Nederlandse bedrijven en overheidsinstellingen zijn niet voldoende opgewassen tegen grote digitale aanvallen. Belangrijke processen en systemen zijn alleen digitaal zonder terugvalopties te gebruiken, en daardoor loopt Nederland kans op maatschappelijke ontwrichting, schrijft de NCTV.
Dat is te lezen in het Cybersecuritybeeld Nederland 2019 van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Het document werd woensdag gepresenteerd. In het rapport waarschuwt de veiligheidscoördinator dat Nederland relatief makkelijk slachtoffer kan worden door het gebrek aan 'terugvalopties' van kritieke infrastructuur, de lage drempel om een digitale aanval uit te voeren, en de afhankelijkheid van buitenlandse systemen.
De toezichthouder geeft toe dat de precieze gevolgen van digitale incidenten 'niet eenduidig te beoordelen zijn'. Wel wijst de NCTV op de toenemende mate van afhankelijkheid van digitale systemen en vitale processen. Daarbij worden specifiek gas-, water- en elektriciteitsvoorzieningen genoemd, maar ook het betalingsverkeer of dijkbewaking. Bovendien is veel van die vitale infrastructuur onderling afhankelijk, waardoor één incident in veel sectoren schade kan veroorzaken. De NCTV waarschuwt dat analoge alternatieven bijna volledig verdwenen zijn en dat er bijna geen 'terugvalopties' zijn. "Er bestaat geen plan B voor als telecomnetwerken niet functioneren", staat in het rapport. Dat hoeft niet per se het gevolg van een aanval te zijn, maar het kan ook door een storing gebeuren.
De NCTV waarschuwt ook dat Nederland afhankelijk is van veel diensten en producten die 'voor het overgrote merendeel' afkomstig zijn uit China en de Verenigde Staten. De coördinator waarschuwt dat daar mogelijk backdoors in zitten of die op andere manieren misbruikt kunnen worden.
Bedrijven in Nederland zijn slecht voorbereid op zulke aanvallen, schrijft de NCTV. Zij worden vaak geïnfecteerd met eenvoudige methodes zoals phishingaanvallen en nemen vaak zelfs geen basismaatregelen om zichzelf te beschermen. Ook het feit dat lekken lange tijd niet opgemerkt worden en dat veel oude en onveilige software wordt gebruikt, is een gevaar. Bij de overheid is die kennis niet veel beter; bij slechts twee ministeries was de ict-beveiliging op orde.
De grootste dreiging voor Nederland komt van 'statelijke actoren', zegt de NCTV. Met name landen als China, Iran en Rusland zijn daarbij gevaarlijk. Die landen kunnen voornamelijk veel schade toebrengen door verstoring via spionage en sabotage. De NCTV noemt onder andere destructieve malware of ransomware zoals GreyEnergy en Industroyer, twee virussen die over het algemeen aan Rusland worden toegeschreven. Op het gebied van spionage zijn met name China, voor economische spionage, en Rusland, in verband met MH17, gevaren.
De NCTV ziet de opkomst van supply-chain-aanvallen stijgen. "Aanvallen via de leveranciersketen zijn steeds aantrekkelijker en zullen naar verwachting verder toenemen", staat in het rapport te lezen. Ook het feit dat malware steeds makkelijker verkrijgbaar is op internet zorgt voor een lagere drempel om aanvallen uit te voeren."
De NCTV waarschuwt ook dat het steeds moeilijker wordt om aan attributie te doen. Het aanwijzen van landen of hackersgroepen is vanwege de beschikbaarheid van gratis tools en generieke diensten 'complex en foutgevoelig'. Desondanks proberen steeds meer landen op zo'n manier landen aan te wijzen als daders.