De afgelopen maanden lijkt de zoektocht naar alternatieven voor veelal Amerikaanse techdiensten naar Europese, liefst privacyvriendelijke alternatieven in een stroomversnelling te zijn gekomen. Op het forum van Tweakers hebben gebruikers in een paginalange thread de afgelopen twee maanden geprobeerd om die beste alternatieven te vinden en te categoriseren. Dat bleek nog niet zo makkelijk.
De overname van WhatsApp door Facebook, WhatsApp dat zijn gebruikersvoorwaarden veranderde, Microsoft dat Windows 10 en nu 11 aan gebruikers opdringt ... De afgelopen jaren zijn er veel momenten geweest waarop gebruikers van de populairste apps en diensten het even helemaal zat waren. De zoektocht naar een goed alternatief voor communicatieapps als WhatsApp of e-maildiensten als Gmail is niet nieuw. Toch voelt het de afgelopen maanden alsof er wel degelijk een serieuze paradigmaverandering is begonnen. Dat begon in november, bij de verkiezing van Donald Trump als Amerikaanse president, en dan met name de schaamteloze wijze waarop techbazen zoals Jeff Bezos, Mark Zuckerberg en Tim Cook zich achter hem schaarden.
Sindsdien lijkt er op alle niveaus van de samenleving een idee te ontstaan dat grote techbedrijven iets té groot aan het worden zijn. Menig tweaker ziet niet alleen nog maar nerdy vrienden op Signal, maar misschien zelfs een oom of een oude klasgenoot die normaal toch helemaal niet zo technologisch onderlegd is. Ook in de politiek begint techonafhankelijkheid steeds meer te leven, bijvoorbeeld in de discussie rondom SIDN's infrastructuurverhuizing richting AWS. En uiteraard zijn er ook veel tweakers die daar volop mee bezig zijn.
Forumtopic
Alternatieven voor het alternatieven-topic
Het topic dat de tweakers startten, is uitgebreid, maar niet het enige in zijn soort. Al sinds 2018 is er bijvoorbeeld ook het GoT-topic 'Leven zonder Google, reclaim je privacy' met 23 pagina's aan alternatieven voor Google-diensten. Ook hebben sommige tweakers hun eigen lijsten opgesteld, zoals Cambionn, die een eigen lijst op GitLab bijhoudt. Er zijn ook externe websites zoals Privacy Guides, dat al jaren probeert privacyvriendelijke techdiensten te categoriseren. Tweakers sprak een van de vrijwilligers achter die site in een interview in 2022.
Enkele weken geleden begonnen twee tweakers, Jerie en majoef, een lange thread op het Actualiteit, wetenschap en maatschappij-deel van het forum. In het topic proberen de tweakers samen uit te vinden wat de beste alternatieven zijn voor veelal Amerikaanse techproducten die we in het dagelijks leven gebruiken. In twee maanden tijd groeide het topic uit tot een volwaardig naslagwerk met tips en aanbevelingen, maar vooral ook veel definities over wat een goed alternatief is. Want pas als je alle voor- en nadelen op een rij gaat zetten, kom je erachter hoe ingewikkeld het is een echt onafhankelijk alternatief te vinden voor techdiensten.
De groep tweakers die actief is in het topic probeerde de afgelopen weken twee belangrijke dingen te doen. Aan de ene kant is er het samenstellen van een uitgebreide lijst met alternatieven, zoals voor e-maildiensten, browsers of besturingssystemen. Gaandeweg kwamen daar ook veel nichecategorieën bij. Zoek je bijvoorbeeld een goede, Europese en liefst ook privacyvriendelijke ide, of een online gamewinkel? Dan zijn JetBrains en GOG.com goede alternatieven voor Microsofts Visual Studio en het Amerikaanse Steam.
44 categorieën
Bij die zoektocht konden tweakers nieuwe diensten of producten aandragen. Neem bijvoorbeeld de bijdrage van Aziraphale, die voorstelt om LineageOS toe te voegen aan de lijst. "Op LineageOS kun je probleemloos alle reguliere Android-apps draaien, als je tenminste MindTheGapps installeert. /E/OS en Iodé werken met MicroG en daarop draait ook vrijwel alles, alleen moet je soms wat actie ondernemen en zelf extra dingen installeren om bijvoorbeeld Android Auto te laten draaien. En je moet ook geen Google Pay willen gebruiken."
Met dat soort aanbevelingen is het tweakers gelukt om niet minder dan 44 categorieën op te stellen met meerdere suggesties voor alternatieven voor Amerikaanse techdiensten. Sommige categorieën, zoals die van multifactorauthenticatieapps, zijn beknopt. Daarin staat slechts een enkel alternatief voor Authy, Google Authenticator en Microsoft Authenticator. Aegis is de enige alternatieve totp-app die niet van een Amerikaans bedrijf is. Bijkomend voordeel: de app is niet alleen gratis, maar ook opensource beschikbaar onder een GPLv3-licentie. Andere lijsten, zoals die met e-maildiensten, zijn dan weer een stuk uitgebreider. Daar hebben tweakers er inmiddels een heel aantal van verzameld, waaronder veel Europese diensten.
Een beetje Amerikaans?
Dat is gelijk het tweede belangrijke punt van het topic: het aanbrengen van een structuur en een classificatiesysteem. Want daar lopen veel gebruikers al snel tegen een probleem aan. Dat begint al bij de vraag waar je eigenlijk naar zoekt. Want wie een veilig en privacyvriendelijk alternatief voor WhatsApp zoekt, komt al snel bij Signal terecht. Maar dat is volgens de definitie van het topic geen geschikt bigtechalternatief: Signal is Amerikaans. Tweakers zoals Bananenplant merken op dat de definitie op dat gebied wel enigszins nauw is. "Signal is een Amerikaanse non-profit die zich uitspreekt tegen Europese ideeën als chat control die om de zoveel tijd weer de kop opsteken. Als 'vrije wereld' je criterium is, is 'wel of niet Amerikaans' daar misschien niet zo'n accurate match mee. Als je doel is om Trump of big tech minder te sponsoren moet je misschien niet potentiële bondgenoten achter de linies prematuur onder de bus gooien."
Daar zijn de topicstarters het wel mee eens. Majoef erkent bijvoorbeeld dat Signal een optionele keuze zou kunnen zijn. Dat is het uiteindelijk ook geworden in het eindoverzicht; Signal staat daar aangemerkt in de categorie 'grijs gebied', inclusief de opmerking dat het niet gefedereerd is en dat custom clients niet zijn toegestaan. Jerie merkt verder op dat dergelijke, kleine diensten zoals Signal, maar ook Bluesky 'niet ideaal, maar wel een verbetering ten opzichte van WhatsApp en Twitter' zijn.
Economische ruimtes en vrijhandelsassociaties
Het is een belangrijke afweging: waar zit het bedrijf, en betekent dat dan ook echt dat het een Europees bedrijf is? Je kunt je zelfs afvragen wat 'Europa' precies is: Booking.com heeft bijvoorbeeld zijn hoofdkantoor in Amsterdam staan, maar zoals tweaker Stukfruit al opmerkt: Booking.com werd rond 2000 overgenomen door Amerikaanse investeerders. Daarom is het criterium rondom 'wat een Europees bedrijf' precies inhoudt inmiddels aangescherpt door de topicstarters. "Het hoofdkantoor staat fysiek in de Europese Economische Ruimte (EER) of in de Europese Vrijhandelsassociatie", staat in de openingspost. Ook het hoofdkantoor van het moederbedrijf moet daar gevestigd zijn. Vooral dat laatste is een goede zaak; daar valt bijvoorbeeld het notoir neutrale Zwitserland onder. Dat is belangrijk, want populaire techalternatieven zoals Proton zijn daar gevestigd. Zou je de EVA niet meerekenen in de criteria, dan vallen er veel populaire techalternatieven af. Verder moet het merendeel van de aandelen in handen zijn van Europese personen of bedrijven.
:strip_exif()/i/2005378094.jpeg?f=imagenormal)
De vraag wat een echt alternatief is voor Amerikaanse diensten blijkt daarmee heel lastig te zijn. Dat blijkt bijvoorbeeld als de discussie terecht komt op Spotify. Dat wordt al tijden gezien als een van de succesvolste Europese techbedrijven; dominant in zijn markt en volledig in Zweedse handen. Maar, haalt tweaker idef1x aan, de dienst maakt alsnog gebruik van Google, specifiek de Cloud-dienst om alle content op te hosten. Kun je dan wel spreken van een Europese dienst? Andere tweakers zoals Rhapsody noemen wel alternatieven, zoals het van origine Franse Qobuz, maar daarbij valt het andere tweakers weer op dat Qobuz sinds kort alle muziek weer host bij Amazon Web Services. Soundcloud doet overigens hetzelfde.
Tot in het extreme
Kun je dergelijke diensten dan nog Europees, of internationaal noemen? Dat is maar de vraag, al menen veel tweakers wel dat dat criterium het wel heel moeilijk maakt om een goed alternatief te vinden. DropjesLover stelt bijvoorbeeld dat je volgens die definitie ook best eens zou kunnen kijken naar waar de muziek die je luistert vandaan komt. "De meeste muziek is namelijk van Amerikaanse bedrijven Universal en Warner, en een groot deel is van het Japanse Sony." Andere tweakers vragen zich ook af of die definitie wel praktisch is. "Niet om flauw te doen, maar hoe ver trek je dit dan door?", zegt Gr4mpyC3t. "Een product of dienst dat op eigen servers van Amerikaanse makelij draait, is dat dan wel een alternatief? Ik vind het best moeilijk in ieder geval."
Moet je AMS-IX-verkeer ook blokkeren omdat dat Amerikaanse Juniper-switches gebruikt?
Dat zou je in theorie in het extreme door kunnen trekken. "En was de AMS-IX laatst niet overgestapt op hardware van Juniper", merkt RobertMe op. Dat klopt inderdaad: de Amsterdam Internet Exchange verving al zijn hardware door Juniper-switches. "Ga je dan geen websites meer gebruiken waarnaar het verkeer over de AMS-IX gaat?", vraagt RobertMe zich af.
Na 80 pagina's aan posts hebben topicstarters Jerie en majoef een reeks criteria opgesteld om te bepalen welke diensten in aanmerking komen als een aanbeveling. Dat zijn:
- Het bedrijf moet zich fysiek in Europa of het Westen bevinden. Het mogen geen brievenbusfirma's zijn.
- Het moet gaan om bedrijven met een staat van dienst en niet om kleine start-ups.
- Het alternatief moet 'goed genoeg' zijn. Featureparity is ondoenlijk, en het is hoe dan ook een lange lijdensweg om te migreren.
- Het moet vooral een alternatief zijn voor echt grote techdiensten, niet voor kleinere.
- Het moet een techdienst zijn.
Aanraders
Het is lastig om uit de lange lijst met alternatieven een 'beste' te kiezen. We hebben als redactie een dappere poging gedaan, al is dat slechts deels gelukt. Een tijd geleden plaatsten we een vijftal polls om de populariteit van de diensten te vergelijken. We vroegen deelnemers in het topic om hun mening: welk alternatief raad jij aan aan je medetweakers? Die poll bleek al snel achterhaald, want net zo snel als tweakers reageerden, droegen ze nieuwe alternatieven aan. Zo kan het dat de poll voor 'het beste desktopbesturingssysteem' slechts drie opties bevat: Debian, SUSE en Asahi. Ondertussen is de openingspost weer danig aangepast. Daar staan inmiddels tien alternatieven in, waaronder Arch, NixOS, dat door een Nederlandse ontwikkelaar is opgericht, en Manjaro. Grote distro's zoals Ubuntu en Mint ontbreken in de lijst, maar daar staat tegenover dat er een aantal behoorlijk specifieke namen in de lijst zijn opgenomen. Zo staat Kali in de lijst, samen met Tails. Beide zijn geen besturingssystemen voor algemeen gebruik, maar eerder voor securityonderzoekers die gelijk een scala aan hackingtools bij de hand willen hebben. Daarentegen is Asahi Linux dat ook niet; dat besturingssysteem is bedoeld voor gebruik met de M-socs voor Apples MacBooks.
Dat maakt de uitslagen van onze poll een stuk minder relevant dan we aanvankelijk hadden gehoopt. Dat wil overigens niet zeggen dat er helemaal niets over te zeggen valt.
Irrelevante besturingssystemen
Welk desktopbesturingssysteem raad jij aan?
- Debian
- 74,8%
- SUSE Linux Enterprise
- 16,7%
- Asahi Linux
- 8,5%
De poll over besturingssystemen is degene met de grootste wijziging ten opzichte van de openingspost. Daarin komt naar voren dat gebruikers Debian verkiezen, maar het enige andere besturingssysteem in de poll voor algemeen gebruik is SUSE. Asahi Linux voor Apple Silicon is namelijk voor een compleet andere doelgroep bedoeld.
Welk smartphonebesturingssysteem raad jij aan?
- LineageOS
- 55,6%
- AOSP (Android Open Source Project)
- 17,1%
- /e/OS
- 15,5%
- Sailfish OS
- 10,0%
- iodéOS
- 1,8%
Interessanter is het verschil tussen alternatieve smartphonebesturingssystemen. LineageOS is daarin met afstand de populairste onder tweakers. Dat is niet gek, we schrijven vaker over LineageOS en weten uit ervaring dat dat een populair OS is voor de privacybewuste gebruiker. In 2022 interviewden we nog een van de hoofdontwikkelaars van het OS. Jerie merkt op dat de meeste gebruikers LineageOS gebruiken in combinatie met Open Gapps, een manier om Google-apps zoals Gmail en Maps te draaien. Daar valt ook weer de Play Store onder, die het weer mogelijk maakt om apps te downloaden, al is dat bij Android niet verplicht.
In dat geval heb je als gebruiker weliswaar geen native Android op je telefoon draaien, maar wel nog steeds Google-apps. Daarom noemt Jerie ook specifiek microG, een opensource-implementatie van verschillende libraries voor Android. Dat is ook een goede toevoeging voor de andere twee titels in de poll. Daarin staat op een tweede plaats het Android Open Source Project, maar dat is geen op zichzelf staand besturingssysteem. Dat is /e/OS wel; ook dat is een populair alternatief voor Android. De populariteit daarvan is niet heel verrassend. Die zal deels gedreven zijn door het feit dat Fairphones verkocht worden met /e/OS erop. In het verleden heeft de ontwikkelaar van /e/OS, Murena, de Fairphone 5 zelf verkocht. De Fairphone is voor veel privacygevoelige gebruikers ook een populair toestel, met name om hoe makkelijk het is custom roms te flashen.
:strip_exif()/i/2007390156.jpeg?f=imagenormal)
Proton als grote favoriet
Wat is de beste alternatieve e-maildienst?
- Proton Mail
- 78,6%
- Soverin
- 5,2%
- Tuta Mail
- 4,5%
- Mailbox
- 3,9%
- Infomaniak
- 2,0%
- StartMail
- 1,9%
- Mailbox
- 1,5%
- Mailfence
- 1,1%
- Combell
- 1,0%
- Eclipso
- 0,2%
Bij e-maildiensten is wel een heel duidelijke voorkeur te zien. Tweakers stemmen daarin met overweldigende meerderheid voor Proton Mail als beste alternatief. Ook dat is weinig verrassend. Het Zwitserse bedrijf wint al jaren aan populariteit en timmert hard aan de weg. De dienst biedt end-to-endversleutelde e-maildiensten aan in een freemiummodel, wat het ook voor veel instapgebruikers een interessante dienst maakt. Proton is ook populair omdat het meer maakt dan enkel een e-maildienst. Het wil een heel ecosysteem optuigen, vergelijkbaar met wat Google doet. Het is overigens maar de vraag of dat goed gaat. Waar Protons e-maildienst inmiddels redelijk volwassen is, ontbreken er nog veel cruciale functies in bijvoorbeeld de agenda- en vpn-dienst van het bedrijf. Tweakers sprak vorig jaar nog met Proton-oprichter Andy Yen over precies die problemen. Maar, zeggen tweakers in de poll, wie op zoek is naar een alternatieve e-maildienst zit bij Proton Mail hoe dan ook goed.
Toch vinden tweakers Proton niet allemaal perfect. "Maak je dan ook gebruik van de reguliere apps op je telefoon, tablet of laptop? Want dat vind ik wel het nadeel van diensten als Proton en Tuta: ze hebben een eigen app voor mail en agenda", merkt tweaker D-E-N op. "Ik snap dat vanwege privacy, maar dat is in het kader van de wisselwerking met andere mailboxen en agenda's, zowel van mezelf als gedeeld, niet handig." Ook komt bij Proton de definitiekwestie om de hoek kijken. Is dat eigenlijk wel zo'n goed alternatief, vraagt Aziraphale zich af. "Proton is nu standaard een onderdeel van Vivaldi, wat weer Chromium is en ook van Google-diensten gebruikmaakt, tenzij je dat uitvinkt. Op Mojeek na gebruiken alle goede zoekmachines Bing en Google en Mojeek heeft onderaan de resultaten links naar Brave, Ecosia en Startpage en dus naar Bing/Google."
Wat is de beste alternatieve wachtwoordmanager?
- KeePass
- 34,4%
- 1Password
- 30,3%
- Proton Pass
- 27,4%
- Dashlane
- 3,4%
- Uniqkey
- 1,4%
- Passbolt
- 1,1%
- pCloud Pass
- 0,8%
- Padloc
- 0,7%
- Heylogin
- 0,4%
- Password Depot
- 0,2%
Proton is ook erg populair als wachtwoordmanager. Proton Pass staat in de poll voor beste wachtwoordmanagers bovenaan in de lijst. Mogelijk komt dat omdat de wachtwoordmanager onderdeel is van het betaalde Proton-pakket en daarom meer gebruikers heeft. KeePass is iets minder populair in de poll, maar niet veel minder. KeePass is een wat vreemde eend in de bijt, zegt ook ocf81. "Als je dat op Linux wilt gebruiken, is KeePassXC aan te raden. Maar het werkt met dezelfde database en is dus uitwisselbaar." In tegenstelling tot de meeste wachtwoordmanagers die de topicstarters aandragen, is KeePass geen clouddienst die je van een bepaalde partij afneemt. Het is software waar je lokaal een kluis aanmaakt. Die kun je dan zelf hosten op bijvoorbeeld een thuisserver of USB-stick. Belangrijk daarbij is dat de software opensource beschikbaar is. Dat betekent dat er veel andere ontwikkelaars zijn die eigen implementaties kunnen bouwen, zoals ocf81 al opmerkt. KeePassXC is een van de bekendste tools, maar er zijn er nog heel veel meer, voor zowel Linux- als Windows-gebruikers. Niet heel gek dus dat KeePass hoog in de poll komt te staan.
Een opvallende ontbrekende titel hier is Bitwarden. Dat staat in de openingspost wel genoemd bij wachtwoordmanagers, maar dan wel in een grijs gebied. Bitwarden is namelijk een van origine Amerikaanse dienst. Dat is jammer voor veel zoekers, want in de discussie over goede, veilige en privacyvriendelijke wachtwoordmanagers komt Bitwarden steevast naar boven als populair alternatief. Ook toen Tweakers in 2021 vijf wachtwoordmanagers onder de loep nam, viel het ons op dat de dienst erg veel voordelen heeft. Wel heeft Bitwarden een belangrijke troef in handen voor wie er toch gebruik van wil maken. Het is namelijk mogelijk om Bitwarden zelf te hosten, vergelijkbaar met KeePass. Dat kan ook voor gratis gebruikers, dus wie het niet erg vindt dat het moederbedrijf alsnog Amerikaans is, kan met Bitwarden prima uit de voeten.
Firefox op één?
Wat is de beste alternatieve browser?
- Mozilla Firefox
- 76,7%
- Vivaldi
- 12,5%
- Librewolf
- 7,0%
- Mullvad Browser
- 2,2%
- Ladybird
- 1,7%
Tot slot keken we in onze poll naar wat tweakers de beste alternatieve browser vonden. Dat is de moeilijkste categorie om goed te kunnen duiden. Net als bij zoekmachines is er in feite maar een handjevol opties. Chrome is volgens cijfers van Statcounter met afstand de populairste browser, maar dat is van Google. Alternatieve browsers, zoals Edge, zijn vaak niet alleen van andere Amerikaanse bedrijven, maar gebruiken onder de motorkap ook de Chromium-engine, eveneens van Google. Wil je dus weg van Amerikaanse browsers, dan heb je weinig aan Chromium-browsers. En er zijn maar weinig volwaardige browsers die als goed alternatief kunnen dienen.
In onze poll komt bijvoorbeeld Vivaldi als een van de favorieten naar voren, maar Vivaldi maakt onder de motorkap gebruik van Chromium. De browser die in onze poll met afstand als beste alternatief naar boven komt, is Firefox, maar in de topicstart hebben Jerie en majoef die browser al gedegradeerd naar een 'grijs gebied'. Maker Mozilla is namelijk een Amerikaans bedrijf. Er zijn wel enkele forks beschikbaar voor Firefox, die in de poll niet erg hoog scoren. Neem bijvoorbeeld Librewolf, dat niet alleen gebaseerd is op Firefox en diens Gecko-engine, maar ook een paar privacyvriendelijke tools heeft toegevoegd. Zo wordt er standaard een adblocker geïnstalleerd, staat er een privacyvriendelijke zoekmachine zoals DuckDuckGo ingesteld en wordt er geen telemetrie verzameld.
Een ander interessant initiatief dat inmiddels in de topicstart is opgenomen, is Ladybird. Dat is een vrij recent initiatief van een aantal ontwikkelaars die precies deden waar deze zoektocht begon: een alternatief ontwikkelen voor bestaande diensten. Ladybird is een browser die niet op Gecko of Chromium draait, maar op een zelfontwikkelde engine die ook nog eens opensource beschikbaar moet worden. Dat het project in onze poll niet erg populair is, is niet verrassend; de browser is officieel nog niet beschikbaar. De makers verwachten volgend jaar een eerste publieke alfabuild uit te kunnen brengen. Dat moet dan aanvankelijk alleen nog voor Linux gebeuren. Toch lijkt Ladybird op zijn minst een interessant project om in de gaten te houden. Wie er meer over wil weten, kan ook het interview lezen dat we in 2024 met de oprichter hadden.
Conclusie
De zoektocht naar het beste alternatief voor Amerikaanse techdiensten blijkt geen makkelijke te zijn. Een hele groep tweakers ondernam op het forum een geslaagde poging, al blijkt een belangrijke uitdaging te zijn om tot een goede definitie te komen van wat onder een alternatief kan worden verstaan. Uiteindelijk hebben gebruikers in 44 categorieën tientallen voorbeelden opgesteld, sommige voor de hand liggende populaire diensten als Proton Mail of KeePass en andere wat obscuurder, zoals browsers op basis van nieuwe engines die nog niet eens bestaan.
Een ding lijkt zeker: het momentum voor Europese alternatieven voelt nu groter dan in het verleden. Er zijn vaker tijden geweest waarop tweakers op zoek gingen naar privacyvriendelijke software, maar vaak gleed die interesse na een tijd weer weg. Te ingewikkeld, te veel gedoe met overstappen, te weinig vrienden en familie op een andere chatapp om die te proberen ... Als het topic op GoT één ding laat zien, is het wel dat die angst inmiddels niet meer hoeft te bestaan. Voor vrijwel alle Amerikaanse diensten is wel een goed alternatief te vinden. Je moet alleen wel eerst goed je onderzoek doen.
Redactie: Tijs Hofmans Eindredactie: Monique van den Boomen Bannerafbeelding: Wong Yu Liang / Getty Images