Tweaker Michiel van Tol, alias Squee, ging na zijn studie in Silicon Valley werken aan de toekomstige Sparc-chips van Oracle, maar jaren later werd de Sun-divisie ontmanteld. Tegenwoordig werkt hij bij Arm Research in Cambridge. Michiel was even terug in zijn jeugdhonk Amsterdam, waar we hem het hemd van het lijf konden vragen.
Veel it'ers zijn in hun jeugd opgegroeid met computers thuis. Was dat bij jou ook het geval?
"In eerste instantie niet. Mijn vader nam van zijn werk weleens een Apple-computer mee naar huis. Ik begon echter pas met programmeren toen mijn vader via een pc-privéproject een 286 kocht toen ik negen was, eerst in Basic, later ook in Turbo Pascal. Ik maakte vooral spelletjes, samen met een vriend."
En wanneer kreeg je je eigen computer?
"Rond mijn veertiende, toen begon ik te sleutelen en af en toe anderen met computers te helpen. Via via kreeg ik steeds meer oude computers en hardware. Dat kwam goed uit voor reparaties en daardoor kon ik ook meer experimenteren. Ik kreeg zo bijvoorbeeld twee oude 3com-netwerkkaarten en kocht een coaxkabel. Toen had ik twee Windows 3.11-computers in een netwerk draaien met gedeelde harde schijven."
Wat is er zo leuk aan dat knutselen?
"Ik ben niet zo materialistisch ingesteld en hoef niet het nieuwste van het nieuwste. Ik vind het juist leuk om computers die ik kreeg, op te knappen en te upgraden. Zo ontdekte ik bijvoorbeeld dat je met een klokkristal uit een oude videokaart een 486SX-processor kon overklokken van 25 naar 33MHz. Het lukte, maar uiteindelijk brandde de processor door, want ik had de koeling niet verbeterd."
Heb je dan niet het gevoel dat je iets mist als er een interessant nieuw product uit is?
"Nee, ik ben meer van 'goed is goed genoeg' en koop liever één keer iets goeds, waar ik dan het maximale uithaal. Zo heb ik met mijn vorige laptop, een IBM Thinkpad X200S met zuinige processor, meer dan acht jaar gedaan. Hij werkte nog steeds prima, hoewel ik een paar keer de accu vervangen heb, totdat uiteindelijk het accucircuit definitief de geest gaf. Mijn audioworkstation is nog steeds een dual Xeon Skulltrail-systeem uit 2009, maar dat is nu wel aan vervanging toe. Ik was ook vrij laat met smartphones; dit is m'n derde pas en deze keer ben ik gegaan voor degelijker dan een topmodel."
Michiel van Tol
Nickname
Squee
Herkomst Nickname
Van Magic the Gathering. Squee gekozen toen ik in '98 een naam voor een MUD-personage moest hebben. Deze is als online alias aan mij blijven hangen en ben ik later ook als artiestennaam gaan gebruiken.
Woonplaats
Cambridge, Verenigd Koninrijk
Hobby's
Cubaanse salsa, drum'n'bass (dj), oude DOS-games, snooker
Geboortedatum
15 november 1979
Op Tweakers sinds
Ergens 1999, maar pas op 26 november 2000 geregistreerd
Favoriete onderdelen T.net
Frontpage
Studie
Doctoraal technische informatica (2006) + PhD aan de Computer Systems Architecture-groep (2013), beide UvA
Beroep
Staff research engineer bij Arm Research in de Architectuur-groep
Smartphone
Sony Xperia X Compact
Computer
Lenovo ThinkPad Yoga X1 (gen2)
DAW: Skulltrail 2xE5420 Xeon, 32GB (wellicht eens vervangen door een Rome)
Gameconsole
Geef mij maar een toetsenbord en muis
Website
Soundcloud.com/squee
Ben je ook tijdens je studietijd bezig gebleven met computers?
"Tijdens mijn eerste studiejaren hadden we op de universiteit nog Sun Sparc-stations in een multiuseromgeving. Dat vond ik erg interessant, want Solaris/Unix was zo anders dan ik gewend was. Ik ben toen thuis RedHat 6 gaan gebruiken om met Linux te experimenteren. In die tijd ben ik ook samen met een vriend computers gaan beheren op onze oude basisschool. Daar was veel oude troep in gebruik, dus de uitdaging was om daar het beste van te maken. Later zijn we in de avonduren de werk- plekken van een instituut aan de universiteit gaan beheren, wat we hebben uitgebouwd met een mailserver, fileserver en back-upsysteem. Daar heb ik uiteindelijk negen jaar gewerkt, naast mijn studie en deels mijn PhD."
Speelde Tweakers in die tijd ook een rol?
"Zeker, ik ben sinds 1999 actief op de site en dan vooral op de frontpage. Vroeger spendeerde ik nog wel tijd in het non-Windows OS-forum, waar gebruikers elkaar hielpen. Ook heb ik door de jaren heen wel wat hardware gekocht en verkocht via Vraag & Aanbod. Toen ik mijn verzameling computers ging opruimen, heb ik daar mijn NeXT, SGI Indy en veel Sparc- en Apple-hardware aangeboden. Ik deed het liever via Tweakers dan via Marktplaats om er zeker van te zijn dat het bij een liefhebber terecht zou komen, soms voor weinig, of voor een toetsenbord of reep chocolade bijvoorbeeld."
Had je wel genoeg ruimte voor al die computers en hardware?
"Het was op een gegeven moment aardig uit de hand gelopen; ik denk dat ik toen rond de vijftig systemen had staan. Ik was, omdat ik als enig kind ben opgegroeid in Amsterdam en daar ook ging studeren, bij mijn ouders blijven wonen en had daarom veel ruimte. Mijn familie woont al in dat huis sinds 1940, toen mijn grootouders er introkken, dus ik had ook weinig reden om uit huis te gaan. Wat meespeelde was dat mijn vader na een lang ziektebed in 2008 overleed, toen ik net aan mijn PhD was begonnen. Ik ben na die moeilijke periode begonnen met opruimen en wist ook eindelijk een eigen woning in Amsterdam te bemachtigen."
Na je PhD aan de UvA ben je meteen in Amerika gaan werken. Hoe kwam dat?
“Wat daar zeker aan heeft bijgedragen, is dat ik tijdens mijn PhD twee awards van Intel heb gekregen; dat staat erg mooi op je cv. Rond 2010 vroeg Intel de academische community om voorstellen te schrijven voor zijn Single-chip Cloud Computer: een 48-coreresearch-chip. Intel wilde onderzoeken wat voor nuttige toepassingen er waren voor chips met heel veel kernen. Ik was in mijn onderzoek op de UvA bezig met parallelle architecturen, systemen en runtimes, dus dat sloot daar mooi op aan.
Rond dezelfde tijd was de universiteit nieuwe systemen aan het evalueren voor het volgende computercluster. We kregen een paar weken een Sun Sparc T3-4-systeem op proef. Dat was een nieuw bètamodel in de Niagara-lijn, met veel cores, veel geheugen en veel threads per core. Omdat ik al ervaring met Sparc en een fascinatie met het systeem had, heb ik een uitgebreid verslag met mijn bevindingen gestuurd naar onze contactpersoon bij Oracle, dat net Sun had overgenomen. Een jaar later kregen we een opvolger van dat systeem op proef en gebruikte ik de tests die ik eerder voor het vorige systeem had geschreven, en stuurde opnieuw mijn feedback. Ik was onder de indruk van de vooruitgang in prestaties en van de combinatie van een out-of-ordercore met veel threads. Tegen het einde van mijn PhD kwam het via deze connecties tot een sollicitatie en benaderde de Unix Solaris-organisatie mij. Ze hadden mijn cv gezien, inclusief de awards van Intel, en Sparc was inmiddels bezig met nog grotere systemen met duizenden hardwarethreads. Of ik een paar dagen later kon langskomen in Silicon Valley."
En daar boden ze je gelijk een baan aan?
"Kort gezegd: ja. Na een informele afspraak met mijn Nederlandse contactpersoon van Oracle volgde anderhalve dag vol gesprekken waarin ik de kans kreeg om behalve met Solaris, ook met de Sparc-organisatie te praten. Ze waren onder de indruk van mijn brede kennis van systeembeheer, processorarchitectuur en besturingssystemen. Tegelijkertijd heb ik hen wat kritische vragen kunnen stellen, zoals over wat er was gebeurd met de Sparc Rock-processor, die nooit is uitgekomen. Voor mij was het een droombaan, gezien mijn fascinatie met Sun, Sparc en Solaris uit mijn studietijd."
Heb je er lang over moeten nadenken? Je moest er wel voor naar de andere kant van de wereld verhuizen.
"Ja, er was ook twijfel. Het salaris was mooi, met zes cijfers, maar ik had geen idee van de kosten, zoals die voor huisvesting, levens- onderhoud en belastingen. Bovendien had ik geen rijbewijs en dat heb je echt wel nodig in Amerika als je ergens wilt komen; het openbaar vervoer is daar rampzalig vergeleken met Nederland. Ik heb geïnformeerd naar de mogelijkheden om vanuit Nederland te kunnen werken. Voor de softwarekant, Solaris, kon dat op de langere termijn, maar voor Sparc kon dat niet. In de VS kon ik meewerken aan toekomstige chipontwerpen en dat sprak mij zeer aan. Binnen mijn vakgebied was dit toch wel zo’n beetje het hoogste wat ik kon bereiken, dus ja."
Wat komt er kijken bij zo’n verhuizing?
"Heel wat. Er is een visaquotum voor knowledge workers, dus ik moest wachten tot oktober en het was toen januari. In de tussentijd had ik geen recht op een uitkering en leefde ik van spaargeld dat ik had opgebouwd in de tijd dat ik bij m'n ouders woonde. Ik ben in die tijd rijlessen gaan nemen en was onbetaald gastonderzoeker bij de universiteit. Bij aankomst in de VS stond Oracle en Sun er een huurauto klaar en kreeg ik twee maanden een tijdelijke woning. Mijn huisraad arriveerde per container. Ook was er een 'relocation agent', die me hielp met bepaalde dingen, zoals het regelen van de verhuizer, een bankrekening en het bestellen van een eigen auto."
Heb je daar een mooie tijd gehad?
"Zeker. Ik heb het hele Sparc-team leren kennen en daar heerste een heel prettige werksfeer. Toch heb ik na twee jaar besloten om terug te gaan. Ik miste Amsterdam en Nederland, en vooral de Europese mentaliteit. Zo'n transfer was niet gebruikelijk, maar omdat ik mezelf bewezen had - ik word zelfs vermeld in het dankwoord van de laatste twee edities van de publieke Sparc-architectuurspecificatie - wilden mijn leidinggevenden wel een uitzondering maken."
:strip_exif()/i/2003769394.jpeg?f=imagenormal)
Je ging toen in Nederland werken, maar je team zat in Californië. Hoe heb je dat aangepakt? "Aanvankelijk ging ik werken in een open werkruimte in Utrecht, maar dat was niet praktisch, vanwege de hooggevoelige, geheime informatie over toekomstige chips. Ik had geen directe collega's in Nederland en heb dus mijn werkstijl een beetje moeten aanpassen door bijvoorbeeld regelmatig 's avonds te werken vanwege het tijdsverschil met Californië. Maar alleen thuiswerken is niets voor mij. Behalve in Utrecht kon ik ook in een klein kantoor van Oracle in Almere terecht, waar ik een paar mensen kende."
Oracle en Sun
In 2017 rommelde het bij de voormalige Sun-divisies van Oracle. Volgens geruchten zag Oracle geen toekomst meer in Sparc en Solaris. Op vrijdag 1 september van dat jaar verschenen veel anonieme berichten online waaruit bleek dat het bedrijf de divisies grotendeels ontmantelde, met duizenden ontslagen als gevolg. De berichten over de reorganisatie komen op een moment dat de Sparc M8-processor gereed zou zijn voor productie. De ontslagronde zou betekenen dat het jarenlange werk van Michiel aan wat de Sparc M9 had moeten worden, grotendeels voor niets is geweest. Oracle heeft zelf officieel niets bekendgemaakt over de reorganisatie, maar spreekt sinds 2017 ook nauwelijks meer over zijn Sparc- en Solaris-aanbod. Michiel mag van zijn huidige werkgever niet over deze periode spreken.
Je kwam uiteindelijk bij Arm terecht en bent naar Cambridge verhuisd. Hoe ging dat?
"Ik heb met diverse partijen gepraat, maar voor bijvoorbeeld Apple of AMD had ik weer naar Amerika gemoeten. Het team van Arm Research deed exact wat ik interessant vind: onderzoek aan chiparchitectuur om betere en snellere processors te ontwikkelen. En Cambridge is relatief dichtbij en heel Europees. Ik voel me daar ook veel meer thuis dan in Silicon Valley."
In januari 2018 kwamen Meltdown en Spectre aan het licht, die kwetsbaarheden in moderne processors van Intel, en in het geval van Spectre ook AMD en Arm blootlegden. Jij reageerde daar in de berichtgeving op Tweakers uitgebreid op, wat door lezers zeer werd gewaardeerd.
"Het viel exact tussen de overgang van Oracle naar Arm en doordat ik wat meer tijd dan gemiddeld had, heb ik me er flink in verdiept. De kwetsbaarheden maken het mogelijk om geheugen uit te lezen van de kernel en van andere processen. Dat moet eigenlijk niet kunnen vanwege geheugenisolatie, maar beide exploits maken gebruik van het observeren van neveneffecten van speculatieve executie: het berekenen van een resultaat voordat het nodig is. Dat is een standaardeigenschap van microarchitecturen met out-of-orderprocessors."
Hoe werkt dit globaal?
"Speculatieve executie gebeurt als de processor denkt bepaalde instructies te moeten uitvoeren, maar dit hangt af van een eerdere instructie waarvan het resultaat nog niet bekend is. Op architectureel niveau is dit gedrag niet direct zichtbaar, maar wel wenselijk, want het versnelt het programma. De Meltdown-aanval is gebaseerd op een stuk code binnen de controle van de aanvaller, die met speculatieve instructies alle data van de kernel kan blootleggen en ook vaak van alle andere processen. Spectre is een nog algemener probleem, omdat deze methode op een geavanceerdere manier informatie weet los te peuteren uit andere processen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door de gedeelde branch predictor en branch target buffer aan te vallen. Dit zijn standaardcomponenten die in zowat alle moderne processoren voorkomen. Ik denk niet dat dit door een slordigheid in de microarchitectuur komt, maar dat oprecht geloofd werd dat er geen nuttige informatie kon worden gehaald uit de neveneffecten van speculatieve executie."
Ben je nog steeds af en toe aan het tweaken?
"Ik heb nog steeds wat Sparc-stations, twee klassieke Macs, onze eerste 286, en een DEC Alpha. Een Sparc is uit 1992, voorheen machine OW17 van de practicumzaal in de UvA, en ik heb deze onlangs weer werkend gekregen met een oud Sun-flatscreen. Hij heeft slechts een 50MHz-processortje, maar ik gebruikte hem nog steeds als irc-terminal om voor een online drum'n'bassradiostation te draaien. Ik maak muziek in Cubase en heb vroeger als dj opgetreden in Tivoli, Paradiso en Nighttown. Omdat meer
mensen de artiestennaam Squee gebruiken, heb ik mijzelf daar later omgedoopt tot Dr. Squee. Ik heb nu immers mijn doctoraat."
Dit artikel verscheen in oktober 2019 in Tweakers Magazine.
Tweakers-community
Deze zomer publiceert Tweakers een reeks interviews die eerder in het Tweakers Magazine zijn verschenen. Ieder weekend lees je een interview met een van onze communityleden. Meer artikelen over projecten van tweakers vind je via de tag Tweakers Community. Wil je zelf iets bijdragen, of iemand uit de community voordragen om in de schijnwerpers te zetten? Tip de redactie op het Forum.