AMD introduceert Ryzen 6000-laptopprocessors met RDNA2-gpu's

AMD heeft zijn op 6nm geproduceerde Ryzen 6000-apu's voor laptops aangekondigd. De processors beschikken over Zen 3+-cores en RDNA2-gpu's. Het gaat om de eerste Ryzen-generatie waar AMD Microsoft Pluton-chipintegratie gaat toepassen.

De mobiele Ryzen 6000-lijn van AMD bestaat uit een H-serie met tdp's van 45 en 35W, en een zuiniger U-serie voor dunne en lichte laptops, met een tdp van 15 tot 28W. Er verschijnen acht processors in de Ryzen 6000 H-lijn. Daarbij gaat het om apu's met acht of zes Zen 3+-cores. Deze cores zijn geoptimaliseerde versies van de Zen 3-cores van de Ryzen 5000-serie. AMD laat de chips van de nieuwe generatie op 6nm produceren, terwijl de Ryzen 5000 op 7nm gemaakt wordt. Het kleinere productieprocedé stelt AMD in staat de prestaties te verhogen en toch zuinig te blijven.

De gpu is gebaseerd op de RDNA2-architectuur en AMD integreert 12 en 6 grafische Compute Unites in de chips. De aanwezigheid van de gpu maakt dat er hardwarematige ondersteuning voor raytracing aanwezig is. De krachtigste processor van de nieuwe generatie is de Ryzen 9 6980HX. Deze octacore heeft een kloksnelheid van 3,3GHz met een maximale boostsnelheid van 5GHz, en beschikt over 20MB L2 en L3-cachegeheugen. De gpu is de Radeon 680M met 12 CU's op 2,4GHz.

De krachtigste zuinige processor in de Ryzen 6000-lijn is de Ryzen 7 6800U. Deze combineert acht Zen 3+-cores met een kloksnelheid van 2,7GHz met boostkloksnelheid van 4,7GHz. De aanwezigheid van de RDNA2-gpu met 12 CU's op 2,2GHz maakt dat de gemiddelde 1080p-gameprestaties zijn verdubbeld tegenover de Ryzen 7 5800U, claimt AMD. Die voorganger beschikt over een Radeon RX Vega 8-gpu met 8 CU's op maximaal 2GHz. De Cinebench R2-scores bij de multithreaded test zouden 28 procent hoger uitvallen dan bij de 5800U.

AMD claimt verder dat laptops met de chips tot 24 uur accuduur gaan bieden, zonder deze claims voorlopig met details te staven. Onder andere een verbeterd adaptive power control management framework moet de langere accuduur mogelijk maken. Dit framework werkt in combinatie met het besturingssysteem en on-die sensoren en het energiebeheersysteem past zich aan het gebruik aan. Ook de energiemodi voor diepe slaap zouden volgens het bedrijf verbeterd zijn.

Microsoft Pluton-integratie

De Ryzen 6000-processors zijn de eerste chips van AMD die de Pluton-chip van Microsoft geïntegreerd krijgen. Die chip werkt in combinatie met Windows en is als alternatief voor de Trusted Platform Module te zien. De chip biedt hardwarematige beveiliging van wachtwoordopslag, encryptiesleutels en biometrische inloggegevens zoals die door Windows Hello worden gebruikt. Ook Intel en Qualcomm gaan Pluton-chips integreren.

Laptops met de processors verschijnen vanaf februari. Die laptops beschikken over DDR5 of Lpddr5, USB 4, PCIe 4.0, Wi-Fi 6 of Wi-Fi 6E en Bluetooth 5.2. Ook noemt AMD de combinatie met HDMI 2.1 en de laptops zouden 'DisplayPort 2 Ready' zijn. Volgens AMD zijn er meer dan tweehonderd laptopmodellen met Ryzen 6000-chips op komst.

AMD-Model	Gpu	Cpu-cores	Threads	Kloksnelh.	Max boostklok.	CU's	Tdp
Ryzen 9 6980HX	Radeon 680M	8	16	3,3GHz	5GHz	12	45W
Ryzen 9 6980HS	Radeon 680M	8	16	3,3GHz	5GHz	12	35W
Ryzen 9 6900HX	Radeon 680M	8	16	3,3GHz	4,9GHz	12	45W
Ryzen 9 6900HS​	Radeon 680M	8	16	3,3GHz	4,9GHz	12	35W
Ryzen 7 6800H​	Radeon 680M	8	16	3,2GHz	4,7GHz	12	45W
Ryzen 7 6800HS​	Radeon 680M	8	16	3,2GHz	4,7GHz	12	35W
Ryzen 5 6600H​	Radeon 660M	6	12	3,3GHz	4,5GHz	6	45W
Ryzen 5 6600HS​	Radeon 660M	6	12	3,3GHz	4,5GHz	6	35W

AMD-Model	Gpu	Cpu-cores	Threads	Kloksnelh.	Max boostklok.	CU's	Tdp
Ryzen 7 6800U	Radeon 680M	8	16	2,7GHz	4,7GHz	12	15-28W
Ryzen 5 6600U	Radeon 660M	6	12	2,9GHz	4,55GHz	6	15-28W

Reacties (22)

Ik hoop dat je dat Pluton ding kan uitzetten in de bios.

Ja stel je voor dat je je sleutels veilig gaat opslagen. Ik heb vooralsnog geen reden meer of minder dan bij tpm om dat evt uit te zetten

[Reactie gewijzigd door Yoshi op 4 januari 2022 17:36]

Ja stel je voor dat je je sleutels veilig gaat opslagen. Ik heb vooralsnog geen reden meer of minder dan bij tpm om dat evt uit te zetten

Ja, maar wat is 'veilig' ??

Het komt erop neer dat je Microsoft moet vertrouwen. En dus de amerikaanse overheid, want die kan aan Microsoft geheime verplichtingen opleggen om bepaalde software / functies in die module te stoppen. Die module is natuurlijk gewoon een processor, met geheugen en flash opslag, en een OS - misschien wel een gestripte versie van Windows. En dat mini-OS met bijbehorende software zal ook gewoon bugs bevatten.

Als zo'n 'module' (klinkt lekker onschuldig...) in een russische of chinese processor zat, zou je die dan vertrouwen ? Wat mij betreft moeten ze die module/CPU gewoon onder voorwaarden toegankelijk maken. Bijvoorbeeld dat je met een bepaalde (chip-specifieke) sleutel de inhoud kunt vervangen door een zelf goedgekeurd (opensource?) OS, met eigen sleutels. De oorspronkelijk ingebouwde geheime sleutels ben je dan natuurlijk kwijt, dus dan kun je die module niet meer gebruiken voor software die XBox-achtige DRM gebruikt.

EN datzelfde geldt natuurlijk voor de aparte veiligheids-CPU die in AMD processoren zit.

Veilig genoeg voor jou waarschijnlijk, althans denk niet dat jij een diplomaat, journalist of andere belangrijke positie bekleed dat de USA zo graag jouw laptop in wilt?
Als ze dat zo graag al willen zijn er zat andere methodes.

Veilig genoeg voor jou waarschijnlijk

Ja en nee.

Ik denk inderdaad niet dat de USA (of een andere grootmacht) in de inhoud van mijn computer geïnteresseerd is.

Er zijn wel twee andere problemen.

Ten eerste: Omdat het vervangen onmogelijk gemaakt wordt, komen er voor mensen in gevoelige beroepen waarschijnlijk feitelijk geen alternatieven. Als het wel mogelijk was om het te vervangen, dan zouden er ongetwijfeld leveranciers komen voor vervangende software. Dat betekent dat ook de meeste mensen in gevoelige beroepen gedwongen zullen zijn pluton te gebruiken. Behalve misschien sommige overheidsdiensten in de VS, die wel voorrechten kunnen krijgen.

De keuze van een groot deel van de bevolking om te zeggen dat we er niet om malen omdat het ons niet treft, en er dus niets aan te doen, heeft ook gevolgen voor alle andere mensen die het wel treft. Het effect is hetzelfde als bij discriminatie. Als je vindt dat je er zelf geen last van hebt, en er dus niets aan doet, dan heeft dat gevolgen voor alle mensen die wel gediscrimineerd worden.

Daarnaast heb je nog steeds het probleem van hackers. Wanneer er een belangrijke kwetsbaarheid in gevonden wordt, dan kan iemand die jouw computer (of tablet, etc) binnengedrongen is, ook pluton hacken, en zijn eigen software daar permanent en onzichtbaar verstoppen. Vanaf dat moment worden al jouw wachtwoorden etc. potentiëel doorgestuurd, en dat is dan waarschijnlijk op geen enkele manier te detecteren of te verwijderen...

Ik vertrouw Microsoft niet, en heb persoonlijk ook geen baat bij zo'n chip. Sla m'n sleutels al veilig op elders.
Secureboot is bijvoorbeeld ook zo'n vehikel dat direct uit gaat.
Onder geen beding gaat Microsoft bepalen wat ik wel of niet met mijn pc mag.

Hier een ding wat Pluton kennelijk kan

"One of the other major security problems solved by Pluton is keeping the system firmware up to date across the entire PC ecosystem. Today customers receive updates to their security firmware from a variety of different sources than can be difficult to manage, resulting in widespread patching issues. Pluton provides a flexible, updateable platform for running firmware that implements end-to-end security functionality authored, maintained, and updated by Microsoft. "

Nee dank je feestelijk

[Reactie gewijzigd door PommeFritz op 4 januari 2022 17:49]

Het kan ook gebruikt worden om hardware volledig op slot te zetten. Dat wil je niet als Tweaker.

[Reactie gewijzigd door MrFax op 5 januari 2022 17:36]

Ik denk dat Pluton een integraal onderdeel is van de toekomstige platformen van Intel, AMD en Qualcomm. Hierbij hebben ze feitelijk de oorlog verklaard aan de gebruiker ten gunste van Microsoft en de OEM's.

Mijn x86 hardware is inmiddels 4-5 jaar oud en iets nieuws komt er niet meer. Voor het spelen van spellen hoeft het voor mij ook allemaal niet. Dus de toekomst is ARM, RISC-V en wellicht enkele andere niche-architecturen. Gelukkig hebben nu wel keuze, die er 10 tot 20 jaar geleden niet op deze schaal was.

Wordt er nog steeds een TPM geïntegreerd, ondanks het toevoegen van de Pluton-chip? Het lijkt mij best fijn om nog wel een TPM te hebben om die eventueel met andere besturingssystemen dan Windows te gebruiken.

Pluton heeft als inspiratie bron het AMD PSP platform, en die heeft weer als inspiratie bron de ARM TrustZone. Bij de huidige AMD processoren gedraagd de AMD PSP zich als een TPM mits je dit aan zet in het bios. Je kunt er dus van uit gaan dat Microsoft hiervoor niet zomaar het wiel opnieuw uit vind en ze deze virtuele TPM techniek wel even aan houden. In plaats van een TPM chip heb je dan de Pluton chip in je processor ingebakken die vervolgens de TPM faciliteert.

Maar dan met het feit dat deze chip in je CPU zit, dus niet vervang baar is, Microsoft hier volledige controle over heeft op afstand en je dus kwetsbaar bent voor de beslissingen van Microsoft om iets te blokkeren dat je wellicht wel weer zou willen draaien.

Ik vind dit dus een erg zorgelijke ontwikkeling voor het eigenaarschap van je eigen computer, ik wil niet dat Microsoft down the road ineens besluit om GRUB te blokkeren bijvoorbeeld zoals ze al wel hebben gedaan met kwetsbare versies van GRUB. Zo lang de laptop firmware de mogelijkheid behoud om dergelijke aspecten uit te zetten en het mij zelf laat beheren zoals bij de deftigere Secure Boot implementaties zou het mij niet weerhouden om een dergelijke laptop te kopen en vervolgens met Linux te gebruiken. Maar ik ben bang dat over 10 jaar als een dergelijke chip gemeengoed is geworden en niemand er om heen kan ineens zaken als DRM wordt doorgedrukt die Microsoft volledig beheer geeft over de mogelijkheid om programmatuur te starten in ieder geval binnen het Windows eco-systeem en dat dan ineens oudere versies van software niet meer worden geladen.

Kan Microsoft serieus oudere versies van GRUB blokkeren door een update van de Pluton-chip? Kunnen updates voor die chip ook vanuit Linux-distro's uitgevoerd worden? Want anders heb je een soort Microsoft-dependency in een laptop zitten waar je geen Windows op draait.

Pluton chip weet ik niet, maar ze kunnen dit nu al in je BIOS via de Secure Boot implementatie. Op het moment dat Windows Update zijn update uitvoert wordt de lijst met geblokkeerde signatures bijgewerkt en komt die specifieke Kaspersky Rescue CD op de blocklist (Die weer werdt gebruikt om meer te kunnen laden). Ik zeg overigens niet dat het onterecht is dat ze iets blokkeren dat ik kan gebruiken om secure boot te omzijlen.

Of ze dit uiteindelijk met de Pluton chip doen is niet duidelijk, dan moeten we eerst zien hoe die chips precies functioneren. Stel dat ze de vertrouwde en onvertrouwde keys voor Secure Boot niet langer in het bios maar binnen die chip gaan opslaan zouden ze die mogelijkheid dus wel krijgen om op afstand zaken on klaar te maken. Krijgen ze die mogelijkheid binnen het BIOS niet is er niets aan de hand op dat vlak mits dit niet later via een firmware update kan worden toegevoegd. Tot slot maak ik mij voornamelijk zorgen op software vlak, als iedereen straks een TPM achtig apparaat heeft kunnen ze software ge-encrypt installeren en is het modden en backuppen van software niet langer mogelijk en ben je dus permanent afhankelijk van de Microsoft Store. Een droom voor publishers, maar een nachtmerrie voor consumenten die er graag zeker van willen zijn dat ze hun games over 20 jaar nog kunnen spelen.

Ben vooral benieuwd naar de 6800U, dat kan een leuke processor zijn voor een broodtrommel met gaming potentieel

Ik hoop dat ze daadwerkelijk vlot beschikbaar gaan komen in de hogere segment laptops met nu eens meer dan 16GB RAM.

Dat is bij de 4xxx en de 5xxx serie nooit een issue geweest van de CPU, die voorganger (4800U) draait hier prima met 64GB RAM. de ene helft van het issue is dat RAM vaak vast zit op het mobo en vervolgens de doorsnee consumenten/bedrijven niet meer dan die 16GB willen. Dan krijg je vanzelf een heel scheef aanbod.

Hoeveelheid geheugen is inderdaad een probleem van de fabrikanten, maar beschikbaarheid toch van AMD.
Ik probeer al sinds de 4800 een laptop te vinden met 32/64GB RAM, maar buiten enkele gaming laptops bijna niet te vinden. Ofwel is er dan geen webcam, ofwel slechts FHD resolutie, ofwel een zwaar bakbeest.
Een AMD equivalent van bvb de ThinkPad X1 ben ik nog niet tegengekomen. Nu gesetteld voor een IdeaPad 5 Pro met slechts 16GB, maar zou toch graag wat meer ruimte hebben om meerdere VM's vlot te draaien.

Ik hoop ook vooral dat ze beschikbaar komen buiten alleen game-laptops om. Stop je zo'n beest van een IGP in je CPU, en dan is de meerderheid van de aangekondigde laptops met deze APU van razers/alienwares/etc. waar toch al een dikke videokaart in zit.

Dan kan ik natuurlijk net zo goed een ryzen 5000 nemen, natuurlijk.

[Reactie gewijzigd door bwerg op 5 januari 2022 16:17]

"De krachtigste zuinige processors in de Ryzen 6000-lijn is de Ryzen 7 6800U. Deze combineert acht Zen 3+-cores met een kloksnelheid van 2,7GHz met boostkloksnelheid van 4,7GHz. De aanwezigheid van de RDNA2-gpu met 12 CU's op 2,2GHz maakt dat de gemiddelde 1080p-gameprestaties zijn verdubbeld tegenover de Ryzen 7 5800U, claimt AMD." Klinkt goed!

Maar als je puur uitrekent: 12 cores vs 8 cores + iets hogere snelheid, dan krijg je dus 12/8x(2,2/2 GHz)= 1,65x sneller, dus als het 2x zo snel is, is de snelheidswinst per core maar 21% sneller per core/standaardkloksnelheid. Wat als je een Vega graphics hebt met zegge 16 cores op 2,6 GHz en dat gekoppeld met 512 MB HBM L4 cache als graphics memory ?

Ik vind een verdubbeling in game prestaties voor het top model juist wat teleurstellend. De vega architectuur is 4.5 jaar oud, het zit nu zo'n 3.5 jaar in APU's. Nu waren de latere APU's iets beter, maar in 3.5 jaar is het krachtigste model 2.3x zo sterk geworden. Dat klinkt toch minder goed dan een verdubbeling vergeleken met het model van vorig jaar, de laatste generaties Ryzen hebben gewoon zeer weinig vooruitgang getoond op het gebied van gpu prestaties.

Het is wel weer beter dan wat Intel bied met zijn Xe igp's, die recent beter waren dan AMD's APU's, dus het is sowieso mooi dat de markt weer vooruit beweegt

[Reactie gewijzigd door svenk91 op 4 januari 2022 19:01]

Zijn dit de eerste AMD cpus die uit de doos naar 5 GHz boosten? Het kon natuurlijk al met overclocken (en geluk hebben), maar dit zijn volgens mij de eerste die vanuit AMD naar de 5 GHz gaan

Dat was de FX-9590 uit 2013. Wel een heethoofd was dat trouwens.