Fabrikanten kondigen Intel Z690-moederborden voor Alder Lake aan

Verschillende fabrikanten hebben hun eerste moederborden met Z690-chipset aangekondigd. Deze bieden ondersteuning voor de op woensdag onthulde Intel Alder Lake-desktopprocessors. De eerste Z690-moederborden verschijnen op 4 november, tegelijk met de eerste Alder Lake-chips. Er zijn nog geen prijzen bekend.

Het Z690-platform: DDR5 en PCIe 5.0

De komende moederborden zijn gebaseerd op Intels nieuwe Z690-platform, dat onder andere ondersteuning biedt voor PCIe 5.0. Intel Alder Lake-cpu’s beschikken zelf over zestien PCIe 5.0-lanes en vier PCIe 4.0-lanes. De processors bieden ook officiële ondersteuning voor dual-channel DDR4-3200- of DDR5-4800-geheugen. Fabrikanten brengen verschillende Z690-moederborden met DDR4- of DDR5-ondersteuning uit. Er zijn vooralsnog geen borden aangekondigd die met beide geheugenstandaarden overweg kunnen.

De Z690-chipset heeft maximaal twaalf extra PCIe 4.0-lanes, die bijvoorbeeld ingezet kunnen worden voor ssd’s. De Z690-chipset biedt verder ondersteuning voor maximaal vier USB 3.2 Gen 2x2-poorten met doorvoersnelheden van 20Gbit/s en tien USB 3.2 Gen 2-aansluitingen met snelheden tot 10Gbit/s. De chipset ondersteunt ook maximaal acht SATA 3-poorten.

Z690 heeft verder geïntegreerde ondersteuning voor Wi-Fi 6E-ondersteuning, hoewel dat niet wil zeggen dat alle Z690-moederborden wifi bieden. Fabrikanten moeten daarvoor namelijk ook een extra chip op het moederbord integreren. Datzelfde geldt voor Thunderbolt 4; deze standaard wordt ondersteund door de Z690-chipset, maar niet alle Z690-moederborden beschikken over dergelijke Thunderbolt-poorten.

ASRock: dertien Z690-moederborden

ASRock komt met dertien moederborden in zijn Z690-line-up. Het hoogst gepositioneerde model daarvan is wederom de Taichi. De Z690-variant in deze serie beschikt over twee x16-slots die gebruik kunnen maken van PCIe 5.0, naast een PCIe 4.0 x16- en een PCIe 3.0 x1-slot. De Z690 Taichi ondersteunt daarnaast DDR5-geheugen met een overklok tot 6400MT/s. Dit ATX-moederbord beschikt verder over twee USB 4.0-connectors van het type C met Thunderbolt 4-ondersteuning, naast Wi-Fi 6E.

De Z690 Taichi, PG Velocita en Steel Legend van ASRock

In de lagere segmenten komen ASRock onder andere met een nieuwe Z690 Steel Legend, Z690 Extreme, PG Riptide en Velocita, een Z690 Pro RS, Z690M-ITX, en verschillende Phantom Gaming-modellen, waaronder Micro-ATX- en Mini-ITX-modellen. Al deze moederborden ondersteunen DDR4-geheugen, hoewel er ook een DDR5-variant van de Z690 Phantom Gaming 4 beschikbaar komt. Van de Steel Legend en Extreme komen ook Wi-Fi 6E-modellen uit.

Van alle Z690-moederborden die ASRock uitbrengt, ondersteunt alleen een Z690M Phantom Gaming 4 geen PCIe 5.0. Datzelfde moederbord ondersteunt enkel gigabit-ethernet. De rest van ASRocks aanbod biedt een PCIe 5.0 x16-slots en 2,5Gbit/s-ethernet. Bij enkele gamingmoederborden levert ASRock daarnaast een gpu-houder, die aan de rechterkant van het moederbord kan worden vastgeschroefd en ondersteuning biedt voor grote en zware videokaarten.

De Z690 Xtreme, Phantom Gaming-ITX/TB4 en PG Riptide

ASUS: ROG Maximus, Strix, TUF, Prime en ProArt

Ook ASUS introduceert verschillende Z690-moederborden, die zijn verdeeld over verschillende series. ASUS gebruikt dit jaar niet langer Romeinse cijfers in zijn ROG Maximum-serie. Normaliter zou deze generatie Maximus-moederborden bekend komen te staan als ROG Maximus XIV, maar ASUS heeft ervoor gekozen om deze borden enkel aan te duiden met 'Maximus Z690'.

Het bedrijf introduceert vijf moederborden in diezelfde serie, waaronder twee Maximus Z690 Extreme-varianten. Alle Maximus Z690-moederborden ondersteunen enkel DDR5 en beschikken over PCIe 5.0. Opvallend is dat de Extreme- en diens Extreme Glacial-waterblokvariant beschikken over een geïntegreerd M.2-slot met PCIe 5.0-interface; Z690 ondersteunt dat niet officieel. De overige ROG Maximus Z690-borden ondersteunen alleen PCIe 5.0-ssd's via een externe uitbreidingskaart.

De ROG Maximus Z690 Extreme Glacial, Extreme, en Hero

In de iets lager gepositioneerde ROG Strix-serie voor gamers brengt ASUS ook vijf moederborden uit. Het bedrijf komt onder andere met een Strix Z690-A D4 met DDR4-ondersteuning. De Strix Z690-E, -F, -G en -I worden standaard geleverd met DDR5-slots. Die laatste, de Z690-I, heeft een mini-ITX-formfactor en biedt opvallend genoeg twee geïntegreerde M.2-slots, die bovenop elkaar zitten geplaatst met een soort dubbeldekkerkoeler. Tegelijkertijd zitten de SATA- en frontpaneelheaders op een kleine uitbreidingskaart.

ASUS voorziet enkele ROG Maximus- en Strix-moederborden daarnaast van een 'PCIe Q-Release'-knop. Dat moet het gemakkelijker maken om videokaarten uit een moederbord te halen wanneer er een grote luchtkoeler is geïnstalleerd.

ASUS brengt een Z690-Plus en een Z690-Plus Wi-Fi uit in zijn TUF Gaming-serie. Die moederborden ondersteunen DDR4 en krijgen 2,5Gbit/s-ethernet en Wi-Fi 6. Van een Prime Z690-P introduceert ASUS maar liefst vier varianten, die verschillen qua DDR4- of DDR5-geheugen en wifiondersteuning. Tot slot introduceert de fabrikant een ProArt-moederbord die bedoeld is voor creators en onder andere 10Gbit/s-ethernet en Thunderbolt 4 ondersteunt.

De Strix Z690-E, Strix Z690-I, TUF Gaming Z690-Plus en Prime Z690-A

Gigabyte: Aorus, UD en Gaming X

Het gros van Gigabytes Z690-line-up bestaat uit Aorus-moederborden, die zijn gericht op gamers. De hoogst gepositioneerde Z690 Aorus Xtreme en Aorus Master bieden DDR5, Thunderbolt 4- en Wi-Fi 6E-ondersteuning, naast 10Gbit/s-ethernet via een netwerkkaart van Aquantia en 2,5Gbit/s-ethernet met een Intel-nic. Diezelfde moederborden ondersteunen vier M.2-ssd's met een PCIe 4.0-interface. De Xtreme heeft een uitgebreider vrm-ontwerp.

De Gigabyte Aorus Z690 Xtreme, Master en Elite DDR4

Verder toont de fabrikant een Z690 Aorus Ultra, Aorus Pro, en Aorus Pro DDR4. Die bieden allemaal vier M.2-slots, 2,5Gbit/s-ethernet en USB 3.2 Gen 2x2-poorten. Gigabyte introduceert ook vier lager gepositioneerde Aorus Elite-moederborden, die variërend DDR4- of DDR5-ondersteuning bieden en Wi-Fi 6 ondersteunen, en een Z690I Aorus Ultra DDR4 met mini-ITX-formfactor.

Gigabyte noemt ook een Gaming X-moederbord met DDR4 en verschillende Ultra Durable-borden, met DDR4- of DDR5-slots en optionele wifiondersteuning. Alle Gigabyte-moederborden ondersteunen 'Q-Flash Plus', waarmee de bios geüpdatet kan worden zonder dat er een cpu, geheugen of videokaart geïnstalleerd dient te zijn.

Voor creators introduceert Gigabyte tot slot een Z690 Aero-serie. De Z690 Aero D krijgt daarbij DDR5, 10Gbit/s-ethernet en 2,5Gbit/s-ethernet, Wi-Fi 6E, twee PCIe 5.0 x16-slots en vier M.2-slots met een PCIe 4.0-interface. Dit moederbord krijgt daarbij een wit ontwerp en relatief grote heatsink. Het bedrijf brengt ook twee Aero G-modellen uit, respectievelijk met DDR5 en DDR4. Die Aero G-varianten ondersteunen vier M.2-PCIe 4.0-ssd's en Wi-Fi 6.

De Gigabyte Gaming X, Aero D en Aero G

MSI: MEG, MPG, MAG en Pro

Ook MSI verdeelt zijn Z690-moederborden over vier verschillende series. Het bedrijf toont onder andere verschillende MEG Unify-moederborden, die een zwart ontwerp zonder rgb's hebben. Die moederborden zijn volgens MSI gericht op overklokkers. MSI komt ook met een mini-ITX-variant van de Z690 Unify. Deze Unify-borden krijgen Thunderbolt 4-poorten, USB 3.2 Gen 2x2-connectors en DDR5-6666-ondersteuning. In dezelfde MEG-serie toont het bedrijf een Z690 ACE, die eveneens DDR5 op 6666MT/s ondersteunt en twee Thunderbolt 4-connectors biedt. MSI meldt daarbij dat dit model beschikt over vijf M.2-slots, waarvan er vier PCIe 4.0 ondersteunen.

De MSI MEG- en MPG-series

In de MPG-serie introduceert MSI een Carbon-, Force- en Edge-moederbord. Van de Edge komt een DDR4-variant, de rest komt alleen beschikbaar met DDR5-slots. De MPG Carbon en MPG Force krijgen op hun beurt vijf M.2-slots en twee x16-slots die PCIe 5.0 ondersteunen, terwijl de Edge-varianten plaats bieden voor vier M.2-ssd's en een PCIe x16-slot heeft. Van de Carbon komt daarnaast een EK X-variant, met geïntegreerd waterblok van EKWB.

De MAG-serie bestaat uit een Tomahawk Wifi, Tomahawk Wifi DDR4 en een Z690 Torpedo, die allemaal beschikken over USB 3.2 Gen 2x2-poorten en vier M.2-slots. Opvallend is dat de Tomahawk-variant met DDR5 ondersteuning biedt voor Wi-Fi 6E, terwijl het DDR4-model alleen Wi-Fi 6 ondersteunt. Het bedrijf noemt verder verschillende modellen in een lager gepositioneerde Pro-serie, die eveneens beschikken over vier M.2-slots. Alle MSI-moederborden ondersteunen 2,5Gbit/s-ethernet via een Intel I225-V-nic, met uitzondering van een Z690-P, die 2,5Gbit/s-lan met een Realtek 8125B-nic biedt.

De MSI Z690 MAG- en Pro-series

Wat vind je van dit artikel?

Geef je mening in het Geachte Redactie-forum.

Reacties (50)

Als ik het goed begrijp moet je voor sommige borden perse ddr5 geheugen hebben? Maar dat is amper beschikbaar.
Of is het dat het ook met ddr4 werkt, maar niet gecombineerd? Ddr4 of ddr5?

DDR5 moederborden ondersteunen geen DDR4 en andersom.
De inkeping is verplaatst zodat je niet de verschillende types geheugen op je moederbord kan prikken.

Voor meer info zie dit filmpje van Linus: https://www.youtube.com/watch?v=aJEq7H4Wf6U

Het grootste verschil is dat het nieuwe DDR5 geheugen 5V krijgt en er een chip op zit die het converteert naar 1.1V. DDR4 krijgt 1.2V vanaf het moederbord.

Ook is de geheugenbus totaal veranderd, van 64 Bit naar 2x 32 Bit, waardoor de processor minder vaak idle staat en er frequenter communicatie kan zijn tussen het geheugen en de CPU. Grote speed boost, zelfs bij gelijkblijvende Frequenties. En de snelheid in MHz staat voor DDR5 nog maar aan het begin van de scope, terwijl DDR4 al richting het eind loopt.

Het mooie van AMD is dat ze qua timing waarschijnlijk beter zitten dan Intel.

Een nieuwe socket, waardoor je al een ander moederbord moest hebben. Daarmee kunnen ze direct DDR5 introduceren.

Ja minder hergebruik (hoewel je DDR 5 als ik het goed begrijp technisch wel op DDR 4 zou moeten kunnen gebruiken maar andersom is het sowieso onmogelijk). (miets er een verloop te maken is tussen de twee die de chip op de DDR 5 chips uitschakeld).

Dat is precies wat intel nu aan het doen is toch?

Intel doet dit al jaren dat je een nieuw moederbord moet aanschaffen met een nieuwe generatie. De AM4 socket is veel langer in gebruik geweest.

Ja dat weet iedereen, maar jij zegt dat AMD betere timing heeft door nog even te wachten met am5 uitbrengen als ik het goed begrijp? ddr5 zou hoe dan ook dit jaar uit gebracht worden en intel heeft daar perfect gebruik van gemaakt. En bij intel gaat het trouwens per 2 generaties.

Ja, ik zeg dat AMD hier (toevalig) betere timing heeft. Doordat ze toch al over moesten stappen komt dit toevallig beter uit. (tenzij AMD dit al wist).

Maar intel zou sowieso overstappen op een nieuw socket want de 10e/11e generatie hadden ook dezelfde socket. Dus de timing van intel is beter aangezien amd nog niets heeft aangekondigd.

Daarentegen waren de allereerste AM4-borden niet altijd compatible met de Ryzen 5000-serie. Het heeft die beperkingen.

Dat doet Intel nu toch? en is niet perse relevant voor dit nieuwsbericht

Ddr5 is niet backwards compatibele met ddr4, dus er komen 2 verschillende moederborden uit, 1 versie met ddr4, de ander met ddr5, weer een extra keuze erbij

Misschien dat Asrock alsnog een moederbord gaat maken die beide types geheugen ondersteund? Dat hebben ze eerder gedaan.

Ben benieuwd hoe dat er dan uit gaat zien. Voor zover ik weet is de pin-layout van DDR4 en -5 verschillend, of er zou een DDR4L-variant moeten komen (net zoals met DDR3L en DDR4), al heb ik hier nog niets over gezien/ van gehoord.

Zoals Asrock het voorheen deed zou je dan 2 slots DDR4 en 2 slots DDR5 op het moederbord krijgen waarbij DDR4 en DDR5 ram niet tegelijkertijd gebruikt kan worden.

Ahh, dat wist ik niet. Cool om te weten!

Ja ben ik ook benieuwd naar

En goed opletten met de keuze en niet afgaan op de goedkoopste. Thanks!

Dat sowieso

pci-e 5.0 terwijl pci-e 4.0 momenteel nog steeds praktisch nutteloos is. beetje vreemd

Beter dat dit soort dingen wat ruimer zijn dan nodig i.p.v. over 4 jaar bij een eventuele videokaartupgrade ineens beperkt worden door PCIe toch?

Ja idealiter wel, maar over 4 jaar zijn we ook weer x aantal nieuwe sockets verder met dit tempo.

Je bouwt een PC voor 5 jaar. En zeker een moederbord vervang je niet zo snel.

Storage kan er wel gebruik van maken zodra ze PCI-e 5.0 NVMe SSD's op de markt gaan brengen.
Zie ook het verschil in snelheden tussen PCI-e 3.0 en 4.0

Niet echt sinds storage rechtstreeks op PCIe zit, op mijn huidig moederbord kan ik slechts 2 M2's kwijt waarvan 1 op 4.0 en 1 op 3.0.

In de server markt is de vraag nog véél hoger, ik wel servers waar ik 16 U2 NVMe kan steken maar ik bleef zitten met 8X NVMe en 12 SAS waardoor ik nog PCIe insteekkaarten heb moeten steken om al mijn NVMe drives kwijt te geraken. (U2 = server variant op M2 / SAS = server variant op SATA)

Meer PCIe lanes of snellere PCIe lanes zodat ze gedeeld kunnen worden is dus wel degelijk een vraag van de markt.

[Reactie gewijzigd door sprankel op 27 oktober 2021 21:23]

Pricing nog niet bekend?

Zat ook al te klikken maar kon niets vinden Wilde vast een mooi bordje uitzoeken

mooi zal het zeker zijn en de prijs erbij ook

Heb toch geld zat

Maakt het uit? Ik gok dat het toch voorlopig niet te krijgen is voor retail prijzen.

Intel verwacht ook aanhoudend te kort dus de processors zullen ook niet goedkoop te vinden zijn.

Staan nog niet in de producten database?

Edit: begin is er

[Reactie gewijzigd door Crew One op 28 oktober 2021 11:53]

Waarom worden bij de meeste moederborden het grootste deel bedenkt met van dat plastic? Heeft dat een functie of is puur voor de show?

Zelf zie ik liever graag het moederbord.

Nog geen ATX12VO borden?

Het lijkt er op dat dit alleen maar moederborden zijn waar ze concessies op hebben gedaan. (tenzij ik ergens overheen kijk)
Sowieso heel weinig mini-ITX, terwijl kleinere kastjes steeds populairder worden.
Bij de een zit er wel 10Gb ethernet op maar weer geen PCIe 5.0 m.2 of het is weer geen DDR5.

Lijkt er op dat het nog even op zich laat wachten, ben zelf op zoek naar een Mini-ITX met DDR5, PCIe 5.0 m.2 en een tweede m.2 op gen 3/4, 10Gb ethernet.

Offtopic; Hoeveel tweakers/gebruikers van een Atx mobo, gebruiken de 2e of 3e pci-e sloten (graka)?
Zelf ga ik niet meer terug naar Atx, graka en/of geluidskaart inprikken, is meer dan genoeg en Sli/Crossfire draai ik never, daarom mijn vraag, want meeste die nieuw als eerste uitkomen zijn toch de Atx bordjes.

Als het niet van nzxt is, wil ik het niet.

Zouden moederborden ook gescalped worden?