Door Willem de Moor

Redacteur

De USB-standaard blijft onduidelijk

De weg van PS/2 naar USB 4

12-06-2021 • 06:00

137

Singlepage-opmaak

Tot slot

One cable to rule them all, dat zou de belofte achter USB en achter de USB-C-connector zijn. Wat een mooie wereld zou dat zijn; elk apparaat dat je koopt, van smartphone tot laptop en van display tot toetsenbord, heeft een USB Type-C-connector en elk apparaat dat je met een ander verbindt, werkt gewoon. Je voeding wordt door dezelfde kabel geleverd als waar de data met ongekende bandbreedte doorheen giert, alles werkt met alles en je hoeft nergens over na te denken.

Helaas blijkt de praktijk wat weerbarstiger. Lang niet elke USB-C-poort ondersteunt elk aspect van de specificatie en soms is het maar gissen naar de mogelijkheden van de aansluiting. Daar zijn verschillende oorzaken voor: enerzijds de fabrikanten die lang niet altijd even duidelijk zijn over wat hun poortje of kabel kan, en anderzijds het USB-IF. Die organisatie zou zorg moeten dragen voor de uniformiteit van de standaard, zou fabrikanten moeten helpen hun producten te laten certificeren, en zou moeten zorgen voor de juiste naamgeving en het correcte logogebruik.

Die naamgeving is, zoals we al zagen, zacht gezegd een onoverzichtelijke warboel geworden, met nieuwe versies die de namen van oude versies veranderen en een wildgroei aan mogelijkheden. Het meest schrijnende voorbeeld is USB 3.0, dat inmiddels door USB 4 ondersteund kan worden, en USB 3.1 Gen1 en USB 3.2 Gen1x1 is genoemd.

USB-IF logo's

Het logogebruik helpt evenmin. Volgens het USB-IF is handhaving tegen oneigenlijk gebruik van logo's geen haalbare kaart en het veelvoud aan beschikbare logo's om alle mogelijkheden van een poort of kabel aan te duiden, helpt ook al niet.

Een paar handvatten zijn er wel: zo moet een USB 4-gecertificeerde hub USB 2.0, USB 4 met 20Gbps en 40Gbps, DisplayPort, en Thunderbolt ondersteunen, maar die laatste twee zijn niet verplicht voor USB 4-gecertificeerde hosts, zoals laptops. Wat kabels betreft hoef je van een goedkope kabel niet te veel te verwachten: voor de snelste varianten als Thunderbolt 20Gbps is een gecertificeerde kabel nodig, die voor 40Gbps-snelheden niet langer dan vijftig centimeter mag zijn. Voor C-C-kabels die langer dan twee meter zijn hoef je geen 5Gbps-verbindingen te verwachten en 10Gbps is in de regel beperkt tot één meter lange kabels. Wat voeding betreft is een stroomsterkte van 5A zonder e-marker in de stekkers niet mogelijk.

Al die factoren dragen bij aan de situatie waarin een stekker, poortje of zelfs een naam, geen garantie is voor de verwachte functionaliteit. Zo zitten we met kabels die helemaal niet geschikt zijn voor de apparaten die we hebben, en opladers die wel over de juiste aansluitingen beschikken, maar onvoldoende vermogen leveren voor een apparaat. Er gloort desalniettemin hoop aan de horizon, want met USB 4 en de langzame overstap naar Type C-stekkers en kabels op steeds meer hardware komt er vast wel een tijd dat één kabel inderdaad alles kan.

Reacties (137)

137
137
52
6
0
75
Wijzig sortering
Er zijn veel dingen die ik wel begrijp in het leven, maar dit is iets wat ik totaal niet begrijp. Er is al zolang en zoveel commentaar geweest op de naamgeving en specificaties van USB dat het USB IF toch allang dit tot een eenduidige product had moeten brengen, maar dat is het nog steeds niet. Is er dan helemaal niemand die met de vuist op tafel kan slaan daar? Of doen ze het gewoon express. Of moet het weer op politiek niveau afgedwongen worden, voordat het helemaal de spuigaten uitloopt, net zoals bij de vele verschillende oplaad-adapters van de telefoons? Toen greep de politiek (veels te laat overigens IMHO) ook in om een standaard af te dwingen. Het is maar weer wachten en hopen dat de volgende generatie, USB 5 of USB 6, wel de problemen oplost en een eenduidig en makkelijk te begrijpen product wordt.
Een standaard heeft weinig zin als de beheerder van die standaard niet met harde hand kan regeren.
Het probleem is dat dit soort standaarden gebaseerd zijn op afspraken, niet op dwingende regels waarbij niet correct naleven bestraft kan worden. Alleen als ieder fabrikant zich strikt aan de regels zou houden, bestaat er de kans dat een nieuwe standaard ooit ook echt "standaard" wordt. Maar aangezien er fabrikanten zijn die het niet zo nauw nemen met standaarden, blijf je dit geknoei houden.

In het artikel is al opgemerkt dat een USB 3 poort blauw dient te zijn, maar dat fabrikanten "vanwege design voorkeuren" zo'n poort toch gewoon in zwart uitvoerden. USB-IF kan daar niet tegen optreden en dus is de standaard vanaf dat moment al besmet.
Een standaard heeft weinig zin als de beheerder van die standaard niet met harde hand kan regeren.
Het probleem is dat dit soort standaarden gebaseerd zijn op afspraken, niet op dwingende regels waarbij niet correct naleven bestraft kan worden.
Het eigenlijke probleem is dat de hele usb-c standaard met al haar protocollen een grote 'onhandelbare' alleskunner is geworden.
USB 1,2,3, thunderbolt, Displayport, hdmi, Power Delivery, charging tot 100+W (in de maak is 200+W), en ga zo maar door. Het is ondoenlijk (=onnodig duur) alle usb-c poorten full spec te bouwen. Als een pc of laptop 2 van die poorten heeft is dat meer dan zat. Waarom zouden de andere 6(?) Dat ook moeten kunnen? Voor een simpele muis?
Zelfde met kabels. Voor een simpele laadkabel voor een draadloze muis: waarom zou deze aan een 120W thunderbolt spec moeten voldoen. Pure waanzin.

Vroeger was de wereld zo slecht nog niet. Had je een bepaalde stekker, deed die precies wat je ervan verwachtte, tegenwoordig moet je vooral door de vele kleine letters bladeren of hat apparaat of kabel dat ondersteund wat jij net zoekt.
Vroeger was de wereld zo slecht nog niet. Had je een bepaalde stekker, deed die precies wat je ervan verwachtte
Ik weet niet of je ooit hebt lopen kloten met een modem die toch echt meer dan 6V swing nodig had op de com poort (echt niet alle poorten doen dat) of uren bent bezig geweest met de "juiste" paralellepoort instellingen fixen omdat het allemaal net niet werkt maar ik noem dat verre van universeel en totaal niet "doet wat je verwacht". Die laatste poort had ook nog eens 3 stekkers, hoewel er meestal maar 1 aan de pc kant zat. De com had ook nog eens 9/25 pin varianten waarvan de standaard de 25 voorschrijft die vrijwel nergens op zat zonder verloopstekker.

Volgens mij heb je een iets te mooi beeld van "vroeger".
Dat eerste ben ik niet met je eens, omdat RS232 gewoon gestandaardiseerd is op +12V/-12V. Als een poort nog geen 6V kan leveren, dan is geen sprake van een slechte standaard, maar van een ondeugdelijk apparaat. Brakke apparaten hebben niets met goede en slechte standaarden te maken, dat is van alle tijden.

9/25 pin was inderdaad een volstrekt overbodige complexiteit bij RS232.
Eehh nee hoor: https://en.m.wikipedia.org/wiki/RS-232
RS-232 logic and voltage levels

The standard specifies a maximum open-circuit voltage of 25 volts: signal levels of ±5 V, ±10 V, ±12 V, and ±15 V are all commonly seen depending on the voltages available to the line driver circuit.
Er was ook RS-485 welke wel rond de 5V zat
Je gaat dan wel heel ver terug in de tijd. Maar bedoel vooral het pre usb-c tijdperk. Alles wat nu in een usb-c plug geïmplementeerd is, had vroeger zijn dedicated connector USB/HDMI/Displayport/etc. En die deden het ook altijd. Wellicht links en rechts een instelling om de juiste setting te selecteren, maar uit een Displayport kwam gewoon videobeeld...
Het Pre USB-C tijdperk? Je bedoelt de tijd dat je vaak een laptop niet kon booten wanneer je de USB-stick in een blauwe usb poort stak of in een USB2 poort?

USB is sinds het begin al een roulette geweest met incompatibiliteit.

[Reactie gewijzigd door jbhc op 22 juli 2024 16:06]

Hoe is dat met usb-c veranderd?
BTW. Zelf dit fenomeen nooit meegemaakt...

Maar goed, dat is geen onderdeel van het genoemde probleem dat usb-c een alleskunner moet zijn. Brakke sticks, een brakke USB implementatie of een brakke bios (setting), zijn weer hele andere problemen.
Jij vindt de 9 en 25 polige sub-d connectoren te ver terug in de tijd en begint over het pre-USB -C tijdperk.

Ik geef slechts een voorbeeld uit het door jouw genoemde tijdperk.

De USB "standaard" is vanaf het begin al niet altijd staandaard :+

Overigens is dat wel vaker zo zoals bij HDMI bijvoorbeeld.....
USB-C werd door de USB-IF volgens wiki in 2014 geïntroduceerd, hetzelfde jaar als de USB3.1 standaard.
Dat was een tijd dat RS232 (9 dan wel 25 pin) geen noemenswaardige rol meer speelde.
Sterker nog, de introductie van de USB betekende het afscheid van de COM poort, de 25 PINS 'game' poort, de LPT-poort, en de PS2 connector.

Maar wederom, met de oude USB alsook met de HDMI poort. Sluit je er iets op aan, dan werkt het. Misschien niet met de nieuwste standaard, maar het werkt tenminste...
Mijn punt is dus juist dat het ook in het begin lang altijd feilloos werkte. :)

Aan wat of wie het dan ligt maakt net zoals dat jij het niet zo hebt ervaren, verder niet uit.
Ik heb ook vaak zat moeten zoeken naar de juiste DVI kabel vroeger ;-)
En later had je met DVI ook varianten. Zelfde met FireWire, al heb ik daar nooit echt mee gewerkt.

Een universele kabel is er nooit geweest, de enige die ik mij echt kan herinneren is SATA, je had E-SATA, maar verder was de versie aanduiding voldoende.
Komt ook omdat er vanalles niet / wel veranderd wordt.

dat USB 3.1 van nu niet de 3.1 van 2 jaar gelden is.

In mijn ogen hebben ze ook twee standaarden in één. Je hebt de plug en de standaard. En laten we die splitsen en dat duidelijker communiceren.

dus iets van USB-C.X waarbij X dat dat allemaal hetzelfde is.

Dat is niet perse makkelijker, want je krijgt datn USB-C.X,Y,Z immers kan je mogelijk meerdere dingen ondersteunen. Maar ik zie geen betere oplossing.

Het moet allemaal hetzelfde blijven nadat het is vastgesteld.
Voor een simpele draadloze muis heb je natuurlijk ook bij lange na niet de snelheid van USB3 of hoger nodig.

Dus eigenlijk zeg je, maak een device met 2 all-in poorten en klap er een aantal USB2/3 poorten bij.
Bij voorkeur ook met hun eigen formaat stekkertje zodat je niet per ongeluk je muis in een full spec poort prikt en daarna gaat miepen dat je te weinig full spec poorten hebt.

Voor laptops zal dit een uitdaging worden, want daar komen met de dag minder aansluitingen op te zitten. Vroegah, power connector, 4x USB, Ethernet, VGA en/of DVI (later HDMI of DP), RS232, soms ook nog firewire, En wat is daar nu nog van over, men bezuinigd steeds meer aansluitingen weg.

[Reactie gewijzigd door Frappuccino op 22 juli 2024 16:06]

Voor laptops zal dit een uitdaging worden, want daar komen met de dag minder aansluitingen op te zitten. Vroegah, power connector, 4x USB, Ethernet, VGA en/of DVI (later HDMI of DP), RS232, soms ook nog firewire, En wat is daar nu nog van over, men bezuinigd steeds meer aansluitingen weg.
Welke aansluitingen gebruik je van een laptop?
Internet? Wifi!
Muis? Touch pad of BT!
Toetsenbord? Zit er in, en anders BT!

Blijft de power aansluiting over, die gebruik ik altijd. En soms gaat er een USB stick in de USB poort. Heel heel soms een extra scherm, voor een presentatie. O ja, op mijn werk is het gebruik van een Kensington slot verplicht.
Prive of zakelijk?
Zakelijk 3x USB (muist + tb, headset laden)
1x laden (dat zou ook via usb kunnen)
Ethernet ja AUB wel want wifi is gewoon altijd minder stabiel

2x scherm. Momenteel via een USB port replicator thuis.

Maar zo simpel dat je weinig nodig hebt is het niet. Als we als mens niet eens meer 2.5 KG kunnen tillen dan is er wel echt iets mis.
Privé: alles draadloos, muv laden, af en toe een USB stick.

Zakelijk: 1 x laden, 1 x USB 3 voor dock, 1 x Kensington.
Mijn reactie kwam uit een draadje dat de USB organisatie moet afdwingen dat een usb-c altijd full spec moet zijn, omdat het nu onoverzichtelijk is wat elke poort heeft en wat niet. Daarvan vind ik dat dat ondoenlijk is, zoals je zelf al aangeeft: een muis met usb3 laat staan thunderbolt is nergens voor nodig.

Maar... ja, ik pleit voor 2 of meer full-spec poorten (die dan ook alles ondersteunen) en verder een handvol usb3 poorten, en dan het liefst wel met usb-c form factor.
Een laptop hoeft toch ook niet perse alleen maar USB 4.0 poorten te hebben? In het begin van USB 3.0 was het ook doodgewoon dat maar een klein aantal van de aanwezige USB poorten 3.0 waren en de rest was 2.0.
Daarom moet er in sommige gevallen politiek ingrijpen om dit te voorkomen en desnoods met de fabrikanten in gesprek!
Maar dat zal niet altijd in goede aarde lijden omdat niet alle fabrikanten zitten springen dat politiek er mee bemoeid!
Ik ben wel van mening dat soms niet anders kan om de consumenten te beschermen al heb ik soms daar mijn vraagtekens bij omdat hun belangen niet altijd de consumenten beschermd helaas!
Een eenduidig product maken (bvb. Elke usb-c poort heeft thunderbolt en kan een hoog vermogen leveren) is gewoon exorbitant duur en soms zelfs onmogelijk. Je gaat dus nooit kunnen bereiken dat elke usb-c aansluiting een universele superpoort wordt.

Wat wél zou moeten kunnen is duidelijker aangeven welke poorten, apparaten en kabels met elkaar compatibel zijn. Niet eenvoudig met alle verschillende specificaties en alt modes maar op z'n minst zou de handleiding moeten kunnen zeggen: voor dit scherm heb je een usb-c aansluiting nodig met dit symbooltje en een kabel met dit symbooltje. Nu wordt er geschermd met moeilijke termen die het hoofd van de gemiddelde technologiefreak al gek maken.
Als we nou eens zouden beginnen met elke pc en laptop mag alleen nog maar poorten hebben die aan de TB4 spec voldoen dan heb je al een heleboel opgelost.

Usb is gewoon volkomen willekeurig wat een poort wel of niet kan. Het enige dat je eraan kan zien is wat voor stekker erin kan, thats it. Je moet helemaal in handleidingen en specsheets duiken om erachter te komen wat zo’n poort kan, en dan moet je ook nog maar t geluk hebben dat t ergens duidelijk vermeld is.
Hoe vaak is het echt een probleem. De meeste randapparaten hebben die poespas niet nodig.

Het gedeelte van power is een probleem bij laptops/desktops en bij smartphones.

Het gedeelte van snelheid is enkel voor een scherm echt merkbaar.

De uitzonderingen waar men moet opletten vallen dus wel mee en vereisen zoveel resources dat je daar sowieso moet opletten.

Voor 90% van wat je in huis kunt halen met een USB-c poort is een USB 2.0 poort kwa data en power voldoende en is het dan wel handig dat dat met dezelfde USB-c kabel kan als de rest, of als wat je nog hebt rondslingeren van vorige generaties telefoon (power bricks, dunne kabeltjes etc..)

De verwarring ontstaat doordat er vooruitgang geboekt wordt. Nieuwe functionaliteit die over dezelfde fysieke stekker kan.
Nee de verwarring ontstaat niet door vooruitgang maar door teveel te willen doen met 1 specifieke aansluiting.

Je hebt snelladers met hoge stroomsterktes. Beeldschermen die heel veel bandbreedte nodig hebben.

En dan eenvoudige apparatuur als een toetsenbord en muis. Als je 1 kabel wil hebben voor al die toepassingen word die kabel onnodig duur.

Als je fabrikanten de vrijheid geeft dit zelf in te vullen krijg je de chaos van nu.
Ik denk niet dat velen zich er zorgen om maken. De paar gevallen waar de gereduceerde mogelijkheden een bekommernis kunnen zijn vallen op zich wel mee. Buiten techniekers die de onderliggende problemen proberen begrijpen en willen weten welk protocol nu gebruikt wordt, heb ik letterlijk nog niemand horen klagen over de 'usb-c mess'. In principe heb je nu gewoon 2 types kabel: de flexibele dunne die bruikbaar zijn voor low bandwidth enof low power systemen (muis, toetsenbord, lampje, ...) en de stuggere dikkere kabel voor high bandwidth of high power systemen.

De dikke kabel gaat voor alles werken, de systemen die niet toekomen met een dunnere kabel zullen dat veelal ook wel kunnen aangeven. De chaos is in mijn ogen al een pak minder dan ervoor. De klant komt niet meer in aanraking met welk protocol nu precies gebruikt wordt en er is meestal wel een fallback protocol die veelal voldoet.

That being said: 240W over die kleine connectortjes sturen... ben benieuwd hoeveel verlies er op zit.
Thunderbolt is duur om te implementeren. Budgetsystemen worden dan weer duurder. En het is een technologie van Intel (en Apple) die tot voor kort niet eens beschikbaar was voor AMD. Leuk dus dat je dingen wenst te verplichten die niet eens vrij te gebruiken zijn door fabrikanten.
Als het overal op zit zal de prijs wel dalen door schaalvoordelen.

En het is en was wel beschikbaar voor amd, alleen tot voor kort had amd geen high-end laptop cpu’s. Ik verwacht het nu ook op amd laptops meer te gaan zien.
TB is toch ook een feest van alle fabrikanten die hun eigen draai aan geven?
Zo werkt mijn Dell TB dock als het goed is alleen op Dell laptops. Op mn Macbook Pro heb ik alleen de laadfuncties.
Ik heb ook twee Dell docks, de WD15 en D3000, en deze werken gewoon op alle laptops die ik erop aansluit, ongeacht het merk.
Dat is prima, maar ik heb het over Thunderbolt en niet usb c
Wij hebben hier op de zaak meerdere HP Thunderbolt Dock G2, en die gaan eigenlijk supergoed met de Apple MacBook devices hier.
Ik moet toegeven dat ik thuis met het Dell USB-C scherm van mijn vriendin toch wel wat uitdagingen heb met de MacBook (macOS reageert heel vreemd en traag als deze op dat scherm is verbonden, HP Schermen geen issues mee).
Zo werkt mijn Dell TB dock als het goed is alleen op Dell laptops. Op mn Macbook Pro heb ik alleen de laadfuncties.
Dat ligt echt aan Apple volgens mij. Die lust alleen maar docks van een heel beperkt aantal merken.

[Reactie gewijzigd door LNDN op 22 juli 2024 16:06]

Geen idee, ik heb geen andere laptop met thunderbolt om het te testen. Ik meen uit een review video gezien te hebben dat de Dell TB16 niet zomaar op andere laptops(waaronder ook oudere Dells) zou werken.
Veel mensen halen hun USB-C port replicator in de war met Thunderbolt. Gek genoeg werkt die wel probleemloos op mijn Dell en MBP
Het éénduidig maken gaat inderdaad niet gebeuren. Dat is veel te duur, en er is nul reden dat het oplaadkabeltje van mijn muis ook 40gbps en 100W moet kunnen doorgeven. Dan wordt hij ook veel te stug voor fatsoenlijk gebruik.

Zelfs als je alles met logo'tjes gaat doen, genoeg fabrikanten gaan creatief met de logo's zijn, of gewoon erover liegen. Uiteraard zou duidelijke en simpele logo's wel helpen.

Wat mij betreft komen we dan uiteindelijk bij de OS makers uit. Dan hebben we het maar over een paar partijen, een OS moet toch kunnen uitlezen welke snelheid de verschillende USB poorten ondersteunen en aan de gebruiker tonen, en als je daadwerkelijk dan een device in prikt, moet het OS kunnen laten zien op welke snelheid die gaat.
Een OS kan in der daad weten hoe snel een USB controller is.
Het issue is echter dat één controller niet gelijk staat aan één poort.. en ook al zou dat wel zo zijn, zodra je een USB hub gaat gebruiken loop je al stuk... en ik weet niet precies hoe de bandbreedte distributie in een USB controller verloopt maar dat is volgens mij ook niet altijd een eerlijke verdeling (of iig, ik zou hopen van niet).
Als ik een 10Gbit/s apparaat en een 10mbit/s apparaat allebei op één 10Gbit/s USB controller aansluit zou ik het érg ruk vinden als die controller de bandbreedte gelijk over de 2 apparaten verdeelde en mijn 10Gbit/s apparaat dus maar op 5Gbit/s zou werken. :+

Zorg gewoon dat de achterliggende techniek goed werkt en probeer die Apple filosofie van "It just works" toe te passen.

sws dat hele usb 3.0, 3.1 gen 1/2 en 3.2 1x1, 2x1 en 2x2 is écht écht ECHT super dom.
Oplossing:
usb 3.0 -> 5gbit/s
usb 3.1 -> 10gbit/s
usb 3.2 -> 20gbit/s

Hóe fucking moeilijk is dat nou?... wat een idioten.
Helemaal eens. Gewoon ergens gedocumenteerd hebben wat een poortje/kabel (minstens) kan is toch niet zo moelijk?

Het is helemaal misgegaan toen ze, om onbegrijpelijke redenen USB 3.0 tot USB 3.1 gen1 hebben hernoemd. Dat lijkt zo beperkt ten gunste van fabrikanten die nog een voorraad poorten hadden liggen te zijn geweest, maar sindsdien snapt geen consument meer hoe het zit.

Maar goed, ik krijg de indruk dat bedrade verbindingen voor consumenten een achterhoede gevecht zijn. Data-overdracht gebeurt voor het overgrote gedeelte draadloos, randapparatuur is al grotendeels draadloos, voor telefoons is opladen al draadloos, laptops zullen dan toch niet lang achterblijven? Enige dat nog echt meer bandbreedte nodig heeft is scherm aansturing (alhoewel, dingen als Apple Sidecar werken ook gewoon draadloos, dus ook dat komt).
Alleen zijn heel veel zaken gewoon compatibel met elkaar maar val je gewoon terug op de zwakste schakel in de keten.

Alles met logo's oplossen is ook geen oplossing. Daarvoor zijn er veel te veel combinaties mogelijk. Je mag vandaag al blij zijn als er een bliksem bijstaat om Thunderbolt compatibiliteit aan te geven. Straks heb je een kleine poort, maar daarnaast een groot oppervlak nodig om 35 symbolen op te zetten.
Maar dat is ook precies het probleem.

Fabrikanten doen toch wel waar ze zelf zin in hebben. Ze kiezen te pas en te onpas een eigen implementatie en interpretatie van een bepaalde standaard en ook de generatie. Veel goedkope e-meuk heeft een micro-USB kabel terwijl bijvoorbeeld een Rpi4 een half bakken implementatie heeft van USB-C opladen.

Zolang de politiek niks doet, is het voor de bedenkers van de standaard een lastige balans vinden want als ze zouden zeggen: dit is de exacte standaard voor de komende 3-5 jaar, krijg je straks allemaal Apple achtige situaties met bedrijven die gewoon met hun eigen poort/standaard komen zoals lightning.
Ik heb onlangs een USB lader voor mijn surface gekocht en echt een specifieke combinatie moeten zoeken (15 V, 3 A), en dan zie je pas wat er aan combinaties zijn die over die poorten zijn. De lader die ik kocht kan op 1 van de 3 poorten mijn surface laden. En dan krijg je er een keuzeschema bij, waarbij het verbruik van de 1e poort ook voor poort 2 en 3 gevolgen heeft. Het is economisch gewoon niet te doen om alles zo uitgebreid te maken volgens mij dat je alles uit 3 poorten kan trekken. Het wordt er alleen voor de gemiddelde consument niet begrijpelijker op.

[Reactie gewijzigd door J_van_Ekris op 22 juli 2024 16:06]

Ze hebben gewoon teveel gewild. Enerzijds is een USB-poort maken die alles kan ondoenlijk, want dat betekent USB1/2-hardware, USB3-hardware, PCI-E-hardware, een GPU, een geluidskaart en een dikke intelligente voeding achter de poort stoppen. Dat voor een poort waar een consument waarschijnlijk alleen maar een muis of een USB-stick in stopt, zoveel geld uitgeven voor iedere poort gaat een fabrikant nooit doen.

En voor de fabrikanten van apparatuur geldt hetzelfde: Een camerafabrikent kijkt wel link uit om al die protocollen te gaan ondersteunen, er gaat gewoon USB3 met traditionele stekker op. Dat de data wat trager van camera naar computer gaat neemt de fabrikant op de koop toe.

Omdat traditionele stekkers zo populair zijn bij fabrikanten komt de overstap naar USB-C ook niet op gang en blijf je zowel A- als C-stekkers op apparaten nodig hebben.

USB5 of USB6 zal dit zeker niet oplossen. Een videokaart is inherent anders dan een muis, water en vuur wat technologie betreft. Dat moet je niet op één poort willen verenigen, je kunt niet verwachten dat fabrikanten de hardware van een videokaart gaan inzetten om een muis aan te sluiten. Er zullen altijd aparte videopoorten en muispoorten op computers zitten, waarbij de videopoort wellicht dan ook een muis accepteert, maar het totale onzin is om je poort daarvoor te gebruiken. Geen USB-standaard zal daar nog verandering in brengen: USB is onherstelbaar beschadigd.
Mee eens, Ze hadden het moeten splitsen in 2 losse connectors die rustig dezelfde vormfactor hadden mogen hebben (1 groter dan de ander)

De kleine poort die we nu kennen voor het "lage" bandbreedte & power deel
En een grotere stekker voor laden, video-transmissie, docks, etc
Het zijn gewoon heel veel bedrijven en techneuten die het eens moeten worden.
De politiek hierin betrekken is vragen om nog meer problemen. Voor je het weet moeten we belasting betalen per pin, willen ze inzage in de data voor de AIVD en word er een maximumsnelheid voor USB ingevoerd.

Het enige dat een overheid zou kunnen doen, is het verbieden van de oude standaarden. Dus vanaf 2022 verplicht USB-C op alle nieuwe apparaten (met een keurmerk voor de verplichte specificaties opgesteld door de industrie) in plaats van allerlei adapters en deze wildgroei aan connectors en vermogens:
https://en.wikipedia.org/wiki/USB_hardware

Dan verdwijnen de oude kabels ook vanzelf uit de winkel naarmate de apparaten overlijden.
Ik heb persoonlijk het idee dat een aantal (marketing) afdelingen van bedrijven ook een flinke vinger in de pap hebben gehad. Dat hele debacle met USB 3.0, 3.1, 3.2 en dan 3.2 gen 1, gen 2 en gen 2x2 bijvoorbeeld. Ieder weldenkend mens had daar een veel duidelijkere oplossing voor kunnen maken. Maar in de situatie die het geworden is, kan men lekker op de doos heel groot adverteren met 'USB 3!'. Klinkt lekker hip en modern omdat 3 natuurlijk de hoogste versie is die men kent. En het feit dan het dan 'maar' usb 3.0 is lekker in de kleine lettertjes wegstoppen.
Het USB-IF schrijf specificaties. Maar wat anderen ermee doen, daar hebben zij geen controle over. Als je leest is de grootste klacht vandaag de dag de prolematiek rondom Thunderbolt en de DP alt modes. Maar dat zijn technieken die niet eens vanuit de USB specificatie zijn gekomen maar gewoon een fabrikant die dacht: hey, we kunnen diezelfde USB connector daarvoor gebruiken.
Wat ik een beetje mis in dit artikel, is de vergelijking met Thunderbolt 4, dat wordt nergens genoemd. En met Thunderbolt 4 gaan we al een veel universelere weg uit dan met USB4.
Zie ook deze tabel van Intel met minimum requirements per standaard:
https://newsroom.intel.co...olt4-comparison-chart.jpg
Er zijn veel dingen die ik wel begrijp in het leven, maar dit is iets wat ik totaal niet begrijp. Er is al zolang en zoveel commentaar geweest op de naamgeving en specificaties van USB dat het USB IF toch allang dit tot een eenduidige product had moeten brengen, maar dat is het nog steeds niet.
Tot en met USB 3.0 was het duidelijk.

USB 1.0 heb ik eigenlijk nauwelijks in de praktijk gezien.
USB 1.1 was wat mij betreft de "standaard" USB-aansluiting.
USB 2.0 en 3.0 waren sneller, en backwards compatible.

Waarom is er niet gewoon doorgenummerd?

In plaats van die gare "USB 3.1 Gen1" naamgeving (en de nog ergere vanaf 2017) had het toch gewoon USB 4 kunnen worden? En dan voor verschillende snelheidsklassen: USB 4A, 4B, 4C, 4D.... en zorgen dat ze allemaal compatible zijn. Een apparaat met USB 4A kun je wel aansluiten op een computer met USB 4C, maar dan haal je niet de hoogste snelheid vanwege beperkingen in je apparaat. Omgekeerd hetzelfde; een USB 4C apparaat werkt trager op een computer met een USB 4A aansluiting maar het werkt wel.

En dan later weer hetzelfde: USB 5A, 5B, 5C... en je kunt een USB 4 (A, B, C, D....) apparaat aansluiten met een verloopje, mocht de connector anders zijn.

Dan is gewoon alles duidelijk. USB 5 is nieuwer dan 4 is nieuwer dan 3, en de "A, B, C..." geeft de snelheidsklasse binnen dat type USB aan.

Dat hadden mensen kunnen begrijpen.
De kracht van usb c (universeel) is zijn grootse vijand. Omdat het te duur is om alles aan de hoogste standaard te laten voldoen gaat het mis. Vergelijk het met een stroomkabel: je moet opletten hoeveel mm de kabel is en of hij randaarde heeft wil je de kabel kunnen gebruiken. We zouden iedere kabel 5mm met randaarde kunnen maken maar dat wordt te duur/stug
Voeg hier nog 10 variabelen aan toe (plus het onderscheid is digitaal dus niet zichtbaar) en daar is je probleem

Je hebt 2 opties:
- Voor iedere type data comm een apart type poort: duidelijkheid maar neemt wel veel plaats in
Of
- Een abstracte poort usbc waar in principe alles overheen kan. Het is alleen onduidelijkheid welke ondersteuning er per kabel/poort is

Ook al is het een “puinbak” ik kies toch voor optie 2

Het moet alleen duidelijker worden welke ondersteuning er is. Icoontjes werken niet, er zijn teveel variabelen
Oplossing: zet op iedere poort en kabel een qr code. Na het scannen zie je de ondersteuning en met een app kun je zelfs meerdere qr combineren. Miss zelfs met augmented reality

[Reactie gewijzigd door laurens0619 op 22 juli 2024 16:06]

Waarom een QR code als je gewoon een simpele tekstcode van 1-3 karakters kan gebruiken?

De echte oplossing is overigens veel simpeler: Een standaard die echt een standaard is. Eén en slechts één variant, geschikt voor letterlijk alle toepassingen.
Als we dat zouden doen dan zou een simpele usb c muis van 3 euro opeens 100 euro kosten.
Er moeten dan nl alle mogelijke usb c chips in en een kabel die voldoet aan 100 watt laden

Dit laat dus zien dat de standaard te breed is

[Reactie gewijzigd door laurens0619 op 22 juli 2024 16:06]

Klopt niet. Die muis Jan alleen de benodigde pinnen hebben, de kabel en de pc/ laptopkant moet alle pinnen bezetten
Een goed begin, waarbij je vanuit de qr code (op de verpakking) makkelijk gestructureerd kan zien welke items ondersteund worden - wat je weer kan matchen met je apparaten/poorten. Hier zit echter wel een probleem, namelijk dat je elke poort ook een qr code moet gaan geven. Daarvoor is te weinig ruimte op zowel poort als kabel, helemaal als je wil dat het een jaar later ook nog scanbaar is.

Dan kom je al snel aan een database van apparaten met welke protocollen door de poorten ondersteund worden, welke je dan kan matchen tegen wat je op de verpakking van de kabel kan scannen.
Ja het is wel krap met een qr op een poort, op een kabel zie je het wel toegepast worden. Misschien overal nfc in? Nfc kan mega klein en blijft denk ik langer leesbaar

Ik denk echter dat er een tweede probleem is en dat is perceptie: mensen denken, ook al was het goedkoop laptopje, dat ze alle usb c features kunnen verwachten als er een usb c poort op zit. Hoe inzichtelijk je het ook maakt, die perceptie is toch anders dan als je losse poorten gebruikt

[Reactie gewijzigd door laurens0619 op 22 juli 2024 16:06]

Gewoon usb en usb c. Dat kies ik. Usb c voor opladen en mss ook display en de gewone usb voor randapparatuur. Dat is mijn keuze.
En kleuren? Bedoel we geven onze aarde kabel toch ook groen/geel?

Helaas vinden zo te lezen fabrikanten die kleuren niet altijd mooi.
Als fabrikanten zich al niet houden aan het blauw voor usb 3, gaat een qr code zeker nooit gebeuren. Dan heeft een helder systeem van icoontjes toch meer kans.
Interessant artikel.
Wat is eigenlijk de reden voor die bizarre naamgeving rondom USB 3.0/3.1/3.2?
Marketing en misleiding. Als je USB 3.0 gewoon 3.2 kunt noemen, en binnenkort nu blijkbaar zelfs USB 3.1 gewoon USB 4.0 kunt noemen klinkt dat beter naar de consumenten. Dit is exact de onzin die telecomproviders proberen te verkopen aan het einde van de levensduur van 3G en 4G. Zoals sommige Amerikaanse providers die afkomen met "5G Evolution", wat gewoon LTE+ is. Maar in tegenstelling tot dat geeft hier de organisatie die ervoor verantwoordelijk is een seal of approval om consumenten makkelijker te bedriegen door de naamgeving zelf misleidend te maken. Uiteindelijk is het zelfs niet eens zo dat veel bedrijven adverteren met "USB 3.2 Gen 1" om het duidelijk te maken dat het USB 3.0 is, nee, de meeste bedrijven noemen dat gewoon "USB 3.2" in het marketingmateriaal. Bedrog dus.
Marketing en misleiding. Als je USB 3.0 gewoon 3.2 kunt noemen, en binnenkort nu blijkbaar zelfs USB 3.1 gewoon USB 4.0 kunt noemen klinkt dat beter naar de consumenten. Dit is exact de onzin die telecomproviders proberen te verkopen aan het einde van de levensduur van 3G en 4G. Zoals sommige Amerikaanse providers die afkomen met "5G Evolution", wat gewoon LTE+ is. Maar in tegenstelling tot dat geeft hier de organisatie die ervoor verantwoordelijk is een seal of approval om consumenten makkelijker te bedriegen door de naamgeving zelf misleidend te maken. Uiteindelijk is het zelfs niet eens zo dat veel bedrijven adverteren met "USB 3.2 Gen 1" om het duidelijk te maken dat het USB 3.0 is, nee, de meeste bedrijven noemen dat gewoon "USB 3.2" in het marketingmateriaal. Bedrog dus.
Precies, ik kan ook niks anders van maken dat dit de bedoeling is, anders had je alles gewoon USB 1.1, USB 2.0 USB 3.0, USB 4.0 USB 5.0 en hoger gemaakt, en iedere nummer hoger is sneller, maar dit komt mij ook over als mensen bedriegen, en NIKS met makkelijk te maken is.
Het is inderdaad een grote soep en regelmatig frustrerend als je op zoek bent naar iets als een docking station. Werkt die met thunderbolt? Of met Displaylink? En kan die dan wel de DP alt mode gebruiken als mijn laptop die heeft? Het is continu duiken in de spec sheets van je apparatuur en de minder technische consument gaat er al helemaal niets meer van snappen.
En dan heb je een USB-C/Thunderbolt docking station of kabel, dan is de maximale resolutie 3840 x 2160p 30Hz. Niet te doen voor de gemiddelde consument. Je moet echt goed kijken wat je koopt.
En dan heb je een USB-C/Thunderbolt docking station of kabel, dan is de maximale resolutie 3840 x 2160p 30Hz. Niet te doen voor de gemiddelde consument.p
Ik heb 3 schermen op m'n docking station, 2 1920 x 1080 en 1 2560 x 1440.
Goed te doen hoor.
Kan je dus inmiddels de U van USB wel weglaten, wat een zootje is het. Noemen we het voortaan gewoon serial bus.
Universal Bull-Shit.

I like it :9
Wanneer ik de pin-out van USB-C zo zie, lijkt die S me ook wat overdreven. Het idee van één datalijn waarop alle data serieel wordt verzonden is wel aardig opgegeven.

En zo blijft alleen de B over.
Het is een puinbak met stekkertjes en aansluitingen op de pc. En dat is niet iets van gisteren. Zelfde gedonder met telefoons en elke generatie beloven ze weer beterschap en universele stekkertjes.
Ik kom er wel uit met wat zoekwerk, maar de beneden gemiddelde gebruiker is de klos.
Het vermoeden bij mij bestaat ook dat er ergens iemand achter een bureau zich kapot zit te lachen om ons gepruts met al die kabels.
Maar het blijkt nu eenmaal een noodzakelijk kwaad.
Kwaad zeker, noodzakelijk nee. Dit moet echt veel beter kunnen.
Kwaad zeker, noodzakelijk nee. Dit moet echt veel beter kunnen.
Precies, er is niks noodzakelijks aan, maak gewoon USB 1.1, USB 2.0, USB 3.0, USB 4.0, USB 5.0 en meer, iedere nummer hoger is een snellere USB aansluiting, net als het jaren geleden al was tot en met USB 3.0.
Ondanks dat de naamgeving een puinhoop is vind ik de USB-C poort toch wel fijn werken.
Vanuit het werk heb ik een dell thunderbolt dock thuis staan, maar de zoektocht naar een privé laptop waarvan ik zeker wist dat die op dezelfde dock ging werken was toch nog een hele opgave.
Maar dus nu na het werk even omprikken en netwerk schermen en overige randapparatuur direct :)

PS in het artikel staat dat er 24 aders in de kabel zitten maar volgens mij zitten er maar 22 in, aangezien USB2.0 aders er maar 1x in zitten. bron
Er staat zelfs dat het om 24 aderparen zou gaan in de tekst wat zou betekenen 48 aders in totaal. In de praktijk zijn het er natuurlijk een stuk minder.

Van de 24 contactpunten op een USB-C connector zijn er wel meer die je uiteindelijk kunt samennemen. Je USB2 aderpaar neemt inderdaad 4 contactpunten in. Maar ook zowel je GND als je Vbus nemen elks 4 contactpunten in. Dan heb je met 2 aderparen al de helft van je contactpunten gebruikt.
Al die micro, mini en soms niet te identificeren stekkers zijn veel irritanter dan wat onduidelijkheid over snelheden. Tijd om de USB-C connector overal als standaard af te dwingen voor nieuwe apparatuur.

Een snelheid van 5 Gbit, 10 Gbit of 40 Gbit zal de gemiddelde consument niet zo veel kunnen schelen en alle andere toeters en bellen gebruik je als de hdmi of netwerkpoort er niet meer op zitten. Dat is gewoon een kwestie van goed zoeken wat jouw apparaat aan kan en daar op internet de juiste randapparatuur bij zoeken.

De USB standaard heeft al een hoop puin geruimd. Zeker qua printers, muizen en toetsenborden was het nogal een drama met een rij unieke inflexibele poorten op een computer voordat de USB-A connector massaal in gebruik genomen werd.

Sindsdien probeert men om zo veel mogelijk te innoveren en te versnellen zonder de bekabeling en connectors aan te passen. Dat is op zich een goede zaak. Je moet er niet aan denken dat elke genoemde feature en versnelling ook nog eens een nieuwe connector in het leven had geroepen.
Met een nieuwe connector weet je tenminste wel of de kabel werkt of niet bij het apparaat dat je wilt gebruiken.

Mijn switch pro controller weigert op te laden met de kabel die bij m'n telefoon zit en de usb-c usb-c kabel die aan mijn monitor hangt werkt alleen op mijn laptop en niet op die van mijn vrouw.

Kom ik straks in de situatie dat ik telkens de duurste kabels moet kopen die alle specs ondersteund, omdat ik anders niet meer weet of het nou wel of niet gaat werken en tien keer mis grijp.
Met een nieuwe connector weet je tenminste wel of de kabel werkt of niet bij het apparaat dat je wilt gebruiken.

Mijn switch pro controller weigert op te laden met de kabel die bij m'n telefoon zit en de usb-c usb-c kabel die aan mijn monitor hangt werkt alleen op mijn laptop en niet op die van mijn vrouw.

Kom ik straks in de situatie dat ik telkens de duurste kabels moet kopen die alle specs ondersteund, omdat ik anders niet meer weet of het nou wel of niet gaat werken en tien keer mis grijp.
Wil je werkelijk met 20 verschillende kabeltjes rondlopen? Ik word al gek van het feit dat ik ook nog een USB-A verloop mee moet zeulen en een USB-C - lightning kabel terwijl ik die vroeger gewoon aan de USB-A - lightning kabel voor het laden kon verbinden. Dan ook nog een koptelefoon met miniUSB en USB-A connector voor het voeden, dus de USB-A voeding moet ook al mee in de laptop tas. De auto heeft ook USB-A, dus daar zit dan weer een kabel in die meteen de telefoon laadt via lightning. En op vakantie moet er dan weer USB-A naar microUSB mee voor de digitale camera. En natuurlijk een vrachtlading voedingen om alle apparaten de hele vakantie werkend te houden. En dan hebben we gelukkig al een hoop rommel gedumpt, want de oude camera had een aparte batterij lader met een netsnoer.

Nee, dan maar even proberen wat mij betreft. Ik heb ook wat voedingen die minder kunnen, maar dat leidt met de meeste apparaten alleen tot langer laden. Ik heb 1 apparaat gehad dat weigerde te laden, maar dat was gewoon rommel.
Nee natuurlijk wil ik geen 20 connectoren kabels. Maar ik wil wel direct kunnen zien of een kabel geschikt is voor PD, fast charging, DP video, etc.
Nu kun je dat simpelweg niet direct zien en moet je in de specs duiken, laat staan weten wat de specs betekenen.

Als je een kabel koopt met een connector die past moet het apparaat gewoon werken zoals bedoeld. Niet dat hij langzamer gaat laden of dat je maar 30hz kunt weergeven ipv 120hz.

Ze hadden usb-c ook in 3 varianten kunnen maken of er een kleurcode voor kunnen afspreken oid. Dan zie je tenminste dat de kabel niet optimaal is.
Dat was een prima idee geweest. Vanuit engineering wenselijk, maar vanuit marketing en design waarschijnlijk minder omdat er restricties worden opgelegd aan de ontwerpers
Nee natuurlijk wil ik geen 20 connectoren kabels. Maar ik wil wel direct kunnen zien of een kabel geschikt is voor PD, fast charging, DP video, etc.
Helemaal mee eens. Gewoon 1 goede standaard voor USB-C kabels zou fijn zijn zodat je niet snel mis grijpt. Dat voorkomt natuurlijk niet alles, want een oude voeding, randapparaat of pc kan ook de beperkende factor zijn.

En een eventuele opvolger van USB-C (in de verre toekomst als de connector/kabel beperkend is) ook volgens 1 standaard waarbinnen features gewoonweg altijd moeten blijven werken.
De mannen van OWC as adviseren daartoe een Thunderbolt 3 of 4 kabel, die ondersteunen ook de verschillende USB varianten. Beetje duurder, maar dan heb je minder gezeur met je kabels.
De mannen van OWC as adviseren daartoe een Thunderbolt 3 of 4 kabel, die ondersteunen ook de verschillende USB varianten. Beetje duurder, maar dan heb je minder gezeur met je kabels.
Ik heb apple kabeltjes. Die werken gewoon altijd in mijn beleving. Bovendien is de meegeleverde kabel altijd de handigste.
Ook wat belkin spul gekocht voor draadloos laden, maar daar zit toch echt wel veel draad aan 8)7

Maar gewoon wettelijk de oude of ondermaatste rommel verbieden zoals met gloeilampen en keurmerken gebeurt is de gemakkelijkse manier om er vanaf te komen.
Apple zelf heeft er ook zooitje van gemaakt met ze eigen kabel aansluiting!
Collega’s van bright hebben hier een goed uitleg filmpje van gemaakt :
https://youtu.be/7_j9htj240c
Apple zelf heeft er ook zooitje van gemaakt met ze eigen kabel aansluiting!
Collega’s van bright hebben hier een goed uitleg filmpje van gemaakt :
https://youtu.be/7_j9htj240c
Een leuk filmpje. Ik heb ook weleens mis gegrepen met een hele oude adapter.

De voltages staan inderdaad wel met erg kleine lettertjes op hun adapters, en ze zien er vreselijk identiek uit.

Gelukkig hebben die dingen in de praktijk gewoon een vast plekje in huis, maar wat grotere letters met de ondersteunde wattages was slim geweest. Zo kan je tenminste slim inpakken of inprikken als je haast hebt.

Ze hadden bij Apple ook gewoon in 1x afscheid moeten nemen van de lightning connector en dan bij elk apparaat een USB-C voeding moeten leveren. Het is onzin dat het meeleveren veel e-waste veroorzaakt.

Ik heb zelf de laatste keer gewoon een 20W USB-C adapter bij besteld toen die er niet bij zat, aangezien je die toch voor heel veel andere apparaten kan gebruiken en de kosten op de totaalprijs verwaarloosbaar zijn.
Dat je switch controller niet wenst te laden lijkt mij vooral een beperking te zijn van die controller. Nintendo had perfect kunnen beslissen om een fallback profiel toe te passen.

Dat monitoren een issue zijn klopt. Dat is al langer bekend. Jouw laptop zal ofwel TB danwel DP ondersteunen op de USB-C poort, technieken die niet vanuit het USB-IF komen maar eigenlijk door Apple op die poort zijn geïntroduceerd.

En dat laatste is iets dat je als USB-IF niet kunt oplossen, niet kunt tegengaan. Je kan niet voorkomen dat anderen jouw poort gebruiken om andere technieken op te zetten. En je kan die technieken niet gaan verplichten omdat USB dan een veel te dure grap wordt en je ook riskeert dat je bepaalde bedrijven uit de markt gaat duwen. Sinds kort heeft Intel het mogelijk gemaakt om Thunderbolt te combineren met AMD. Maar had je voor dat dat gebeurd was bijv. TB verplicht gesteld met USB, dan had je geen enkele AMD computer meer kunnen bouwen met USB poorten.
Yep, daar gaan we weer! Ik was blij toen USB-C werd geïntroduceerd, maar nu zit ik met 3 laptops die alledrie een andere USB-C hebben. Twee laden wel op via USB-C, maar alleen met hun eigen lader (niet uitwisselbaar) één doet wel beeld over USB-C, de andere twee niet. -zucht- Uiteindelijk levert het alleen maar gedoe op.
Al die micro, mini en soms niet te identificeren stekkers zijn veel irritanter...
Ik heb ooit een USB-kabel met deze aansluiting moeten aanschaffen voor een apparaat. Het heeft me verscheidene dagen gekost om de juiste kabel te vinden:

USB ... ?

Eerlijk zeggen zonder erheen te zoeken: weet je zo uit je hoofd wat dat voor een aansluiting is?

Deze kom je nauwelijks in het wild tegen. De aansluiting is een Hirose USB Mini 4 pin"-aansluiting, die in het begin van de jaren 2000 een concurrent was van wat we nu kennen als Mini-USB. Hirose is een fabrikant van (industriële) connectors en printplaten.

De reden dat deze aansluiting niet de standaard is geworden voor Mini-USB is omdat de connector onstabiel is; op een gegeven moment laat die los uit de vatting. (Dus zeer zeker niet geschikt voor industriële toepassingen; en consumenten hadden ook al redelijk snel te maken met defecte connectoren.) Er zijn een paar fabrikanten geweest die apparaten met deze aansluiting hebben uitgebracht, in de tijd dat Mini-USB nog niet of maar net bestond.

Beide aansluitingen zijn uiteraard verdrongen door Micro-USB.

[Reactie gewijzigd door Katsunami op 22 juli 2024 16:06]

Anoniem: 30722 12 juni 2021 07:55
We maken eeen usb 4 standaard! Of nee! We maken er meteen 4 🤦🏻‍♂️
Standaarden zijn goed!!!!

We moeten er zoveel mogelijk hebben...
Ik hoorde een jaar of 10+ geleden iemand al zeggen dat de "S" in USB staat voor slettebak.

Alles gaat er overheen, alles moet via USB en elke fabrikant maakt er misbruik van.

Als je nu de lijst leest wat je allemaal zou kunnen met USB, en helemaal C, dan is dan allen maar erger geworden :X

Op dit item kan niet meer gereageerd worden.