Inleiding
In deze round-up vergelijken we vier 3d-printers. Met een prijs van ongeveer 300 euro zijn het de goedkoopste kant en klare printers op de markt. Drie van de geteste modellen zijn in Nederland en België verkrijgbaar, de vierde hebben we uit China gehaald. Er is daarbij een duidelijke winnaar. De PrimaCreator P120 levert mooi gedetailleerde prints die glad zijn afgewerkt. Op een wat lastige kalibratie na laat hij zich bovendien makkelijk bedienen.
Prijs bij publicatie: € 299,-
De wereld van 3d printing verandert snel. Er is nog steeds veel ontwikkeling bij de materialen waarmee geprint kan worden en prints worden op steeds meer plekken gebruikt. Zo zijn er inmiddels sterrenkoks die gerechten printen en komen sommige onderdelen van Formule 1-auto's uit een printer rollen. Er wordt ook nog volop gesleuteld aan de techniek die gebruikt wordt voor het printen van voorwerpen. Op de consumentenmarkt is het de laatste tijd echter wat rustiger. Fused deposition modeling is de standaard en er wordt vrijwel uitsluitend met de kunststoffen pla en abs geprint.
Toch is er wel degelijk beweging op de consumentenmarkt. De markt is volwassen aan het worden en daarom worden fdm-printers steeds goedkoper. In onze eerste test van consumentenprinters legden we vijf printers naast elkaar die voor minder dan 1000 euro te koop zijn. De goedkoopste printer uit de test, de XYZ da Vinci Mini W, ligt voor slechts 300 euro in de winkel en het was bepaald niet de slechtste printer uit de test. Daarmee wordt een 3d-printer bereikbaar voor een erg grote doelgroep. Er zijn bovendien meer printers voor een dergelijk bedrag te krijgen. Daar gaan we er dit keer een aantal van op een rij zetten. Want een printer van rond de 300 euro is natuurlijk leuk, maar wat kun je er mee? En hoe goed presteren dergelijke goedkope modellen?
We leggen de Prima Creator P120 naast de Renkforce RF100 en de M3D Micro+, allemaal modellen die in Nederland en België verkrijgbaar zijn. Omdat veel tweakers voor het kopen van dergelijke elektronica graag over de grens kijken, leggen we daar de Anet A3 naast, een printer die enkel via Chinese webshops te koop is. De prijzen van de printers zijn zeer vergelijkbaar. De Anet A3 is momenteel al voor zo'n 225 euro te koop, al komen daar meestal nog wat verzendkosten bij. De P120 en RF100 liggen voor 299 euro in de winkel. Alleen de nieuwe Micro+ is met 359 euro wat duurder.
V.l.n.r. Anet A3, Renkforce RF100, PrimaCreator P120, M3D Micro+
De printers op een rijtje
We zetten voor de overzichtelijkheid een paar van de belangrijkste eigenschappen van de vier printers op een rij. Laten we beginnen waar je ook begint als je een van deze printers wilt kopen: de aanschafprijs. De M3D Micro+ is met 359 euro verreweg het duurste printer uit de test, en tegelijk de kleinste en lichtste. De PrimaCreator P120 en de Renkforce RF100 zijn beide voor 299 euro te koop. De Anet A3 wordt in China al voor 220 euro verkocht, al komen daar doorgaans nog wel wat verzendkosten bij. Ondanks de lage prijs heeft de A3 het grootste printvolume van de vier. Voor alle geteste printers geldt dat je filament van een willekeurig merk kunt gebruiken.
Model |
Anet A3 |
M3D Micro+ |
PrimaCreator P120 |
Renkforce RF100 |
Prijs |
€ 225,- |
€ 359,- |
€ 299,- |
€ 299,- |
Materiaal |
pla, abs, e.a. |
pla |
pla, abs, e.a. |
pla |
Verwarmd bed |
ja |
nee |
ja |
nee |
Bouwvolume (LxBxH) |
15x15x15cm |
11x11x11cm * |
12x12x12cm |
10x10x10cm |
Filamentdiameter |
1,75mm |
1,75mm |
1,75mm |
1,75mm |
Laagdikte minimaal |
0,1mm |
0,05mm |
0,1mm |
0,1mm |
Eigen filament vereist |
nee |
ja, eenvoudig te hacken |
nee |
nee |
Nozzlediameter |
0,4mm |
0,35mm |
0,4mm |
0,4mm |
Afmeting printer (LxBxH) |
33x31,5x37cm |
18,5x18,5x19cm |
19x24,5x34cm |
35x29,5x35cm |
Gewicht |
11,4kg |
1kg |
4,5kg |
9,5kg |
Bestandstype |
stl, obj, gcode |
stl, obj, gcode |
stl, obj, gcode |
stl, obj, gcode |
Invoer |
microsd-kaart, usb-kabel |
usb-kabel |
microsd-kaart, usb-kabel |
sd-kaart, usb-kabel |
Software |
Cura e.a. |
M3D Software |
Cura e.a. |
Cura e.a. |
Kijken we naar het bouwvolume, dan steekt de Chinese Anet A3 er met kop en schouders bovenuit, dankzij een printbed van 15 bij 15 centimeter. Ook de Renkforce heeft een bed van 15 bij 15 centimeter, maar daarvan is slechts 10 bij 10 centimeter bruikbaar. Dat is nog minder dan bij de kleine Micro+. Met die laatste printer is wat vreemds aan de hand *. Het printvolume is geen kubus. Tot op 7 centimeter hoogte is het oppervlak ruwweg 11 bij 11 centimeter. Daarboven is het oppervlak slechts 8 bij 7 centimeter. Toch komt het bouwvolume daarmee nog steeds net iets groter uit dan bij de RF100 van Renkforce. Vooral van de laatste valt dat tegen, want in de behuizing lijkt ruimte voor meer.
Hoe we testen
Wie al een 3d-printer thuis heeft staan, weet dat het een apparaat is dat je een beetje moet leren kennen. Het is zoeken naar de juiste afstelling, want doorgaans valt er heel wat in te stellen voor je aan een print begint. Hoe dik de lagen moeten zijn waaruit de print wordt opgebouwd bijvoorbeeld, of hoe dik de vulling moet worden van de massieve delen van een voorwerp. Je kunt ook kiezen hoe de printkop beweegt en zijn banen trekt en ook hoe heet je het filament wilt verwarmen. Het zijn keuzes die allemaal invloed hebben op het eindresultaat. Bij de meeste printers kun je dergelijke zaken handmatig instellen, al zijn er veelal ook een aantal presets als low, medium of high.
De printers uit de test hebben we ruim twee maanden in huis gehad en we hebben er tientallen prints mee gemaakt. Gebruiksvoorwerpen als onderdelen voor mini-quadcopters en behuizingen voor Arduino's en Raspberry's, maar vooral heel veel kleine testvoorwerpen. Het is bij alle printers nodig om hem 'in de vingers te krijgen'. Toen we dat idee hadden, hebben we met elke printer twee testvoorwerpen geprint: een eenvoudige kubus en een ingewikkeld testobject dat bedoeld is om de zwakke punten van een 3d-printer bloot te leggen. Het tweede printje test voornamelijk hoe nauwkeurig de printers zijn. Hoe dun kan een laag zijn, hoe smal kan een opstekend deel zijn, hoe schuin kan de overhang zijn die geprint kan worden en hoe lang kan de brug zijn die de printer aankan.
/i/2001441241.png?f=imagenormal)
De kubus die we geprint hebben is een eenvoudig, hol, perfect vierkant ontwerp van precies 2 bij 2 bij 2 centimeter. Deze hebben we gebruikt om te testen hoe nauwkeurig de printers zich aan deze maten weten te houden en om de snelheid en het stroomverbruik van de printers te testen. We hebben de testvoorwerpen steeds op de hoogst mogelijke kwaliteit geprint en gekeken hoelang de printer nodig had om op te warmen, hoelang het printen zelf duurde en hoeveel energie de printer daarbij verbruikte. Tot slot hebben we gekeken hoeveel energie de printers verbruikten als ze klaar waren met printen. Dat laatste is interessant, want een print duurt al snel uren en is dus ideaal om 's avonds aan te zetten, om de print de volgende ochtend van het bed te halen. Dan is de kans groot dat de printer 's nachts uren niets staat te doen. Natuurlijk hebben we ook gekeken hoeveel energie de printers verbruiken als ze helemaal uitgeschakeld zijn.
Er wordt door bezitters van 3d-printers erg veel aan hun apparaat gesleuteld. Een rolhouder hier, een filamentreiniger daar of betere begeleiding voor de kabels. Tot en met extra koeling aan toe. Voor deze test hebben we de printers echter juist zoveel mogelijk intact gelaten. We hebben de printers getest zoals die door de fabrikant geleverd wordt. Ze leveren hem tenslotte niet voor niets zo af, ongetwijfeld in de overtuiging dat de printer op die manier goed functioneert. Waar nodig hebben we gebruik gemaakt van een spuitbus met lijm om prints te laten hechten aan het bed, en waar fabrikanten afplaktape leveren op het printbed, hebben we dat vervangen door een polyetherimide sticker. Verder zijn we niet gegaan.
Anet A3
Voor deze test hebben we vooral gekeken naar printers die in Nederland en België goed verkrijgbaar zijn. We zijn echter niet blind voor de praktijk en beseffen dat veel elektronische apparatuur tegenwoordig bij webshops in China besteld wordt. Vandaar dat we ook een 3d-printer uit het Chinese aanbod getest hebben: de A3 van Anet. Net als veel andere Chinese fabrikanten maakt Anet voornamelijk printers die je zelf in elkaar moet zetten. Ze leveren echter ook de A3, een printer die kant en klaar geleverd wordt en waarvan de prijs vergelijkbaar is met de andere printers uit de test.
We hadden wat pech met de printer. De A3 die Gearbest ons leverde arriveerde beschadigd. De printer had ergens onderweg een flinke klap opgelopen zodat niet alleen de behuizing van de printer maar ook de elektronica flink beschadigd was. Een tweede exemplaar arriveerde gelukkig onbeschadigd. Bij het opstellen van de printer viel ons echter het een en ander op.
Geen goedkeuring
Zo ontbreekt op de kast de sticker van een CE-markering en wie de printer nader bekijkt snapt waarom. Net als bij de meeste printers zit vrijwel alle elektronica bij de A3 in het onderste deel van de behuizing verwerkt, in het deel onder het printbed. Zo ook de ingebouwde voeding. Die heeft keurig een standaard IEC 60320 C14-aansluiting. Alleen ontbeert bij de kast van de A3 een onderkant. Dat wil zeggen dat de soldeerpunten van de stroomaansluiting open en bloot liggen zodra je de A3 op z'n kop of zij legt. Je prikt je vingers zo tegen de 230V aansluitingen aan. Uiteraard hoor je een 3d-printer helemaal niet op z'n zij te leggen, maar toch: veiligheidsvoorschriften als in de CE-markering zijn er niet voor niets.
Met een bodemplaat om de onderkant van de A3 af te dichten had het risico voorkomen kunnen worden. Voor alle duidelijkheid: we hebben de printer zelf in China besteld, wat maakt dat de printer geen CE-keurmerk hoeft te hebben. Anet maakt met de A3 echter duidelijk wat het risico is van bestellen bij dergelijke ongecontroleerde partijen. Er is bovendien nog meer mis met de voeding van de A3. We hebben het vermogen opgemeten dat de printers verbruiken en merkwaardig genoeg blijft de A3 stroom verbruiken als de aan-uitschakelaar uitgezet is, zo'n 9W. Heel slordig.
Net als de Renkforce RF100 en de PrimaCreator P120 heeft de A3 één knop waarmee je de printer bedient. Het is een knop die je kunt draaien om menuopties te selecteren en in kunt drukken om je keuze te bevestigen. Niet de handigste oplossing en bij de A3 werkt hij ook nog eens niet goed. Beide exemplaren hadden namelijk hetzelfde euvel: de ronde knop is gedeeltelijk verzonken in de behuizing. Helaas zit de knop niet geheel recht waardoor hij de behuizing raakt. Het maakt dat de knop niet goed functioneert en vooral het indrukken niet goed registreert. De oplossing is gelukkig heel eenvoudig: de knop eraf trekken zodat alleen het asje overblijft. Het feit dat beide exemplaren last hadden van het euvel maakt echter wel duidelijk dat de kwaliteitscontrole van Anet te wensen overlaat.
Er was nog meer mis met ons exemplaar. Het printbed van de A3 heeft vier schroeven om de hoeken van het bed te kalibreren, zoals bij veel fdm-printers het geval is. Bij ons exemplaar zat tussen een van de schroeven echter een stuk papier. Daardoor was de schroef niet geheel in het bed verzonken, maar bleef hij er bovenuit steken. Mocht je dat niet zien en een printopdracht geven, kan de printkop tegen de schroef botsen en zwaar beschadigd raken. Het euvel is vast een exemplarisch, maar toch.
Moeilijk bereikbaar
Niet zozeer een euvel, als meer een onhandige ontwerpkeuze: bij de A3 kun je kiezen of je de printer vanaf een pc aan wilt sturen of dat je de te printen bestanden op een micro-sd-kaart zet. Voor die micro-sd-kaart zit een slot aan de zijkant van de printer. Het plaatsen van een kaart is echter lastig want het slot zit eigenlijk te diep in de behuizing verzonken, zodat het behoorlijk pielen is om de kaart er in of uit te krijgen. De ontwerpers van Anet laten het ook op een ander punt afweten; de resetknop heeft een hele lichte actie. Bij de minste aanraking doet hij zijn werk en wordt de printer gereset. Door de plaatsing van de knop gebeurt dat helaas ook wanneer je dat niet wilt, als je iets te onhandig aan de draaiknop zit. De knoppen hadden wel wat verder uit elkaar geplaatst mogen worden.
Samen met de PrimaCreator P120 is hij de enige uit deze test die een verwarmd printbed heeft en dat is natuurlijk prettig. Het wil zeggen dat je in theorie naast pla ook met abs zou kunnen printen, al kan een verwarmd bed ook bij printen van pla prettig zijn. Anet levert de printer met een aluminium printbed waarover tape geplakt is, een soort afplaktape dat ook bij verven gebruikt wordt. Het is een oplossing die meer fabrikanten kiezen. Ook de P120 van PrimaCreator wordt met tape geleverd. In beide gevallen hebben we dat vervangen door een polyetherimide sticker.
Tot slot is er de printkop. Ook daarbij is gebruiksvriendelijkheid niet het voornaamste kenmerk. Het inbrengen van het filament levert wat problemen op. Boven de kop steekt een schroef uit waarop je moet drukken om het filament door te voeren. Die schroef is niet heel praktisch. Bovendien weet de kop het filament niet altijd te grijpen, zodat het niet naar binnen wordt gezogen. Om filament te kunnen vervangen hebben we de kop een aantal keer open moeten schroeven. Gelukkig kan dat door de open constructie van de A3 vrij eenvoudig, maar helemaal praktisch is het niet.
Daarmee hebben we een hele waslijst nadelen en gebreken van de A3 de revue laten passeren. Gelukkig zijn er ook voordelen. Hij is beduidend goedkoper dan de andere printers in de test, maar misschien belangrijker, hij heeft een groter printbed. Met 3,4 liter is het bouwvolume zelfs twee keer zo groot als van de andere printers. En dan heeft hij ook nog een verwarmd printbed. Bovendien wordt hij veel verkocht, wat wil zeggen dat er op Thingiverse veel ontwerpen te vinden zijn waarmee de printer verbeterd kan worden. Een spoelhouder om te beginnen, want wat Anet meelevert verdient geen schoonheidsprijs.
Zoeken helpt
Misschien het allerbelangrijkst: wie de tijd neemt om te zoeken naar de juiste instellingen, kan met de A3 behoorlijk goede resultaten boeken. De printer heeft de neiging tot warpen, wat wil zeggen dat de onderkant van de print vervormt. Bovendien treedt vrij gemakkelijk oozing op, waarbij ongewenste draden getrokken worden tussen diverse delen van het object. Beide zijn met wat sleutelen aan temperatuur en snelheid echter goeddeels te voorkomen. Ook bij het printen van een raft, een laag filament die als basis onder het object geprint wordt, is het even zoeken. Maar ook daar is behoorlijk goed resultaat mee te behalen. Sterker nog: met onze beruchte test-octagon kon de A3 uiteindelijk zeer goed overweg. De print kwam er behoorlijk schoon en vooral scherp uit, waarbij zaken als overhang positief opvielen. Bovendien print alleen de Renkforce RF100 nauwkeuriger dan de A3. Hij blijkt ook nog de snelste van de hier geteste printers.
De A3 is echter wel wat lawaaiig, zeker in vergelijking met de concurrentie. Hij heeft bovendien stevige motoren, die beduidend meer stroom verbruiken dan de andere printers. De motoren maken dat de printer behoorlijk kan staan schudden. We hebben hem tijdens het testen op een aparte tafel moeten zetten, om de andere printers niet te verstoren. Het schokken en schudden heeft op de A3 zelf echter geen invloed.
Conclusie
De Anet A3 is een printer die erg goed kan presteren, maar ook erg veel nadelen heeft. Het vinden van de juiste instellingen is lastig, al is er online veel informatie over te vinden die daarbij kan helpen. Als de printer eenmaal goed is afgesteld, is hij snel en nauwkeurig, al vreet hij wel verreweg het meeste stroom, vreemd genoeg zelfs als hij uitstaat. In theorie kun je er ook abs mee printen, maar dat raden we alleen gevorderde gebruikers aan. Met pla functioneert de printer echter prima, mede door het verwarmde printbed.
De afwerking van de kast laat sterk te wensen over, wat bij ons exemplaar betekende dat de knop waarmee je het menu bedient niet goed werkte. Belangrijker is dat de printer geen CE-markering heeft en die gezien de constructie van de voeding waarschijnlijk ook nooit zal krijgen. Er schuilt een serieus veiligheidsrisico in het gebruik van de A3. Dat dient iedere potentiële gebruiker zich goed te realiseren. Wie dat risico durft te nemen, heeft aan de A3 een prima en vooral goedkope printer, met behoorlijk bouwvolume.
De Anet A3 is beschikbaar gesteld door GearBest.
Model |
Anet A3 |
Prijs |
€ 225,- |
Materiaal |
pla, abs, e.a. |
Verwarmd bed |
ja |
Bouwvolume (LxBxH) |
15x15x15cm |
Filamentdiameter |
1,75mm |
Laagdikte minimaal |
0,1mm |
Eigen filament vereist |
nee |
Nozzlediameter |
0,4mm |
Afmeting printer (LxBxH) |
33x31,5x37cm |
Gewicht |
11,4kg |
Bestandstype |
stl, obj, gcode |
Invoer |
microsd-kaart, usb-kabel |
Software |
Cura e.a. |
M3D Micro+
Met de Micro+ van M3D hebben we opnieuw een printer met een verhaal. M3D, een Amerikaanse fabrikant, levert al geruime tijd de schattig kleine Micro, een printer van miniem formaat en gewicht. M3D heeft net een opvolger op de markt gebracht, die simpelweg Micro+ gedoopt is. Wij hebben de afgelopen weken een exemplaar kunnen testen waarbij de hardware wel, maar de software nog niet definitief was. Zo ontbrak in de software bijvoorbeeld de optie om de printer tijdens het printen los te kunnen koppelen van de pc, een prettige optie die er in de definitieve versie wel is. Alles wat met het printen zelf te maken heeft, zoals het wijzigen van de instellingen, functioneerde echter al wel.
De Micro+ is uiterlijk precies hetzelfde als de Micro, wat wil zeggen dat ook de nieuwe versie een schattig printertje is. Hij meet nog geen 20 centimeter lang, breed en hoog en is nog geen kilo zwaar. Ter vergelijking, de Anet A3 is in volume zes keer zo groot en met 13 kilo ook beduidend zwaarder. De Micro+ is daarmee een printer die je zo naast beeldscherm op je bureau wilt zetten en daar ook niet zou misstaan. Zeker niet omdat hij in verschillende kleuren leverbaar is. Het is ook geen verkeerde plek voor de printer, want je hebt een pc nodig om hem te bedienen.
Concessies
Om de Micro+ zo klein te kunnen houden, heeft M3D wat concessies gedaan. Zo heeft de printer geen scherm en geen enkele knop. Zelfs een aan-uitschakelaar ontbreekt. Je zult de stekker er uit moeten trekken om hem uit te zetten. Dat de printer geen scherm heeft maakt dat je de voortgang van het printproces en de temperatuur van de printkop niet direct kunt aflezen. De resterende tijdsduur kun je in de eigen M3D-software zien, maar de temperatuur van de printkop niet. Ook onderbreken van een print is daarmee wat lastiger. Dat kan enkel via de software. Op zich geen probleem, behalve dat de software bij ons nog wel eens crashte, al was die software dus niet definitief.
Het printbed kan verwijderd worden zodat onder het bed een compartiment tevoorschijn komt waar een rol filament in verborgen kan worden. De Micro+ is daarmee de enige printer uit de test die een niet bewegend printbed heeft, wat wil zeggen dat de printkop langs drie assen bewogen wordt. Bij de meeste printers beweegt zowel de kop als het bed. De Micro+ is dus niet alleen klein, ondanks het formaat kun je een spoel met filament in de behuizing kwijt. Je hoeft dus geen rol filament aan de behuizing te hangen of ernaast te plaatsen, wat de printer nog compacter maakt.
M3D is de enige fabrikant uit deze test die het gebruik van eigen filament propageert. Het levert zowel pla als abs. Het gebruik van abs raden we niet aan omdat de Micro+ geen verwarmd printbed heeft. M3D verkoopt speciale Micro Spools met slechts 225 gram filament, die zo'n 20 euro kosten. Alleen die Micro Spool past in het compartiment onder het printbed. Bij de printer krijg je bovendien een spoelhouder die je kunt gebruiken als je de kleine spoel toch extern wilt plaatsen. Dat laatste kan handig zijn omdat wij een Micro Spool geleverd kregen waarop zoveel filament gerold zat dat hij niet meer in het compartiment onder het printbed paste. M3D levert het filament met een code van drie cijfers die je in de software in kunt voeren als je filament vervangt. De printer weet dan op welke temperatuur het materiaal geprint moet worden. Gelukkig kun je ook filament van een ander merk gebruiken. Dat kun je rechtstreeks in de printkop voeren en dat werkt prima. Je zit dus niet vast aan het dure filament van M3D en ook niet aan de kleine spoelen die het bedrijf levert.
Zacht bedje
Vervelender is dat de Micro+ is voorzien van een printbed van een vrij zacht kunststof. Het plastic is zo zacht dat een hete printkop makkelijk een putje in het bed kan drukken, bijvoorbeeld bij een print die mislukt. Dat is lastig te repareren. Afplakken met tape zou kunnen en het bed voorzien van een polyetherimide sticker kan ook. Het bed is echter moeilijk te vervangen door een exemplaar van ander materiaal doordat M3D de randen op sommige plekken heeft afgevlakt, zodat het bed in en uit de behuizing geschoven kan worden. Het zou mooi zijn als M3D een sticker of reserve-plaat mee zou leveren, maar dat is niet het geval. Beide zijn wel te bestellen. Het zou echter vooral fijn zijn als men een bodemplaat van een ander materiaal in het assortiment zou opnemen, want dit kunststof is niet alleen vrij zacht, pla hecht er vrij slecht op. Wij hebben steeds van een spuitbus lijm gebruik moeten maken om prints op hun plek te houden.
M3D heeft geprobeerd de software gebruiksvriendelijk te maken, zodat je niet te maken hebt met termen als retraction en layer height. Je kiest het model dat je wilt printen, kiest hoe grof of fijn je wilt printen en klaar ben je. Klinkt goed, alleen laat het resultaat daarbij te wensen over. De Micro+ heeft de kleinste nozzle-opening van de vier printers en kan in theorie de dunste lagen filament neerleggen, maar heeft daar in de praktijk juist veel moeite mee. Prints blijven wat grofkorrelig en het is lastig om de juiste instelling te vinden. Gelukkig biedt de software wel degelijk opties om veel meer in te stellen dan op het eerste gezicht lijkt, want dat blijkt in de praktijk hard nodig. Ook als we het filament gebruiken dat M3D zelf levert.
Irritant is dat de software die wij meegeleverd kregen behoorlijk wat steken laat vallen. M3D denkt zover met je mee dat de software zelf de printer kan kalibreren. Op zich heel handig, maar helaas ging dat bij ons niet altijd goed. Wie in de instellingen graaft, zal ontdekken dat er na een geautomatiseerde kalibratie verkeerde waardes ingevuld zijn. Gelukkig waarschuwt de software, maar enkel als je zelf de pagina opent waar je dergelijke details kunt wijzigen. Zo vonden we een Retraction Speed die door de software op 37 mm/s was ingesteld, terwijl de tooltip aangeeft dat een waarde russen 1 en 6 mm/s wenselijk is en de printer hoger niet aankan. Er zijn meer waardes die op een dergelijke manier buiten het bereik van de printer ingesteld worden. Als je vertrouwt op de presets, kan het dus gebeuren dat je print met waardes die onrealistisch zijn, wat het resultaat uiteraard niet ten goede komt.
In de praktijk blijft het lastig om met de Micro+ een goed resultaat te behalen. Ondanks de kleine nozzle-opening heeft de Micro+ juist moeite met kleine details, welk soort pla we ook gebruiken. Hij is bovendien behoorlijk traag. Daarnaast brengt de omvang van het apparaat met zich mee dat ook het bouwvolume van de printer klein is. Gezien de maat van de printer zelf is het volume aanzienlijk, maar in absolute zin is het klein. Net iets meer dan 1 liter, waarbij alleen de Renkforce RF100 achterblijft. De kleine omvang brengt echter ook met zich mee dat elektronica en motoren klein zijn, wat bijna als vanzelf wil zeggen dat de Micro+ weinig stroom verbruikt. Nog niet de helft van de volgende op de lijst: de RF100.
Conclusie
Het is wat lastig om een goed oordeel over de Micro+ te vellen omdat de software die wij tot onze beschikking hadden niet af is en wat steken liet vallen. De hardware is echter definitief en ook daar valt het nodige over te zeggen. De compacte bouw van de printer maakt hem licht en zuinig, maar daar staan wat nadelen tegenover. We geven de voorkeur aan een printer met scherm, wat knoppen en een slot voor usb-stick of sd-kaart, zodat de printer niet aan een pc gekoppeld hoeft te worden. Het minst te spreken zijn we echter over het printbed. Dat daar een rol filament onder verborgen kan worden is leuk, minder prettig is dat M3D een te zacht materiaal gekozen heeft voor het bed dat daardoor te snel beschadigt, met als extra nadeel dat het lastig is om zelf een harder bed te plaatsen. Het valt echter vooral tegen dat het printwerk wat grofkorrelig blijft en het moeilijk is om gedetailleerde prints uit het apparaat te halen. De Micro+ is daardoor handig voor het maken van prototypes, maar minder voor het vervaardigen van fijn printwerk.
De M3D Micro+ is beschikbaar gesteld door 3DPrinthings.
Model |
M3D Micro+ |
Prijs |
€ 359,- |
Materiaal |
pla |
Verwarmd bed |
nee |
Bouwvolume (LxBxH) |
11x11x11cm |
Filamentdiameter |
1,75mm |
Laagdikte minimaal |
0,05mm |
Eigen filament vereist |
ja, eenvoudig te hacken |
Nozzlediameter |
0,35mm |
Afmeting printer (LxBxH) |
18,5x18,5x19cm |
Gewicht |
1kg |
Bestandstype |
stl, obj, gcode |
Invoer |
usb-kabel |
Software |
M3D Software |
PrimaCreator P120
Naast de Micro+ van M3D oogt de P120 van het PrimaCreator (ook te koop onder de merknamen Monoprice en Malyan) als een enorm ding, maar het is nog steeds een van de kleinste 3d-printers op de markt. Dat komt vooral doordat PrimaCreator de horizontale balk waaraan de printkop hangt niet tussen twee staanders laat bewegen, maar slechts aan een. Dat maakt de constructie lekker compact. Wat uiteraard ook scheelt is dat de P120 een klein printbed heeft, hoewel hij met 12 bij 12 cm grotere voorwerpen kan printen dan de Micro+ en de RF100 van Renkforce. De behuizing van de P120 is van stevig metaal gemaakt en keurig afgewerkt.
De bediening van de P120 lijkt sterk op die van de Renkforce RF100 en de Anet A3. Alle drie printers hebben een scherm en één draaiknop waarop je moet drukken om je keuze te bevestigen. Toch zijn er kleine verschillen. De P120 heeft als enige een kleurenscherm, een overzichtelijker menu en vooral een veel prettigere knop. Daarmee is de bediening van de P120 fijner dan van de twee concurrenten. Wat verder opvalt is dat bij de overige drie printers uit de test het filament bovenin de printkop gevoerd wordt, waar een mechanisme het kunststof naar binnen trekt. PrimaCreator heeft dat mechanisme bovenop de behuizing geplaatst, waarna het via een flexibel buisje naar de kop geduwd wordt. Voordeel daarvan is dat het filament erg makkelijk te vervangen is. Makkelijker dan bij de overige drie.
Open constructie
PrimaCreator levert geen eigen filament mee en de P120 kan overweg met pla en abs van elk willekeurig merk. Sterker nog: de P120 heeft een lekker ruim bemeten spoelhouder die aan de zijkant van de behuizing bevestigd kan worden. Op Thingiverse wemelt het van de externe spoelhouders voor de vele modellen 3d-printers die te koop zijn, maar voor de P120 ontbreken die. De houder die meegeleverd wordt is gelukkig goed genoeg.
Het aluminium printbed is, net als de Anet A3, voorzien van afplaktape. En net als bij die laatste was het tape snel versleten en hebben we het vervangen door een polyetherimide sticker. Er zijn nog meer overeenkomsten tussen de twee: beide hebben een verwarmd printbed en de P120 kan in theorie dus zowel pla als abs printen. Een gesloten constructie is minstens zo belangrijk en dat heeft de P120 niet. Verre van zelfs. Wie met de P120 abs wil printen, zal de printer flink moeten isoleren. Zonder die isolatie is printen van abs niet aan te raden.
Samen met de A3 is de P120 ook de enige printer uit de test die voorzien is van een ventilator die koude lucht langs de printkop blaast. Bij de Micro+ en de RF100 ontbreekt een dergelijke fan en bij beide is dat merkbaar. Een dergelijke fan voorkomt dat prints last hebben van oozing: dunne draden filament die getrokken worden tussen verschillende delen van het te printen object. Mede daardoor is de P120 het model dat de netste prints aflevert van de vier printers uit deze test. Prints komen glad en zonder rare flubbertjes filament uit de P120 rollen. De maat van de prints is niet het meest nauwkeurig, maar het strakke en gladde resultaat is indrukwekkend. De P120 is wel wat aan de trage kant, maar het resultaat maakt dat wat ons betreft volledig goed. Uiteraard verbruikt de P120 behoorlijk veel energie, wat te wijten valt aan het verwarmde printbed. Hij is daarbij echter zuiniger dan de A3 van Anet. Wie enkel pla wil printen, kan de bedverwarming bovendien uitzetten, wat flink in het verbruik scheelt.
Het grootste minpunt aan de P120 is de kalibratie van het printbed. Ten eerste zit de tape die PrimaCreator over het bed plakt in de weg. Daardoor zijn de schroeven onbereikbaar die je nodig hebt om het bed af te stellen. Verder is onhandig dat het bed van de printer over de draaiknop beweegt waarmee je het menu bedient, want dat heb je nodig om de verschillende stappen van de kalibratie te doorlopen. Gelukkig is kalibratie zelden nodig. Na de eerste keer, kun je heel wat prints maken voor je het bed opnieuw hoeft af te stellen.
Conclusie
Met de P120 heeft PrimaCreator een uitstekende printer afgeleverd, die erg makkelijk is in het gebruik. De printer laat zich wat minder makkelijk kalibreren, maar levert erg mooi en strak printwerk af, zonder dat je daarbij lang hoeft te zoeken naar de juiste instellingen. Positief is verder dat het vervangen van filament eenvoudig is en het menu van de printer overzichtelijker is dan bij de concurrenten. De P120 is daarmee een ideale instapprinter die zeer geschikt is voor gebruikers zonder ervaring met 3d-printen.
De PrimaCreator P120 is beschikbaar gesteld door 3D Ninja.
Model |
PrimaCreator P120 |
Prijs |
€ 299,- |
Materiaal |
pla, abs, e.a. |
Verwarmd bed |
ja |
Bouwvolume (LxBxH) |
12x12x12cm |
Filamentdiameter |
1,75mm |
Laagdikte minimaal |
0,1mm |
Eigen filament vereist |
nee |
Nozzlediameter |
0,4mm |
Afmeting printer (LxBxH) |
19x24,5x34cm |
Gewicht |
4,5kg |
Bestandstype |
stl, obj, gcode |
Invoer |
microsd-kaart, usb-kabel |
Software |
Cura e.a. |
Renkforce RF100
Renkforce, een merk van het Duitse elektronicaconcern Conrad, heeft de RF100 in een flinke behuizing gestoken. Opvallend, omdat het printvolume juist aan de kleine kant is. Met 10 cm in lengte, breedte en hoogte is het zelfs het kleinste printvolume uit de test, wat aan de omvang van de behuizing niet is af te zien. De printkop beweegt in de bovenkant van de behuizing heen en weer, terwijl daaronder het bed op en neer bewogen wordt. De kast is aan de voorkant opengelaten, zodat je heel makkelijk bij het printbed kunt. Makkelijker dan bij de Anet A3, die een vergelijkbare aandrijving heeft.
Helemaal prettig is dat het printbed eenvoudig te verwijderen is. Het bed is van glas, wat op zich al erg fijn is. Dat glas is aan de onderkant voorzien van drie magnetische ringen die rusten op de schroeven waarmee je het bed kalibreert. Door de magneten klik je het bed makkelijk op zijn plaats zonder de schroeven te verdraaien, en blijft het bed goed zitten. Een slimme opzet. Daarbij komt dat Renkforce een ledstrip in de bovenkant van de printer gebouwd heeft die het bed verlicht. Handig voor wie regelmatig de voortgang wil checken.
Klein printbed
Renkforce heeft nog een opvallende ontwerpkeuze gemaakt. Het glazen printbed is met 15 bij 15 cm eigenlijk best ruim, maar de kop kan slechts 10 bij 10 centimeter daarvan bestrijken en dat is zonde. Als Renkforce het bed schuin naar voren had geplaatst, had het gehele bed bestreken kunnen worden. Dat had de printer een stuk waardevoller gemaakt. Net als de Anet A3, heeft de printer één draaiknop waarop je kunt drukken om je keuze te bevestigen. Deze is wat wankel, maar gelukkig steviger dan bij Anet.
De RF100 heeft in tegenstelling tot de printers van Anet en PrimaCreator geen ventilator die de printkop koelt en dat is te merken in de vorm van oozing. Uiteraard kun je spelen met instellingen als printtemperatuur en retraction, maar dat helpt slechts ten dele. Bij solide voorwerpen gaat het goed, maar niet bij prints met veel ruimte tussen de verschillende delen van het object. Het maakt dat de settings waarmee je print erg veel uitmaken.
Dat luistert nauw, veel nauwer dan bij concurrenten. Op Thingiverse is een ontwerp te vinden van een tuit die de RF100 vergelijkbare koeling geeft als de A3 en P120. Daar heb je dan wel een extra fan van 4 bij 4 cm bij nodig die je op de stroomvoorziening van de printkop aan moet sluiten. Een vrij eenvoudige ingreep. Als we Renkforce moeten geloven heeft de RF100 echter geen extra fan nodig. Het apparaat wordt immers zonder geleverd. Zelfs met een extra fan valt het echter niet mee om de instellingen te vinden waarmee oozing voorkomen wordt. Wellicht dat ook andere slicer-software helpt. Renkforce levert Cura mee, net als Anet en PrimaCreator, dus daar hebben we aan vastgehouden.
Afgezien van de oozing, levert de RF100 prima resultaten. Hij is van de printers uit de test het meest nauwkeurig en weet zowel gladde oppervlakken als kleine details goed te printen. Het resultaat is bij solide voorwerpen niet zo glad als bij de P120 van PrimaCreator, maar veel scheelt het niet. Bovendien is de RF100 dus iets maatvaster dan de P120 en iets sneller. Met de RF100 kun je dus heel goed massieve voorwerpen printen, waarbij de kop ononderbroken kan blijven printen en geen oversteek hoeft te maken van één deel van het object naar een ander.
Conclusie
Bij het ontwerp van de RF100 heeft Renkforce een aantal slimme, maar ook een aantal minder slimme keuzes gemaakt. De ophanging van het bed en de keuze voor glas is prettig, zodat je erg makkelijk het bed uit de kast kunt halen en je printwerk van het bed kunt verwijderen. Ook de ledstrip is prettig. Jammer is echter dat Renkforce een bed van 15 bij 15 centimeter heeft ingebouwd waarvan maar 10 bij 10 centimeter benut kan worden. Daarmee heeft de RF100 een nog kleiner printvolume dan de Micro+ van M3D, waarvan de behuizing aanzienlijk kleiner is. Bovendien mist de RF100 een fan waarmee het filament gekoeld wordt dat uit printkop komt. Het is het grootste minpunt van de RF100, want het maakt dat de printer weliswaar zeer nauwkeurig print, maar ook veel last heeft van oozing.
De Renkforce RF100 is beschikbaar gesteld door Conrad.
Model |
Renkforce RF100 |
Prijs |
€ 299,- |
Materiaal |
pla |
Verwarmd bed |
nee |
Bouwvolume (LxBxH) |
10x10x10cm |
Filamentdiameter |
1,75mm |
Laagdikte minimaal |
0,1mm |
Eigen filament vereist |
nee |
Nozzlediameter |
0,4mm |
Afmeting printer (LxBxH) |
35x29,5x35cm |
Gewicht |
9,5kg |
Bestandstype |
stl, obj, gcode |
Invoer |
sd-kaart, usb-kabel |
Software |
Cura e.a. |
Testresultaten: vermogen en afwijkingen
Bij alle printers hebben we gekeken naar het opgenomen vermogen tijdens het printen, tijdens idle en als de printer uitstaat. Het gemiddelde vermogen hebben we gemeten tijdens het printen van onze testkubus en het idle-vermogen is uiteraard als de printer wel aanstaat, maar niets doet. Omdat er verschil is hebben we daarbij gekeken naar het idle-vermogen voordat een print gestart was en nadat een print was afgeleverd. Het uitgeschakelde vermogen meten we als de printer volledig uitstaat, indien mogelijk via een schakelaar.
Tijdens het printen is de Anet-printer verreweg het minst zuinig, deels door het verwarmde printbed. Om dezelfde reden is ook de PrimaCreator niet zuinig. Wie enkel met pla print, kan bij beide overigens met onverwarmd bed printen, wat aanzienlijk scheelt in het opgenomen vermogen. De printers van M3D en Renkforce hebben geen verwarmd bed. Daarvan verbruikt de RF100 beduidend meer dan de erg zuinige Micro+. Als de print klaar is en de printer niets te doen heeft, verstookt de Anet A3 nog steeds 9W. Dat is aanzienlijk, zeker in vergelijking met de concurrenten. Nog vreemder: de A3 blijft 9W verstoken, ook als de printer met de schakelaar wordt uitgezet. Dat kunnen we niet anders bestempelen dan slecht ontworpen elektronica. Helaas heeft de Micro+ geen aan-uitschakelaar. Je kunt hem enkel uitzetten door de stekker van de voeding eruit te trekken en dat is wat omslachtig.
Metingen
We beginnen met onze kubus. Die hebben we tweemaal geprint: de eerste keer op de snelste stand die de printer heeft en de tweede keer op de hoogste kwaliteit. In beide gevallen hebben we gemeten hoe lang het duurt voor het printje af was, maar de kubus die op de beste kwaliteit geprint werd hebben we ook nagemeten met een digitale schuifmaat om afwijkingen in de dimensies op te sporen. Die afwijkingen hebben we in onderstaande grafiek in procenten weergegeven. Als een zijde van de kubus groter dan 20mm is, levert dat een positieve procentuele afwijking op, een zijde die kleiner dan de gewenste 20mm is, levert een negatieve procentuele afwijking op.
We zien daarbij dat de RF100 zich uitstekend aan de maten houdt, met afwijkingen die ruim onder de halve procent blijven. Bij de A3 en P120 zijn de afwijkingen wat groter, vooral in de hoogte. Doordat juist deze twee printers een extra fan hebben die het filament koelt, hadden we van zowel de A3 als de P120 meer verwacht. Wellicht valt hier met finetuning van de instellingen nog wat winst te behalen. De Micro+ heeft de kleinste nozzle-opening en zou daarmee in theorie de fijnste prints af moeten leveren. Helaas is het tegenovergestelde waar: het is juist de printer met de grootste afwijkingen.
Klaar terwijl u wacht
De opwarmtijden en printtijden van onze testkubus van 20mm bij 20mm bij 20mm hebben we met stopwatches gemeten. De kubussen werden met pla geprint, waarbij we de vier printers zoveel mogelijk met dezelfde instellingen hebben laten printen.
De opwarmtijd voor de Anet is het kortst. Hij heeft minder tijd nodig dan de Renkforce en de M3D en dat is opvallend omdat de A3 een verwarmd printbed heeft en de RF100 en Micro+ niet. Eenmaal opgewarmd kunnen de printers daadwerkelijk aan de slag. De printtijden die we hier hebben weergegeven zijn de totale printtijden, inclusief opwarmen. Dan zien we dat het printen van de kubus op de Anet het snelst verloopt en ook de Renkforce is rap. De PrimaCreator laat wat langer op zich wachten en met name de M3D neemt flink de tijd. De PrimaCreator levert daarbij uitstekend werk, maar de M3D heeft weinig excuus om er zo lang over te doen. Als we het kubusje in lage kwaliteit printen, zijn de resultaten vergelijkbaar. De Anet is het snelst, gevolgd door de Renkforce en de PrimaCreator. De printer van M3D heeft opnieuw de meeste tijd nodig. Opvallend is daarbij dat de kwaliteit van de M3D opvallend goed is. Beter dan bij de concurrenten, wat ons beeld bevestigt dat de Micro+ een printer is die vooral geschikt is voor het maken van prototypes.
Testresultaten: testoctagon
Naast de kubus hebben we op alle printers ook diverse malen een ingewikkelder testobject geprint. Een octagon dat niet zomaar wat vreemde uitsteeksels heeft; alle onderdelen van het achthoek zijn bedoeld om een 3d-printer op de proef te stellen.
Anet A3
Het kostte wat moeite om bij de A3 de juiste instellingen te vinden, maar toen we die eenmaal hadden, leverde de Anet prima resultaat. Wat opvalt is hoe schoon de A3 weet te printen. Vrijwel nergens restjes filament die er niet thuishoren en al helemaal geen oozing. Vooral de delen met schuine overhang, waarin de z-height getest wordt, zijn goed geprint, net als de piek. Alleen met de uitgespaarde letters heeft de A3 enige moeite, hoewel ook die er nog steeds acceptabel uitzien.
/i/2001590023.jpeg?f=imagenormal)
M3D Micro+
Zoals opviel bij alle prints die we met de Micro+ maakten, het kleine apparaatje heeft moeite met detail. Eigenlijk met alle details die in de octagon te vinden zijn. Er worden veel overbodige restjes filament meegeprint, die nog vrij stevig zijn ook. Dat laatste is jammer, want daardoor zijn ze niet altijd even makkelijk te verwijderen. Bij de wat grotere onderdelen als de koepel en de piramide lukt dat wel, maar bij fijne details als de schuine overhangonderdelen is dat lastig. Ook met de uitgespaarde letters heeft de Micro+ veel moeite. De Micro+ presteert daarmee het minst van de printers in de test.
/i/2001590025.jpeg?f=imagenormal)
PrimaCreator P120
De P120 doet weinig onder voor de Anet A3. Hij print bijna net zo schoon, al blijven er net iets meer restjes filament achter dan bij de Anet. Het verschil is echter verwaarloosbaar. Het voornaamste verschil met de A3 zit hem in de koepel en de spike. De P120 weet de top van de koepel net niet helemaal netjes te printen en aan de spike kleven wat restjes filament die er niet horen. Daar staat tegenover dat de uitgespaarde letters juist zeer goed gelukt zijn, net als de horizontale overhang. De P120 doet daarmee nauwelijks voor de A3 onder.
/i/2001590027.jpeg?f=imagenormal)
Renkforce RF100
Zoals ook bij de overige tests al bleek, heeft de RF100 veel last van oozing, van draden die getrokken worden tussen de verschillende delen van het object. Ook bij de octagon valt dat op, doordat de printkop daar vaak een overbrugging moet maken. Dat levert veel ongewenste draden op. Zoveel zelfs dat ze lastig te verwijderen zijn zonder dat het voorwerp beschadigd raakt. Zonde, want verder levert de RF100 juist erg strak printwerk af. Onderdelen als de uitgespaarde tekst en inkepingen zijn superstrak. Ook de trap, waarbij de bodem uit steeds dunnere lagen gaat bestaan, ziet er heel goed uit, net als de binnenkant van de koepel.
Conclusie
Of het nut heeft om als consument een 3d-printer aan te schaffen kunnen we moeilijk zeggen. De een zal voldoende projectjes weten te bedenken terwijl een anders niet verder komt dan voorbeeldjes van Thingiverse printen. Mocht je echter overtuigd zijn dat je voor weinig geld een 3d-printer aan wilt schaffen, dan ligt de ondergrens voor plug-and-play printers rond 300 euro.
Voor dat bedrag liggen zowel de Renkforce RF100 als de PrimaCreator P120 in de winkel. Beide zijn makkelijk te bedienen en leveren strak en gedetailleerd printwerk af. Toch zijn er grote verschillen. De PrimaCreator heeft een verwarmd printbed en een extra fan die op de spuitmond gericht staat. Vooral die laatste optie wordt bij de printer van Renkforce gemist, want het maakt dat de RF100 prima prints aflevert als hij solide voorwerpen te printen krijgt, maar erg veel draden trekt als de kop de oversteek moet maken naar verschillende delen van het object. Het vergt veel experimenteren met de instellingen om dat te verhelpen. Bij de P120 is dat niet het geval en de printer van PrimaCreator is daarmee veel gebruiksvriendelijker.
De kleine Micro+ van M3D is wat duurder dan de rest en maakt die meerprijs helaas niet waar. In theorie zou de printer het fijnste printwerk af moeten leveren, maar het tegendeel is het geval. Het valt niet mee om gedetailleerd resultaat te behalen. De printer is vooral geschikt voor prototypes van lage resolutie en mocht je voor dat doel een printer zoeken, dan functioneert de goedkopere PrimaCreator P120 ook prima. Ook die is lekker klein en print een stuk beter.
Wie echt goedkoop wilt, haalt de Anet A3 uit China. Een prima printer waar na wat spelen met de instellingen zeer goed resultaat mee te behalen valt. Hij is nog sneller dan de concurrenten ook, al verbruikt hij ook meer stroom. Hij heeft bovendien het grootste printvolume. Ondanks prijs en kwaliteit raden we de A3 echter niet aan en dat komt doordat de printer geen CE-markering draagt en die ook nooit zal krijgen. De constructie van de printer laat veel te wensen over en het gebruik van de printer is niet zonder veiligheidsrisico. Dat weegt zwaar mee in ons eindoordeel. Wie voor weinig geld een goed presterende en gebruiksvriendelijke 3d-printer zoekt, kan de Anet A3 beter links laten liggen en voor iets meer geld de veilige PrimaCreator P120 kopen.
Tot slot: de vraag is of de printers uit deze test zich kunnen meten met duurdere modellen, bijvoorbeeld de printers uit onze vorige test, waarin we printers tot 1000 euro naast elkaar legden. Voor de beste modellen uit deze test geldt dat zeker. De kwaliteit van de PrimaCreator P120 doet niet onder voor duurdere modellen en ook de Anet A3 kan goed meekomen met de duurdere exemplaren die we eerder testten. Het prijsverschil komt niet zozeer tot uiting in de kwaliteit, maar vooral in de omvang. Duurdere printers hebben doorgaans een groter printbed en daarmee een groter printvolume, wat een belangrijk aankoopargument kan zijn.
Productvergelijking | Anet A3 | M3D Micro+ | PrimaCreator P120 | Renkforce RF100 |
---|
| :fill(white):strip_exif()/i/2001589125.jpeg?f=thumb) | :fill(white):strip_exif()/i/2001589095.jpeg?f=thumb) | :strip_exif()/i/2001589101.png?f=thumb) | :fill(white):strip_exif()/i/2001589105.jpeg?f=thumb) |
Printbed | 15x15cm | 11x11cm | 12x12cm | 10x10cm |
Verwarmd printbed | Ja | Nee | Ja | Nee |
Gekoelde spuitmond | Ja | Nee | Ja | Nee |
Snelheid | +++ | --- | - | + |
Verbruikt vermogen | -- | +++ | - | ++ |
Kwaliteit prints algemeen | +++ | --- | +++ | + |
Precisie prints | ++ | --- | ++ | +++ |
Gladheid prints | +++ | --- | +++ | + |
Oozing | ++ | - | +++ | -- |
Print vanaf sd-kaart | Ja | Nee | Ja | Ja |
Bedieningsgemak | ++ | + | +++ | ++ |
Veiligheid | --- | + | +++ | +++ |
Prijs | € 225 | € 359 | € 299 | € 299 |
| | | | |
|
|
|
|
|