In november namen we negen AMD B650-moederborden onder de loep. Deze keer is het de beurt aan maar liefst vijftien AMD X670-moederborden. Socket AM5 is op dit moment nog vooral interessant voor wie niet schroomt om flink wat geld in zijn pc te investeren, want de Ryzen 7000-processors, het vereiste DDR5-geheugen en de moederborden zijn geen van alle goedkoop te noemen. Daar past een wat luxer X670-bord prima bij.
B650 versus X670
De verschillen tussen de B650- en X670-chipsets zijn relatief klein. Over het algemeen heeft de X670-chipset wat meer bandbreedte, wat het makkelijker maakt voor een fabrikant om veel aansluitingen en extra controllers toe te voegen. Overklokken kan, in tegenstelling tot bij Intel, met beide chipsets.
Een opvallend feitje is dat de X670-chipset in feite uit twee chips bestaat, die AMD in onderstaand blokdiagram de 'upstream'- en 'downstream'-chipsets noemt. Het is dus geen toeval dat de X670-chipset in veel gevallen precies het dubbele mogelijk maakt van B650. Tegelijk bespaart dit AMD de kosten van het ontwerpen van twee verschillende typen chips voor dit doeleinde.
In de onderstaande tabel hebben we steeds het maximale aantal aansluitingen genoteerd, maar die kunnen dus niet allemaal tegelijk gebruikt worden. Het diagram geeft die keuzen wat duidelijker weer.
De X670-chipset biedt de helft meer PCIe 4.0-lanes dan de B650-chipset en zelfs dubbel zoveel PCIe 3.0-lanes. Die laatste kunnen (deels) worden ingewisseld voor SATA-poorten. Verder krijg je twee 20Gbit/s-USB-poorten, die ook kunnen worden ingezet als vier extra 10Gbit/s-poorten. Het is dus een hele puzzel voor een fabrikant om de mogelijkheden optimaal te benutten voor de gewenste featureset.
B550
X570
B650(E)
X670(E)
PCI Express uit cpu
20 PCIe 4.0
20 PCIe 4.0
B650E: 24x 5.0 B650: 8x 5.0, 16x 4.0
X670E: 24x 5.0 X670: 8x 5.0, 16x 4.0
PCI Express uit chipset
10 PCIe 3.0
16 PCIe 4.0
12 PCIe (8x 4.0, 4x 3.0)
20 PCIe (12x 4.0, 8x 3.0)
USB 20Gbit/s
0
0
1
2
USB 10Gbit/s
2
8
4+2
8+4
USB 5Gbit/s
2
0
0
0
USB 2.0
6
4
6
12
SATA
4
4
4
8
Overklokken
Ja
Ja
Ja
Ja
De belangrijkste verschillen tussen de AMD B650- en X670-chipsets en hun voorgangers
Testdeelnemers
Net als bij de B650-chipset zijn er officieel twee varianten van de X670-chipset: de 'gewone' X670 en de X670E. De toevoeging E betekent dat het PCIe x16-slot geschikt is voor PCI Express 5.0. Bij een bord zonder die toevoeging kunnen alleen een of meer M.2-slots overweg met die nieuwe standaard. Bij X670 is de eerste optie een stuk gebruikelijker dan we bij B650 zagen. Slechts een van de vijftien borden in de test heeft géén X670E-chipset: de Gigabyte X670 Aorus Elite AX.
Een opvallende afwezige is MSI; deze fabrikant gaf aan geen enkel X670(E)-moederbord beschikbaar te kunnen stellen voor een review. Blijkbaar heeft de high-end chipset van AMD weinig prioriteit.
ASRock X670E PG Lightning, X670E Pro RS, X670E Steel Legend en X670E Taichi
ASRock heeft vier X670E-moederborden aangeleverd voor deze test, die we op volgorde van prijs kort bespreken. De X670E PG Lightning is met een vanafprijs net iets boven de 300 euro het goedkoopste bord uit de test. De ASRock X670E Taichi is met ongeveer 600 euro juist een van de duurdere modellen.
ASRock X670E PG Lightning
De PG Lightning mag dan wel het goedkoopste bord uit de test zijn, het ziet er al behoorlijk compleet uit. De voltage regulator module, of vrm, nadert al de 1000A, meer daarover op de pagina Vrm-componentanalyse, en is voorzien van redelijk forse koelblokken. Die bedekken echter niet de hele i/o-sectie, waardoor je de poorten aan de binnenkant nog ziet zitten. Wellicht kun je daaruit toch afleiden dat we met een wat goedkoper bord te maken hebben.
Het bord heeft in totaal al vier M.2-slots, maar die werken niet allemaal op maximale snelheid. De twee slots met bijgeleverde koeler hebben respectievelijk PCIe 5.0 x4 en PCIe 4.0 x4 als bandbreedte. Daarnaast zijn er nog twee slots met PCIe 3.0 x4 en PCIe 4.0 x2, plus een klein slot voor een wifikaartje. Dat wordt bij deze uitvoering niet meegeleverd.
Een van de mindere punten van dit model is de audio. De gebruikte Realtek ALC897-codec is een van de basalere opties. Wel krijg je al behoorlijk wat aansluitingen, zoals in totaal maar liefst twaalf USB-poorten achterop. Ook is de interne USB-C-header lekker snel met de maximale 20Gbit/s.
ASRock X670E Pro RS
Bij de X670E Pro RS legt ASRock iets minder nadruk op de vrm - met 840A is het op papier het 'zwakste' bord uit de test - maar krijg je wel veel andere functies. Zo zit er op dit bord standaard Wi-Fi 6E en krijg je naast het M.2-slot met PCIe 5.0 x4 ook drie volwaardige PCIe 4.0 x4-slots. Een vijfde slot biedt alleen PCIe 3.0 x2 of SATA.
Verder heeft dit model wat minder USB-poorten dan de PG Lightning, maar de snelle frontheader blijft behouden. Dezelfde ALC897-audiocodec wordt toegepast.
ASRock X670E Steel Legend
De X670E Steel Legend is niet gek veel duurder dan de voorgaande twee modellen, we spreken over een meerprijs van een paar tientjes. Daarvoor krijg je wat krachtigere vrm dan bij de Pro RS en voor het eerst een luxere audiovoorziening, op basis van een Realtek ALC1220. Net als de Pro RS is ook de Steel Legend standaard uitgerust met wifi en zijn alle M.2-slots netjes PCIe 5.0 x4 (1x) of PCIe 4.0 x4 (3x).
ASRock X670E Taichi
De X670E Taichi is er in twee varianten, de door ons geteste zwarte versie en de Carrara-variant met een wit marmerpatroon, vernoemd naar de Toscaanse 'marmerhoofdstad'. Wij hebben geen enkel technisch verschil kunnen ontdekken, maar voor de witte versie betaal je op het moment van schrijven wel een paar tientjes meer. Die zit net boven de 600 euro, de normale Taichi er net onder.
ASRock maakt vooral indruk met de vrm op de X670E Taichi. Die bestaat uit 24 105A-powerstages voor alleen al de Vcore-rail, goed voor een totale rating van 2520A. Dat is met afstand het hoogste uit de test, zelfs hoger dan de veel duurdere (E)Xtreme-borden van ASUS en Gigabyte. De grotendeels metalen beplating dient voor een deel als koeling, met een heatpipe die door de vrm-heatsinks richting de chipset loopt en zelfs een fannetje verstopt achter het i/o-shield.
De X670E Taichi kan de PCIe 5.0-lanes voor de volledige slots door twee delen, waardoor je tweemaal PCIe 5.0 x8 kunt draaien als je beide slots vult. Verder heeft ASRock veel aandacht geschonken aan de audio, op basis van een Realtek ALC4080 en een losse ESS Sabre 9218-hoofdtelefoonversterker, en het aansluitingengamma. Bijzonder is dat vijf van de tien USB-poorten achterop 10Gbit/s ondersteunen en twee zelfs geschikt zijn voor USB4 met 40Gbit/s, video-output van de igpu tot 8k met 60Hz en 27W-snelladen via USB-PD 3.0. Ze worden aangestuurd door een Intel JHL8540-controller, waarmee het in feite gewoon Thunderbolt 4-poorten zijn.
ASUS TUF X670E-Plus, Prime X670E-Pro en ProArt X670E-Creator
ASUS neemt de high-end chipset voor socket AM5 duidelijk serieus. We hebben maar liefst acht X670E-moederborden van deze fabrikant ontvangen. Op deze pagina bekijken we de doorgaans wat goedkopere borden uit de TUF Gaming- en Prime-series, en het ProArt-model dat wordt gericht op 'creators'. Op de volgende pagina vind je de ROG Strix- en ROG Crosshair-borden.
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
De TUF Gaming mag dan wel ASUS' goedkoopste inzending zijn, met een vanafprijs van 375 euro is hij nog altijd een stuk duurder dan de instappers van ASRock en Gigabyte. Je krijgt dan ook een behoorlijk compleet bord, afgewerkt met een volledig aan het zicht onttrokken en geïntegreerd i/o-shield, Wi-Fi 6E en een forse 980A-stroomvoorziening.
Het bord heeft vier M.2-slots: 1x PCIe 5.0 x4, 2x PCIe 4.0 x4 en 1x PCIe 3.0 x4 / SATA. Het langzaamste slot mist als enige een heatsink en kun je dus beter vermijden voor het installeren van snelle ssd's. De 2,5Gbit-netwerkpoort is weinig opvallend, maar ASUS investeert wel al direct in goede audio met een Realtek ALC1220-codec. De TUF Gaming heeft één USB 3.2 Gen2x2-poort, achter op het bord. De interne USB-C-header doet alleen Gen2 (10Gbit/s).
Wil je geen wifi, dan kun je nog ongeveer 30 euro besparen door voor de variant zonder te kiezen.
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
ASUS vraagt maar ongeveer 25 euro meer voor de Prime X670-E Pro WiFi. Wat de specificaties betreft lijken de borden dan ook veel op elkaar, maar de lichtgrijze kleurstelling geeft de Prime toch een duidelijk andere vibe. De vrm en de indeling van de M.2-slots zijn identiek, hoewel die slots deze keer wel allemaal voorzien zijn van koeling. Verder hebben we geen noemenswaardige verschillen kunnen ontdekken.
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
De ProArt komt wel duidelijk uit een ander segment, met op het moment van schrijven een prijs van 580 euro. De focus op 'creators' merk je niet alleen aan het ontwerp, dat strak oogt en voorzien is van kunstzinnige gouden lijnen, maar ook aan de featureset. Zo is het bord voorzien van USB4, aangedreven door een Intel Thunderbolt 4-controller, en van 10Gbit-ethernet via een Marvell-chip.
Ook de interne USB-C-header heeft een flinke upgrade gekregen. Die ondersteunt nu Gen2x2 en snelladen via Quick Charge 4+ met 60W. De ProArt heeft bovendien niet een, maar twee PCIe 5.0 x4 M.2-slots. De overige twee slots werken op PCIe 4.0 x4-snelheid.
ASUS ROG Strix X670E-F, X670E-I, ROG Crosshair X670E Gene, Hero en Extreme
Voor gamers die wat meer willen uitgeven aan een AM5-moederbord, heeft ASUS maar liefst vijf ROG-borden ingestuurd. De X670E-F en X670E-I vallen onder de ROG Strix-serie en kosten rond de 500 euro. De Gene, Hero en Extreme zijn 'volwaardige' ROG Crosshair-modellen, waarvan de duurste meer dan 1000 euro kost.
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
Op het gebied van de vrm is de vrijwel volledig zwarte ROG Strix X670-E een duidelijke trede omhoog ten opzichte van de borden die we op de vorige pagina bespraken. De totale rating van de Vcore-vrm is maar liefst 1980A. Wat PCIe 5.0-connectiviteit betreft heeft het bord twee M.2-slots en een regulier x16-slot. Twee extra M.2-slots werken op PCie 4.0-snelheid.
Voor de audio maakt ASUS bij dit bord nog wat luxere keuzes dan bij de TUF- en Prime-modellen, met een Realtek ALC4080-codec en een aparte hoofdtelefoonversterker van Savitech. Ook komen we op dit bord wat eerste overklokfeatures tegen, waaronder een dubbele baseclockgenerator om de cpu-cores los van alle andere soc-onderdelen te kunnen overklokken.
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
Voor ongeveer dezelfde prijs levert ASUS ook een mini-ITX-moederbord met de X670E-chipset. Daarmee is deze ROG Strix X670E-I het enige kleine bordje in deze test. Een uitdaging bij dit formaat is altijd de vrm; er is immers lang niet zoveel ruimte om powerstages te monteren als op grote ATX-borden. Door te werken met 110A-powerstages weet ASUS toch zoveel mogelijk capaciteit op dit bordje te proppen, hoewel het totaal van 1100A nog altijd wat schraal afsteekt bij wat je op gelijk geprijsde ATX-borden krijgt. Ook lever je vanzelfsprekend twee van de vier DDR5-slots in door voor dit formaat te kiezen.
ASUS heeft wel nog plek weten te vinden voor twee M.2-slots, waarvan er een PCIe 5.0 ondersteunt. Die zitten in een gestapelde heatsink boven op de chipset, net boven het PCIe 5.0 x16-slot. Een verticaal geplaatst printplaatje biedt plaats aan onder meer SATA-poorten en USB-headers, die anders niet op het pcb hadden gepast. Voor onboard-audio bleef geen plek over, dus je krijgt een losse ROG Strix Hive-geluidskaart bij het moederbord. Die sluit je aan via USB-C, heeft een grote volumeknop en dubbelt gelijk als de plek waar je bijvoorbeeld de biosflashbackknop, de statusleds en de instelbare FlexKey terugvindt, zodat je voor dergelijke functies niet steeds je krappe ITX-kast in hoeft.
Dan hebben we nog een belangrijke feature niet besproken: de aanwezigheid van twee USB4-poorten. Die worden aangestuurd door een Thunderbolt 4-controller van Intel.
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
Naast een ITX-bord heeft ASUS ook een Micro-ATX-bord beschikbaar: de ROG Crosshair X670E Gene. Voor ruim 600 euro krijg je een bord met twee DDR5-slots en een 'ROG Gen-Z.2'-module, waarin je twee M.2-ssd's kwijt kunt. Een daarvan ondersteunt PCIe 5.0.
De Gene beschikt over veel features die we ook op de ProArt zagen, zoals Quick Charge 4+ voor de interne USB-C-header en twee USB4/Thunderbolt-poorten. Voor de netwerkverbinding houdt ASUS het bij dit bord echter bij de standaard 2,5Gbit-ethernetpoort en Wi-Fi 6E. De audiovoorziening bestaat uit een ALC4080 en een losse Savitech-versterker.
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
De Hero is een fullsize-ATX-bord en nog eens bijna 150 euro duurder dan de Gene. Op het moment van schrijven kost hij ruim 750 euro. Dit model heeft uiteraard wel gewoon vier DDR5-slots en een vrm met een totale rating van 1980A. PCIe 5.0 komen we vier keer tegen op dit bord; twee M.2-slots en de twee PCIe x16-slots ondersteunen het. In het onderste slot kun je eventueel de bijgeleverde insteekkaart plaatsen die een PCIe 5.0-ssd met een maximaal formaat van 22110 kan huisvesten en koelen.
Ook dit bord beschikt weer over tweemaal USB4 en de 20Gbit/s-USB-C-header met snelladen. De ALC4080-audiocodec wordt deze keer bijgestaan door een versterker van ESS.
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
Tot slot het duurste X670E-moederbord van ASUS en daarmee gelijk het duurste bord uit de test: de ROG Crosshair X670E Extreme. De twintigkoppige Vcore-vrm mag met een totale rating van 2200A dan wel krankzinnig zijn, maar dat is toch niet de allerhoogste rating uit de test. Die eer blijft naar de 2520A van de ASRock X670E Taichi gaan.
ASUS' topmodel beschikt over vijf M.2-slots, waarvan er vier PCIe 5.0 x4 ondersteunen. Dat is verdeeld over twee slots op het bord zelf, twee in de Gen-Z.2-module (waaronder het ene PCIe 4.0-slot) en een via de insteekkaart. Verder voegt de X670E Extreme vrijwel alle unieke features van de andere modellen samen op een bord: 10Gbit-ethernet, Wi-Fi 6E, 2x USB4, de snelle USB-C-header met Quick Charge 4+, de meest luxe audiovoorziening met een ALC4080 en ESS-dac: het zit er allemaal op.
Daarnaast heeft ASUS op dit model allerlei overklokfuncties geïmplementeerd, zoals spanningsmeetpunten en diverse extra knoppen, en een 2"-oledschermpje toegevoegd waar je je eigen gifje op kunt afspelen. Ook de verzameling leds op de i/o-cover is instelbaar, maar daarvan vinden we de resolutie eigenlijk te laag om er iets duidelijk herkenbaars op te laten zien.
Na al het geweld van ASUS lijken de drie modellen van Gigabyte misschien wat karig, maar het zijn wel direct de varianten die normaal gesproken het populairst zijn. De X670 Aorus Elite AX is op de ASRock PG Lightning na het goedkoopste bord uit de test, de X670E Master is met ruim 500 euro juist een veel luxer bord en op de Aorus Xtreme gaat Gigabyte all-out.
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
De X670 Aorus Elite AX is het enige moederbord zonder E achter X670. Dat betekent dat er weliswaar een PCIe 5.0 M.2-slot aanwezig is, maar dat de normale x16-slots alleen PCIe 4.0 doen. Aangezien beide nieuwe generaties videokaarten nog geen PCIe 5.0-ondersteuning bieden, zit je daarmee voorlopig nog goed. De 1120A-vrm is bovengemiddeld krachtig voor dit segment en ook dat de overige drie M.2-slots allemaal PCIe 4.0 ondersteunen, zien we niet bij elk ander bord terug.
Zoals de naam al zegt, beschikt het bord over Wi-Fi 6E. Daarnaast vind je zowel achterop als intern een snelle 20Gbit/s-USB-poort en heeft Gigabyte een 'multi-key' aangebracht op het bord, waarvan je de functie, bijvoorbeeld resetknop of direct naar het bios booten, zelf kunt instellen. De audio op basis van een ALC897 valt dan weer wat tegen.
Gigabyte X670E Aorus Master
De Aorus Master is wel gewoon een X670E-bord, wat betekent dat er ook een PCIe 5.0 x16-slot aanwezig is. Verder heeft het bord vier M.2-slots, waarvan er twee PCIe 5.0-compatibel zijn, en een forse 1680A-vrm.
Op het aansluitingenpaneel komen we weinig bijzonders tegen. De X670E Aorus Master heeft bijvoorbeeld geen USB4 of 10Gbit-ethernet. Wel is Gigabyte voor dit bord overgestapt op een iets luxere audiocodec dan bij de Elite, namelijk een ALC1220.
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
Op het eerste gezicht lijkt de X670E Aorus Xtreme best wel op de Master. Als je hem vergelijkt met de X570 Aorus Xtreme, is Gigabyte deze keer een stuk bescheidener gebleven. Dat bord was voor een veel groter gedeelte bedekt met beplating en voorzien van connectors in een hoek van 90 graden voor bijna alles. Daar is bij het nieuwe model weinig van overgebleven.
Wel een stuk meer uit de kluiten gewassen is de 1890A-vrm; de X570-versie zat nog maar iets boven de 1000A. Dat is een trend die we bij alle AM5-borden van alle fabrikanten zien. Verder heeft de X670E Aorus Xtreme een PCIe 5.0 x16-slot en vier PCIe 5.0 x4 M.2-slots, hoewel het gebruik van al die slots op een gegeven moment wel lanes wegsnoept bij je videokaart. Een Marvell-controller zorgt voor 10Gbit-ethernet en de audiovoorziening wordt aangestuurd door een ALC1220, maar je krijgt ook een externe USB-C-dac meegeleverd.
USB4 en Thunderbolt ontbreken op dit topmodel, en ook wat het ontwerp betreft weten we uit het verleden dat Gigabyte nog veel dikkere moederborden kan maken. Deze keuzen houden de prijs wel relatief beperkt - met 787 euro op het moment van schrijven betaal je veel minder dan voor de ASUS Extreme - maar dat lijkt ons voor wie in dit segment shopt, van ondergeschikt belang.
Vergelijkingstabellen: slots en chips
Op deze pagina zetten we de belangrijkste specificaties van de vijftien AMD X670-moederborden op een rij. Zo krijg je snel een indruk van waar je op kunt rekenen en vallen uitzonderlijke extra's of omissies op.
PCI Express
Op één moederbord na bieden alle geteste X670-borden minstens één PCI Express 5.0 x16-slot. De uitzondering is de Gigabyte X670 Aorus Elite AX, die het moet doen met een 4.0 x16-slot, vandaar ook 'X670' in plaats van 'X670E'. Enkele high-end borden, de ASRock X670E Taichi en de ASUS ProArt X670E-Creator, ROG Crosshair X670E Hero en Extreme, bieden een tweede x16-slot op PCIe 5.0-snelheid. Bij alle andere borden bestaan de overige slots uit versies met een lage bandbreedte.
Slot 1
Slot 2
Slot 3
Slot 4
ASRock X670E PG Lightning
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x1
PCIe 4.0 x1
ASRock X670E Pro RS
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x1
PCIe 4.0 x1
Nvt
ASRock X670E Steel Legend
PCIe 5.0 x16
PCIe 3.0 x4
PCIe 3.0 x1
Nvt
ASRock X670E Taichi
PCIe 5.0 x16
PCIe 5.0 x16
Nvt
Nvt
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
PCIe 5.0 x16
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x2
Nvt
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x1
Nvt
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
PCIe 5.0 x16
Nvt
Nvt
Nvt
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x1
Nvt
Nvt
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
PCIe 5.0 x16
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x1
Nvt
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
PCIe 5.0 x16
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
Nvt
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
PCIe 4.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCie 3.0 x2
Nvt
Gigabyte X670E Aorus Master
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCie 3.0 x2
Nvt
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
PCIe 5.0 x16
PCIe 4.0 x4
PCie 3.0 x2
Nvt
USB
De X670-chipset heeft heel wat opties voor connectiviteit, dus echt weinig poorten komen we op geen enkel bord tegen. Er zijn weinig borden zonder USB 3.2 Gen2x2-port (20Gbit/s) en zelfs USB4 komen we regelmatig tegen, steeds op basis van wat eigenlijk een Intel Thunderbolt 4-controller is. Die biedt gelijk twee poorten van dat type en die worden dan ook steeds allemaal beschikbaar gesteld. Gigabyte is de enige fabrikant die op geen van zijn modellen USB4-poorten biedt.
USB 2.0
USB 5Gbit/s
USB 10Gbit/s
USB 20Gbit/s
USB4 40Gbit/s
USB-C intern
ASRock X670E PG Lightning
4
6
1
1
0
20Gbit/s
ASRock X670E Pro RS
4
4
2
0
0
20Gbit/s
ASRock X670E Steel Legend
4
6
1
1
0
20Gbit/s
ASRock X670E Taichi
0
3
5
0
2
20Gbit/s
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
0
5
4
1
0
10Gbit/s
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
0
5
4
1
0
10Gbit/s
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
1
0
7
1
2
20Gbit/s
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
2
0
9
1
0
20Gbit/s
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
3
0
5
0
2
10Gbit/s
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
2
0
6
0
2
20Gbit/s
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
0
0
9
1
2
20Gbit/s
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
0
0
9
1
2
20Gbit/s
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
4
6
2
1
0
20Gbit/s
Gigabyte X670E Aorus Master
2
4
5
1
0
20Gbit/s
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
4
0
7
1
0
20Gbit/s
Aardig wat X670-moederborden zijn voorzien van USB4-poorten, aangestuurd door een Intel Thunderbolt-controller.
Opslag
Elk moederbord heeft een M.2-slot dat geschikt is voor PCIe 5.0. Veel van de wat duurdere borden hebben er zelfs twee en in extreme gevallen maar liefst drie (ASUS Hero) of vier (ASUS Extreme en Gigabyte Xtreme). Op minder dure borden lijken de M.2-slots soms een beetje als opvulling te worden gebruikt, met een zeer beperkte bandbreedte van soms maar PCIe 3.0 x2. Zo'n slot is hooguit geschikt om een oude ssd nog als cold storage te gebruiken.
SATA
M.2-slots 1/2/3/4/5
Gekoeld
ASRock X670E PG Lightning
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
PCIe 4.0 x2
Nvt
2
ASRock X670E Pro RS
6
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x2
3
ASRock X670E Steel Legend
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
3
ASRock X670E Taichi
8
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
4
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
Nvt
3
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 3.0 x4
Nvt
4
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
4
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
4
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
2
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
Nvt
Nvt
2
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
Nvt
3
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
6
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
5
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
6
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
5
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
4
Gigabyte X670E Aorus Master
6
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 4.0 x4
PCIe 4.0 x4
Nvt
4
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
6
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
PCIe 5.0 x4
Nvt
4
Deze ASRock X670E Pro RS heeft veel M.2-slots, maar een aantal ervan heeft helaas een zeer beperkte bandbreedte.
Video en audio
De Ryzen 7000-processors hebben natuurlijk een igpu en elk bord biedt je wel diverse opties om die te gebruiken. Het kan handig zijn als je videokaart een keer stukgaat of om überhaupt beeld te krijgen als je geen gamer bent. HDMI en DisplayPort zijn de standaardopties, maar de borden met USB4 kunnen die USB-C-poorten doorgaans ook voor een monitorsignaal gebruiken. Doorgaans geldt dat alleen als je de igpu gebruikt, maar soms is een bord ook voorzien van DisplayPort-ingangen waarmee je beeld van je losse videokaart kunt doorlussen.
HDMI
DisplayPort
USB-C
ASRock X670E PG Lightning
1
1
0
ASRock X670E Pro RS
1
1
0
ASRock X670E Steel Legend
1
1
0
ASRock X670E Taichi
1
0
2
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
1
1
0
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
1
1
0
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
1
0
2
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
1
1
0
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
1
0
2
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
0
0
2
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
1
0
2
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
0
0
2
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
1
0
0
Gigabyte X670E Aorus Master
1
1
1
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
1
1
0
De mogelijkheden op het gebied van audio worden grotendeels bepaald door de gebruikte audiocodec. In onderstaande tabel hebben we de verschillen tussen de gebruikte codecs nog eens op een rijtje gezet.
Verschillen tussen audiocodecs
Verbinding
Kanalen
Hoofdtelefoon- versterking
Max. dac snr
Max. adc snr
Resolutie
Dac
Adc
Realtek ALC887
HDA
8
2
Tot 32Ω
97dB(A)
90dB(A)
24bit 192kHz
Realtek ALC897
HDA
10
2
Tot 32Ω
99dB(A)
95dB(A)
24bit 192kHz
Realtek ALC1200
HDA
10
2
Tot 32Ω
110dB(A)
102dB(A)
24bit 192kHz
Realtek ALC1220
HDA
10
3
Tot 600Ω
120dB(A)
110dB(A)
24bit 192kHz
Realtek ALC4080
USB
10
3
Tot 600Ω
120dB(A)
110dB(A)
32bit 384kHz
Alleen ASRock en Gigabyte passen op hun instapmodellen de goedkoopste Realtek-codecs toe. Alle andere modellen maken gebruik van een Realtek ALC1220 of ALC4080, die elkaar wat geluidskwaliteit betreft amper ontlopen. Op de duurdere borden wordt die vaak bijgestaan door een aparte versterker voor hoofdtelefoons met een hoge impedantie. Opvallend is dat ASUS op het enige mini-ITX-bord uit de test, de X670E-I, helemaal geen plek kon vinden voor onboardaudio en een externe dac meelevert.
Codec
Analoge jacks
S/PDIF
Versterker
ASRock X670E PG Lightning
Realtek ALC897
3
Nee
Nvt
ASRock X670E Pro RS
Realtek ALC897
2
Ja
Nvt
ASRock X670E Steel Legend
Realtek ALC1220
2
Ja
Nvt
ASRock X670E Taichi
Realtek ALC4080
2
Ja
ESS Sabre 9218
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
Realtek ALC1220
5
Nee
Nvt
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
Realtek ALC1220
5
Nee
Nvt
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
Realtek ALC1220
3
Nee
Nvt
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
Realtek ALC4080
5
Ja
Savitech SV3H712
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
Externe DAC met Realtek ALC4050
2
Nee
ESS Sabre 9260Q
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
Realtek ALC4080
5
Ja
Savitech SV3H712
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
Realtek ALC4080
5
Ja
ESS Sabre 9218Q
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
Realtek ALC4080
5
Ja
ESS Sabre 9218Q
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
Realtek ALC897
3
Nee
Nvt
Gigabyte X670E Aorus Master
Realtek ALC1220
2
Ja
Nvt
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
Realtek ALC1220
2
Ja
ESS Sabre 9118
Netwerk
2,5Gbit-ethernet is tegenwoordig de standaard op moederborden; geen enkel getest X670-bord hoeft het alleen met gigabit te doen. Doorgaans wordt er een Realtek-chip gebruikt, maar op de duurdere borden komen we vaker een Intel-controller tegen, al dan niet onder de Killer-merknaam. De ASUS ProArt X670-E Creator WiFi, ASUS ROG Crosshair X670E Extreme en Gigabyte X670E Aorus Xtreme bieden als enige sneller 10Gbit-ethernet aan.
LAN 1
LAN 2
Wifi
ASRock X670E PG Lightning
Realtek RT8125BG
Nvt
Nvt
ASRock X670E Pro RS
Realtek RT8125BG
Nvt
Wi-Fi 6E
ASRock X670E Steel Legend
Realtek RT8125BG
Realtek RTL8111
Wi-Fi 6E
ASRock X670E Taichi
Killer E3100G
Nvt
Wi-Fi 6E (Killer)
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFi
Realtek RT8125BG
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS Prime X670E-Pro WiFi
Realtek RT8125BG
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
Marvell AQtion 10Gb
Intel I225-V
Wi-Fi 6E
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
Intel I225-V
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
Intel I225-V
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
Intel I225-V
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
Intel I225-V
Nvt
Wi-Fi 6E
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
Marvell AQtion 10Gb
Intel I225-V
Wi-Fi 6E
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
Realtek RT8125BG
Nvt
Wi-Fi 6E
Gigabyte X670E Aorus Master
Intel I225-V
Nvt
Wi-Fi 6E
Gigabyte X670E Aorus Xtreme
Marvell AQtion 10Gb
Nvt
Wi-Fi 6E
Op high-end modellen zoals deze Gigabyte X670E Aorus Xtreme komen we 10Gbit-ethernet tegen.
Overige features
Van de kolom 'geïntegreerd i/o-shield' hebben we voor deze tabel afscheid kunnen nemen, want die verbetering heeft inmiddels alle borden bereikt. De bios-chip is in alle gevallen 256Mbit groot, wat ruim voldoende moet zijn voor compatibiliteit met alle toekomstige socket AM5-processors. Mocht je in de toekomst overwegen een bord uit deze generatie te combineren met een nieuwe cpu, dan kun je het bios probleemloos flashen zonder dat je eerst een cpu uit de huidige generatie moet zien te bemachtigen.
Onboardknoppen vinden we vooral in het luxere segment terug. Alleen Gigabyte stopt zelfs op zijn Aorus Elite al een multi-key, een knop waarvan je de functie zelf kunt bepalen in het bios. ASUS heeft op al zijn modellen een schroefloze M.2-bevestiging aangebracht, al moet je de heatsink vaak wel nog bevestigen met een schroevendraaier. Alleen de ASUS Gene en Extreme en de Gigabyte Master en Xtreme hebben uitgebreide overklokfaciliteiten, zoals spanningsmeetpunten.
Bijvoorbeeld deze ASUS ROG Crosshair X670E Gene is voorzien van allerlei features voor overklokkers.
Vrm-componentanalyse
De belangrijkste functie van een moederbord is het correct laten functioneren van je processor. Nu processors steeds meer stroom verbruiken, wordt dat een steeds lastigere taak. Moederbordfabrikanten investeren daarom bij elke generatie meer in de componenten van de stroomvoorziening. Die trend zet zich voort, blijkt nadat we alle geteste borden hebben ontdaan van hun heatsinks.
Slechts vijf X670-moederborden hebben een Vcore-vrm met een theoretische rating van minder dan 1000 ampère. En bedenk dan even dat de meest stroomslurpende processor die je in dit moederbord kunt plaatsen, de Ryzen 9 7950X, met een verbruik van 250W bij ruwweg 1,3V nooit meer dan zo'n 192A zal vragen. Nu wil je je vrm's niet op hun tenen laten lopen en is enige overhead dus wel gewenst, maar je zou kunnen stellen dat dat met zo'n 1000A al ruim is bereikt en nóg luxere vrm's, zoals de ruim 2500A op de ASRock X670E Taichi, geen praktisch voordeel hebben.
Alle moederborden maken gebruik van powerstages, waarin de traditionele driver, low- en high-sidemosfets zijn gecombineerd. Per stuk hebben die een rating variërend van 60A op enkele goedkopere modellen van ASRock tot maar liefst 110A in het geval van de nieuwe Vishay SiC850A. Die wordt exclusief gebruikt door ASUS op zijn ROG Crosshair-borden en de ROG Strix X670E-I. Dat mini-ITX-moederbord heeft natuurlijk beperkte ruimte en kan zo toch een mooie totale rating behalen.
De Renesas-controllers worden door alle fabrikanten gecombineerd met mosfets van dezelfde fabrikant (Intersil is onderdeel van Renesas). Hetzelfde geldt voor de Infineon-controller met International Rectifier-mosfets bij de Gigabyte X670 Aorus Elite AX. ASUS gebruikt zijn eigen Digi+-opdruk voor vrm-controllers, maar gezien de steevaste combinatie van de ASP2206 met powerstages van Monolithic Power Systems en de ASP2205 met powerstages van Vishay, spreekt voor zich dat daar een soortgelijk verband zal bestaan.
Hieronder zie je foto's van alle geteste moederborden zonder heatsinks, eerst van het volledige bord en daarnaast een close-up van de processor-vrm.
ASRock X670E PG Lightning
ASRock X670E Pro RS
ASRock X670E Steel Legend
ASRock X670E Taichi
ASUS TUF Gaming X670E-Plus WiFI
ASUS Prime X670E-Pro WiFI
ASUS ProArt X670E-Creator WiFi
ASUS ROG Strix X670E-F Gaming WiFi
ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
ASUS ROG Crosshair X670E Gene
ASUS ROG Crosshair X670E Hero
ASUS ROG Crosshair X670E Extreme
Gigabyte X670 Aorus Elite AX
Gigabyte X670 Aorus Master
Gigabyte X670 Aorus Extreme
Testmethode
Het belangrijkste onderdeel van onze moederbordentest is de vrm-test. De vrm is verantwoordelijk voor de omzetting van 12V uit de voeding in de door de processor gewenste spanning. Daarmee is het zowel een van de belangrijkste onderdelen van het moederbord als een onderdeel waarop bij goedkope modellen vaak wordt bezuinigd. In de specificatielijst merk je ontbrekende USB-poorten of M.2-slots immers eerder op dan magere vrm-componenten. Hoe de vrm van een moederbord exact werkt en wat de functie van alle onderdelen is, wordt uitgebreid uiteengezet in een achtergrondartikel op Hardware Info.
Vrm-test
Testsysteem
Processor: AMD Ryzen 9 7950X
Powerlimits:170W tdp, 230W ppt, 160A tdc, 225A edc
Bij onze round-up van B650-moederborden viel ons op dat fabrikanten over de hele linie veel meer hadden geïnvesteerd in de vrm-componenten. Het goedkoopste bord in die test had een vrm van 'maar' 600A, maar was desondanks een aanrader, want zelfs het topmodel Ryzen 9 7950X had daar ruimschoots genoeg aan.
De minst dure borden in deze test hebben een vrm van net onder de 1000A, oplopend tot meer dan 2500A voor het krachtigste bord uit de test. Eigenlijk kunnen we van die eerste borden al wel voorspellen dat ze ruim zullen voldoen en is alles daarboven een vorm van overkill. Het gaat er immers primair om dat je vrm niet te warm wordt en gaat throttlen. Of die vervolgens 50 graden wordt of amper de kamertemperatuur ontstijgt, maakt eigenlijk niets meer uit.
We hebben er daarom voor gekozen om niet aan de bezigheidstherapie te beginnen die zou bestaan uit het vrm-testen van alle vijftien X670-moederborden. In plaats daarvan hebben we het goedkoopste bord uit de test en het bord met de (op papier) beste vrm getest om aan te geven wat voor bandbreedte je kunt verwachten. Ook hebben we het enige mini-ITX-moederbord getest, omdat deze formfactor de mogelijkheden voor het plaatsen van vrm-componenten en koeling beperkt.
Voor de zekerheid stellen we alle powerlimits handmatig in zoals die door AMD voor de 7950X worden aanbevolen, waarbij we het moederbord wel vrijlaten om zelf de kloksnelheid en spanning te bepalen. Afhankelijk van de tuning die een fabrikant kiest, kunnen hierdoor kleine verschillen in prestaties en stroomverbruik ontstaan.
Meetmethode
Om te beoordelen hoe goed de vrm en de koeling daarvan zijn, meten we de temperatuur met een Flir E60-warmtebeeldcamera. Als een moederbord voorzien is van een backplate, en we dus geen vrij zicht hebben met de camera, installeren we twee k-type-thermokoppels op de powerstages om de temperatuur nauwkeurig te kunnen meten.
We voeren de tests uit met een gestandaardiseerd systeem in een NZXT H700-kast. Dat is voorzien van vier op maximale snelheid draaiende ventilators en cpu-waterkoeling die de opgewekte warmte rechtstreeks de behuizing uit blaast. Van een gebrek aan airflow hebben de moederborden dus in elk geval geen last.
Prestaties en stroomverbruik
Tijdens de vrm-test belasten we de processor gedurende een kwartier met de Cinebench 23 MT-benchmark. Na afloop van de test analyseren we de logfile en berekenen we zowel de gemiddelde benchmarkscore als de standaardafwijking. Substantiële afwijkingen van de prestaties of een gebrekkige consistentie kunnen immers wijzen op het terugklokken van de cpu: throttling in jargon.
We meten het stroomverbruik van het volledige systeem aan het stopcontact. Dat doen we zowel onder belasting als idle, met een professionele EMU 1.X4-meter.
Testresultaten
We voeren de vrm-test uit met een AMD Ryzen 9 7950X-processor, die onder maximale belasting rond de 200W verbruikt. We meten zowel de prestaties en de consistentie daarvan als de temperaturen van de vrm-componenten. Meer over de gekozen methodiek lees je op de pagina Testmethode.
Prestaties
De willekeurigheid van de prestaties bewijst dat onze keuze om niet álle borden door onze uitgebreide test te halen, een goede keuze was. Het goedkoopste bord uit de test presteert in Cinebench R23 zelfs marginaal beter dan het bord dat op papier de beste vrm heeft. Wel zien we een wat hogere standaardafwijking bij het mini-ITX-bord, al hebben we het relatief gezien nog altijd over minder dan 3 procent, en een wat lager stroomverbruik bij vooral de ASRock X670 Taichi. Een uit de kluiten gewassen vrm is immers wel wat zuiniger.
Helaas kunnen we het tekstje 'hoger is beter' hierboven niet weghalen, dat verschijnt automatisch bij sortering van hoog naar laag. Maar een hogere Vcore is een keuze met voor- en nadelen, dus zeker niet per definitie 'beter'. De hier gerapporteerde Vcore betreft bovendien een software-uitlezing, die niet altijd volledig vergelijkbaar is tussen fabrikanten.
Vrm-temperaturen
Of je nu het goedkoopste of het 'beste' bord uit de test koopt, het maakt allemaal weinig uit voor de vrm-temperaturen. De Taichi (2520A) blijft maar een graad koeler dan de PG Lightning (980A). Het ITX-bordje van ASUS wordt door de beperkte koelmogelijkheden wel iets warmer, maar een temperatuur van 61 graden is nog altijd zeer ruim binnen de marges.
De temperatuur van de ASRock X670E Taichi en ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi zijn niet gemeten met de Flir, maar met thermokoppels, omdat deze moederborden een backplate hebben.
Foto's warmtebeeldcamera
Hieronder vind je per bord de foto's die we met de warmtebeeldcamera hebben gemaakt tijdens de test. Als je de mousepointer over een foto beweegt, zie je de naam van het bijbehorende bord. Als je de foto's aanklikt, zie je de naam bovendien boven in beeld staan.
Stroomverbruik
We meten het stroomverbruik van de moederborden aan het stopcontact. Idle is een bord met allerlei extra's als de X670E Taichi duidelijk minder zuinig, maar onder belasting trekt dat weer vrijwel gelijk. De efficiëntere vrm compenseert in dat scenario blijkbaar voldoende.
De bios'en van de X670-moederborden zijn goed vergelijkbaar met wat we in onze B650-round-up zagen. Bij elke fabrikant ontbreekt er wel enige functionaliteit ten opzichte van vergelijkbare Intel-moederborden. Zo hebben ASUS' luxere Intel-borden tegenwoordig een ingebouwde memtest, die we bij het AM5-platform zelfs op de Crosshair X670E Extreme niet terugzien, en ontbreekt bij ASRock volledig de easy mode. Desondanks heeft ASUS veruit de uitgebreidste mogelijkheden van dit trio.
Onderaan deze pagina vind je uitgebreide screenshot-walkthroughs van een bord van elk merk.
ASRock
ASUS
Gigabyte
Gemakkelijke modus
Zoekfunctie
Changelog voor opslaan
Ssd secure erase
Memtest
Fanspeedtuning
Rgb-verlichting
Alleen aan/uit
Alleen aan/uit
Biosscreenshots ASRock X670E PG Lightning
Biosscreenshots ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi
Biosscreenshots Gigabyte X670E Aorus Xtreme
Conclusie
We kunnen hier wel weer een tirade afsteken over hoe duur deze moederborden zijn, maar laten we wel wezen: als je een betaalbare pc wilt samenstellen, is socket AM5 gewoon (nog) niet het platform voor jou. Een X670-moederbord voelt zich vermoedelijk het best thuis in een systeem met een Ryzen 9-processor, bijvoorbeeld een van de vorige week aangekondigde Ryzen 7000X3D-cpu's, en natuurlijk een toffe DDR5-kit. Dan ben je serieus geld aan een pc aan het spenderen.
De focus van moederbordtests is in de afgelopen jaren steeds meer op de vrm komen te liggen. In het high-end segment lijkt het nut daarvan steeds beperkter te worden. Letterlijk alle borden in deze test hebben een vrm die zo goed is dat we amper nog verschil meten tussen de vrm-temperatuur van het goedkoopste bord en het bord met op papier de krachtigste vrm. Bij de beoordeling kijken we dus meer naar andere functionaliteit.
Beste middenklasse X670-moederbord (300-400 euro)
ASRock is met drie modellen hofleverancier in deze categorie, maar ook ASUS en Gigabyte hebben wat opties. De Gigabyte Aorus X670 Elite AX is het enige bord in de test zonder PCIe 5.0 x16-slot en hoewel je over het praktisch nut daarvan voorlopig kunt debatteren, valt de keuze voor een duur X670-bord daar moeilijk mee te rijmen. Die maak je toch vooral zodat je voor de overzienbare toekomst gebakken zit.
De verschillen tussen de moederborden zijn niet groot, dus we kunnen kritisch zijn. We willen in dit segment graag minstens drie snelle M.2-slots met vier lanes bandbreedte (waarvan één PCIe 5.0), minstens drie USB-poorten van 10Gbit/s of sneller, en een ALC1220-audiocodec of beter. Dan blijven alleen de ASUS TUF Gaming en de ASUS Prime over. Dat is ook niet zo gek, want dat zijn stiekem dezelfde moederborden. Alleen de kleurstelling verschilt en je krijg een extra M.2-heatsink bij de Prime. Dat lijkt ons het prijsverschil van 50 euro niet waard, dus de goedkopere van de twee gaat er met een Excellent-award vandoor.
Als je nog meer gaat uitgeven aan een X670-bord, moet daar natuurlijk ook wat tegenover staan. Het voornaamste voordeel van de ASUS ROG Strix X670E-F en de Gigabyte Aorus Master is een tweede M.2-slot met PCIe 5.0-ondersteuning. Aangezien de eerste PCIe 5.0-ssd's nog moeten verschijnen, lijkt ons dat wel een beetje overdreven futureproofing. Verder zijn de vrm's van deze borden op papier beter, maar het praktisch nut daarvan grenst zoals eerder besproken aan nul.
Minder overdreven wat de vrm betreft, maar juist rijk aan extra functionaliteit is de ASUS ProArt X670E-Creator WiFi. Dit moederbord is voorzien van USB4 (in feite Thunderbolt 4) en 10Gbit-ethernet, twee features die als je ze gaat gebruiken, wel echt nuttig zijn. Ook de mogelijkheid om tot 60W te snelladen via de USB-C-poort voor op je kast vinden we een goede vondst.
ASRocks topmodel, de X670E Taichi, valt ook nog in deze categorie. Net als ASUS' creatorbord heeft ook de Taichi USB4-poorten, maar ASRock verkiest overklokfeatures, zoals onboardknoppen, een foutcodedisplay en spanningsmeetpunten, boven 10Gbit-ethernet en het tweede M.2-slot met PCIe 5.0-ondersteuning. Ben je meer een tweaker dan een creator, dan is het ASRock-bord de betere keuze.
Tot slot valt ook het enige mini-ITX-bord in deze categorie, de ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi. Dit bordje is bijzonder compleet en bevat ingenieuze manieren om de ruimtebeperkingen te overwinnen, zoals een losse geluidskaart die dubbelt als een soort bedieningspaneel voor je moederbord. In de praktijk zijn de USB4-poorten de belangrijkste reden om voor dit bordje te gaan boven de 150 euro goedkopere B650E-I, want voor de extra slots die de X670-chipset mogelijk maakt, is toch geen plek.
De ASUS ProArt X670E-Creator WiFi, ASRock X670E Taichi en ASUS ROG Strix X670E-I Gaming WiFi ontvangen de laatste Excellent-awards van deze round-up.
Het is drie tegen een in deze categorie. ASUS heeft maar liefst drie modellen boven de 600 euro; de Gene op micro-ATX-formaat, de Hero (ATX) en de Extreme (EATX) als meer dan 1000 euro kostend topmodel. Alleen Gigabyte heeft daar een antwoord op, met de 790 euro kostende Aorus Xtreme.
De Gene is een nichebord, met als belangrijkste nadeel dat er maar twee DDR5-slots zijn. Gigabyte lijkt intussen niet al te veel moeite te hebben gestoken in zijn X670E Aorus Xtreme. De X570-versie was bijvoorbeeld nog voorzien van een cover die het bord vrijwel helemaal bedekte en gekantelde connectors voor bijna alle soorten kabels. Ook naar USB4-poorten zoeken we tevergeefs. Het bord is daardoor wel veel goedkoper dan de Extreme van ASUS, maar doet zijn naam weinig eer aan.
De ASUS ROG Crosshair X670E Extreme is met 1049 euro dan wel veruit het duurste bord in de test, het geeft ons als enige ook echt het gevoel dat de ontwerpers carte blanche hebben gekregen. Het bord is luxe afgewerkt met covers en gekantelde connectors, en bevat gekkigheid zoals een instelbaar oledschermpje. Het heeft echter vooral een ijzersterke featureset waar geen einde aan lijkt te komen: vijf M.2-slots waarvan vier (!) met PCIe 5.0-support, 10Gbit-ethernet, USB4-poorten, een snelle USB-C-header met Quick Charge 4+, de meest luxe audioset-up en alle overklokfeatures die je je kunt wensen. Kopen doe je hem vermoedelijk alleen als geld voor jou geen rol speelt, maar het hart van een hardwareliefhebber gaat van dit bord toch wel harder kloppen en dus is een Ultimate-award op zijn plaats.
Met vijf awards waarvan vier voor ASUS lijkt de X670-chipset een homerun voor de genoemde fabrikant. En om eerlijk te zijn, dat is het ook. MSI besloot om niet eens mee te dingen in deze round-up, Gigabyte heeft maar vier borden geïntroduceerd, waarvan zeker het topmodel in deze review een beetje aandoet als een halve poging, en ASRocks sterke punten liggen van oudsher vooral in het lagere segment. Fun fact: van ASUS staan er in de Pricewatch meer X670-borden dan van alle andere merken bij elkaar opgeteld.
Het is geen geheim dat de vraag naar hardware in het algemeen, maar zeker ook specifiek naar het AM5-platform, de laatste tijd tegenvalt. In december verkochten de Ryzen 7000-cpu's, ondanks de forse prijsdalingen, nog altijd vijf keer minder goed dan hun voorgangers. Wellicht hebben ASRock, Gigabyte en MSI dat beter aan voelen komen dan ASUS en hun investeringen in AM5 daarop aangepast. Voor nu kunnen we rustig stellen dat ASUS het overtuigendste aanbod X670-moederborden heeft, maar wellicht is het enigszins schrale aanbod van de andere fabrikanten een realistischer vooruitzicht op de toekomst.
Onlangs stond ik voor de keuze van een moederbord (ik koos voor het intel platform) maar dat veranderd de casus niet. Koop je nu het moederbord van 300 euro of eentje die duurder is? Wat krijg je er voor terug?
Met mijn custom loop van 2x420 radiators en dubbele d5 pompen en een premium waterblok op de CPU kon ik geen merkbaar betere preformance uit een duurder bord persen, dit ondanks 20 jaar ervaring. Is dit dan anders bij AMD?
Betere audio met een andere nog duurdere DAC is klinkklare onzin, de tonen worden niet hoger ofzo al wekken sommigen het idee dat er een extra banjo te horen is met een duurdere DAC
Het enige verschil tussen het bord van €300 en €1000 zijn de mogelijkheden bij extreme vormen van overclocken (LN2/droog ijs) en dat is niet getest. Waarom krijg je dan een ultimate rating bij het bord van duizend euro? Dat kan toch niet zijn ivm oled schermpje, 1 extra m2 slot en wat extra kabels die meegeleverd worden.
Ik zou graag zien dat Tweakers het prijs verschil van €700 tussen de goedkoopste en duurste daadwerkelijk uitlegt, of de niche waar het voor dient apart te beoordelen. En als die verschillen niet relevant zijn voor 99,99% van de gebruikers, dan zou een plakkertje "Waste of money" eerder op zijn plek zijn.
Is in de laatste 5 jaar dat hele VRM verhaal niet gewoon overblown of uit proportie geraakt als mogelijk verdienmodel? Ik zie serverboards voor CPU's met een TDP van 350W die amper "4 fases" per socket dragen. En daar vindt je niet zulke (enorme) setups als hierboven, met tot wel 2000 ampere.
Bedoel ik betwijfel of een gemiddelde koper van zulke borden uberhaubt op de helft van het opgegeven vermogen ooit zal uitkomen. Dat haal je ook niet in een LN2 of vloeibaar helium OC sessie. Je kunt er bijna mee lassen, zoveel (onnodig) vermogen waar je feitelijk niets aan hebt.
De AM4 bordjes is een perfect voorbeeld ervan. Een 40$ kostend bord pikt prima een 5950X en zelfs in OC uitstekend stabiel. Dat de VRM boven de 110 graden loopt is normaal gezien er geen heatsink of budget ervoor was gezien de kostprijs van het bordje.
Ik sluit niet uit dat het ook marketing gedreven is maar er zijn wel redenen om tot die 1000+ amps te gaan door een paar eigenschappen van een mosfet VRM.
- Een mosfet vrm schakelt 3-4volt van uw voeding naar 1.2 volt voor de CPU. Dat doet hij door de spanning te laten oplopen (via spoel/capacitor) en zodra die 1.2volt bereikt sluit de mosfet weer. Dit doet hij aan pakweg 700Hz. Als je een extreem stabiele spanning + stroomtoevoer wil kan je beste meedere. Mosfets plaatsen (meerdere fasen).
- Een mosfet kan zowel draaien op 2Mhz als op 500Khz. 2Mhz heeft een stabielere spanning uit 1mosfet maar de efficientie zakt enorm. Dus 500 of 700khz is efficienter. Al heb je dan weer meer mosfets nodig voor de zelfde stabiliteit.
- Een mosfet van ‘up to’ 110A of 80A rating zijn vaak enkel verschillend in hun maximale doorstroom maar hun efficientiecurve is vaak net dezelfde. Dus een 110A of 80A mosfet zijn beiden met meest efficient op bijvoorbeeld 10A.
- Als uw CPU 200 wat op 1.2volt vraagt geeft dat 166ampere. Als je 16 fasen hebt die elk 10Ampere geven = 160ampere. En dat zonder dat de mosfet super warm wordt en dat omdat de mosfet op zijn meest efficiente amperage kan werken als de CPU onder maximale belasting staat.
Die 2000ampere is dus niet represenatief, er zijn andere specs die belangrijk zijn. Al zal marketing ook wel zijn duit in het zakje doen.
[Reactie gewijzigd door Coolstart op 22 juli 2024 16:56]
700hz is wel erg overdreven. Gemiddeld is dat 300hz en met sommige bordjes kan je dat opschalen tot 500hz. High-end borden gaan boven de 650hz zelfs. Ik weet wat een mosfet doet; het is gewoon een buck converter (12V DC naar 1.xV DC) en meerdere tegelijk verdelen de load en aantal keren dat het ververst. Hoe meer je het verdelen kunt hoe efficienter zo'n ding werkt. En hoe "stabieler" het gegeven voltage naar je CPU gaat.
Maar een 4 fase VRM in een serverbord kan dat ook: 350W easy peasy en dat is nog zelfs ontworpen voor een 24/7 usage, en bij consumenten PC's amper 8 uur per dag op berekend.
[Reactie gewijzigd door Anoniem: 58485 op 22 juli 2024 16:56]
Consumentenhardware (dus niet enterprise) is ontworpen met 8 uur gebruik in acht. Stel dat je een SSD koopt met een levensduur van weet ik het hoeveel jaar, dat is vaak gebaseerd op ruim 8 uur per dag / x aantal dagen lang. Enterprise hardware daarintegen is wel berekend of ontwikkeld met 24/7 usage. En vaak 3 jaar achter elkaar om maar even een voorbeeld te noemen.
- Je wilt een stabielere vcore om het maximale uit je CPU te persen => gezien servers 24/24 stabiel moeten draaien worden die nooit overklokt, integendeel, die dingen worden underclocked om zowel energie te besparen als meer stabiliteit te geven.
- Je wilt de load verdelen om minder warmte te hebben op je mosfets => in een consumenten setup zitten de mosfets op een locatie waar je nauwelijks airflow hebt, bij servers zitten die op een perfecte airflow locatie. Gezien servers 24/24 moeten draaien is heel de case en moederbord dusdanig ontworpen dat het volledige moederbord actieve airflow krijgt zodat je zeker nooit ergens een heatspot krijgt die kan oplopen. In servers krijg je ook geen actieve koelers op je CPU, die zijn passief terwijl je maar liefst 128 cores kan hebben, eventeel zelfs in een dual socket config.
De fans die een server koelen zijn van een geheel andere categorie met absurde hoeveelheden van airflow tov consumenten, als je dacht dat een GPU veel lawaai kan maken, dan heb je nog nooit oorbescherming gedragen omdat er 5 servers tegelijk hun fans naar 100% duwen omdat je firmware aan het updaten bent.
=> lang verhaal kort, VRM's in servers krijgen dusdanig veel koeling dat er absoluut geen nood is om die koeler te laten draaien, niet met een koelblok maar ook niet door de load te verdelen over meerdere VRM's
Wat is dan de toegevoegde waarde om meer VRM's te steken in een server? Die is er niet, in tegendeel, je voegt meer componenten toe, hoe meer componenten je hebt hoe meer kans je krijgt dat er een component defect gaat terwijl je net iets probeert te bouwen dat zo stabiel mogelijk moet zijn.
Ik denk dat de heatsink van de vrm minimaal even belangrijk is. Ik heb een b450 bordje met een 4 fase vrm maar een gigantische heatsink, heb dat bord al 6 jaar en geen tekenen van zwaktes tot nu toe, nog nooit zo lang met 1 bord gedaan. de msi b450 mortar max is het bord.
" - Een mosfet vrm schakelt 3-4volt 12volt van uw voeding naar 1.2 volt voor de CPU. Dat doet hij door de spanning te laten oplopen (via spoel/capacitor) en zodra die 1.2volt bereikt sluit de mosfet weer. Dit doet hij aan pakweg 700Hz. Als je een extreem stabiele spanning + stroomtoevoer wil kan je beste meedere. Mosfets plaatsen (meerdere fasen). "
Ik zie dan soms mensen uitspraken doen over de kwaliteit van de vrm en dan vraag ik me altijd af hoe mensen dit in godsnaam weten. Goedkope moederborden hebben dan slechte vrm en dure dan goede.
Mocht ik een moederbord fabrikant zijn krijg je juist genoeg vrm om goed genoeg te zijn ongeacht de prijs van je bord. Waarom zou je als fabrikant daar onnodig geld aan uitgeven.
VRMs zijn vroeger wel echt een probleem geweest natuurlijk.
Daarnaast kijkende naar AM4 en de toevoeging van Ryzen 5xxx CPU's voor zelfs B350, werd men wel even zenuwachtig hoe dit er dan uit zou moeten zien.
Anderzijds met iets van logica; CPUs worden als het goed is alleen maar zuiniger, en als je 3 jaar geleden een 8 core 3800X met 105tdp erin kon leggen, kan je nu ook een 16 core 5950X met 105tdp erin leggen.
Niet wetende wat de toekomst voor AM5 gaat brengen (# cores, OC-ability, én 3Dcache), wordt er op die onzekerheid ingespeeld met totale overkill.
De fabrikant is het probleem geweest. Als de fabrikant met bijv. AM3 en de FX series gewoon strict aan AMD guidelines had gehouden dan waren die problemen met de FX'en er ook niet. Als jij tegenwoordig een AM4 of AM5 moederbord wilt maken onder je eigen naam dan moet je de guidelines volgen, dus ook een 50$ instap bord maken op waarop een high end 5950X op stock kan draaien.
Dat er mensen waren die riepen dat 3xxx cpu's en later de 5xxx cpu's nooit goed zouden werken of niet '' op hun volle vermogen'' heb ik nooit begrepen, die nieuwere cpu's tot en met 5xxx gebruiken evenveel als de 1xxxx ryzen serie, dus voor mij was het logisch dat dat geen probleem zou worden, in mijn ogen waren het vooral azijnzeikerds die dat zeiden.
Eens hoor, het is vrij logisch te onderbouwen, maar het zorgde wel voor onzekerheid. En misschien wel juist door de minder volharde DIYers hoor, maar goed.
Niet alleen dat, maar is er nul verschil tussen een goedkoop instap bord en een higher end bord. Dat laatste is wat luxer, uitgebreider en kan je wat meer tweaken dan een generieke VRM.
Je hebt er helemaal niks aan, want je kunt met 2000A (maximaal theoretisch) dat echt niet vol krijgen, zelfs niet op piek momenten van de CPU. De CPU brand nog eerder door dan dat jij de VMAX haalt van je setup.
En toch is het verbruik met 16 fase VRM "hoger" dan een klein en compact 4 fase VRM. Een 16 fase kan weer veel beter omgaan met trancient response of "dips" wanneer er in 1 klap een berg stroom wordt gevraagd. Warmte is het probleem niet. Een goede VRM mag gewoon richting de 80 graden lopen. De failsafe zit ergens op 115 graden volgens mij.
Het hele VRM verhaal is in de laatste jaren ook echt overblown geworden. Nee het koelt niet goed met 75 graden load, dus het is een slecht product!!1111 terwijl een VRM 100 graden mag worden.. bevorderlijk is het niet voor condensatoren bijv maar het kan wel
Ook videokaarten mogen gerust richting de 100 graden oplopen. Een 295X2 werd aan de achterkant knetterheet en dat was puur de warmteafgifte van de VRM's.
[Reactie gewijzigd door Anoniem: 58485 op 22 juli 2024 16:56]
Dat ligt er aan hoe je gaat overklokken (want daarvoor is die marge nodig). Wanneer je de max gaat opzoeken heb je al snel waterkoeling, en dan verlies je airflow over de VRM's.
Ze worden in zo'n situatie dus aan twee fronten meer belast, heb je een goedkoop bordje dan moet je heel creatief gaan knutselen om het zaakje stabiel te kunnen houden.
Als je niet gaat overklokken is dit dus inderdaad overbodige luxe, maar ga niet zeggen dat er teveel aandacht is voor VRM's. Met de ontwikkelingen van de afgelopen tijd (lees verbruik) is het naar mijn idee gerechtvaardigd om daar aandacht aan te besteden.
Dat is nu inderdaad wellicht het verschil,maar dat was in het verleden echt wel een ander verhaal. Het verschil was soms zo groot dat sommige borden gewoon instabiel werden als je -bij wijze van- ook maar iets niet standaard instelde, daar was zo'n bord gewoon niet op berekend. Biostar was daar een heel goed voorbeeld van.
Maar inderdaad, tegenwoordig is het enige echt onderscheidende tussen de boordjes de featureset die ze bieden. Maar het is dan ook gelijk zo dat voor elke feature gelijk de portemonnee flink open getrokken moet worden....
Je vergeet even dat de spanning bij een datacenter veel stabieler is dan bij jou thuis. Dat is nou eenmaal de eigenschappen die je van een datacenter verwacht. Ook loopt de voeding niet via een consumer-PSU Zulke grote VRM-setups zijn bij een datacenter dus gewoonweg niet nodig, omdat de stroom die die over het bord loopt veel stabieler is dan bij jou thuis.
Mijn ervaring met datacenter spanning dat het nou juist niet stabieler is, of althans 'schoner' is. Doorgaans zit er geen extra filtering op de aanvoer, en zeker bij datacenters met meerdere klanten die ieder hun eigen hardware plaatsen zit er behoorlijk wat vervuiling op het lokale stroomnet. Vooral van die 'generic' 19" behuizingen waar een goedkope chinese voeding in zit. Heb in het verleden toch aardig wat moeten troubleshooten met switches die over hun nek gingen vanwege aardig vervuilde stroonaanvoer.
Dat ze zijn voorzien van grote UPS'en en aggregaten heeft verder geen invloed op de normale bedrijfstand.
Nou ja, zolang er maar goede condensators worden gebruikt dan ben ik blij. Met een overklokbaar moederbordje van een goede fabrikant heb je wat minder kans dat er iets misgaat. Zeker als je zoals ik niet overklokt.
Een serverboard ga je nooit overclocken, dus daar kan standaard vrm prima voldoen. Een echte old-school tweaker wil de hoogste benchmark score, en gaat dus overclocken en dan kan (kon?) het nuttig zijn..
Zelfs met overclocken kom je al ver met een mid range vrm, het is belangrijker dat de heatsink die erop zit goed is. Ik heb een budget b450 bordje, de msi b450 mortar max, die heeft geen bovengemiddelde vrm, maar de heatsink die erop zit is gigantisch en doet zeer goed zijn werk, waardoor je zelfs een 5900x erop kan overclocken, bordje koste 69 euro.
waar is de rest van de testresultaten? Ik zie enkel CB23 en VRM van amper 3 van de 15 modellen?? Hoe kan je op basis hiervan nu een goeie inschatting maken als zelfs niet van elke fabrikant een bordje getest is, laat staan allemaal en elk feature
Voor uitgebreidere tests zullen we helaas dus weer ergens anders heen moeten
Er is geen website die zo veel en zo uitgebreid moederborden test als Tweakers, dus dan vrees ik toch dat je lang moet zoeken
Ik heb in het artikel uitgebreid beargumenteerd waarom we het testen dit keer wat beperkter hebben gedaan. Als je het daar niet mee eens bent, is dat verder prima natuurlijk, maar ik denk niet dat ik het nog beter kan uitleggen dan ik al heb gedaan.
Wel denk ik dat je reactie tekenend is voor waarom het goed is dat we soms bewust zaken niet testen, want je lijkt veel waarde te hechten aan zaken die er in de praktijk weinig toe doen. Je kunt bij het kiezen van een X670-bord echt véél beter kijken naar de functies en aansluitingen die je nodig hebt, dan naar een minimaal verschil in vrm-temperatuur of Cinebench-score. Ik zie dat vaker gebeuren - 'ik heb dat model gekocht want die stond bovenaan de grafiek' - maar als ik weet dat de testresultaten zó dicht bij elkaar liggen dat die volgorde puur willekeurig is, dan is dat natuurlijk geen goede graadmeter om je aankoop op te baseren.
En buiten dat, ik kan testtijd natuurlijk maar één keer besteden en er komen diverse toffe artikelen aan waar we druk voor aan het testen zijn, die die tijd echt veel meer waard zijn dan het vrm-testen van borden die allemaal al een overkill vrm hebben
Er is geen website die zo veel en zo uitgebreid moederborden test als Tweakers, dus dan vrees ik toch dat je lang moet zoeken
misschien geen Nederlandstalige website, maar er zijn toch echt wel veel uitgebreidere sites en kanalen. Als je kijkt naar hoe uitgebreid de reviews van bvb videokaarten of processors zijn, dan moet je denk ik zelf ook toegeven dat moederborden qua exposure toch heel stiefmoederlijk behandeld zijn.
Wel denk ik dat je reactie tekenend is voor waarom het goed is dat we soms bewust zaken niet testen, want je lijkt veel waarde te hechten aan zaken die er in de praktijk weinig toe doen. Je kunt bij het kiezen van een X670-bord echt véél beter kijken naar de functies en aansluitingen die je nodig hebt, dan naar een minimaal verschil in vrm-temperatuur of Cinebench-score.
Ironisch genoeg zijn enkel die laatste 2 effectief (beperkt) getest en zoals ik al schreef zijn dat toch wel behoorlijke verschillen imho: stroomverbruik (bijna 20W idle) en temperatuur (bijna 30° na 15min).
De overclock-features en prestaties kunnen enorm verschillen, maar die zijn slechts beperkt beschreven, daarvoor heb je geen hardware nodig.
Trouwens als je een ITX-bordje test, dan hoor je dat ofwel in een open testbench te doen of in een ITX-behuizing, want wie gaat dat nu in een EATX-behuizing steken? Het is dan ook bijna 1 appel met 2 van de14 peren vergelijken.
Ik zie dat vaker gebeuren - 'ik heb dat model gekocht want die stond bovenaan de grafiek' - maar als ik weet dat de testresultaten zó dicht bij elkaar liggen dat die volgorde puur willekeurig is, dan is dat natuurlijk geen goede graadmeter om je aankoop op te baseren.
Meten is weten. Het is de basis voor ervaring en voortschrijdend inzicht. Als er zelfs geen grafiek is, waar moet je je dan als lezer op baseren? Als je een traag setje van 32GB 5200MT gebruikt om OC-bordjes te testen zonder te overclocken, dan kan je je op deze review ook niet baseren.
En buiten dat, ik kan testtijd natuurlijk maar één keer besteden en er komen diverse toffe artikelen aan waar we druk voor aan het testen zijn, die die tijd echt veel meer waard zijn dan het vrm-testen van borden die allemaal al een overkill vrm hebben
Voor de duidelijkheid: dit is geen verwijt naar jou, want ik weet dat je meer dan genoeg kennis hebt om al die dingen te testen die ontbreken. Het is eerder een gebrek aan personeel om dit tot een goed einde te brengen, maar kan je het me kwalijk nemen hoge verwachtingen te hebben als je zoveel hardware ter beschikking krijgt? Dit zijn geen simpele reviews om te maken, want uitzoeken wat de implementatie van dezelfde chipset door verschillende fabrikanten als resultaat heeft is juist heel uitdagend, net omdat je met heel veel identieke parameters zit.
Is het echt allemaal eenheidsworst met een ander stickertje er op of hebben de hardware en software-engineers van de verschillende bedrijven toch een meerwaarde opgebracht?
Ik interpreteer het misschien volledig verkeerd, maar dit zou ook een tof artikel moeten zijn waar weken werk in zou mogen zitten (lineair gerekend) en dan heb ik het uiteraard niet enkel over vrm-testen waar ook jullie schijnbaar teveel belang aan hechten Mensen (ik toch, om niet teveel te generaliseren) willen juist reviews lezen om niet enkel af te moeten gaan op specs die je ook gewoon op de website van de fabrikant of winkel kan lezen.
misschien geen Nederlandstalige website, maar er zijn toch echt wel veel uitgebreidere sites en kanalen. Als je kijkt naar hoe uitgebreid de reviews van bvb videokaarten of processors zijn, dan moet je denk ik zelf ook toegeven dat moederborden qua exposure toch heel stiefmoederlijk behandeld zijn.
Dat ben ik niet met je eens. Onze reviews van cpu's en gpu's zijn inderdaad heel uitgebreid, maar de interesse in die productgroepen is dan ook een stuk groter dan die in moederborden. Ik ken maar een handjevol sites/YouTube-kanalen dat qua testmethodiek meekan, en daarvan draait slechts een enkele vergelijkbare volumes (aantal geteste borden). Ik zou Hardware Unboxed / Techspot eigenlijk als enige voorbeeld daarvan kunnen noemen, en het is soms lastig om hun adviezen direct door te vertalen omdat de prijsverhoudingen tussen borden/merken hier vaak anders liggen dan overzees.
Het test- en redactieproces dat voorafging aan deze round-up nam gezamenlijk de nodige weken in beslag en die tijdsinvestering verschilt niet erg veel van de gemiddelde review van een processor of videokaart. Ik zou juist stellen dat we relatief veel exposure geven aan en tijd investeren in moederborden, misschien wel meer dan puur op basis van views etc te verantwoorden is.
Wat ik niet zo fijn vind aan je reacties, is dat je inhoudelijke vragen/feedback mixt met het uitgangspunt dat er niet over is nagedacht én het allemaal niet zo veel werk is. Geloof me, dat is er wel & dat valt vies tegen .
Maar over je concrete eerste punt, die beslissing heb ik genomen omdat ik wist dat het vrm-testen van álle moederborden de uitslag van de test op geen enkele wijze zou beïnvloeden. Als dat de review voor jou niet de moeite waard maakt, dan is dat jammer, maar ik denk dat veel anderen wel iets zullen hebben aan de adviezen. Maar laten we in dat geval agree to disagree doen en niet onze zaterdagmiddag verdoen met het blijven herhalen van voor- en tegenargumenten
Toevallig vandaag van Hardware Unboxed een filmpje over de goedkopere kant van de X670 markt. Met aan het begin ook een aankondiging dat er nog meer moederborden getest gaan worden. Uit zijn tests blijkt inderdaad dat het allemaal niet zo uitmaakt qua VRM's, clocks en daardoor dus ook Cinebench/blender score. Wat echter wel erg opvalt, is dat gamen heel erg verschilt. De oorzaak hiervan ligt bij de RAM clocks van de moederborden, en de UCLK. Ook het stroomverbruik laat nog wel grote delta's zien. https://youtu.be/UN2gkbMQ2fs?t=749
[Reactie gewijzigd door germania op 22 juli 2024 16:56]
Het test- en redactieproces dat voorafging aan deze round-up nam gezamenlijk de nodige weken in beslag en die tijdsinvestering verschilt niet erg veel van de gemiddelde review van een processor of videokaart. Ik zou juist stellen dat we relatief veel exposure geven aan en tijd investeren in moederborden, misschien wel meer dan puur op basis van views etc te verantwoorden is.
Wat ik niet zo fijn vind aan je reacties, is dat je inhoudelijke vragen/feedback mixt met het uitgangspunt dat er niet over is nagedacht én het allemaal niet zo veel werk is. Geloof me, dat is er wel & dat valt vies tegen .
Ik weet dat het juist enorm veel tijd vraagt om hardware aan te vragen, testprocedures uit te schrijven, te doorlopen, analyseren en er nog een deftig stuk tekst over te schrijven eens je alle data hebt. Die eerste 2 zijn nog te recycleren van/voor andere artikels, maar de laatste 3 zijn altijd het meest intensieve, zeker als de boel niet gescript is en je er op moet staan kijken bij wijze van spreken.
Maar over je concrete eerste punt, die beslissing heb ik genomen omdat ik wist dat het vrm-testen van álle moederborden de uitslag van de test op geen enkele wijze zou beïnvloeden. Als dat de review voor jou niet de moeite waard maakt, dan is dat jammer, maar ik denk dat veel anderen wel iets zullen hebben aan de adviezen.
Ik zeg niet dat deze roundup niet de moeite waard is, alleen dat hij op cruciale punten onvolledig is om een goed beeld te krijgen van de mogelijkheden van elk bord, dus ik hoop dat jullie ze nog een tijdje ter beschikking hebben om individuele reviews te kunnen maken.
Ik snap dat mainstream-users al een paar jaar de focus-groep is geworden ipv die-hard tweakers, het is gewoon jammer dat het aantal views dan ook een bepalende factor is en dit ten koste gaat van de originele userbase.
Maar laten we in dat geval agree to disagree doen en niet onze zaterdagmiddag verdoen met het blijven herhalen van voor- en tegenargumenten
agree, alvast bedankt dat je de moeite deed om me van repliek te dienen. Uiteindelijk doen we het beiden uit passie voor hardware
Dat is dus het probleem, er zit wel degelijk verschil tussen de (default instellingen van de) verschillende moederborden.
In devideo van Hardware Unboxed zit er nog al verschil zit in de default memory timings die elke fabrikant toepast waardoor er best groot performance verschil is tussen de verschilende boarden. https://www.youtube.com/watch?v=UN2gkbMQ2fs
Zou toch wel wel een punt van aandacht moeten zijn.
Zo, heb je je citroentje weer gegeten vanochtend? Wat een zure zeur reactie.
Je snapt toch wel dat ze in een test van 15 moederborden niet elke feature kunnen testen?
En dat ze helemaal geen test kunnen doen van alle borden op de markt? Er zijn er 28 met een 670(E)-chipset. Moeten ze die allemaal maar kopen of zo?
Dan zijn ze over 3 maanden klaar en is er voor ieder bord los al lang een uitgebreide test geweest.
Dan heb je dus helemaal niets meer aan het grootste deel van de test.
Daarom doet nagenoeg geen enkele site dat.
Of moeten ze daar ook nog even de B650’s, de chipsets van socket 1700 en de chipsets van socket 1200 en AM4 bij doen, “omdat je anders niet kunt vergelijken”.
Je kijkt op basis van de vergelijkende test welke borden je interessant lijken en die ga je in een losse, diepgaande review bekijken.
Zo is het altijd al geweest.
Bovendien staat er genoeg geschreven over de VRM’s om zelf tot de conclusie te komen dat het werkelijk geen bal meer uitmaakt, tenzij je extreem goedkoop gaat met je VRM’s (borden die er dus nagenoeg niet zijn) en extreem aan het overclocken gaat met LN.
Don't shoot the messenger.
Als je zoveel moederborden vraagt/krijgt, dan zou ik als fabrikant toch wel verwachten dat ze allemaal in ten minste 1 test zouden gebruikt worden. Als je ziet naar de B650-test, dan is er een gigantisch verschil in stroomverbruik (bijna 20W idle) en temperatuur (bijna 30° na 15min), om nog maar te zwijgen over de grote verschillen in features die de GIGANTISCHE prijskloof tussen het goedkoopste en duurste bord zou moeten verklaren, maar ze hebben zelfs niet de moeite gedaan om
Dit is gewoon een overzicht van de specsheets met een paar foto's bij gemaakt. Het testen van hardware kost nu eenmaal veel tijd en moeite, zeker als je het goed wil doen.
Kopen doe je hem vermoedelijk alleen als geld voor jou geen rol speelt, maar het hart van een hardwareliefhebber gaat van dit bord toch wel harder kloppen en dus is een Ultimate-award op zijn plaats.
ja, want daarvoor bouwen ze een bordje van 1000€ dat het ding propvol overclock-features zit is niet belangrijk, alleen hoeveel geld je tegen het ding wil gooien, dus ULTIMATE-award
Ik denk niet dat je dat prijsverschil in moederborden terugvindt in "kwaliteit". Maar in features.
Verder ben ik het wel met de auteur eens: je kan ontzettend veel gaan testen, maar uiteindelijk is het lood om oud ijzer.
Het idle stroomverbruik is wel interessant, maar dat hangt ook weer af van BIOS-versie en OS. En stroomverbruik onder belasting hangt weer af van de mate van belasting, een VRM die efficiënt is bij 80 watt is misschien niet zo best meer bij 150 watt.
En dan kan je nog verder - de afweging tussen zuinigheid en stabiliteit bij overklokken bijvoorbeeld. Is gewoon niet te vangen in een vergelijkende test.
Hardware Unboxed heeft net een video uitgebracht waarin ze 5 mobo's testen en geven aan 10% verschil in FPS in gaming benchmarks te zien: https://youtu.be/UN2gkbMQ2fs
Ik snap dan ook niet zo goed waarom @Tomas Hochstenbach / Tweakers het minimale test en er dan maar vanuit gaat dat de rest van de mobo's hetzelfde presteren. En ja, ik begrijp best dat ze niet 100 games en alle features individueel gaan testen
Als ik het goed begrijp meten ze bovengemiddeld veel verschil doordat er iets mis is in het bios van dat MSI-bord, toch? Zeker bij high-end chipsets, waar zaken als de vrm per definitie van voldoende kwaliteit zijn, is het eigenlijk al sinds jaar en dag zo dat er geen merkbaar prestatieverschil is.
Nu is vier borden testen natuurlijk ook wel echt wat anders dan 15 borden
Ze zeggen in de video wel dat ze data hebben voor ~20 bordjes die volgende week uitkomen (source: https://youtu.be/UN2gkbMQ2fs?t=1024) Ze hebben in het verleden ook veel AM4 borden getest.
Niet dat ik zeg dat Tweakers dat ook moet doen, maar ze meten altijd wel veel moederborden.
@Tomas Hochstenbach
Wat mij opvalt bij de keuze van de beste middensegment moederborden, is dat de ASRock borden direct op hun geluidschip worden uitgesloten.
Naar mijn mening is hier wel nuance noodzakelijk. Als ik namelijk de tabel bekijk zijn de genoemde Asus borden die er met het predikaat vandoor gaan, beiden uitgerust zonder SP/Dif aansluiting. Als je dus je geluid via een externe versterker hebt, ben je dus juist beter met een ASRock bediend dan een van de Asus borden.
Naar mijn mening dus een sterk discutabel uitsluitingscriterium. Of zie ik hier iets anders over het hoofd?
Dank sowieso voor de uitvoerige roundup, als potentieel koper komt dit echt als geroepen!
De Steel Legend heeft prima audio, dus die loopt z'n award niet daarop mis. De twee goedkoopste borden hebben een beetje een gekke propositie, als budgetborden op basis van een dure chipset. Dan heb je al die bandbreedte dankzij X670 en ga je je bord volplakken met PCIe 3.0 of x2 M.2-slots... Als je dan kijkt wat je bij de TUF extra krijgt (audio maar zeker ook USB en M.2) voor een paar tientjes meer, vind ik dat de betere keuze in dit segment.
Als potentiële koper heeft Hardware Unboxed binnenkort een round up van 20 mobo's. Meestal gaan ze kort over de IO heen en dan de temps. Kan een interessante video zijn voor je!
Ik ben nog van de oude garde dat onboard audio niet geschikt is en zelf altijd een geluidskaart installeerde. M’n laatste XFi is ook al weer wat jaartjes oud.
Same here. Al was mijn laatste XFi ervaring ook desastreus, omdat je aan de hand van de fluittoon op de poorten kon horen hoeveel FPS je op dat moment had. Het schild wat dit had moeten voorkomen, zat er dus volledig voor de sier op. Onboard klonk kwalitatief minder goed, maar was tenminste vrij van interferentie.
Heb toen dus gekeken naar alternatieven, en heb gewoon een kabel getrokken naar m'n versterker, die in staat is een tweede zone te bedienen. Beter dan dat wordt het niet, maar dan is de kwaliteit van de geluidschip dus om het even. De aansluiting is immers digitaal via SP/DIF of HDMI.
Tevens kan ik me goed voorstellen dat er nog een andere doelgroep is voor wie deze chip eveneens volledig om het even is: Degenen met een externe DAC.
Overigens is het wel fijn te zien dat dus alle borden goed genoeg zijn en je het werkelijk enkel op het aantal aansluitingen aan kunt laten komen
Oh daar had ik geen last van, verder goede ervaring met xfi. Vooral het 3D geluid op een headset in Battlefield. Kan me voorstellen dat de storing erg vervelend is. Wellicht had het ook via garantie opgelost kunnen worden.
[Reactie gewijzigd door Bulls op 22 juli 2024 16:56]
Hierzo van rtx 3070 hdmi naar LG oled G1 en daarna via hdmi arc naar een Yamaha AB receiver daarna 4x Q-Acouistics 2050i waarvan front in bi-amp met Yamaha sw118 sub om het af te maken.
[Reactie gewijzigd door Vage_Karel op 22 juli 2024 16:56]
Ik vermoed dat het hierdoor komt dat MSI heeft geweigerd.
Eind vorige week is gebleken dat AMD’s agesa 1.0.0.4-firmware problemen vertoont met sommige processoren uit de Ryzen 7000-serie, waardoor moederbordfabrikanten zoals MSI en ASRock deze bios-updates snel weer offline hebben gehaald.
Die vraag had ik ook . X670 mobo’s worden wel door MSI geproduceerd, zo bleek mij na raadpleging van de zoekfunctie van tweakers . MSI heeft deze niet voor de round-up aan tweakers beschikbaar gesteld.
Het is zelfs zo dat MSI x670E borden ook produceert (https://www.msi.com/Mothe...CARBON-WIFI/Specification), dus de informatie die hier verschaft wordt is onvolledig en onjuist. MSI heeft geen bord opgestuurd om te testen is dan de uitleg, lijkt mij dat er ook eentje aangeschaft had kunnen worden om zo een wat vollediger overzicht te kunnen geven. Bij het gelinkte mobo is het zelfs zo dat er 2 PCIE 5.0x16 slots zijn in combinatie met 1 PCIE 4.0x4 slot, iets wat enkel het ASUS ROG Crosshair X670E Extreme bord heeft (dat dan ook nog eens een flink stuk duurder is). Groot gemis in dit overview mijns inziens!
Moet je je eens inbeelden wat het zou kosten als ze alles moeten aan kopen wat ze testen. Want als fabrikanten eenmaal door hebben dat je het toch wel aankoopt, waarom zouden ze het dan nog uit lenen?
Dat snap ik uiteraard wel, maar beweren dat MSI niet geïnteresseerd is om een degelijk mobo neer te zetten voor AM5, en het op die manier afwimpelen vond ik niet correct.
Heeft u een abonnement bij Tweakers om mee te betalen aan alle componenten die aangeschaft zouden moeten worden om te testen? En een goed plan om de bergen aan moederborden, GPU's, SSD's... Ga zo maar door op een zinnige manier van de hand te doen?
Review hardware wordt zelden aangeschaft bij de wat grotere en bekende reviewers. Die worden allemaal beschikbaar gesteld door de fabrikant of importeur.
Dát weet ik. Vandaar ook mijn reactie op de zin in het bericht van @Clukers:
MSI heeft geen bord opgestuurd om te testen is dan de uitleg, lijkt mij dat er ook eentje aangeschaft had kunnen worden om zo een wat vollediger overzicht te kunnen geven.
Persoonlijk heb ik liever betaalbare borden,zonder nutteloze custom made eye candy,allu blokken en platen, overall die weinig to geen nut hebben,geen extra preformance leveren. Tevens nog steeds verbaast dat het plaatsen onderdeeltjes van paar cent als knopjes en hex displays 100den euro's meer kosten,
Dat is mijn idee ook. Al moet ik wel zeggen dat ik na de eerste verbazing over deze hoge prijzen me ook wel realiseerde dat een goed moederbord erg lang mee kan gaan en voldoende functionaliteit dan niet verkeerd is. Mijn huidige B350-moederbord zal nog zeker wel 5 jaar meegaan nu ik recent een AMD 5700X CPU heb gekocht. In totaal gebruik ik deze dan zo maar 10 jaar. Dan is een prijs van 300 à 400 euro opeens beter te verteren en in jaar 8 is het waarschijnlijk belangrijker dat op het vlak van PCI-lanes, USB-aansluitingen etc er wat meer lucht in het bord zat.
Dat is helaas het verdienmodel. Er zijn grote aantallen mensen die bereid zijn om heel veel te betalen voor dergelijke dingen en ze ermee weg laten komen.
Viel me ook op. Heb pas mijn i7 2600K vervangen. En bij het kopen van de vervanger heeft bijna alles RGB, zijn kasten groter geworden en niet kleiner (terwijl 3,5 inch drives en optical drives nu echt uit de gratie zijn) , hebben de BIOS boot screens "Gaming" logo's. Het is een veranderde markt.
Goed artikel @Tomas Hochstenbach, dank hiervoor! Heb je toevallig ook de modellen van de 10GbE chips die sommige moederborden gebruiken? Dankzij die koelblokken is dat uit de foto's niet op te maken en "een Marvell-chip" is voor mij wat te algemeen.
Dankjewel! Ja dat helpt zeker. De reden dat ik die info graag wil hebben is om te kijken welke ondersteund zijn door *BSD. Heb op dit moment een Intel-based workstation met 10GbE, als het even kan heeft een onboard NIC wel echt de voorkeur boven een PCIe kaartje.
Is de b650e (bijv de rog variant) voor 99,9% niet een betere keus? Net zoveel PCIe uit de cpu, alleen wat minder 'magere chipset bandbreedte)
Ik snap bestaansrecht van x670 dit keer niet zo goed, nu er b650e is
Je moet inderdaad wel op zoek zijn naar specifieke features wil een goedkoop X670-model een betere keuze voor je zijn dan een luxer B650-bord voor hetzelfde geld.
In hogere segmenten komt B650 wel gewoon bandbreedte tekort voor features als USB4/Thunderbolt en een extra snelle netwerkcontroller, dus daar speelt dat minder.
HEDT is zo'n beetje van de aardbodem verdwenen, qua CPU's -- maar de prijzen die voor de laatste HEDT generatie gerekend werden, waren niet zo idioot.
Top-of-the-line bord van Asus ("Extreme") zat bij de TR 3xxx op ongeveer 800 euro. Dan is 1k EUR geen 10% inflatiecorrectie meer, dit is een ~25% verhoging
Moest de prijs voor Europa ineens de inflatie van Estland gaan matchen? ( ~ 22,4%)
Voor thuiscomputers is de midrange prima. En wie wat speciaals wil, die moet betalen. Zo werkt dat altijd. Koop maar eens een magnetron met de deurscharnier aan de onderkant, dat zijn niet de hele goedkope. Niet omdat ie duurder is om te maken, maar omdat het speciaal is.
Heeft iemand ervaring met asrock, aangezien deze uit de test goed is uitgekomen.
Nog nooit dit merk gekocht dacht altijd dat het een b-merk is of vergis ik mij.
Kwaliteit duurzaamheid stabiliteit bios enz had ik graag inside van iemand die er ervaring met heeft
Asrock was ooit een tak van Asus, heb het ook altijd vermeden toen d'r tijd, omdat ik dacht dat het een B merk van hun was. Pas veel later (jaar of 10 geleden) kwam ik er achter dat ze wel hele goede prijs/kwaliteit hadden en ook wel wat gebruik van gemaakt.
/i/2005493152.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548112.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548116.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548114.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548118.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548122.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548120.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548124.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548128.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548126.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548130.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548132.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005548134.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551348.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551346.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551344.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551360.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551362.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551358.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551364.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551366.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551368.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551410.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551406.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551408.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551416.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551412.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551414.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551422.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551418.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551420.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551424.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551426.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551434.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551432.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551430.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551502.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551504.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551500.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551510.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551506.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551508.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551516.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551518.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005551520.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553788.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553792.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553794.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553796.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553102.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553100.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553106.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553104.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553110.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553108.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553114.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553112.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553118.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553116.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553122.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553120.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553126.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553124.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553130.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553128.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553132.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553134.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553138.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553136.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553142.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553140.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553146.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553144.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553150.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553148.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553154.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553152.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553156.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553158.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2005553342.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2005553192.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2005553474.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2005375490.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005375478.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006719850.jpeg?f=fpa_thumb)
/u/177742/crop5dd2308028095_cropped.png?f=community)
/u/578833/crop5db0982e5ed46_cropped.png?f=community)
:fill(white):strip_exif()/i/2005391748.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005415256.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005397712.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005372840.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005391556.jpeg?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005373442.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005375484.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005384574.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005684552.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005386488.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005336306.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005336294.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2005336282.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005969614.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2005716590.png?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005687952.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2004582430.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005441302.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005408332.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005363176.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005816886.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004864386.jpeg?f=fpa)
/u/357567/crop5dfcfaa04d0e8_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/2425/LOGO2S.JPG?f=community){kind=small}
/u/623326/crop5de50311ccc35_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/412030/Hell-Slave-1.jpg?f=community){kind=small}
/u/5035/avatar.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/341611/crop59bdeb03f3805_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/1982/crop5a048313062a4_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/22916/scouts_cartman.gif?f=community){kind=small}
/u/62384/crop61891f444d6e9.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
Mensen (ik toch, om niet teveel te generaliseren) willen juist reviews lezen om niet enkel af te moeten gaan op specs die je ook gewoon op de website van de fabrikant of winkel kan lezen.
:strip_exif()/u/291946/avatar5131062_1.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/136154/crop62ee149c1c4eb_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/120394/talic.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/466863/crop560dc5c3e12e8_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/443307/Awesomeness%2520seal_very%2520small.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/100237/ikke.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/474290/crop5612d647692a7.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/19522/crop6124d729ee8a5_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/457808/crop5686a95ab9c87_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/403510/tweakers.net.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/448613/Image00001.gif?f=community){kind=small}
