Als je op het forum vraagt wat de ultieme monitor zou kunnen zijn, dan blijkt een oledscherm voor velen een wensdroom. Dat is niet gek; de oledtechniek heeft een paar grote voordelen boven de uitontwikkelde lcd, waaronder een uitstekend contrast, zeer goede kijkhoeken, een vaak betere uniformiteit en zeer snelle responstijden. Hoewel oledschermen in smartphones en televisies al lang niet meer bijzonder zijn, was het lange tijd sappelen als je een pc-monitor wilde op basis van deze techniek. Slechts een paar merken introduceerden oledmonitoren, waarbij ook de keuze uit verdere eigenschappen niet overhield.
Vorig jaar begonnen twee van de grootste Koreaanse concerns de productie van oledpanelen voor monitoren: LG Display en Samsung Display. Het effect is goed te zien op CES 2023. De meeste merken kondigen minstens één nieuw oledscherm aan, meestal gefocust op gamers of creatievelingen.
In dit artikel zetten we alle nieuwe oledschermen op deze CES op een rijtje, gerangschikt naar het soort paneel waarop ze gebaseerd zijn. LG Display levert oledpanelen op basis van de eigen woledtechniek, die ook wordt gebruikt in oledtelevisies. Samsung Display is het bedrijf achter QD-oledpanelen, die gebruikmaken van quantum dots voor een groter kleurbereik en meer helderheid. Joled was al vóór 2022 actief met zijn inkjet printed oled-panelen, opgebouwd uit rode, groene en blauwe subpixels.
Hoewel dit artikel focust op nieuwe oledmonitoren, zijn er ook een paar interessante lcd's aangekondigd op de CES. De bijzonderste is de Samsung Odyssey Neo G9 (G95NC), een 57"-scherm met 7680x2160 pixels en een 240Hz-refreshrate, die op de stand van AMD was te zien. Het scherm heeft een 1000R-curve en als allereerste monitor een DisplayPort 2.1-aansluiting, nodig om het scherm te kunnen aansturen.
Samsung Odyssey Neo G9 (G95NC)
Lenovo kwam met de ThinkVision P49w-30, de eerste superwide met ips-blackscherm, dat ten opzichte van normale ips-displays een tweemaal zo hoog contrast belooft (2000:1). Dell en Samsung kondigden schermen aan met een extra hoge resolutie, wat een veel scherper beeld oplevert dan een 'normale' monitor. Samsungs Viewfinity S9 heeft een '5k'-resolutie (5120x2880 beeldpunten) op 27", met daarbij een 4k-webcam boven het paneel. De Dell UltraSharp U3224KB heeft zelfs een '6k'-resolutie (6144x3456 beeldpunten) op een diagonaal van 31,5" en heeft net als de Thinkvision-monitor van Lenovo een ips-blackpaneel met 2000:1-contrast.
QD-oled
:strip_exif()/i/2005553884.jpeg?f=imagenormal)
bieden dankzij nieuw oled-materiaal
In 2022 kwamen de eerste QD-oledschermen uit, waarbij paneelmaker Samsung Display ook meteen een maat uitbracht die voor monitoren heel interessant is: een 34"-paneel met 21:9-verhouding en 3440x1440 pixels. In 2023 komt daar een 49"-paneel bij, voorzien van 5120x1440 pixels, wat een 32:9-beeldverhouding oplevert.
Samsung Display heeft voor de 2023-schermen een aantal verbeteringen doorgevoerd aan de QD-oledtechniek. De nieuwe panelen beschikken over een efficiënter blauw oledmateriaal, waarbij de laag met quantum dots die het blauwe licht omzet in rood en groen, nu wordt geprint op het substraat. In combinatie met een nieuw algoritme dat de helderheid van iedere pixel bepaalt, moeten de QD-oledpanelen van dit jaar in staat zijn een hogere helderheid weer te geven. Samsung Display belooft pieken tot 2000cd/m² op een 3-procent-window, waarbij ook de helderheid van een volledig wit beeld iets zou zijn gestegen. Ook moeten de nieuwe panelen 'betrouwbaarder' zijn, waarmee Samsung Display lijkt te bedoelen dat de helderheid over de levensduur van het paneel minder snel afneemt. Daarbij zouden de nieuwe panelen ook een betere uniformiteit hebben dan die van vorig jaar.
:strip_exif()/i/2005553878.jpeg?f=imagemedium)
ook op dit scherm zijn roze en groene randjes te zien
Naast alle verbeteringen blijft de subpixelindeling van de QD-oledpanelen voor 2023 ongewijzigd. Nog steeds zijn de pixels driehoekig, met de groene subpixel boven de rode en blauwe exemplaren. De ongebruikelijke subpixelindeling leidt in de praktijk tot zichtbare paarse en groene randjes rondom tekst en contrastrijke overgangen, die je vooral kunnen opvallen bij desktopweergave. Het is jammer dat deze color fringing in 2023 niet wordt opgelost, want het is een van de weinige echte nadelen van de QD-oledtechniek voor monitoren.
MSI laat op de CES twee QD-oledmonitoren zien: een op basis van het oudere 34"-paneel en een op basis van het nieuwe 49"-paneel. Daarmee heeft het samen met Samsung de primeur. Het 34"-model heet de MEG 342C en beschikt over een hoekige vormgeving met gouden accenten. Onder het paneel zit een rgb-lichtbalk die je eventueel kunt laten meekleuren met de beeldinhoud, vergelijkbaar met hoe Ambilight werkt. Om een of andere reden heeft de getoonde 49"-monitor, genaamd OLED 491C, een heel andere vormgeving, met een afgerondere voet en een minder hoekig ontwerp van de kast achter de display. Dit scherm heeft ook niet dezelfde lichtbalk aan de onderkant als het 34"-model, voor zover ik dat kon zien althans. Het showmodel op de MSI-stand was defect geraakt tijdens transport, zodat het scherm niet kon worden ingeschakeld. Beide schermen beschikken wel over dezelfde connectiviteit: eenmaal DisplayPort, tweemaal HDMI 2.1 en een USB-C-poort met 65W Power Delivery, plus een USB-hub met vier poorten.
MSI OLED 491C
Samsung heeft zelf al langer een 34"-QD-oledscherm in de pijplijn zitten: de Odyssey OLED G8. Daar komt met deze CES de Odyssey OLED G9 (G95SC) bij. Net als de monitor van MSI heeft hij een 1800R-kromming en een maximale refreshrate van 240Hz. Welke poorten er op het scherm zitten, is niet precies bekend. Wel beschikt de Odyssey OLED G9 over dezelfde Samsung Smart Hub-functie als de Odyssey OLED G8 en sommige andere recente Odyssey-gamingmonitoren. Het scherm beschikt over een ingebouwde Tizen-smartomgeving waarmee je bijvoorbeeld naar Netflix of YouTube kunt kijken zonder pc. Gamestreaming via GeForce Now is ook mogelijk.
MSI MEG 342C
Behalve Samsung en MSI waren er geen andere fabrikanten die QD-oledschermen lieten zien op de CES. Dell, dat het eerst met een dergelijke monitor kwam, de Alienware AW3423DW, was zelfs helemaal niet aanwezig op de beurs. Prijzen en beschikbaarheid van de drie nieuwe schermen zijn nog niet bekendgemaakt.
Woled
LG Display heeft alweer zo'n tien jaar ervaring met het maken van televisiepanelen, maar op de monitormarkt begaf het merk zich lange tijd niet. Vooral vanaf het moment dat er een 48"-paneelmaat werd geïntroduceerd, werden oledtelevisies steeds populairder als computermonitor. Misschien is dat de reden dat LG Display vorig jaar toch is begonnen met het maken van monitorpanelen. Naast varianten op de 48"- en 42"-4k-panelen voor in televisies, maar dan met een matte coating ervoor, zijn er ook panelen van 45"-ultrawide (3440x1440 beeldpunten) en 27"-wqhd (2560x1440 beeldpunten). Een 32"-paneel zou ook op komst zijn, maar op de CES waren er nog geen monitoren mee te zien.
Veel LG-monitorschermen zijn mat afgewerkt en zien er daarmee anders uit dan QD-oledschermen met een spiegelend oppervlak. Bij omgevingslicht wordt het paneel ook niet zo snel grijs. Dat bleek bij de review van de Corsair Xeneon Flex 45WQHD240 en was ook weer op de beurs te zien. De helderheid van de LG-schermen lijkt wel aan de lage kant. De maximale helderheid voor het hele paneel is maar 150cd/m², oplopend naar 1000cd/m² voor een klein gebiedje bij hdr-weergave, iets wat lijkt te gelden voor zowel het huidige 27"- als het 45"-paneel. Dit ondanks de aanwezigheid van een micro-lens array die LG ook op de op deze CES aangekondigde G3-oledtelevisie plaatst, die het uitgestraalde licht van het paneel focust op de kijker en op die televisie een piekhelderheid tot 2100cd/m² mogelijk zou maken. Te oordelen aan de Xeneon Flex, die we uitgebreid hebben kunnen bekijken, gebruiken de nieuwe monitorpanelen hetzelfde oledmateriaal als moderne televisies, hoewel we nog geen 27"-woledscherm hebben kunnen doormeten.
Update 11-1: In een eerdere versie van dit artikel stond dat woledpanelen voor monitoren nog geen micro-lens array zullen bevatten, maar in een vraaggesprek met de website FlatpanelsHD geeft LG aan dat dat wel het geval zal zijn. Het artikel is hierop aangepast.
Acer en ASUS kondigden beide een monitor aan op basis van het vlakke, 27"-wqhd-woledpaneel. Deze schermen komen in de winkels naast de LG UltraGear 27GR95QE, al eerder door het merk aangekondigd en op de CES opnieuw getoond. Alle drie hebben ze een maximale refreshrate van 240Hz. Het scherm van Acer heet Predator X27U en heeft een slank design met brede poten van donkergrijs metaal. Handig is de aanwezigheid van een USB-C-poort met 90W Power Delivery en een kvm-switch.
Bij ASUS spotten we de ROG Swift OLED PG27AQDM. Het scherm zou zijn voorzien van een speciale heatsink, die zou leiden tot lagere temperaturen en een langere levensduur van het paneel, maar die blijkens de specificaties geen hogere helderheid biedt dan concurrerende producten. Nuttig is wel de functie die ASUS zijn oledmonitoren meegeeft om de helderheid constant te houden terwijl de hoeveelheid wit in beeld verandert. Het zou kunnen dat de schermen van Acer en LG ook over zo'n feature beschikken, maar dat heb ik niet kunnen proberen.
Acer Predator X27U (links) en Predator X45
De LG 27GR95QE heeft HDMI 2.1-poorten als onderscheidende feature, die voor een 1440p-scherm als dit misschien minder van belang is dan voor een 4k-model; HDMI 2.0-poorten kunnen 1440p op 120Hz zonder problemen doorgeven. De 27GR95QE zal waarschijnlijk ook het snelst beschikbaar zijn, al in februari, waar de monitor van ASUS ergens in het eerste kwartaal uitkomt en die van Acer pas in het tweede kwartaal. ASUS heeft de prijs van zijn scherm nog niet bekendgemaakt; de beide concurrenten kosten 1100 euro.
In de ruimte van Acer stond naast de Predator X27U ook de Predator X45, op basis van het grotere 45"-paneel. Net als bij de tegenhanger van LG, de eerder aangekondigde 45GR95QE-B, heeft de monitor een scherpe 800R-kromming. In tegenstelling tot bij de Corsair Xeneon Flex is het scherm niet buigbaar. Acer zet het paneel op een zeer smal vormgegeven voet met hoogteverstelling, die bij het sample op de beurs nog niet helemaal correct leek te werken. Net als het kleinere model heeft de Predator X45 USB-C met Power Delivery en kvm-functionaliteit, maar opnieuw zijn de HDMI-poorten van versie 2.0, waar LG weer HDMI 2.1-poorten inbouwt in zijn scherm. Ook de Predator X45 komt in het tweede kwartaal van 2023, voor 1800 euro. Dat is dezelfde adviesprijs als de 45GR95QE-B, die echter al in februari leverbaar moet zijn.
Rgb-oled
Medio vorig jaar gingen er geruchten dat het niet goed gaat met Joled, de maker van geprinte oledpanelen voor monitoren. Door lage yields zou het Japanse bedrijf zelfs op de rand van een bankroet zijn beland. Kennelijk zijn de grootste problemen bij Joled afgewend, want ook in 2023 komen er enkele nieuwe monitoren uit op basis van Joled-panelen, die tot nu toe beschikbaar zijn in 27" en 32".
Viewsonic liet op de CES zijn VX2722-4K-OLED zien. Zoals andere schermen op basis van een Joled-paneel die tot nu toe zijn uitgekomen, is dit scherm gericht op creatievelingen. Het heeft een 4k-resolutie, een 60Hz-refreshrate en een beloofde maximale helderheid van 540cd/m², vergelijkbaar met eerdere Joled-monitoren, zoals de LG Ultrafine OLED Pro 32EP950. In combinatie met de belofte van een 100-procentdekking van de AdobeRGB- en DCI-P3-kleurruimten, levert dat een VESA DisplayHDR400 True Black-keurmerk op. Het randloos vormgegeven scherm heeft moderne connectiviteit: HDMI 2.1, DisplayPort en USB-C met 96W Power Delivery. Het zal nog geruime tijd duren voordat de VX2722-4K-OLED in de winkels ligt. Pas in het vierde kwartaal is het zover, voor een nog onbekende prijs.
Behalve vernieuwde connectiviteit heeft de VX2722-4K-OLED ten opzichte van de eerdere Joled-monitoren weinig nieuws te bieden. De ProArt Display OLED PA32DCM is wat dat betreft interessanter. Deze monitor volgt de ProArt PA32DC op die we vorig jaar hebben gereviewd. Speciaal aan dit scherm is de, voor een scherm met Joled-paneel, hoge piekhelderheid: 700cd/m² als 10 procent van het beeld wit moet zijn. Volgens een medewerker op de stand van ASUS kan het scherm een helderheid van 360cd/m² bereiken als het hele scherm wit is. Dat is eveneens fors hoger dan bij eerdere schermen op basis van dit paneel en, voor zover wij weten, ook hoger dan alle andere oledmonitoren.
ASUS ProArt PA32DCM
ASUS belooft dat de PA32DCM 99 procent van DCI-P3 kan weergeven, maar geeft geen AdobeRGB-dekking op. Tot de aansluitingen behoren twee Thunderbolt 4-poorten, HDMI en een USB-hub. Het nieuwe scherm heeft een gewijzigde vormgeving met een smallere, zilverkleurige voet. De aluminium rail aan de achterkant, waarop het ProArt-logo groot is aangebracht, kan ook worden gebruikt om het scherm aan op te hangen. In tegenstelling tot het oude scherm beschikt de PA32DCM niet over een ingebouwde kalibratietool. Wel is de monitor nog steeds geschikt voor hardwarekalibratie. Het scherm moet nog in het eerste kwartaal van dit jaar beschikbaar komen in de Benelux, voor een nog onbekende prijs.
Conclusie
Acer, ASUS, Samsung, MSI en Viewsonic hebben op deze CES elk een of zelfs meer nieuwe oledmonitoren aangekondigd. Voor sommige van deze bedrijven is het ook de eerste oledmonitor die ze presenteerden. Merken als Dell, BenQ en Gigabyte hadden al langer een oledscherm in het assortiment. Als je alles bij elkaar optelt, kun je medio 2023 bij zowat iedere bekende speler terecht voor een monitor op basis van de oledtechniek. Met de bekende voordelen, zoals een hoog contrast, supersnelle responstijden en zeer brede kijkhoeken.
2023 belooft op monitorgebied dus een mooi jaar te worden, maar het zal nog wel even duren voordat oledschermen ook beschikbaar komen voor meer dan de happy few. Alle schermen waarvan al prijzen bekend zijn, kosten meer dan 1000 euro en ook van de overige modellen zouden we ervan uitgaan dat ze minstens zo duur zullen zijn. Nu er meer concurrentie komt tussen paneelleveranciers en monitorfabrikanten, hopen we wel dat de prijzen dit jaar omlaaggaan, vergelijkbaar met de ontwikkeling die oledtelevisies in de afgelopen jaren hebben doorgemaakt.