Inleiding
- Logitech G4133 SE
- Logitech Pop Keys
Samengevat
Als je op zoek bent naar een niet al te dure instapper om eens een mechanisch toetsenbord te proberen, kun je je geen grote buil vallen aan de G413 SE. Er is op veel vlakken bespaard, maar je krijgt een aardig solide toetsenbord mét pbt-keycaps (zij het van singleshot, dun kunststof), instelbare verlichting en switches die Cherry-compatibel zijn. Een vaste kabel en ISO-indeling kunnen als nadeel worden beschouwd, maar daar staat tegenover dat je voor niet te veel geld een bord met twee jaar Logitech-garantie in huis haalt.
Samengevat
Met een opgegeven batterijleven van drie jaar, een stevige behuizing en bluetooth voor verbindingen met drie apparaten zit het met de POP Keys technisch wel goed. Ook wat opvallende looks betreft, springt het toetsenbord met zijn felle kleuren en ronde keycaps in het oog. Voor liefhebbers van emoji's of smileys heeft het toetsenbord aparte smiley-knoppen, die je overigens alleen na software-installatie kunt gebruiken of veranderen. Daadwerkelijk typen kan echter een uitdaging zijn op de ronde toetsen, die ook niet de meest standaard indeling hebben.
Logitech bracht eind januari zijn G413 SE-toetsenbord uit, met mechanische switches. Op het eerste gezicht leek dat een standaard, misschien zelfs wat saai toetsenbord, maar het heeft een paar eigenschappen die je doen opkijken. Allereerst is er de prijs. Met een adviesprijs van 80 euro en een straatprijs die daar inmiddels aanzienlijk onder zit, is het een zeer betaalbaar toetsenbord. Bovendien maakte Logitech gewag van pbt-keycaps, terwijl verreweg de meeste toetsenborden in de lagere prijsklasse abs-keycaps hebben.
Waar de G413 SE een mechanisch gamingtoetsenbord is dat zich ook thuis moet voelen in een zakelijke omgeving, is het tweede toetsenbord in deze test van een heel andere orde. De Pop Keys van Logitech is eveneens een mechanisch toetsenbord, maar dan een kleiner, 75%-keyboard met een heel aparte vormgeving. De keycaps zijn namelijk rond, waarmee het toetsenbord een typemachinelook krijgt. Bovendien is er een rij toetsen die een nogal afwijkende functie hebben: smileys. Tel daar wat hippe kleurtjes bij op en de Pop Keys is echt een keyboard voor 'lifestylers'.
We hebben beide toetsenborden, hoewel ze heel verschillend zijn, naast elkaar gelegd. Beide zijn mechanische toetsenborden, verbonden met de naam Logitech en voor ruim onder de 100 euro verkrijgbaar. Welk toetsenbord van de twee geschikt is voor jou, is uiteraard een kwestie van smaak. Mocht je echter geen keus kunnen maken, dan helpen we je met onze testresultaten een stukje op weg.
:strip_exif()/i/2005002868.jpeg?f=imagenormal)
G413 SE
Zoals de naam al aangeeft, is de G413 SE de opvolger van de G413. Dat gamingkeyboard was voorzien van Romer G-switches, een plastic behuizing en een aluminium topplate. Twee van die drie eigenschappen heeft de G413 SE ook, waardoor je zou denken dat er weinig is veranderd. De Omron Romer G-switches zijn echter vervangen door Brown-switches van Long Hua, wat je als het oem-merk van Kailh kunt zien. Logitech heeft nog een aantal additionele stappen gezet om de prijs van de SE verder omlaag te drijven. Daarmee moet het keyboard een aantrekkelijke instapper in de wereld van de mechanische toetsenborden vormen: een lage prijs, maar wel met de vertrouwdheid van het Logitech-merk.
Aan de inhoud van de doos merk je dat er wat kostenbesparende maatregelen zijn genomen. Zo is er geen keycap-trekker meegeleverd en ook zijn er geen extra keycaps meer, zoals bij de G413. Je krijgt simpelweg het toetsenbord, een garantieboekje en een enkel velletje handleiding. Op dat papiertje lees je hoe je de Fn-toets gebruikt om de F-toetsen als mediatoetsen te gebruiken en hoe ze de verlichting kunnen aanpassen. Let op wat de indeling betreft: Logitech toont overal afbeeldingen met een ANSI-lay-out, maar in de praktijk wordt vooral ISO geleverd.
Verlichting is er wel, en dat is nodig ook. Logitech heeft namelijk gekozen voor singleshot keycaps met een transparante legenda. Dat betekent dat de legenda geen eigen kleur heeft, zoals bij doubleshot-keycaps. Je bent dus volledig afhankelijk van de backlight om de markeringen op de keycaps zichtbaar te krijgen. Dat levert een keyboard op dat als het backlight uitstaat een beetje op de bekende DAS-keyboards lijkt, met volledig zwarte keycaps zonder legenda. Voor blindtypisten uiteraard geen probleem, ook omdat de F- en J-toetsen traditiegetrouw een voelbare markering hebben, maar wie niet blind typt, kan maar beter de leds inschakelen. Dat kan op drie helderheidsniveaus, met als vierde stand de verlichting uitgeschakeld.
Behalve dat ze zijn voorzien van transparante legenda's, zijn de keycaps volgens Logitech gemaakt van het kunststof pbt. Dat is opmerkelijk, want pbt is meestal voorbehouden aan premium toetsenborden en caps ervan zijn nog vaker enkel als aftermarket-setje te koop. Meestal worden toetsenborden geleverd met abs-kunststof als keycap-materiaal, dat als nadeel heeft vrij snel te gaan glimmen. Pbt heeft dat niet en voelt stroever aan. Door singleshot pbt-keycaps te gebruiken, doet Logitech het voordeel van pbt een beetje teniet. Singleshot geeft immers een minder solide en premium gevoel.
Toetsenbord |
G413 SE |
G413 |
G413 TKL |
Formaat |
Fullsize |
Fullsize |
TLK |
Aansluiting |
Kabel, vast, 1,8m |
Kabel, vast, 1,8m |
Kabel, vast, 1,8m |
Switches |
Long Hua Brown |
Romer-G (Omron) Tactile |
Long Hua Brown |
Verlichting |
Wit, drie niveaus |
Wit of rood, vijf niveaus |
Wit, drie niveaus |
Keycaps |
Singleshot pbt |
Doubleshot abs |
Singleshot pbt |
Afmetingen breedte*diepte*hoogte |
435*127*36,3mm |
445*132*34mm |
355*127*36,3mm |
Gewicht |
780 gram |
1105 gram |
650 gram |
Actuele prijs |
€ 56,66 |
Onbekend |
€ 59,- |
De Long Hua Brown-switches zijn in dit geval vergelijkbaar met Cherry MX Brown-switches, wat ze een kleine 'tactile bump' geeft. Ze geven dus iets feedback voor het actuatiepunt, maar maken niet zo'n klikgeluid als blauwe switches. De switches zijn niet ingevet, maar werken redelijk soepel. Wel zit er, inherent aan veel Cherry stem-type toetsenborden met zwevende toetsen, vrij veel zijwaartse beweging in de toetsen. De stabilisers, Cherry-style, zorgen daarentegen voor een solide gevoel van grote modifiers. De toepassing van Cherry-compatibele switches betekent ook dat je andere keycaps kunt kopen en op de switches kunt zetten, zodat je het toetsenbord een compleet ander uiterlijk kunt geven.
Er zijn nog een paar andere aspecten waarop Logitech bij de G413 SE heeft bespaard. Ten eerste is er de USB-kabel. Die is voorzien van een standaard plastic of rubber coating en niet van een stoffen of zogeheten braided omhulsel. Bovendien zit de kabel vast in het toetsenbord, dus als het rubber bros wordt, is de kabel niet eenvoudig te vervangen. Over USB gesproken: de G413 had een USB-poort aan boord, zodat je bijvoorbeeld een USB-drive kon aansluiten. De G413 SE heeft die pass-through USB-poort niet meer.
Wat de behuizing betreft, is de SE iets smaller en iets hoger dan de originele G413. Ook het gewicht is aanzienlijk lager, met 780 gram, maar desondanks voelt de G413 SE redelijk stevig en solide aan. Is een fullsize-toetsenbord je te groot, dan heeft Logitech ook een tkl-variant van de G413 SE uitgebracht. Die mist vanzelfsprekend het numpad en is daardoor slechts 355mm breed.
POP Keys
De POP Keys kan bijna niet diametraler tegenover de G413 SE staan. Waar laatstgenoemde een utilitair toetsenbord is, slaat de POP Keys juist de frivole weg in. In het verleden zijn door diverse fabrikanten vergelijkbare keyboards, met een typemachine-uiterlijk, uitgebracht. Ook zijn er volop keycap-setjes met ronde toetsen die aan typemachines doen denken.
Met de POP Keys gaat Logitech nog een stapje verder, want behalve met typewriter-style keycaps wordt het toetsenbord in hippe kleuren geleverd en heeft het een rij toetsen met smileys. Ons exemplaar heeft een felgele behuizing met zwarte alfanumerieke toetsen, grijze modifiers en gele smiley-toetsen. De Escape-toets is zelfs goudgekleurd. Wie de standaard-smileys niet leuk vindt, kan ze wisselen voor andere, meegeleverde emoticons. Het formaat is dat van een 75%-keyboard, maar niet helemaal zoals je dat gewend bent. De smiley-toetsen vervangen namelijk het meer gebruikelijke Home-End-Page Up&Down-rijtje.
De keycaps zijn gemaakt van abs, en rond met een lichte concave holte. De modifiers zijn nogal druk, omdat Logitech kiest voor een combinatie van Apple- en Windows-opdruk. Die opdruk is pad printed, dus de legenda's zijn erop geverfd en afgedekt met een UV-resistent laagje. Die techniek staat echter niet bekend om zijn slijtvastheid.
Onder de keycaps zitten meegekleurde, in ons geval dus gele, switches van TTC. Net als bij de G413 SE heeft Logitech voor Brown-equivalenten gekozen. Dat zou betekenen dat Logitech TTC Gold Brown V3-switches heeft gebruikt, met 55cN actuatiekracht en 4mm totale travel. De stems zijn standaard Cherry-kruizen en dus kun je eigen keycaps monteren als je de ronde zat bent. Omdat de toetsen weer floating zijn, zit er vrij veel beweging in de keycaps. Samen met de ronde vorm en afwijkende ISO-indeling zorgt dat ervoor dat het flinke gewenning kost om trefzeker te kunnen tikken.
De behuizing is volledig van kunststof gemaakt, met achter op de onderkant een verdikking die een kleine helling veroorzaakt. De bovenrand van het keyboard komt daarmee vooraan ongeveer op 16,5mm hoogte en achteraan op 26,5mm hoogte. Daar moet je het mee doen, want pootjes om de hoek aan te passen, zijn er niet. De verdikking herbergt een klepje met daarachter twee AAA-batterijen en een Bolt-receiver.
De POP Keys werkt geheel draadloos, via die Bolt-receiver of via Bluetooth 5.1LE. Met de Bolt-receiver kun je één apparaat verbinden en via bluetooth kun je twee additionele verbindingen maken, of drie zonder Bolt. In totaal kun je dus met drie apparaten pairen, waarbij Windows, MacOS, iOS en Android ondersteund worden. De potloodcellen zouden drie jaar mee moeten gaan, mede dankzij het ontbreken van backlights op het keyboard.
Om de smiley- of emoticon-toetsen te kunnen gebruiken, zul je Logitechs software moeten installeren, anders werkt alleen het smiley-menu. Het gaat daarbij om de standaard Logitech Options-software en hij is beschikbaar voor Windows en macOS. Opvallend genoeg staat het toetsenbord niet bij de ondersteunde software. Na installatie wordt je dan ook gevraagd de Bolt App te installeren. Beide stukken software vragen je analytische data te delen, maar dat kun je afwijzen. Na installatie van de Pop App vind je je POP Keys terug in Logitech Options. Na installatie werken de smiley-knoppen, die je nu ook kunt gebruiken als macrotoetsen, hoewel je niet zelf meerdere toetsaanslagen kunt definiëren. Overigens werken de Bolt- en Unifying-receivers niet samen. De POP Keys werkt bijvoorbeeld niet op de Unifying-receiver van de MX Master 3, en vice versa.
Nog een afsluitend positief puntje: Logitech verpakt de POP Keys in een kartonnen doos en in plaats van een plastic zak zit er een papieren wikkel om het toetsenbord. Zo blijft het milieu in ieder geval wat gespaard.
Testmethode en subjectieve ervaringen
We hebben de G413 SE en POP Keys getest met onze texture-analyser. Dat apparaat heeft een druksensor die langzaam naar beneden beweegt en zo van elke toets kan meten hoeveel kracht erop wordt uitgeoefend en hoe ver de toets beweegt. Daarbij meet de analyser ook het actuatiepunt, dus het punt waarop een toetsaanslag wordt geregistreerd. We meten voor elke toets de kracht die nodig is om tot het actuatiepunt te komen, de kracht die we uitoefenen tijdens actuatie en de kracht na de actuatie totdat de toets niet verder kan worden ingedrukt. Ook de afstanden tot het actuatiepunt en tot het zogeheten bottom-outpunt wordt gemeten. De kracht meten we in centinewtons en de travel in tienden van millimeters.
De resultaten per toets geven we weer in plattegronden van de toetsenborden. Dat doen we op de volgende pagina, met resultaten van in beide gevallen de TTC Gold Brown V3-switches. Om te kunnen vergelijken met andere toetsenborden, hebben we ook enkele eigenschappen van de switches in grafieken gevat. Als vergelijkingsmateriaal hebben we de G413 en de draadloze G613 meegenomen, een Ducky One 2 Mini met Cherry Brown-switches, de Corsair K63 en enkele budget-toetsenborden, zoals de Sharkoon Skiller Mech SGK3 en PureWriter met Kailh Red-switches, en de recent geteste Keychron K3 met Banana (tactile)-switches.
Ervaringen G413 SE
We schreven het net al even, maar het mag herhaald worden: een ISO-indeling werkt enorm onhandig als je ANSI gewend bent. ISO-toetsenborden hebben onder meer een hoge Enter-toets waarbij de backslash een rij naar beneden is verhuisd, terwijl ANSI-toetsenborden een brede Enter hebben met de backslash erboven.
De aanslag van de toetsen voelt goed, maar van de tactile bump is niet heel veel te merken, mede omdat de switches niet erg lijken gelubed, of ingevet. Dat geeft een wat stroever gevoel, maar het is niets vervelends, zeker niet gezien het prijssegment. Wel een beetje jammer is dat de aanslag vrij hol klinkt doordat Logitech heel dun plastic gebruikt en geen dempend materiaal toepast. Rubberen O-ringen of schuimmatjes zouden er wel tegen helpen, maar het is de vraag of kopers van een toetsenbord in deze klasse veel gaan modificeren. Dat kan natuurlijk wel, aangezien standaard Cherry-stems en een dito indeling worden gebruikt. Het gebruik van een vaste kabel maakt de G413 SE heel universeel, maar het blijft jammer dat er een standaard kabeltje is gebruikt dat ook nog eens niet kan worden vervangen.
Ervaringen POP Keys
De ervaringen met de POP Keys zijn minder positief. Ook hier heb je te maken met de ISO-indeling, maar daar komt nog bij dat de rechter-Shift-toets een afwijkende positie heeft gekregen om plaats te maken voor het pijltjescluster. Bovendien voelt de vorm van de keycaps allesbehalve vertrouwd. De ronde vorm nodigt uit tot verkeerd plaatsen van je vingers. Ook jammer is dat de unieke toetsen zonder software-installatie helemaal niets doen, dus daar heb je weinig aan als je om wat voor reden dan ook geen Logitech-software kunt of wil installeren.
Het verbinden met een pc of laptop via bluetooth of de Bolt-receiver gaat prima, al hebben we de beloofde levensduur van de batterijen uiteraard niet kunnen testen. Drie jaar is extreem lang, en ook als het de helft zou zijn, is dat nog steeds niet iets om je voor te schamen. Een accu is er dus niet, wat opladen via kabels scheelt, en AAA-cellen zijn bijna overal wel te koop. Desondanks zouden we dit toetsenbord niet aanraden als je lekker wil typen of gamen. Als je wil opvallen, moet dat echter wel lukken met de POP Keys.
Testresultaten
We zetten de gemiddelden van de testresultaten van alle toetsen die we met de texture-analyzer hebben gemeten naast elkaar in onderstaande grafieken.
De TTC-switches van het POP Keys-toetsenbord die we hier bespreken, zouden een totale travel van 4,0mm moeten hebben en hun actuatiepunt zou op 1,9mm moeten liggen. De actuatiekracht zou 50cN moeten bedragen, als we uitgaan van een 1-op-1-conversie van Logitechs 50g naar centinewton. Die cijfers zijn van Logitech, maar als we bij verschillende winkels naar TTC-switches kijken, blijkt er nogal wat variatie in die specificaties te zitten. Zo komen we bij KBDfans TTC Gold Brown-switches van 55cN tegen en bij KPrepublic juist van 45cN.
De Long Hua Browns van de G413 SE moeten een actuatiekracht van 50 gram - voor het gemak 50cN - hebben. Long Hua- en Kailh-switches worden door hetzelfde bedrijf, Kaihua Electronics, gemaakt en het bedrijf zegt dat de karakteristieken gelijk zijn, afgezien van de levensduur. Die levensduur zou 70 miljoen actuaties voor de Kailh-variant en 50 miljoen voor de Long Hua-variant zijn. De actuatiekracht na een travel van 1,9mm zou 50cN bedragen, met een maximale kracht van 60cN op 4,0mm. Let wel dat er diverse varianten van de 'Kailh Brown' zijn, dus we kijken bij de G413 SE vooral naar variatie.
We zien dat de actuatiekracht bij de G413 SE inderdaad wat groter is dan bij de POP Keys, en flink groter dan bij de Romer-G-switches uit de G413 en G613. De standaarddeviatie, als maat voor variatie, is echter keurig, wat een indicatie is dat Kaihua prima switches maakt. De TTC-switches van de POP Keys variëren wat meer.
- Gemiddelde kracht vereist voor actuatie
- Stdev kracht vereist voor actuatie
- Hoogste kracht vereist voor acuatie
- Laagste kracht vereist voor actuatie
Wat de gemiddelde kracht betreft die tijdens actuatie benodigd is, zijn de G413 SE-switches aan de zware kant, maar ze zijn wel lekker consistent. De POP Keys-switches hebben een iets lichtere actuatie met iets meer afwijking, maar die afwijking is niet al te groot. Hij is bijvoorbeeld bij de Romer-G-switches van de originele G413 veel groter.
- Gemiddelde kracht vereist tijdens actuatie
- Stdev kracht vereist tijdens actuatie
- Hoogste kracht vereist tijdens actuatie
- Laagste kracht vereist tijdens actuatie
De 4mm aan totale travel van de Brown-switches valt in de G413 SE wat lager uit en komt op 3,8mm, en de POP Keys druk je nog een tiende millimeter minder ver in. Voor actuatie moet je die TTC-switches echter wel iets verder indrukken: hun activeringspunt ligt op gemiddeld 2mm travel, waar de switches van de G413 SE al eerder, op 1,7mm, activeren.
- Gemiddelde actuatieafstand
- Hoogste actuatieafstand
- Laagste actuatieafstand
- Gemiddelde totale afstand
Ten slotte zetten we alle metingen waarvan bovenstaande grafieken gemiddelden weergeven, nog even op een rij. Zo kun je de actuatietravel en -kracht per toets zien.
- Logitech G413 SE
- Logitech POP Keys
Conclusie
Als je op zoek bent naar een instapmodel om te kijken of mechanische toetsenborden iets voor jou zijn, kun je tegenwoordig behoorlijke keuzestress krijgen. Waar mechanische toetsenborden 'vroeger' al snel in de papieren liepen - en let wel, dat kunnen ze nog steeds - kun je tegenwoordig voor een paar tientjes bij overzeese webshops terecht. Je weet daarbij echter niet echt wat je in huis haalt, en naar garantie kun je in de meeste gevallen wel fluiten.
Wie weinig risico wil lopen, kan nu echter ook bij Logitech terecht, voor de G413 SE. Je koopt dan een eenvoudig toetsenbord met vrij onbekende switches, maar er staat wel de naam Logitech op, met de garanties en het stukje vertrouwen dat dit geeft. Toen de G413 SE werd aangekondigd, was de adviesprijs van tachtig euro aan de hoge kant voor wat je krijgt, namelijk een echt instapbord. Inmiddels is het toetsenbord voor rond de zestig euro te koop, en dat is helemaal zo gek nog niet, mits je met de ISO-indeling kunt leven. Er is zeker bespaard, op de kabel, op de switches, op de keycaps en op extra's, maar je krijgt een vrij degelijk toetsenbord met prima eigenschappen. De switches zijn in orde, je krijgt verlichting, en keycaps die weliswaar niet double-shot zijn maar dankzij pbt toch minder moeten gaan glimmen dan abs-keycaps. Heb je liever een wat compacter keyboard, dan kun je voor een paar euro minder de TLK-variant van de G413 SE aanschaffen. Dan lever je alleen wel het numpad in.
Dan de POP Keys. Misschien hoort ondergetekende niet helemaal bij de doelgroep, maar je moet wel erg van het uiterlijk houden om jezelf aan dit keyboard te willen laten wennen. Dat uiterlijk is zonder meer opvallend en het 'popt' inderdaad, maar de tikervaring is matig, door de ronde, gladde keycaps en aparte indeling. Ook zul je aan de software moeten om van de extra emoji-knoppen gebruik te kunnen maken, of je daar nu smileys mee wilt maken of een van de andere functies wilt gebruiken. Met een prijs van negentig tot bijna honderd euro - afhankelijk van de uitvoering - betaal je voor het toetsenbord op zich te veel. Of de extra functies het geld waard zijn, zul je zelf moeten afwegen. Technisch zit het toetsenbord overigens wel aardig in elkaar. De Bolt-receiver werkt prima en je kunt het keyboard ook via bluetooth aansluiten. De batterijen zouden lang mee moeten gaan en de behuizing voelt stevig, al kun je dat niet van de toetsen zeggen.
Kortom, als je op zoek bent naar een no-nonsense mechanisch toetsenbord kun je je moeilijk een buil vallen aan de G413 SE. Dit toetsenbord is lekker basic en biedt een aardige mix tussen kosten en features. De Brown-switches, de enige optie die Logitech biedt, zijn een veilige middenweg tussen Red en Blue, en iedereen zou ermee overweg moeten kunnen.
De POP Keys daarentegen is vooral bedoeld voor gebruikers die uiterlijk zwaarder vinden wegen dan functionaliteit, al zit het in technische zin met die functionaliteit wel goed. Het is meer het tikcomfort waar je op inlevert, wat toch een van de primaire motivators is om een membraantoetsenbord in te ruilen voor een mechanisch exemplaar.
- Logitech G4133 SE
- Logitech Pop Keys
- Logitech G4133 SE
- Logitech Pop Keys2