop die we op de volgende pagina bespreken bijvoorbeeld minder goed is geregeld. Tijdens het gamen wordt er wel wat warme lucht aan de rechterkant uitgeblazen, maar het grootste deel daarvan lijkt naar achteren te gaan, zodat je muishand er geen last van heeft.
De behuizing van de Legion is grotendeels van metaal gemaakt en verschilt daarmee van de veel goedkopere Legion 5 die een plastic behuizing heeft. Toch vinden we de Legion-behuizing niet echt aanvoelen als die van een laptop van 3000 euro. De schermconstructie voelt niet superstevig aan en het scherm maakt een wat 'wiebelige' indruk. Als je een stevige aanslag hebt, beweegt de behuizing rondom het toetsenbord mee tijdens het typen. De onderste bezel van het scherm geeft ook heel makkelijk mee onder druk. Hoewel op dat deel normaal gesproken geen druk komt te staan, vinden we het goedkoop aanvoelen voor een laptop uit deze prijsklasse.
Wat wel helemaal bij een gamelaptop hoort, is natuurlijk rgb-verlichting. Alle laptops in deze vergelijking hebben toetsenbordverlichting die in alle kleuren is in te stellen, maar Lenovo heeft er nog een schepje bovenop gedaan. De rechter usb-a-aansluiting, een deel van het logo in het deksel en zelfs de ventilatieroosters worden verlicht. Wij hebben niet zo veel met gekleurde knipperende lampjes, maar als je dat wel hebt kun je helemaal los met de Legion 7. Lenovo heeft daarbij samengewerkt met Corsair, waardoor je de verlichting middels de iCue-software van die fabrikant volledig naar eigen smaak kunt aanpassen.
Toetsenbord, touchpad en aansluitingen
Lenovo heeft de Legion 7 voorzien van een volledig toetsenbord met numeriek toetseneiland. Dat zal niet de voorkeur van iedereen hebben, want het zorgt er ook voor dat de touchpad een stukje naar links verschuift zodat het recht onder de spatiebalk gepositioneerd blijft. De aanslag van de toetsen is wat slap en zoals gezegd zie je de behuizing meebewegen op het ritme van je aanslagen. De touchpad voelt net als de behuizing en het toetsenbord wat goedkoop aan. Het oppervlak glijdt prettig en multitouchbewegingen worden netjes herkend en opgevolgd, maar als je erop drukt levert dat een kort klikje op, terwijl je de hele touchpad vervolgens nog een millimeter verder omlaag kunt drukken.
De aansluitingen van de laptop zitten grotendeels achterop het uitsteeksel en dat is prettig als je de laptop op een vaste plek gebruikt, want de snoeren zitten dan niet in de weg. Achterop zitten hdmi, twee 10Gbit/s usb-poorten, de stroomaansluiting en de gigabit-ethernetaansluiting. Usb-c is er natuurlijk ook, aan de linkerkant van de laptop, waarbij een van de twee aansluitingen ondersteuning voor Thunderbolt heeft. Rechts is nog een usb-a-aansluiting, zodat je niet iedere keer naar de achterzijde van de laptop hoeft te reiken als je een usb-stick wilt inpluggen. Net als bij de Asus missen we op deze laptop een kaartlezer, want hoewel de Legion is gericht op gamers leent de hardware zich ook prima om foto- en videobewerkingen uit te voeren.
MSI GS66
Samengevat
De GS66 is een bijzonder compacte laptop, gezien de hardware die erin wordt gehuisvest. Er zit een i9-processor en een RTX 2080 Super-videokaart in en eigenlijk zijn die een maatje te groot voor de behuizing. De koeling kan de hardware maar net aan en de laptop zelf wordt heet. De stevigheid van de behuizing valt bovendien tegen en dat is dus de prijs die je betaalt voor een compacte gamelaptop. De MSI is wel voorzien van een 2,5Gbit/s ethernetaansluiting en de accuduur is redelijk gezien de aanwezige hardware. Het scherm heeft een verversingsfrequentie van 300Hz, maar helaas niet daarmee corresponderende responstijden.
Eindoordeel
De MSI GS66 is de meest compacte laptop die we in deze round-up tegenkomen, en MSI heeft het uiterlijk strak en simpel gehouden. Het kenmerkende drakenlogo is in plaats van in het rood in subtiel zwart op de achterkant van het scherm gedrukt. De behuizing is op de omlijsting van het scherm na helemaal van metaal gemaakt en dat geeft op het eerste gezicht een 'luxe' indruk.
:strip_exif()/i/2003780672.jpeg?f=imagearticlefull)
Die indruk moeten we wat bijstellen als we de GS66 van dichtbij bekijken, want dan blijkt dat luxe gevoel snel te verdwijnen. Het metaal waarvan de behuizing gemaakt is lijkt namelijk erg dun te zijn en als je de laptop vastpakt kun je hem enigszins verbuigen. De schermconstructie voelt iets steviger aan dan die van de Asus en Lenovo, maar geeft niet het degelijke gevoel zoals we dat bij de Razer opmerkten. We krijgen het idee dat MSI de laptop zó compact heeft willen maken dat er te veel stevigheid van de behuizing is opgeofferd, met als resultaat een laptop die niet aanvoelt als een apparaat waar je 3700 euro voor neerlegt.
Een ander nadeel van de compacte behuizing is de werking van de koeling. De GS66 is van drie ventilators voorzien die de Core i9-processor en RTX 2080 Super-videokaart op de juiste temperatuur moeten houden. Daartoe zitten er ventilatie-openingen aan de achter- en zijkant van de laptop. Als je het scherm opengeklapt hebt, worden de openingen aan de achterkant enigszins geblokkeerd en daardoor wordt de behuizing behoorlijk warm. Dat is vooral het geval aan de rechterkant van de behuizing, waar de RTX 2080-gpu zit. Aan diezelfde rechterkant wordt warme lucht de laptop uit geblazen en dat is oncomfortabel als daar je muishand zich bevindt. De koeling heeft bovendien moeite om de laptop koel te houden, zeker bij zomerse temperaturen. Tijdens langdurige belasting van onze throttling-test werd de laptop te heet, waardoor de hardwarematige throttling van de Intel-processor ingreep om de hardware heel te houden. De oplossing daarvoor is om de Cooler Boost-functie aan te zetten, waardoor de ventilators op maximale snelheid gaan draaien, iets wat standaard niet gebeurt.
Toetsenbord, touchpad en aansluitingen
Voor het toetsenbord heeft MSI, zoals vaker, samengewerkt met Steelseries en dat bedrijf levert ook de software om de rgb-toetsenbordverlichting aan te sturen. Het toetsenbord tikt niet verkeerd en heeft aardig wat travel, maar ook hier zie je dat de behuizing niet de stevigste is en dat het geheel mee kan veren als je een stevige toetsaanslag hebt. De touchpad is opvallend breed en dat werkt eigenlijk best prettig, want je grijpt altijd wel raak op het moment dat je hem nodig hebt. Het is een Precision Touchpad met een glazen oppervlak, dat zijn werk netjes doet en een duidelijke klik geeft. Gek genoeg kun je overal op de touchpad een muisklik maken maar lijkt dat niet helemaal de bedoeling te zijn, want als je aan de bovenkant drukt zie je de spatiebalk ook meeveren.
MSI heeft de GS66 voorzien van de nodige aansluitingen, met links usb-c met Thunderbolt 3-ondersteuning, hdmi 2.0 en een usb-a-aansluiting op maximaal 10Gbit/s. De rechterkant biedt ruimte aan een 2,5Gbit/s-ethernetaansluiting en nog drie usb-aansluitingen op 10Gbit/s. De usb-c-aansluiting ondersteunt geen Thunderbolt. Verder is er nog een jack-aansluiting; een kaartlezer ontbreekt helaas ook op de MSI.
Razer Blade Pro 17
Samengevat
De Razer Blade 17 Pro is een gamelaptop met een bijzonder stevige behuizing die kwalitatief goed aanvoelt. De laptop is van een prima 4k-scherm met 120Hz verversingsfrequentie voorzien, dat ook goed gekalibreerd is. De gpu laat zich hoog klokken, wat een voordeel is in games op hoge resolutie. De snelheid van de cpu valt daarentegen relatief gezien tegen, door een wat conservatieve afstelling. Wat aansluitingen betreft zijn we heel tevreden met de Blade, want alles wat we zoeken zit erop.
Eindoordeel
De Razer Blade 17 Pro is een beetje een rare laptop in deze vergelijking, om twee redenen. Om te beginnen is het de enige met een 17,3"-scherm en daarnaast eindigt de naam op 'Pro', wat lijkt aan te geven dat Razer deze laptop meer ziet als een apparaat voor professionals dan voor gamers. Aan de andere kant heeft Razer wel een Nvidia RTX 2080 Super-gpu in deze laptop gestoken en hem daarnaast voorzien van een Core i7-10875H-processor. Met die hardware is het draaien van een game moeilijk te weerstaan, net als bij de andere drie.
:strip_exif()/i/2003780684.jpeg?f=imagearticlefull)
De Blade 17 Pro kost in Razers eigen webshop 4100 euro en daarmee is dit op de Asus na de duurste laptop in deze vergelijking. In tegenstelling tot de Lenovo is dit ook een laptop die duur aanvoelt. De behuizing is volledig van metaal gemaakt en voelt aan als een solide blok. De verschillende delen van de behuizing lopen netjes in elkaar over en hoewel bij de Razer de schermranden net zo smal zijn als bij de Lenovo en de Asus, is de schermconstructie hier wel zo stevig dat het scherm nauwelijks valt te torderen. Er is duidelijk meer aandacht en geld in het ontwerp van de behuizing gestoken dan bij de andere drie laptops.
De Blade heeft bijvoorbeeld als enige speakers die omhoog gericht zijn, wat de verstaanbaarheid tijdens gesprekken ten goede komt. En ook over de koeling is nagedacht. In tegenstelling tot bij de andere drie laptops wordt warme lucht niet aan de zijkant de behuizing uit geblazen, maar zit er een flinke ruimte tussen de scharnieren zodat de lucht daar kan ontsnappen. Zodoende krijg je geen last van oncomfortabel warme handen als je een externe muis gebruikt en er warme koellucht overheen wordt geblazen.
Toetsenbord, touchpad en aansluitingen
Ondanks de ruime behuizing heeft Razer er niet voor gekozen om het toetsenbord van een numeriek toetseneiland te voorzien. Dat zorgt ervoor dat het toetsenbord en de touchpad in het midden van de laptop passen. Dat toetsenbord is uiteraard voorzien van rgb-verlichting, die met Razers eigen software is te besturen. Omdat de behuizing redelijk dik is hadden we eigenlijk een toetsenbord met veel travel verwacht, maar dat blijken de vlakke toetsen niet te hebben. Ze geven een kort klikje, maar wel met een duidelijke feedback. De touchpad heeft Razer zo groot gemaakt als er ruimte is tussen het toetsenbord en de voorzijde van de behuizing. Dat formaat werkt prettig en uiteraard is er gebruikgemaakt van een Precision Touchpad. Ook bij het gebruik van de touchpad merk je dat de behuizing van de Blade stevig in elkaar steekt. Een muisklik wordt netjes gedempt en de touchpad kun je dan ook niet nog verder omlaag drukken.
Wat aansluitingen betreft, heeft Razer eigenlijk alles wat we wensen. Links zijn dat een 2,5Gbit/s-ethernetaansluiting, minijack en drie usb-poorten, die allemaal op maximaal 10Gbit/s werken. Deze usb-c-aansluiting heeft geen ondersteuning voor Thunderbolt, daarvoor moet je naar de andere kant kijken. Daar zit verder nog een gewone usb-a-aansluiting en hdmi 2.0. Razer voorziet de Blade in tegenstelling tot de andere drie laptops wel van een kaartlezer. De fabrikant vermeldt ook dat het om een exemplaar met ondersteuning voor uhs III-kaartjes gaat.
Cpu-benchmarks
De laptops in deze vergelijking zijn allemaal voorzien van octacore-processors van Intel. De Lenovo en Razer zijn voorzien van de i7-10875H, terwijl de MSI en Asus van een Core i9-processor zijn voorzien, namelijk de 10980HK. Die laatste is ook meteen de snelste die Intel voor laptops biedt. Dat klinkt indrukwekkend, maar daar moeten we meteen bij vermelden dat het eigenlijk gewoon dezelfde chip is, die een basisklokfrequentie van 2,4GHz heeft bij de i9-variant en 2,3GHz bij de i7. De turboklok verschilt ook en is 200MHz hoger voor de i9, namelijk 5,3GHz ten opzichte van 5,1GHz voor de i7-processor. Verder zou je de i9-processor dankzij de vrij instelbare multiplier kunnen overklokken. De maximale turboklok van de beide processors wordt alleen gehaald op twee cores en wanneer de temperatuur onder de 65 graden Celsius ligt. Bij een lichte belasting zoals webbrowsen zal de processor zijn maximale turboklok dus kunnen halen. Bij het draaien van benchmarks of games die alle cores belasten is dat niet het geval, dan is de snelheid van de cpu vooral afhankelijk van de manier waarop de fabrikant de processor geconfigureerd heeft, en van de koeling in de laptop.
- Cinebench R15 - Multi
- Cinebench R15 - Single
We draaien om te beginnen Cinebench. Daarin blijken niet de i9-laptops het snelst te zijn, maar juist de Legion 7 met zijn i7-processor. De Razer Blade blijft enigszins achter, zeker van een octocore hadden we hogere prestaties verwacht.
- Geekbench 4.1 - Multi
- Geekbench 4.1 - Single
- Geekbench 4.1 - Memory Multi
In Geekbench zien we hetzelfde als in Cinebench: de Legion is het vlotst, de Blade is de hekkensluiter en de Taiwanese i9-laptops zitten er tussenin.
Als we een praktijkbenchmark met Da Vinci draaien zien we wederom hetzelfde. De Lenovo is duidelijk de snelste laptop, de andere drie zijn een stuk langzamer. Het verschil tussen de Blade en de Legion is twintig procent. Dat is aanzienlijk als je een lange video aan het renderen bent.
- Firestrike-score
- Firestrike Graphics
- Firestrike Physics
- Firestrike combined
Maar daarmee is niet alles gezegd. Lenovo heeft de laptop duidelijk zo afgesteld dat de cpu goed presteert, maar deze laptops zijn van een RTX 2080 Super-videokaart voorzien, dus ze zijn bedoeld om mee te gamen. Op de volgende pagina draaien we echte games, maar 3DMark geeft alvast een indruk van de verhoudingen. Daar blijkt dan toch wat in te verschuiven. In de grafische benchmark, die de cpu nauwelijks belast maar de gpu des te meer, is de Razer Blade de snelste. In de Physics-test wordt juist alleen de cpu belast, en dan zien we weer de bekende volgorde zoals onder andere in Cinebench. Bij de gecombineerde benchmarks staan de Lenovo en Razer bovenaan.
- PCMark Storage 2.0 - Bandbreedte
- PCMark Storage 2.0 - Score
Tot slot kijken we nog naar de snelheid van de ssd's. Daarbij valt op dat Asus en Lenovo ervoor gekozen hebben om hun laptops van twee ssd's in raid 0 te voorzien. Dat zou voor een hogere overdrachtssnelheid moeten zorgen, maar in de traces van PCMark zien we dat niet terug. Ook als we bijvoorbeeld AS-SSD draaien, zien we geen hogere sequentiële leessnelheden dan ongeveer 2900MB/s. Iets dergelijks hebben we eerder gezien bij de Acer Predator Triton 500, die ook van twee ssd's in raid 0 was voorzien. Wij geven dan ook de voorkeur aan een enkele snelle ssd, zoals in de MSI- en Razer-laptops. Die komen een stuk beter uit de verf in deze benchmark.
Gpu-benchmarks en throttling
We draaien op de vier laptops onze gebruikelijke set games op full hd- en 4k-resolutie. Van de vier laptops heeft de Razer een 4k-scherm, terwijl de andere drie voorzien zijn van een full hd-scherm. Met een RTX2080-videokaart is het echter niet onlogisch om een extern (4k-)beeldscherm aan te sluiten. Daarom hebben we de games zowel op full hd- als 4k-resolutie gedraaid.
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Normal
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Ultra
- Far Cry 5 - 3840x2160 - Normal
- Far Cry 5 - 3840x2160 - Ultra
In Far Cry 5 zie je duidelijk de onderverdeling terug waar de scores in 3DMark al op wezen. Op full hd wordt de framerate beperkt door de snelheid van de processor. De Lenovo Legion 7 is het snelste op dat vlak, dus zie je deze laptop bovenaan in de full hd-benchmarks prijken. Bij de 4k-benchmarks is het andersom en is juist de Razer het vlotste, omdat de gpu daar juist de bottleneck is. Het is overigens geen wereld van verschil met de Legion.
- GTA V - 1080p - Ultra
- GTA V - 1080p - Medium
- GTA V - 4k - Medium
- GTA V - 4k - Ultra
Dezelfde volgorde zien we ook als we GTA:V draaien op de vier laptops. Net als bij Far Cry blijkt dat je ook in deze game geen RTX 2080 Super nodig hebt om op full hd te gamen. Laptops met RTX 2070 (Super-)videokaarten scoren bij deze resolutie even goed, en in het geval van GTA is dat zelfs het geval bij 4k ultra-instellingen.
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Ultra
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Medium
- Rise of the Tomb Raider - 4k - Medium
- Rise of the Tomb Raider - 4k - Ultra
Tot slot draaien we Rise of the Tomb Raider. Daarin blijkt de MSI-laptop onverwacht bovenaan te eindigen in de 4k ultra-benchmark. In de rest van de benchmarks is dat niet het geval.
- Duurtest cpu-klokfrequentie
- Duurtest gpu-klokfrequentie
- Duurtest cpu-temperatuur
- Duurtest gpu-temperatuur
In de throttling-test draaien we tien runs van de GTA-benchmarks en kijken we hoe de cpu en gpu belast worden en wat de temperaturen daar bij zijn. We noteren de gemiddelde frequentie en temperatuur over de tien runs en de minimale en maximale waarden. Dat geeft een indruk van de koeling en de mate van throttling die plaatsvindt. De resultaten van de GS66 zijn niet helemaal representatief omdat de laptop dusdanig warm werd dat de cpu zo erg begon te throttlen dat er maar 10fps overbleef. Dat zou te maken kunnen hebben met de temperatuur van meer dan 30 graden Celsius in de afgelopen dagen, maar eigenlijk zou de koeling daartegen opgewassen moeten zijn. We hebben de test daarom nogmaals gedraaid waarbij we de ventilators niet zichzelf laten regelen, maar ze op volle snelheid laten draaien. Dat is echter niet helemaal representatief voor de manier waarop de koeling normaal gesproken zijn werk doet. Daardoor weet de MSI zijn cpu ook hoger te klokken dan de andere drie laptops, terwijl we dat in de benchmarks niet terugzien.
Als we de MSI daarom negeren, zien we dat de Legion 7, zoals verwacht, gemiddeld de hoogste processorkloksnelheid haalt, maar zijn gpu gemiddeld het laagste klokt. De Razer Blade Pro haalt de hoogste gpu-klok en dat is precies wat we ook terugzien in de benchmarks, want op 4k-resolutie is de Blade het snelste. De GS66 en Zephyrus zitten er tussenin. Opvallend is dat de MSI zijn processor het warmst laat worden, zelfs als de ventilators op maximale snelheid draaien. De gpu van de MSI blijft weer het koelst, hoewel we van de gpu-temperatuur van de Zephyrus, de warmste van de vier, ook niet schrikken.
Beeldkwaliteit en accuduur
De vier fabrikanten van deze laptops hebben allemaal voor een ander scherm gekozen en dat is interessant om te zien. MSI kiest voor de hoogste verversingssnelheid die je op dit moment kunt krijgen, namelijk 300Hz, op een full hd-scherm. Er zijn ook varianten van de GS66 met een 240Hz full hd-scherm, en een 4k-paneel met een verversingssnelheid van 60Hz. Bij de Zephyrus treffen we zo'n een 4k-scherm met 60Hz-verversingssnelheid aan, met daaronder een tweede scherm met een resolutie van 3840x1100 pixels, wat netjes aansluit op het 4k-scherm erboven. De Legion 7 heeft een full hd-scherm met een verversingssnelheid van 144Hz, maar is wel hdr400-gecertificeerd. De Razer Blade heeft als enige een 17,3"-scherm, met 4k-resolutie en een verversingssnelheid van 120Hz. Het is voor het eerst dat we een 4k-scherm met een hogere verversingsfrequentie dan 60Hz testen, want dat was een tijd lang het maximum.
Als we vervolgens naar de maximale helderheid kijken, haalt de Lenovo inderdaad ruim de 400cd/m² van de hdr400-standaard. De MSI maakt als enige van de vier laptops gebruik van contentafhankelijke dimming. Bij een volledig wit scherm komt die op 464cd/m² uit, maar als we een schaakbordpatroon op het scherm zetten komen we op 300cd/m² en een contrast van 1433:1. Wat helderheid en contrast betreft hoef je deze laptops dus niet in een donkere ruimte te gebruiken om het beeld af te kunnen lezen. Voor de Razer geldt overigens wel dat het niet handig is om direct invallend licht te hebben, want deze laptop is voorzien van een touchscreen en een glasplaat. Dat zorgt voor reflecties.
Een goed gekalibreerd scherm vinden we bij gamelaptops normaal gesproken niet het belangrijkste, maar we hebben het hier wel over laptops van minstens 3000 euro. Bovendien legt Razer het accent met de 'Pro'-naam wel degelijk op professioneel gebruik en niet zozeer op gamen. Drie van de vier laptops kunnen bovendien een bredere gamut dan srgb weergeven, alleen de MSI houdt het bij srgb. Kijken we puur naar de ΔE-afwijking, dan komt de MSI als beste uit de bus en valt de afwijking van 7,2ΔE op het Lenovo Legion-scherm tegen. De beste schermen voor beeldbewerking zouden wat ons betreft die van Razer en Asus zijn. De kalibratie is bij beide behoorlijk goed, ze kunnen een brede gamut weergeven en in beide gevallen is de schemresolutie met 3840x2160pixels lekker hoog.
- Reactietijd 0-100%
- Reactietijd 100-0%
- Reactietijd 20-80%
- Reactietijd 80-20%
Gaat het je vooral om games, dan zijn snelle responstijden belangrijker dan een correcte kleurweergave, en daarom testen we die ook. Het Asus-scherm werkt op een standaard 60Hz, de Razer op 120Hz, op dezelfde 4k-resolutie. Lenovo zit op een, voor full hd-resolutie vrij standaard 144Hz, maar de MSI doet er nog een schep bovenop en haalt een verversingsfrequentie van 300Hz. Om de beelden zonder ghosting weer te geven moet de responstijd zo laag mogelijk zijn. Bij 60Hz een zestigste van een seconde, ofwel 16,6ms en bij 300Hz een driehonderdste van een seconde, oftewel 3,33ms.
Vervolgens blijkt wel uit de responstijdtest dat het door Asus gebruikte paneel niet echt een meerwaarde biedt voor gamers, met lange responstijden bij een lage verversingssnelheid, vooral bij de gray-to-gray test. De Lenovo doet het daarbij een stuk beter en zit in drie van de vier tests op een responstijd die je mag verwachten van een 144Hz-scherm. Hoewel het 300Hz-scherm van de MSI consequent sneller is dan het scherm van de Legion, wordt de 3,33ms niet gehaald. De Razer heeft met 120Hz een iets lagere verversingssnelheid dan de Lenovo, maar weet wel alle tests netjes te doorstaan en is wat dat betreft dan ook een prima game-scherm.
Accuduur
We zijn altijd van mening dat een lange accuduur bij gamelaptops niet van belang is, omdat die laptops niet zijn bedoeld om mee te nemen en onderweg te gebruiken. Als die laptops ook nog eens van een RTX 2080 Super-videokaart zijn voorzien gaat dat helemaal op. Toch draaien we onze accutests; mocht een gamelaptop toch een lange accuduur hebben, dan is dat mooi meegenomen.
- Accutest browsen 2013 (180cd/m²)
- PCMark 8 creative conv.
- PCMark 8 (score)
Als we de tests gedraaid hebben, komen er flinke verschillen naar voren. De Asus Zephyrus Duo doet het van de vier het slechtst, wat waarschijnlijk komt doordat er een extra scherm moet worden aangestuurd dat de andere drie niet hebben. Ook van de accuduur van de Razer raken we niet echt onder de indruk. Die laptop heeft een wat groter scherm dan de andere drie, dat wellicht meer energie kost om te verlichten, hoewel dat niet het hele verhaal kan zijn. De Gigabyte Aero 17 had namelijk ook een 17,3"-scherm en deed het aanmerkelijk beter in de accutests. De GS66 van MSI is voorzien van een 99,9Wh-accu en dat is het maximum dat mee mag in een vliegtuig. Dat zorgt voor een redelijke accuduur tijdens browsen, maar de Legion steekt met kop en schouders boven de rest uit in de browsetest. Als de belasting van de laptops omhoog gaat komen de vier dichter bij elkaar. De 2080-videokaart wordt in de PCMark-accutest ook benut en dan is er nog weinig verschil tussen de Lenovo en MSI, terwijl de Razer en Asus weer hekkensluiters zijn. Mocht je bij je gamelaptop dus op zoek zijn naar een bovengemiddelde accuduur, dan is de Lenovo bij licht gebruik in ieder geval een interessante optie.
Upgrades
Als je duizenden euro's neerlegt voor een gamelaptop is het wel zo fijn als je er een tijdje mee kunt doen en na verloop van tijd nog onderdelen kunt upgraden. We hebben de onderkant van de vier laptops gedemonteerd om te checken wat er achteraf nog is te vervangen.
:strip_exif()/i/2003768572.jpeg?f=imagenormal)
Bij de Asus Zephyrus Duo zijn er twee m.2-slots aanwezig die beide zijn gevuld met een ssd van 1TB. Het werkgeheugen is deels vastgesoldeerd en slechts een module is vervangbaar. Je zou op die manier dus van 32 naar 48GB werkgeheugen kunnen uitbreiden, maar upgraden naar 64GB is niet mogelijk, zoals wel bij de andere drie laptops.
:strip_exif()/i/2003768562.jpeg?f=imagenormal)
Ook bij Lenovo's Legion 7 zijn beide ssd-slots gevuld en dat geldt ook voor beide so-dimmslots. Er wordt standaard 32GB werkgeheugen bijgeleverd en dat zou je kunnen uitbreiden naar maximaal 64GB.
:strip_exif()/i/2003768564.jpeg?f=imagenormal)
De MSI GS66 heeft een gevuld m.2-slot, maar een tweede slot zit daar links naast en op die manier is de opslag dus gemakkelijk uit te breiden. Het werkgeheugen is ook bij deze laptop 32GB in totaal, wat upgradebaar is naar 64GB.
:strip_exif()/i/2003768570.jpeg?f=imagenormal)
De Blade Pro is van 'slechts' 16GB werkgeheugen voorzien, maar ook bij die laptop zijn beide modules te vervangen voor een maximum van 64GB. Er is een ssd aanwezig, maar er is ruimte voor een tweede m.2-ssd links tussen de ventilator en de accu in. De twee kleinere fans onderaan zijn bedoeld om extra koele lucht aan te zuigen voor de koeling.
Conclusie
In deze roundup hebben we gekeken naar laptops met een RTX 2080 Super-videokaart, wat bij de meeste fabrikanten ook meteen het duurste is wat ze te bieden hebben. We hebben naar zaken als cpu- en gpu-snelheid, beeldkwaliteit en accuduur gekeken en natuurlijk is de prijs ook een factor. De duurste van het kwartet is de Asus, die 4600 euro kost. Voor dat geld krijg je een unieke laptop met een tweede scherm dat automatisch opklapt. Dat maakt het een stuk bruikbaarder dan het tweede scherm in de Zenbook Pro Duo, die nog plat lag. Hoewel we de ScreenPad Plus een innovatieve toevoeging vinden, is het gebruik ervan nog altijd niet echt vanzelfsprekend en vragen we ons af of je daar extra geld in moet investeren. Dat geldt helemaal omdat de rest van de Zephyrus-laptop niet slecht is, maar er ook niet uitspringt. Wat cpu- en gpu-prestaties betreft zit de Zephyrus in de middenmoot en hoewel het scherm een lekker hoog contrast heeft, is het 60Hz-scherm voor snelle games niet het interessantste. Tijdens het gamen blaast de laptop hete lucht aan de rechterkant uit de behuizing en dat kan bijzonder oncomfortabel worden als je muishand daar ligt.
Een stapje goedkoper is de Razer Blade Pro 17, die 4100 euro kost en op het moment van schrijven helaas niet beschikbaar is in Razers eigen webwinkel. Net als eerdere Razer-laptops die we testten is de Blade voorzien van een opvallend strak afgewerkte behuizing die stevig aanvoelt. De Blade heeft net als de Asus een 4k-scherm dat goed gekalibreerd is. In tegenstelling tot de Asus is de verversingsfrequentie van dat scherm 120Hz, wat het dankzij prima responstijden wel geschikt maakt voor gaming. Razer heeft de hardware zo geconfigureerd dat de videokaart lekker vlot is en daar heb je profijt van bij games waarbij de cpu geen bottleneck is. In cpu-benchmarks is de Blade duidelijk langzamer dan de andere drie in dit kwartet. De koeling heeft de Razer goed op orde, want er wordt geen hete lucht aan de zijkanten weggeblazen. Aparte vermelding krijgt de kaartlezer, want Razer zet hem er gewoon in, terwijl de andere drie fabrikanten het blijkbaar een onnodige toevoeging vinden.
De MSI is met een prijs van 3700 euro weer wat goedkoper en meteen de kleinste van de vier. Misschien is de laptop wel te klein, want de behuizing wordt tijdens het gamen behoorlijk warm en blaast dan warme lucht over je muishand aan de zijkant naar buiten. Tijdens onze throttle-test werd de laptop zonder aangepast fanprofiel zelfs te warm en dat kon alleen verholpen worden met een reboot. De MSI heeft verder het scherm met de hoogste verversingsfrequentie van 300Hz, maar daar horen eigenlijk wel betere responstijden bij. De accu is met 99,9Wh ook de grootste en voor een gamelaptop is de accuduur niet slecht, maar ook niet uitzonderlijk. Wat prestaties betreft doen de 2080 Super-gpu en i9-processor netjes hun werk, maar net als de Asus is deze laptop in beide opzichten geen uitschieter.
Wat rest is de goedkoopste gamelaptop van de vier, namelijk de 3000 euro kostende Legion 7 van Lenovo. De goedkoopste is in dit geval ook de beste. Lenovo heeft de laptop zo geconfigureerd dat de cpu veel energie mag verbruiken, en dat maakt hem in sommige benchmarks bijna 20 procent sneller dan de Razer. Bovendien verslaat de Lenovo met zijn i7-cpu in onze benchmarks consequent de Asus en MSI met hun i9-processors. De schermkalibratie had beter gekund, maar de Legion haalt wel de hoogste helderheid van de vier en hij laat goede responstijden zien. Bovendien valt de accuduur niet tegen en zou je bij licht gebruik bijna acht uur op een acculading moeten kunnen werken. Tegenover de snelle cpu staat een wat trager geconfigureerde gpu, dus in games waarin de gpu de bottleneck is, zal bijvoorbeeld de Razer vlotter zijn. Net als bij de Asus en MSI zitten de openingen voor de koellucht aan de zijkant van de laptop, maar doordat er ook openingen aan de achterkant zitten hadden we minder last van warme handen dan bij de MSI en Asus.
Elke laptop in deze vergelijking heeft zo zijn eigen pluspunten en redenen om hem wel of niet aan te schaffen. De Asus heeft zijn tweede scherm, de Razer de stevige behuizing en de MSI zijn compacte formaat. Als we alles bij elkaar optellen en de prijs in acht nemen, biedt Lenovo met de Legion 7 de beste RTX 2080 Super-laptop van dit kwartet.