Inleiding: nieuw concept
Samengevat
De Asus ZenBook Pro Duo is de beste laptop met twee schermen tot nu toe. Met nadruk op dat laatste, want er zitten ook flink wat nadelen aan dit fraaie concept. Hoewel Asus handige software heeft gemaakt om het extra scherm te benutten, zijn er op dat vlak nog verbeterpunten en ontbreekt softwarematige ondersteuning van derden. Niet alleen het tweede scherm is opvallend, ook het primaire scherm maakt indruk dankzij het 4k-oledpaneel. Reken echter niet op perfecte kalibratie, het scherm geeft kleuren in de meeste situaties te fel weer. De laptop heeft snelle hardware, maar de koeling is niet in staat om die altijd optimaal tot zijn recht te laten komen. Ook had Asus een snellere of grotere ssd mogen kiezen gezien de hoge prijs. De ZenBook Pro Duo is een duur nicheproduct dat wel fraai en stevig is afgewerkt.
Eindoordeel
Fabrikanten zoeken al jaren naar manieren om laptops van meer scherm te voorzien. Zo kwam Lenovo tien jaar geleden met de ThinkPad W900ds, een 17"-laptop met aan de zijkant van het scherm nog een extra 10,6"-scherm dat uitgeschoven kon worden. Dat concept werd geen succes, maar de wens naar schermuitbreiding in laptops bleef bestaan. Apple voorziet sinds een aantal jaar MacBook Pro-modellen van een Touch Bar, een smalle oledstrook die bedieningselementen kan weergeven. Asus zette daar vorig jaar zijn ZenBook Pro UX580 tegenover. Bij die laptop zit op de plek van de touchpad een 5,5"-lcd. Dat schermpje werkt als touchpad, maar ook als tweede scherm. Asus noemt dat een ScreenPad en maakt er zijn eigen software voor.
/i/2003151364.jpeg?f=imagearticlefull)
We zijn nu een jaar verder en Asus heeft weer een nieuwe ZenBook Pro uitgebracht. De UX581 is geen kleine vernieuwing, maar wederom een nieuw concept. Asus noemt dit model de ZenBook Pro Duo en het tweede scherm krijgt de naam ScreenPad Plus. Het extra schermpje zit niet langer in de touchpad, maar beslaat de helft van de behuizing van de laptop. In de UX581 gaat het om een 14"-paneel met een 32:9-verhouding en een resolutie van 3840x1100 pixels. Het paneel is net zo breed en half zo hoog als het primaire 15,6"-4k-scherm.
Asus kondigde zijn ZenBook Pro Duo al aan op de Computex-beurs in mei. Op die beurs kwamen we er ook achter waar het idee voor het tweede scherm in de behuizing vandaan komt. Intel toonde er zijn Honeycomb Glacier-prototype. Dat is ook een laptop met een extra scherm en door een scharnier is dit scherm ook uit te klappen. De laptop die Intel toonde is een ruw prototype en zal niet daadwerkelijk op de markt komen. Intel zegt met fabrikanten samen te willen werken aan laptops met meerdere schermen. De Asus ZenBook Pro Duo van Asus is de eerste en vooralsnog enige uiting van die samenwerking.
Honeycomb Glacier-prototype van Intel
Asus' ZenBook Pro Duo UX581 valt op door het extra scherm in de behuizing, maar de laptop is in meer opzichten gewijzigd ten opzichte van zijn voorganger. Zo gebruikt Asus een 15,6"-4k-oledpaneel voor het primaire scherm en de laptop heeft een RTX 2060-videokaart. Ook is het nieuwe model in een volledig nieuwe behuizing gestopt, die een stuk dikker en zwaarder is. In deze review zoeken we uit hoe het extra scherm in de praktijk werkt en hoe de laptop presteert.
In Nederland en België levert Asus twee uitvoeringen van de ZenBook Pro Duo. Daarbij zijn het scherm, de behuizing en de videokaart gelijk, maar het duurdere model heeft een octacoreprocessor, meer ram en een grotere ssd. Het exemplaar dat we in deze review bespreken is de goedkopere variant met een hexacore-cpu.
| |
ZenBook Pro Duo UX81GV-H2004T |
ZenBook Pro Duo UX81GV-H2001T |
| Processor |
Intel Core i7-9750H |
Intel Core i9-9980HK |
| Ram |
16GB ddr4 |
32GB ddr4 |
| Opslag |
512GB ssd |
1TB ssd |
| Videokaart |
GeForce RTX 2060 |
GeForce RTX 2060 |
| Introductieprijs |
€2999 |
€3599 |
| Prijs in Pricewatch |
€ 4.160,- (qwerty)
Onbekend (azerty) |
Onbekend (qwerty)
Onbekend (azerty) |
Behuizing, toetsenbord en touchpad
Met de ZenBook Pro van vorig jaar wilde Asus duidelijk een alternatief voor de MacBook Pro neerzetten. Het was een relatief dunne en lichte 15,6"-laptop. De nieuwe ZenBook Pro Duo is dat niet. Hij is 24mm dik en weegt 2480 gram. Bij de voorganger was dat 19mm en 2010 gram. De grote afmetingen en het extra gewicht komen niet alleen door het tweede scherm, maar ook door de RTX 2060-videokaart. Die heeft veel meer 'ademruimte' en betere koeling nodig dan de GTX 1050 Ti die Asus gebruikte in de voorganger. Die sterkere gpu zorgt er ook voor dat de meegeleverde adapter veel groter en zwaarder is. Het is een 230W-exemplaar met een gewicht van 807 gram. Ook levert Asus nog een losse polssteun mee, die 195 gram weegt. Neem je alles mee op pad, dan komt het totaalgewicht uit op zo'n 3,5kg.
Het ontwerp van de behuizing is volledig nieuw. De laptop lijkt ook niet meer op zijn voorganger. Asus kiest nu voor scherpe hoeken en schuine lijnen, waar het bij het vorige model voor rondingen koos. Het gewicht van de laptop zie je in positieve zin terug in de afwerking van de behuizing: die is gemaakt van metaal en voelt degelijk aan, met een afwerking van een hoog niveau.
Asus voorziet veel van zijn recente laptops van een zogenaamd ErgoLift-scharnier en dat geldt ook voor de UX581. Als je het scherm openklapt, kantelt de behuizing iets omhoog en ontstaat er ruimte onder de laptop. Dat zou voor betere koeling kunnen zorgen en Asus claimt dat dit de ergonomie van het toetsenbord verbetert.
Aansluitingen
Ondanks de ruime afmetingen zitten er relatief weinig aansluitingen op de ZenBook Pro Duo. De zijkanten zijn voorzien van ventilatieroosters die veel ruimte innemen en door de ErgoLift-constructie kunnen er ook geen aansluitingen aan de achterkant geplaatst worden. Een kaartlezer ontbreekt in zijn geheel.
Links zit een propriëtaire stroomaansluiting, een hdmi 2.0-poort en een usb 3.1 gen2-aansluiting met type-a-connector. Rechts zit nog zo'n usb-a-poort, een koptelefooningang en een usb-c-aansluiting met Thunderbolt 3-ondersteuning en een maximale doorvoersnelheid van 40Gbit/s. Die usb-c-aansluiting kan ook gebruikt worden om nog een extra beeldscherm aan te sluiten.
Toetsenbord
Het opvallendste aan de behuizing is natuurlijk het tweede scherm dat vrijwel de helft van de behuizing in beslag neemt. De keuze om het scherm aan de bovenkant te plaatsen met het toetsenbord daaronder is logisch. De twee schermen sluiten zo op elkaar aan en het is de beste manier om zicht te kunnen houden op beide schermen. Het heeft echter ook grote gevolgen voor het typecomfort.
Op het toetsenbord van de ZenBook Pro Duo zelf is weinig aan te merken. De toetsen voelen prettig aan bij gebruik en hebben een aardige hoeveelheid travel. Volgens Asus is dat 1,4mm, de meting met onze texture analyzer komt daar met een kleine 1,3mm dicht bij in de buurt. Ondanks de fijne toetsen, is typen op de UX581 in de meeste gevallen niet zo prettig. Door de plaatsing van het toetsenbord kunnen je polsen nergens op rusten, behalve als je de meegeleverde polssteun voor de laptop neerlegt.
Met de polssteun is het typecomfort een stuk beter, maar het maakt het gebruik van de UX581 op kleine tafeltjes wel lastig. Wil je onderweg in de trein of in een vliegtuig een stuk tikken, dan kun je de steun waarschijnlijk niet op het tafeltje kwijt.
Touchpad en stylus
Ook de touchpad zit door de plaatsing van het tweede scherm niet op de gebruikelijke plek. Asus heeft hem rechts van het toetsenbord geplaatst; een positie waar wij maar moeilijk aan konden wennen. Zeker voor linkshandigen is de positie van de touchpad onhandig. De touchpad is bovendien aan de kleine kant. Wel is het oppervlak prettig glad en het is een Microsoft-precisietouchpad, waardoor multitouchgebaren in Windows 10 prima werken.
De touchpad kan ook als een numeriek toetsenblok dienen. Door je vinger een seconde op het icoontje rechtsboven de touchpad te leggen wordt er verlichting geactiveerd, waarmee met lijntjes virtuele nummertoetsen worden aangeduid. Ook in die modus kun je het oppervlak nog als touchpad gebruiken, maar een tik op de nummers levert dan numerieke invoer op. Uiteraard mis je hierbij wel de feedback van fysieke toetsen.
Beide schermen van de ZenBook Pro Duo zijn touchscreens, dus je kunt de touchpad in veel gevallen laten voor wat het is. Ook levert Asus een actieve stylus mee. Die drukgevoelige Asus Pen is op beide schermen te gebruiken. De laptop heeft geen opbergruimte voor dat pennetje en Asus is ook niet op het idee gekomen om de meegeleverde polssteun te voorzien van een uitsparing voor de stylus.
ScreenPad Plus in de praktijk
Het ScreenPad-concept van Asus bestaat al ruim een jaar. Hoewel de ZenBook Pro Duo met zijn nieuwe en veel grotere ScreenPad Plus flink afwijkt van eerdere uitvoeringen, zijn er ook overeenkomsten. Zo maakt Asus eigen software die moet helpen om de extra schermruimte nuttig te gebruiken. Vorig jaar schreven we in onze review van de UX580 dat de in de touchpad verwerkte lcd een aardige gimmick was, maar dat er te weinig ScreenPad-apps waren. Om het concept echt tot een succes te laten worden is er ondersteuning nodig van softwaremakers. Aan die situatie is weinig veranderd. Asus maakt nog steeds zijn eigen ScreenPad-software en ondersteuning van derden is er niet of nauwelijks.
Dat hoeft geen groot probleem te zijn, want Asus voorziet zelf in handige softwarefuncties. Het ScreenPad Plus is voorzien van een klein icoontje aan de linkerkant. Een druk daarop tovert een snelmenu te voorschijn. Van hieruit kun je bijvoorbeeld de helderheid en resolutie van het tweede scherm instellen, of op snelkoppelingen drukken om software en ScreenPad-apps te openen. De meegeleverde apps bieden eenvoudige functies, zo is er een rekenmachine en een app waarmee je met de stylus notities kunt schrijven. Over het algemeen werken die apps aardig en starten ze snel op. In de praktijk vinden we ze echter weinig meerwaarde bieden. Zo is er een app met sneltoetsen voor acties als kopiëren en plakken. De meeste gebruikers doen dat waarschijnlijk vlotter met toetsencombinaties dan met een knop op het scherm.
Het grote voordeel van het nieuwe ScreenPad Plus-scherm is dat je het door het grotere formaat veel beter kunt gebruiken als een volwaardig tweede scherm. In Windows wordt het scherm weergegeven als een tweede monitor en het biedt ook exact dezelfde functionaliteit. Desgewenst kun je de ScreenPad-software helemaal uitschakelen, zodat het menu niet zichtbaar is. Dat is overigens niet nodig, want je kunt de snelkoppeling automatisch laten verbergen. En bovendien voegt de software handige functies toe.
Net als bij gebruik van een tweede monitor kun je vensters in Windows van het ene naar het andere scherm slepen. Asus heeft daar wat softwarematige handigheidjes aan toegevoegd. Je kunt het onderste scherm opdelen in twee of drie stukken. Als je dan een programma of venster ernaartoe sleept, kun je het vastklikken op één van de drie posities. Het 32:9-scherm leent zich uitstekend voor multitasking. Je kunt twee 16:9-vensters naast elkaar weergeven, of drie kleinere vensters.
/i/2003152126.jpeg?f=imagearticlefull)
Ook heeft Asus een knop toegevoegd boven de touchpad waarmee je de inhoud van het ene scherm naar het andere scherm kunt verplaatsen. Dat is handig als je een programma opent en je dat snel op het onderste scherm wilt zetten. Daar is ook een softwarematige variant van. Als je een venster of programma 'vastpakt' met de muis en begint te slepen verschijnen er snelkoppelingen op het scherm. Daarmee kun je een app verplaatsen naar het andere scherm, uitvullen over de twee schermen of toevoegen aan het ScreenPad-menu.
Op papier de handigste functie is de mogelijkheid om werkruimtes vast te leggen. Je kunt een aantal programma's openen en op het scherm positioneren zoals je wilt en vervolgens op een knop drukken om die indeling vast te leggen. Er zijn vier van die presets beschikbaar. Als je de programma's afsluit en vervolgens op de snelkoppeling drukt om zo'n preset te openen, verschijnt alle software weer op de juiste plek op het scherm. Althans, dat is de theorie. In de praktijk gaat dat niet altijd goed. Een eenvoudige indeling met een browser op het bovenste scherm en wat apps op het onderste scherm gaat goed, maar als je flink gaat slepen met toolbars in Adobe-software, dan keren die niet altijd op de juiste plek terug. Dat is Asus waarschijnlijk niet aan te rekenen, maar het legt wel weer het zwakke punt van het ScreenPad-concept bloot. Het is afhankelijk van ondersteuning door derden en die is er te weinig.
Tutorialvideo van Asus over het gebruik van het ScreenPad Plus-scherm
Onhandige kijkhoek
Een praktisch bezwaar van de ZenBook Pro Duo is de kijkhoek van het onderste scherm. Het is niet te herpositioneren, dus je moet er altijd van boven op kijken. In de praktijk betekent dit dat je veelal schuin op het scherm kijkt. De inkijkhoeken zijn prima, dus dat is geen probleem. Dankzij de matte afwerking heb je ook weinig last van reflecties. Door de kijkhoek is het wel lastig om kleine details goed te zien. In de praktijk zul je dus vaak voorover buigen om op het scherm te kijken. Dat maakt werken met de ZenBook Pro Duo toch een stuk minder comfortabel dan het gebruik van een 'reguliere' opstelling van meerdere schermen.
Het eerder genoemde Honeycomb Glacier-prototype van Intel met verstelbaar tweede scherm lost het probleem met de kijkhoek al grotendeels op. Die laptop zal niet als zodanig uitkomen, maar toont wel aan wat de toekomstmogelijkheden zijn. Zo'n constructie is echter wel kwetsbaar en waarschijnlijk een stuk moeilijker om te maken dan de huidige oplossing van Asus. Desondanks wordt bij gebruik van de ZenBook Pro Duo al wel duidelijk dat de huidige uitvoering nog niet de meest praktische is.
/i/2003151444.jpeg?f=imagenormal)
Hardware en benchmarks
Over het nieuwe ScreenPad Plus-scherm van de ZenBook Pro Duo hebben we het uitgebreid gehad, maar ook de hardware is flink gewijzigd ten opzichte van de voorganger. De UX580 was nog een relatief dunne en lichte laptop, maar de nieuwe UX581 is dat niet. De nieuwe behuizing is een stuk dikker en zwaarder, maar daar staat tegenover dat je ook krachtige hardware krijgt. Met name de videokaart maakt een flinke stap. Asus rust de ZenBook Pro Duo uit met de GeForce RTX 2060, terwijl de voorganger het met een GTX 1050 Ti moest doen.
In onze uitvoering zit een Core i7-9750H-processor; een hexacore met een tdp van 45W. De processor is zo ingesteld dat het verbruik bij gebruik van de turboboost op kan lopen naar 70W. Het geheugen zit gesoldeerd op het moederbord. In ons testexemplaar is dat 16GB ddr4-2666 in een dualchannelconfiguratie.
| |
Asus ZenBook Pro Duo UX581 |
| Processor |
Intel Core i7-9750H |
| Cores/threads |
6/12 |
| Klokfrequentie (turbo) |
2,6GHz (4,5GHz) |
| Gpu |
GeForce RTX 2060 6GB gddr6 |
| Werkgeheugen |
16GB ddr4-2666 dualchannel |
| Ssd |
512GB, SK Hynix BC501 |
| Wifi |
Intel Wi-Fi 6 AX200 |
| Accu |
71Wh |
| Gewicht |
Laptop: 2480 gram
Adapter: 807 gram
Polssteun: 195 gram |
| Afmetingen |
35,9x24,6x2,4cm |
| Scherm (primair) |
15,6"-oled, 3840x2160 pixels, touchscreen |
| Schermpaneel |
Samsung SDCA029 |
| Scherm (ScreenPad Plus) |
Ips-lcd, 3840x1100 pixels, BOE085F |
| Besturingssysteem |
Windows 10 Home |
We hebben de laptop geopend om te kijken naar de upgrademogelijkheden. Die vallen vies tegen, want zoals gezegd is het geheugen op het moederbord gesoldeerd. Er is geen geheugenslot om een extra reepje in te prikken. Gesoldeerd geheugen zien we vaker bij dunne laptops, bij een dikker model zoals de ZenBook Pro Duo lijkt dat gek, maar het zal te maken hebben met de ruimte die nodig is voor het extra scherm. Het is ook niet mogelijk om de opslag uit te breiden met een tweede ssd. Wel kun je de aanwezige m2-nvme-ssd eventueel vervangen door een groter exemplaar.
/i/2003048354.jpeg?f=imagearticlefull)
Benchmarks
Om te kijken hoe de ZenBook Pro Duo presteert draaien we een aantal benchmarks en voeren we praktijktests uit. We beginnen met Cinebench R15, een benchmark die goed de ruwe cpu-kracht kan weergeven.
- Cinebench R15 - Multi
- Cinebench R15 - Single
In Cinebench scoort de ZenBook Pro Duo zoals je mag verwachten van een laptop met een Core i7-hexacore. In de Multi-test is alleen de BTO met Core i9, die acht cores heeft, beduidend sneller. In de Single-test scoort de Asus-laptop gelijk aan andere laptops met dezelfde of vergelijkbare processor.
- Lightroom - Exporteren
- Photoshop CC
Met Lightroom en Photoshop kijken we hoe snel de laptop in de praktijk is. Ook hier presteert de ZenBook Pro Duo zoals verwacht. De Core i7-hexacore is een erg capabele processor en omdat Asus dualchannelgeheugen heeft gebruikt zakt de snelheid bij het exporteren van foto's niet in.
- Geekbench 4.1 - Multi
- Geekbench 4.1 - Single
- Geekbench 4.1 - CPU Benchmark
Asus stopt twee reepjes van 8GB ddr4-2666-geheugen in de ZenBook Pro Duo. De snelheid in combinatie met de dualchannelconfiguratie zorgt voor een prima score in de geheugentest van Geekbench.
- PCMark Storage 2.0 - Bandbreedte
- PCMark Storage 2.0 - Score
Ons testmodel van de ZenBook Pro Duo is uitgerust met een 512GB-ssd van SK Hynix. Het is een nvme-ssd, maar de door Asus ingezette BC501 is een relatief langzaam model dat over twee pci-e 3.0-lanes communiceert. In de praktijk is de snelheid prima, maar in een laptop van drieduizend euro hoort wat ons betreft een ssd uit het topsegment en dat is dit exemplaar zeker niet.
Gpu-benchmarks
Asus mikt met zijn ZenBook Pro Duo niet op gamers, maar met een hexacoreprocessor en een GeForce RTX 2060-videokaart zou je moderne games prima moeten kunnen draaien. We nemen de proef op de som met onze gamebenchmarks en de synthetische tests van 3DMark.
- 3DMark Time Spy - graphics
- 3DMark Fire Strike Graphics
In 3DMark Time Spy en Fire Strike kijken we naar de Graphics-scores. Daarbij wordt puur naar de grafische rekenkracht gekeken en wordt de invloed die de processor heeft niet meegerekend. De scores laten zien dat de RTX 2060-gpu het prima doet in de ZenBook Pro Duo. Hij scoort gelijk aan andere laptops met diezelfde videokaart. De gpu-kracht is ten opzichte van de ZenBook Pro van vorig jaar ruimschoots verdubbeld. Dat is ook niet gek, want die laptop is veel dunner en werd uitgerust met een relatief zuinige GTX 1050 Ti.
Games
Zoals gezegd tellen de cpu-prestaties in de Graphics-scores van 3DMark niet mee. Bij games spelen de prestaties van de processor wel een rol en dat zien we duidelijk terug in onderstaande benchmarks.
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Ultra
- Far Cry 5 - 1920x1080 - Normal
- Far Cry 5 - 3840x2160 - Ultra
- Far Cry 5 - 3840x2160 - Normal
In Far Cry 5 presteert de ZenBook Duo aardig. In 1080p-resolutie is hij wel wat langzamer dan laptops met vergelijkbare hardware; dat begint met name op te vallen bij Normal-instellingen. Speel je in 4k-resolutie, dan is de processor geen bottleneck en scoort de Asus-laptop gelijk aan gamelaptops met vergelijkbare videokaarten.
- GTA V - 1080p - Ultra
- GTA V - 1080p - Medium
- GTA V - 4k - Ultra
- GTA V - 4k - Medium
GTA V staat bekend als een game waarbij de processor meer invloed heeft op de prestaties en dat is in onze 1080p-benchmarks duidelijk te zien. De ZenBook Pro Duo scoort hier veel lager dan we zouden verwachten. Op Medium-settings zijn zelfs laptops met een GTX 1050 Ti sneller. Wederom zien we bij gamen in 4k-resolutie wel goede resultaten, omdat de cpu hier minder invloed heeft.
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Ultra
- Rise of the Tomb Raider - 1080p - Medium
- Rise of the Tomb Raider - 4k - Ultra
- Rise of the Tomb Raider - 4k - Medium
Ook in Rise of the Tomb Raider scoort de ZenBook Pro Duo matig als we op 1080p benchmarken. Met Ultra-settings is het verschil met andere vergelijkbare laptops nog niet extreem, maar bij Medium-settings is de Acer-laptop met dezelfde hardware 26 procent sneller. Bij de 4k-tests zijn de scores wel naar verwachting en vergelijkbaar met de andere laptops.
De tegenvallende 1080p-benchmarks doen vermoeden dat de cpu zijn werk niet optimaal kan doen tijdens het gamen. Bij de 4k-benchmarks scoort de ZenBook Pro Duo wel zoals verwacht en dat geeft aan dat de gpu naar behoren werkt. De logs die we maken tijdens het benchen bevestigen dat. Daarin is te zien dat er bij de processor throttling plaatsvindt op basis van de temperatuur. De cpu kan niet continu op maximale snelheid werken omdat de temperatuur dan te hoog oploopt. De koeling van de videokaart is wel in orde, want daar zien we geen throttling.
Bij de cpu-benchmarks op de vorige pagina zagen we geen problemen met een te hoog oplopende temperatuur. De koeling van de ZenBook Pro Duo lijkt daarmee alleen problematisch te zijn als zowel de processor als de videokaart zwaar worden belast. Het gebruik van de Turbo-modus voor de ventilator biedt geen oplossing. Die is met een sneltoets aan te zetten en volgens de handleiding verhoogt die de fanspeed met 10 procent. In de praktijk zien we geen verschil in de resultaten tussen de Turbo-modus en de Auto-stand van de ventilator.
Scherm en accuduur
Voor het primaire scherm van de ZenBook Pro Duo gebruikt Asus een 15,6"-oledpaneel. Dat is een scherm van Samsung, momenteel de enige fabrikant die zo'n paneel voor laptops maakt. Het is een touchscreen met een resolutie van 3840x2160 pixels en een verversingssnelheid van 60Hz. Het paneel zit achter een glaslaag waardoor je snel spiegelingen te zien krijgt. Het is een oledpaneel met rgb-indeling, maar de blauwe subpixels zijn groter dan de rode en de groene. Dat is gedaan omdat blauwe oleds sneller slijten. Dat wordt gecompenseerd door ze groter te maken.
Het tweede scherm, ofwel het ScreenPad Plus, gebruikt een ips-lcd-paneel met een resolutie van 3840x1100 pixels. Ook hier zit een glaslaag overheen, maar deze is afgewerkt met een soort matte coating, waardoor reflecties veel minder zichtbaar zijn. Er is daardoor een duidelijk verschil te zien in de afwerking tussen het primaire en het tweede scherm. Het voordeel is dat het bovenste scherm niet reflecteert in het tweede scherm en als je onder een lamp zit, levert dat niet meteen een onleesbaar scherm op.
/i/2003151366.jpeg?f=imagearticlefull)
Er zijn inmidddels meer fabrikanten die Samsungs 15,6"-oledpaneel gebruiken in laptops. Eerder dit jaar hebben we bijvoorbeeld de BTO 15X990 getest, die hetzelfde 4k-paneel heeft. Als fabrikanten hetzelfde paneel gebruiken, wil dat niet zeggen dat de resultaten identiek zijn. Laptopfabrikanten hebben invloed op de aansturing van het paneel en daarmee kunnen zaken als kleurweergave, maar ook helderheid afwijken.
Het grote voordeel van een oledscherm is het uitstekende contrast. Een oledscherm heeft geen backlight, de subpixels geven zelf licht. Bij het weergeven van zwart worden die volledig uitgeschakeld, zodat zwart ook echt zwart is. Een ander voordeel is dat de responstijd veel lager is dan bij lcd's. Dat is vooral een pluspunt voor gamers.
De oledtechniek heeft ook nadelen. Het energieverbruik is over het algemeen hoger dan dat van lcd's bovendien slijten de individuele pixels. Als dat niet gelijkmatig gebeurt, kunnen er patronen in het scherm inbranden. Bij weergave van bewegende beelden komt dat niet voor, maar het is een risico bij langdurige weergave van statische beelden.
Het lijkt erop dat Asus er vertrouwen in heeft dat inbranden geen groot probleem zal zijn, want de fabrikant geeft geen waarschuwingen en ook zijn er geen grote softwarematige aanpassingen gedaan om de weergave van stilstaande beelden te voorkomen. Wel heeft Asus de Windows-interface ingesteld op een donker thema. Dat moet ook de accuduur ten goede komen.
Tijdens het testen hebben we geen verschijnselen van inbranden of retentie gezien, ook niet als de startbalk bijvoorbeeld uren in beeld was. Toch is het iets waar je rekening mee moet houden bij aanschaf. Oledpanelen hebben meer kans op zichtbare slijtage dan lcd's en het is nog de vraag hoe lang de huidige panelen meegaan.
Schermmetingen
We hebben beide schermen doorgemeten met onze SpectraCal C6-colorimeter en CalMAN-software. Daarbij valt op dat de maximale helderheid een stuk lager is dan die van de BTO-laptop met hetzelfde oledpaneel. De piekhelderheid van 404cd/m² is voor een laptop nog altijd behoorlijk hoog, maar Asus heeft het paneel een stuk conservatiever afgesteld dan BTO. Vermoedelijk is dat gedaan om de kans op inbranden kleiner te maken. Bij onze review van de BTO-laptop zagen we ook de kleurweergave verslechteren bij het instellen van de maximale helderheid. Dat is bij de ZenBook Pro Duo niet het geval.
- Helderheid
- Contrast
- Kleurtemperatuur
- Grijswaardenfout
- Kleurfout
Van het primaire scherm kunnen we geen contrastmeting doen omdat een oledpaneel geen licht uitstraalt bij het weergeven van zwart. Het contrast is daarmee per definitie beter dan iedere lcd met backlight. Het ScreenPad Plus is een lcd en dat daarvan kunnen we het contrast wel meten. Daar komt een erg goede score uit. Lcd's met een contrastverhouding van bijna 2000:1 zien we niet vaak.
Afgaande op de grafieken lijkt de kleurweergave van het lcd iets beter dan dat van het oledscherm. Dat is deels waar; het lcd geeft kleuren natuurgetrouw weer, maar het oledpaneel heeft een veel groter kleurbereik. Kleuren worden daardoor erg fel weergegeven. Dat ziet er indrukwekkend uit, maar is niet perse correct. Er is geen srgb-modus om kleuren met de juiste verzadiging weer te geven. Dat is voor entertainment als games en films niet erg, maar voor professioneel grafisch werk in de srgb-kleurruimte is het scherm niet optimaal. Met een handmatige kalibratie is dat te verbeteren, maar bij een dure laptop als deze zou een betere kalibratie niet misstaan.
In onderstaande grafiekset laten we zien wat het verschil in kleurbereik is van het oledpaneel en het ScreenPad-lcd. Het grote voordeel van het oledpaneel is dat de volledige dci-p3-kleurruimte weergegeven kan worden. Die kleurruimte wordt met name gebruikt in de filmindustrie.
- Srgb-dekking
- Dci-p3-dekking
- Rec-2020-dekking
Reactietijd
Naast een hoog contrast hebben oledpanelen nog een ander voordeel. De reactietijd is veel lager die van lcd's. Dat is ook duidelijk te zien in de testresultaten. De oledpanelen staan stijf bovenaan de ook de Acer Triton 500, een gamelaptop met 144Hz-paneel, wordt ruimschoots verslagen. Van ghosting heb je met een oledpaneel dus geen last, wel ben je beperkt tot de verversingssnelheid van 60Hz. Er zijn nog geen oledpanelen voor laptops met een hogere refreshrate.
- Reactietijd 0-100%
- Reactietijd 100-0%
- Reactietijd 20-80%
- Reactietijd 80-20%
Accuduur
De Asus ZenBook Pro Duo heeft krachtige hardware, een oledscherm met een hoge resolutie én nog een tweede scherm. Dat zijn ingrediënten die veel van de accu vergen, dus dat belooft niet veel goeds voor de accuduur. Asus stopt een 71Wh-accu in het apparaat en voor een 15,6"-laptop is dat een gemiddelde capaciteit.
- Browsen
- Video
- PCMark 8 (tijd)
- PCMark 8 (score)
De resultaten uit onze accutests onderschrijven onze vrees. Met browsen is de accu al na vijf uur en twintig minuten leeg. Bij deze test moet het scherm veel wit weergeven en een oledpaneel verbruikt dan veel energie. Dit is overigens het resultaat als het tweede scherm is uitgeschakeld. We hebben ook een accutest gedaan terwijl het ScreenPad aan stond en daarmee ging er nog een ruim uur van de accuduur af.
In onze videotest doet de ZenBook Pro Duo het wat beter. Dat is gebruikelijk bij oledschermen, omdat video's over het algemeen meer donkere delen bevatten en het scherm dan minder verbruikt. Met een accuduur van zeven uur kun je in ieder geval onderweg een paar films kijken zonder in stroomnood te geraken. Bij de PCMark-accutest lijkt de ZenBook Pro Duo het goed te doen ten opzichte van de andere laptops. Hij gaat zo'n drie uur mee in de test, maar de score is juist laag, wat betekent dat de rekenkracht is teruggeschroefd om accu te sparen.
Conclusie
Asus zet met de ZenBook Pro Duo de beste uitvoering neer van 'een tweede scherm in een laptop' tot nu toe. Met nadruk op dat laatste, want hoewel er momenteel geen betere alternatieven zijn, kleven er nog behoorlijke nadelen aan het concept. Om maar met het slechte nieuws te beginnen: de softwarematige ondersteuning voor het ScreenPad-scherm moet beter. Asus maakt wel eigen software, maar andere fabrikanten springen er niet op in en ook Windows is nog niet aangepast op dit soort laptops. Asus lost dat deels op met handige functies om vensters van scherm te verplaatsen en vast te zetten, maar in de praktijk werkt dat niet altijd perfect en als je toolbars van uitgebreide softwarepakketten gaat verplaatsen over verschillende schermen is het vastpinnen daarvan niet altijd even makkelijk.
Het grote ScreenPad Pro-scherm resulteert ook in een onhandige plaatsing van het toetsenbord. Op de toetsen zelf is weinig aan te merken, maar zonder het gebruik van de losse polssteun is typen niet comfortabel. Dat beperkt het gebruik van de laptop op kleine tafeltjes. Ook de touchpad zit niet op een handige plek, maar het feit dat beide schermen touchscreens zijn compenseert dat wel in veel gevallen. Het grote voordeel van het nieuwe ScreenPad Pro-scherm is dat het dankzij de forse afmetingen prima te gebruiken is als een regulier tweede scherm en in Windows wordt het ook als zodanig herkend. De brede beeldverhouding is handig voor multitasking, je kunt twee 16:9-vensters naast elkaar plaatsen.
/i/2003152128.jpeg?f=imagenormal)
Los van het tweede scherm is de ZenBook Pro Duo een krachtige, maar behoorlijk zware laptop, zeker als je ook de grote adapter en de polssteun mee moet sjouwen. Daar staat wel tegenover dat de behuizing stevig is en fraai is afgewerkt. De Core i7-hexacore doet het goed in cpu-benchmarks en de RTX 2060-videokaart scoort naar verwachting bij games in 4k-resolutie, maar op 1080p zien we tegenvallende resultaten. De temperatuur van de processor loopt in deze omstandigheden hoog op waardoor de laptop gaat throttlen.
Een ander nadeel is dat je het geheugen niet kunt uitbreiden. Wil je meer dan 16GB ram, dan ben je verplicht om voor het duurste model met Core i9 te kiezen. Ook is er geen ruimte voor een extra ssd, de opslag is alleen uit te breiden door de ssd te vervangen. Asus stopt een relatief goedkope nvme-ssd in de ZenBook Pro Duo. Voor de prijs van zo'n drieduizend euro verwachten we of een heel snel model of een ssd met een grotere capaciteit.
Voor het primaire scherm gebruikt Asus een 4k-oledpaneel. Dat levert indrukwekkend beeld op met een zeer hoog contrast en felle kleuren. Dat zullen veel gebruikers waarderen, maar voor professioneel grafisch gebruik is kalibratie vereist. Het oledscherm trekt wel een zware wissel op de accuduur. Na vijf uur en twintig minuten browsen is de accu leeg.
Asus toont lef met de ZenBook Pro Duo en dat verdient waardering. De fabrikant heeft veel aandacht besteed aan de uitwerking van het concept. Dat wil niet zeggen dat deze laptop een aanrader is. Er zijn nog flink wat verbeterpunten en dat in combinatie met de hoge prijs maakt het een nicheproduct.
Eindoordeel
:fill(white):strip_exif()/i/2002913168.jpeg?f=thumblarge)
/i/2003151364.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792582.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792584.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792586.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792592.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792590.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2002792588.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152114.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152118.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152116.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003151324.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003151326.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003151328.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003151332.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003151330.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152124.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152122.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2003152120.jpeg?f=imagegallery)
/i/2003152126.jpeg?f=imagegallery)
/i/2003151444.jpeg?f=imagegallery)
/i/2003048354.jpeg?f=imagegallery)
/i/2003151366.jpeg?f=imagegallery)
/i/2003152128.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2002913220.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2002913230.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002790004.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2002787132.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2004362396.jpeg?f=fpa)
:fill(white):strip_exif()/i/2002913168.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2002913204.jpeg?f=thumbmedium)
/i/1349425400.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003152132.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2002990686.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2001969371.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2002777990.jpeg?f=fpa)
/u/862687/crop5e3fdafc4d595_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/110760/ava.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/285051/teaglass_tweakers.jpg?f=community){kind=small}
. Het hoofdscherm kan dan uitsluitend als grafisch scherm fungeren, en het secundaire scherm voor de navigatie in feature- en assemblystructuren. :strip_icc():strip_exif()/u/705125/crop581c85ef761a1_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/284473/crop598caffe294d9.gif?f=community){kind=small}
/u/602366/crop6478e12ac629b.png?f=community){kind=small}
/u/32637/crop677ea9d840dae_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/172393/crop671a552786579_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/414606/crop61fc2908c41cc_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/286848/crop5893df624a917.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/28090/doek-iggythumb.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/138663/ic2.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/3228/crop5d113bdb41aeb_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/432803/crop5dc6efdce2eff_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1167514/crop5c3b3ada80951_cropped.png?f=community){kind=small}
.
:strip_icc():strip_exif()/u/262645/Waldorf.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/45096/Jumpman.gif?f=community){kind=small}
/u/208684/crop5d9c7a25578e1.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/54579/Static.gif?f=community){kind=small}