Inleiding
In 2004 bracht Sony de eerste e-reader met een scherm van elektronische inkt op de markt voor consumenten. Philips was verantwoordelijk voor het 6"-scherm en gebruikte daarvoor techniek van E Ink. In de beginjaren bracht Sony veel modellen uit, maar in 2014 stopte het elektronicabedrijf met het maken van e-readers voor consumenten. De elektronicagigant zag niet genoeg interesse voor de e-readers. Samsung kwam blijkbaar tot dezelfde conclusie, want opvolgers voor de twee in 2010 aangekondigde e‑readers zijn nooit verschenen.
Inmiddels is de eerste e-reader dertien jaar oud en is de markt behoorlijk veranderd. Er zijn twee grote spelers overgebleven: Amazon met zijn Kindle-modellen en Kobo met zijn Aura-serie. Daarnaast is er nog een aantal alternatieven, waarvan PocketBook in de Benelux een van de bekendste is. Wie nu in de markt is voor een e-reader, heeft niet heel veel keus, maar er zijn wel duidelijke verschillen. Niet zozeer in de hardware, want de techniek van E Ink is nog steeds terug te vinden in vrijwel elke e-reader, maar de software en achterliggende ecosystemen lopen sterk uiteen.
In deze round-up bespreken we vier modellen tot 150 euro, die allemaal voorzien zijn van schermverlichting: de Kobo Aura, Kindle Paperwhite, PocketBook Touch HD en Icarus New Illumina.
/i/2001567811.jpeg?f=imagearticlefull)
Vlnr: Kobo Aura, PocketBook Touch HD, Icarus New Illumina, Kindle Paperwhite
Model |
Kindle Paperwhite |
Kobo Aura 2nd Edition |
PocketBook Touch HD |
Icarus New Illumina |
Scherm |
6" |
6" |
6" |
6" |
Resolutie |
1430x1080 |
1024x768 |
1448x1072 |
1024x768 |
Pixeldichtheid |
300ppi |
213ppi |
300dpi |
213ppi |
Schermverlichting |
Ja |
Ja |
Ja |
Ja |
Processor |
1GHz |
1GHz |
1GHz |
1GHz-dualcore, 2x ARM Cortex-A9 |
Ram |
512MB |
512MB |
512MB |
512MB |
Opslag |
4GB |
4GB |
8GB |
8GB |
Audio |
Nee |
Nee |
Ja |
Ja |
Afmetingen |
169x117x9,1mm |
159x113x8,5mm |
175x,113,5x9mm |
118x168x9mm |
Gewicht |
205g |
180g |
180g |
197g |
Software |
Eigen systeem |
Eigen systeem |
Eigen systeem |
Android 4.2 |
Prijs |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
Onbekend |
Praktijkvergelijking
Alle e-readers in deze round-up gebruiken een 6"-scherm van elektronische inkt dat afkomstig is van E Ink. Het gaat om schermen van de Carta-generatie, die voor het eerst in 2013 werden geïntroduceerd. Voor alle modellen geldt dat de schermen een verversingssnelheid van 450ms hebben en zestien grijstinten kunnen weergeven. Het verschil zit in de pixeldichtheid; het reguliere Carta-scherm heeft een pixeldichtheid van 212ppi, terwijl de Carta HD-variant 300ppi toont.
Met de Carta-generatie van E Ink-schermen deed ook de Regal-technologie zijn intrede. Die maakt het mogelijk om inhoud op een pagina te verversen zonder de hele pagina opnieuw te laden. Bij e-readers die dit niet ondersteunen, knippert het scherm bij het omslaan van iedere pagina. Dat is echter al jaren niet meer gangbaar in e-readers.
Schermverlichting
Schermen van elektronische inkt hebben geen backlight en bij e-readers bestaat de schermverlichting dan ook uit leds die in de rand zijn geplaatst en hun licht boven op het schermpaneel laten schijnen. Een light guide, een doorzichtige laag boven op het scherm, moet het licht spreiden.
Om te kijken naar de uniformiteit en kleurtemperatuur van de schermverlichting, hebben we de e-readers op een rij gezet in een volledig verduisterde ruimte en een foto gemaakt terwijl de helderheid bij alle readers op de hoogste stand stond. We maakten de foto met een witbalans van 5500 kelvin, gelijk aan daglicht, om zo de kleurafwijkingen te kunnen zien.
Vlnr: Icarus New Illumina, Kobo Aura, Kindle Paperwhite, PocketBook Touch HD
Op de foto is te zien dat de Kobo Aura en de PocketBook Touch HD de neutraalste verlichting hebben. Het scherm van de Icarus New Illumina wordt iets te blauw weergegeven en bij de Kindle is wat meer rood zichtbaar. In de praktijk oogt de schermverlichting van alle e-readers behoorlijk egaal. Wel is bij de meeste e-readers, als je goed kijkt, te zien dat de leds aan de onderkant zitten. Om dat beter zichtbaar te maken, hebben we de foto bewerkt en het contrast flink verhoogd. Daardoor worden de afwijkingen in kleur en uniformiteit duidelijker zichtbaar.
Vlnr: Icarus New Illumina, Kobo Aura, Kindle Paperwhite, PocketBook Touch HD
Op de bewerkte foto is de positie van de leds iets duidelijker te zien. Nu valt ook op dat bij de Icarus de leds aan de bovenkant zijn geplaatst. In de praktijk zijn de kleurafwijking en het verschil in uniformiteit overigens niet zo duidelijk te zien als op deze foto.
Vlnr: Icarus New Illumina, Kobo Aura, Kindle Paperwhite, PocketBook Touch HD
Als je onder een hoek naar het scherm van de e-readers kijkt, zie je duidelijker waar de leds zitten en hoeveel het er zijn. Bij de Icarus Illumina is dat het minst duidelijk te zien, omdat deze nog een laag over het scherm heeft liggen die het licht wat diffuser lijkt te maken. Toch kunnen we zien dat er acht leds zijn geplaatst. Bij de Kobo Aura en de PocketBook Touch HD zijn dat er vijf, terwijl de Kindle Paperwhite het met vier leds moet stellen.
Minimale helderheid
Bij apparaten als smartphones en tablets is een hoge maximale helderheid gewenst, zodat je ook bij fel zonlicht nog wat kunt zien op het scherm. Bij e-readers heb je juist geen felle verlichting nodig, omdat je het kunstmatige licht alleen in donkere omstandigheden hoeft in te schakelen. Juist een lage minimale helderheid is dan gewenst, zodat je in het donker niet verblind wordt door je e-reader. Om de minimale helderheid in de praktijk te vergelijken, hebben we een foto gemaakt waar bij de e-readers allemaal op hun minimale helderheidsniveau zijn ingesteld. Zo wordt het relatieve verschil goed zichtbaar.
Minimale helderheid
Vlnr: Icarus New Illumina, Kobo Aura, Kindle Paperwhite, PocketBook Touch HD
Het scherm van de New Illumina scoort slecht, want met de helderheid ingesteld op het minimum is het veel feller dan dat van de andere e-readers. Het is geen verblindende hoeveelheid licht, maar in een volledig verduisterde ruimte zouden we het wenselijk vinden om de verlichting nog wat zachter te kunnen zetten.
Aan de foto te zien is het alsof de verlichting van de Kindle Paperwhite uitstaat, maar dat is niet het geval. De minimale helderheid is echter zo laag dat je het scherm zelfs in volledige duisternis vrijwel niet kunt aflezen. Amazon slaat hierin wellicht een beetje door, maar je kunt uiteraard de helderheid naar wens opschroeven, tot je de letters wel kunt onderscheiden. Ook bij de Kobo Aura en de PocketBook kan de verlichting flink teruggedraaid worden. In de laagste standen is de tekst nog net afleesbaar. Overigens is de schermverlichting van alle vier de e-readers ook volledig uit te schakelen.
Accuduur in de praktijk
E-readers hebben vanwege hun schermtype een zeer lange accuduur. Fabrikanten claimen weken of maanden leestijd. Daarbij gaan ze uit van een aantal uren of pagina's lezen per dag. Vanwege de lange accuduur zijn die claims lastig te staven; een grondige accutest met e-readers zou weken of maanden duren.
Wat we in de praktijk bij alle e-readers merkten, is dat de accu sneller leeg gaat als je wifi laat aanstaan in combinatie met functies als automatisch synchroniseren. Ook als de e-readers overschakelen naar hun slaapstand, blijven ze meer gebruiken met wifi en synchronisatieopties aan. Om dat te staven hebben we alle e-readers volledig opgeladen, verbonden met wifi, updates en synchronisatieopties aangezet, en ze vervolgens een aantal dagen laten liggen. Alle e-readers schakelden daarbij over naar een slaapstand, maar werden niet volledig uitgeschakeld.
De Icarus New Illumina die op Android draait, scoort veruit het slechtst. Na zeventig uur nietsdoen was het accupercentage gedaald naar 63 procent. De PocketBook Touch HD had na diezelfde tijd 77 procent over. Van de Kindle Paperwhite is geen accupercentage af te lezen, dus moesten we ons baseren op het icoontje dat de acculading weergeeft. Naar schatting was er nog 86 tot 89 procent over. De Kobo Aura doet het nog iets beter, het accupercentage daalde in het tijdsbestek van zeventig uur naar 91 procent.
Kobo Aura Edition 2
Kobo's Aura Edition 2 werd in augustus 2016 op de markt gebracht. Het is een 6"-model met een E Ink Carta-scherm met een resolutie van 1024x768 pixels, goed voor een pixeldichtheid van 212ppi. Daarmee zijn de resolutie en pixeldichtheid lager dan bij de Kindle Paperwhite en PocketBook Touch HD. Met een prijs van zo'n honderdtwintig euro is de Aura echter ook wat goedkoper.
Als je de Kobo Aura voor het eerst start, krijg je meteen de vraag om in te loggen op een wifinetwerk en vervolgens moet je je met een account aanmelden. Dat kan met verschillende accounts, bijvoorbeeld van Kobo of Bol.com, maar ook met Facebook of Google. Het is niet mogelijk om de e-reader in gebruik te nemen zonder een keer in te loggen en het apparaat te initialiseren. Daarna is het wel mogelijk om de Aura te gebruiken zonder account en zonder internet. Je kunt boeken via usb op de e-reader zetten en ook firmware-upgrades op die manier doorvoeren.
Er is 4GB opslagruimte aanwezig en dat is niet uitbreidbaar. Welke soc Kobo precies gebruikt in de Aura, is niet duidelijk, maar het zou gaan om een 1GHz-exemplaar dat wordt bijgestaan door 512MB ram. De hardware is in ieder geval voldoende om de e-reader in gebruik vlot te laten werken. Bij het overzetten van bestanden van de computer naar de e-reader is de Aura echter geen snelheidswonder. Dat gaat met ongeveer 3MB/s.
Behuizing en bediening
Op de achterkant van de Aura zit een ribbelachtige structuur, gemaakt van stevig rubber. Dat is prettig als je de e-reader met één hand vasthoudt. Je kunt hem op je hand laten rusten zonder dat hij wegglijdt. Los van de aan-uitknop aan de achterkant, die je ook gebruikt om de e-reader uit de slaapstand te ontwaken, heeft de Aura geen fysieke bedieningsknoppen.
Bladeren kan alleen door op het scherm te drukken of te vegen. Bij de leesinstellingen kun je zelf aangeven op welk gedeelte van het scherm je moet drukken voor het bladeren en het oproepen van het leesmenu. De schermverlichting kan worden aangepast door links op het scherm omhoog en omlaag te vegen, maar in de praktijk werkt dat niet altijd goed. Vaak wordt dan ook de bladzijde omgeslagen of plots ingezoomd, of verandert het verlichtingsniveau niet. Makkelijker is het om het verlichtingsicoontje boven aan de pagina aan te tikken, waarna er een slider tevoorschijn komt om het licht in te stellen.
Scherm en verlichting
Anno 2017 is een pixeldichtheid van 212ppi niet erg hoog. Veel smartphones hebben een scherm met een hogere pixeldichtheid en kunnen letters dus scherper weergeven. Toch is het lezen van een boek op de Aura prettiger dan op een lcd of oledscherm, hoewel de letters minder scherp zijn. Alleen als je graag veel informatie op het scherm toont en dus een erg klein lettertype gebruikt, is de lagere pixeldichtheid merkbaar nadelig. Leg je de Aura naast een e-reader met een scherper scherm, dan is het verschil ook zichtbaar. Ben je eenmaal een boek aan het lezen, dan zul je je waarschijnlijk niet storen aan de lagere resolutie.
Bij de leesinstellingen kun je aangeven hoe vaak het scherm ververst moet worden. Standaard staat dit op verversen na zes pagina's. Dat betekent dat je het scherm na vijf keer bladeren even zwart ziet worden. Op alle andere momenten gebeurt dat niet en worden alleen de letters ververst. Bij het lezen van een aantal epubs zagen we soms paginanummers door de tekst heen lopen. Dat bleek op te lossen door het vinkje bij 'Adobe Epub nummering tonen' uit te zetten in de leesinstellingen.
De schermverlichting bestaat uit vijf leds en kan goed omlaag worden gebracht, zodat je ook in een volledig verduisterde ruimte kunt lezen zonder dat het licht te fel is.
Lettertypes en tekstinstellingen
Op de Aura zijn elf lettertypes geïnstalleerd. Als je de lijst met beschikbare fonts oproept, zie je gelijk een preview doordat de desbetreffende fonts ook in hun eigen opmaak worden weergegeven. Daarnaast kun je kiezen voor geavanceerde opties, waarbij je de dikte en scherpte van het gekozen lettertype nog kunt aanpassen. Kobo biedt daarmee veel mogelijkheden voor het finetunen van tekst. Ook heb je veel vrijheid bij het instellen van lettergrootte, marges en regelafstanden. Dat gaat met schuifjes die veel standen hebben en dus een hoge precisie bieden.
Het toevoegen van andere lettertypes is eenvoudig, mits het gaat om TrueType Fonts. Deze voeg je toe door in de hoofdmap van de Aura een map te maken met de naam 'fonts' en de tff-bestanden daarin te plaatsen. Om de nieuwe fonts in gebruik te nemen moet je de e-reader eerst herstarten. Via deze weg kun je bijvoorbeeld Literata en Bookerly toevoegen. Dat zijn fonts die respectievelijk door Google en Amazon specifiek voor het lezen van e-books zijn gemaakt.
Hinderlijk is dat Kobo geen optie biedt om woordafbrekingen uit te schakelen. Om de tekst op een pagina uit te vullen, breekt de e-reader woorden automatisch af. Dat is niet per se vervelend, maar soms levert dat situaties op waarin veel woorden op een pagina afgebroken worden en dat kan de leeservaring storen. Wil je dat niet, dan zul je de e-books met omwegen zelf moeten aanpassen voordat je ze op de Aura zet.
Overigens heb je niet met ieder e-book last van woordafbrekingen. Bij sommige boeken zagen we helemaal geen afbrekingen, vermoedelijk zijn die door de uitgever al uitgeschakeld in het bestand. Ook zagen we het fenomeen niet optreden als we de tekst links lieten uitlijnen. De woordbrekingen komen echter veel voor als je de tekst laat uitvullen.
Interface en mogelijkheden
Het startscherm van de Aura toont bovenaan vier boeken die op dat moment gelezen worden. Daaronder staat een verwijzing naar Mijn Boeken en onder aan het scherm staat een link naar de Kobo-winkel en de handleiding. De interface is volledig gericht op het lezen van boeken, veel andere functionaliteit is er niet. De interface is daardoor overzichtelijk en eenvoudig in gebruik.
Ga je naar het instellingenmenu, dan vind je een optie bètafuncties. Op dit moment staat daar enkel een browser in met basale functionaliteit. Je kunt uiteraard pagina's bezoeken, verder kun je favorieten aanmaken en artikelen opslaan in Pocket. Als je Pocket gebruikt op andere apparaten, kun je opgeslagen artikelen ook terugvinden op je Kobo-e-reader onder het kopje Mijn Artikelen in het menu. Verder staat in dat menu een pagina Activiteit, waar leesstatistieken zoals tijd en snelheid worden bijgehouden.
Bestandsformaten
Hoewel Kobo is geïntegreerd met de boekenwinkel van Bol.com, is de e-reader verder niet dichtgetimmerd. Je zit geenszins vast aan de boekenwinkel. Het toevoegen van boeken uit andere bronnen is eenvoudig, al moet je de Aura daarvoor wel aan een computer koppelen. Een manier om draadloos te synchroniseren is er niet.
E-books zonder drm voeg je toe door ze in de rootdirectory neer te zetten. Alle populaire bestandsformaten zoals epub, mobi en pdf worden probleemloos herkend. E-books die van drm zijn voorzien, moeten eerst met Adobe Digital Editions bewerkt worden, voordat ze op de Kobo te lezen zijn. Kobo geeft daarover uitleg op zijn website.
Samengevat
De Kobo Aura Edition 2 is een prima e-reader die waar biedt voor zijn geld. Het 6"-scherm is met een pixeldichtheid van 212ppi niet het allerscherpste, maar in de praktijk is lezen op de Aura prettig. Ook de verlichting van het scherm is prima. Het ecosysteem is niet dichtgetimmerd, je kunt daardoor makkelijk eigen boeken of fonts toevoegen. Ook zijn de instelopties voor de meegeleverde lettertypes erg uitgebreid. Veel extra's heeft de Aura verder niet, maar op een apparaat dat primair bedoeld is voor het lezen van e-books is dat geen nadeel.
Eindoordeel
Kindle Paperwhite
De Kindle Paperwhite van Amazon kost zo'n 140 euro. Er is ook een model dat een paar tientjes goedkoper is en waarbij advertenties worden getoond op het scherm in de slaapstand, maar de Duitse Amazon-website levert die versie niet naar andere landen.
De recentste versie van de Paperwhite werd in 2015 geïntroduceerd. In 2016 bracht Amazon het model opnieuw uit in een witte variant, maar de hardware is gelijk. In de e-reader zitten een 1GHz-processor, 512MB ram en 4GB opslagruimte. Dat is ook meteen de maximale opslagruimte, want uitbreiden met een geheugenkaartje is niet mogelijk. Het 6"-scherm is een E Ink Carta HD-variant met een resolutie van 1080x1430 pixels. Dat is goed voor een pixeldichtheid van 300ppi en daarmee behoort de Kindle tot de e-readers met de scherpste schermen.
Behuizing en bediening
Met een gewicht van 205 gram is de Paperwhite 25 gram zwaarder dan de Kobo Aura en PocketBook Touch HD uit deze round-up. Dat is een klein verschil, wat je niet echt merkt in de praktijk. Wel is de Kindle iets groter dan de compacte Aura. De behuizing is gemaakt van een kunststof die zacht aanvoelt, en daardoor redelijk wat grip geeft. De achterkant heeft een gladde structuur, op het Amazon-logo na.
Fysieke knoppen heeft Amazon achterwege gelaten. Alleen aan de onderkant zit een knopje om de e-reader aan- en uit te zetten en uit de slaapstand te ontwaken. Het scherm ligt een beetje verzonken in de behuizing en de bediening verloopt geheel via aanrakingen. Die bediening werkt intuïtief; je bladert naar links of rechts door te vegen, of de linker- of rechterkant van het scherm aan te raken. Je kunt met een knijpbeweging de grootte van het lettertype aanpassen.
Druk je aan de bovenkant van het scherm, dan krijg je een menubalk te zien vanwaaruit je onder andere instellingen kunt benaderen en de verlichting kunt regelen. Een veeg van onder naar boven levert een slider op, waarmee je snel door een boek kunt bladeren.
/i/2001567531.jpeg?f=imagenormal)
Scherm en verlichting
Zoals gezegd heeft het scherm een pixeldichtheid van 300ppi en dat maakt letters op de Kindle Paperwhite haarscherp. De weergave van tekst is iets scherper dan bij de Kobo Aura en Icarus New Illumina. Dat zie je vooral als je voor een klein lettertype kiest, doordat kleine details beter worden weergegeven. Bij grotere lettertypen is het verschil minder duidelijk.
Het is niet mogelijk om in te stellen hoe vaak de pagina wordt ververst. Je kunt wel aanzetten dat het scherm bij iedere omslag wordt ververst. Standaard staat dit uit en dan lijkt de Kindle enkel te verversen als er bijvoorbeeld een plaatje in beeld is. In de praktijk werkt dat prima.
De schermverlichting bestaat uit vier leds onder in het scherm en kan in 24 stappen ingesteld worden. In de minimalehelderheidsstand zie je vrijwel niets, ook niet in het donker. Je hoeft dus niet te vrezen dat je 's nachts verblind wordt door het scherm.
Lettertypes en tekstinstellingen
Op de Kindle Paperwhite treffen we tien lettertypes aan. De lettergrootte is beperkt in te stellen, in acht verschillende groottes. Bij de vijfde stap zijn de letters al erg groot; vermoedelijk zijn er niet veel mensen die de nog grotere letters gebruiken. Het is niet mogelijk om bijvoorbeeld de dikte van de letters aan te passen. Ook voor de regelafstand en marges zijn de opties beperkt, je hebt daarbij keuze uit drie standen. Het zal voor de meeste gebruikers niet moeilijk zijn om instellingen te vinden die prettig lezen, maar toch zijn de instelmogelijkheden behoorlijk beperkt ten opzichte van de andere e-readers.
Het toevoegen van andere lettertypes wordt officieel niet ondersteund. Bij de vorige versie van de Paperwhite was het vrij eenvoudig om dat toch te doen, door fonts in een map op de e-reader te zetten. Bij de recentste versie heeft Amazon dat lastiger gemaakt. Het is alleen nog mogelijk om andere fonts toe te voegen door deze met software als Calibre in een e-book te integreren. Dat moet dus voor ieder boek individueel gedaan worden.
Bestandsformaten
Kindle-readers hebben een vergaande integratie met de online boekenwinkel van Amazon. Als je op de e-reader inlogt met je Amazon-account, kun je terecht in de boekenwinkel of eerder aangeschafte e-books op het apparaat zetten. Amazon levert zijn e-books in zijn eigen Kindle-bestansformaten: azw3 en azw. Dat zijn varianten van het mobiformaat. Helemaal gesloten zijn Kindle-readers niet. Je kunt er ook boeken uit andere bronnen op zetten, al is daar vaak een omweg voor nodig, omdat het populaire epubformaat niet wordt ondersteund. Dergelijke bestanden moet je eerst omzetten in het mobiformaat. Dat kan bijvoorbeeld met software als Calibre.
Boeken uit andere bronnen zijn draadloos op de Kindle te zetten door ze als bijlage te e-mailen naar het @kindle.com-adres dat bij ieder Amazon-account hoort. Bestanden die naar dit adres gemaild worden door vertrouwde afzenders, worden automatisch gedownload door de Kindle als deze een internetverbinding heeft. Bij je Amazon-accountinstellingen kun je vertrouwde e-mailadressen bewerken. Standaard is dat alleen het e-mailadres van je Amazon-account.
Naast mobi- en azw-bestanden is het ook mogelijk om pdf's, tekstdocumenten en plaatjes naar Kindle-readers te e-mailen. Pdf-bestanden kunnen daarbij ook omgezet worden in een Kindle-formaat, waarna het mogelijk is om de lettergrootte aan te passen en notities toe te voegen. Dat doe je door een pdf-bestand te e-mailen en in het onderwerp 'convert' te zetten. De ondersteunde bestanden kunnen ook via usb op de Kindle gezet worden.
Interface en mogelijkheden
Het besturingssysteem van de Kindle-e-readers is eenvoudig en primair bedoeld om boeken te lezen. Het startscherm laat standaard drie covers van boeken zien en daaronder staat een lijst met door Amazon aanbevolen boeken. Het is ook mogelijk om voor een lijstweergave te kiezen, maar uitgebreide details, zoals bestandstype en -grootte, zie je daar niet.
Kindle-readers beschikken over Amazons X-Ray-functie, waarmee je van een boek een samenvatting kunt oproepen van personages, plaatsen en onderwerpen. Dat kan handig zijn als je verschillende boeken tegelijk leest, of een boek een lange tijd hebt laten liggen. Je kunt zo snel zien waar een boek precies over gaat en wie de personages zijn. X-Ray werkt overigens niet voor alle boeken die je zelf op de Kindle zet, al zijn er wel manieren om ondersteuning voor de functionaliteit toe te voegen aan bestanden bij het converteren met een programma als Calibre.
Verder heeft Amazon zijn e-readers voorzien van Wordwise, waarmee je synoniemen en homoniemen kunt oproepen voor een geselecteerd woord. Dat is vooral handig als je een boek leest in een andere taal en je een bepaald woord niet helemaal begrijpt. Ook is het mogelijk om teksten te vertalen; daarvoor gebruikt Amazon de Bing Translator van Microsoft.
Er is integratie met GoodReads, een sociaal netwerk voor boekenlezers. Gebruikers kunnen hier recensies achterlaten en lijsten maken met boeken die ze gelezen hebben of willen lezen. Je kunt in één keer je hele Kindle-collectie importeren op de website. Vervolgens krijg je aan de hand van je bibliotheek suggesties voor andere boeken.
Samengevat
De Amazon Kindle Paperwhite heeft een hoge resolutie, waardoor tekst optimaal wordt weergegeven. Gebruik je de boekenwinkel van Amazon, dan is er niks aan de hand, maar het toevoegen van boeken uit andere bronnen is minder makkelijk vanwege het meer gesloten karakter van het ecosysteem. Het ecosysteem van Amazon is echter wel erg prettig, met een ruim aanbod en extra's die handig kunnen zijn. Als dat je niet tegenstaat, is de Paperwhite een prima keuze. Ook als je besluit om boeken via een andere weg te kopen, kan de Kindle een goede koop zijn vanwege de goede hardware. In alle gevallen zijn de instelopties voor tekstweergave wel een stuk minder uitgebreid dan bij Kobo.
Eindoordeel
PocketBook Touch HD
De PocketBook Touch HD is een e-reader die niet is gekoppeld aan een verkoper van e-books, al heeft de fabrikant wel een samenwerking met BookLand. Het maken van een account of inloggen is echter niet nodig. Je kunt de PocketBook Touch HD desgewenst volledig offline gebruiken. Het besturingssysteem van de e-reader is behoorlijk uitgebreid, maar wel overzichtelijk. Een pluspunt is dat de fabrikant geregeld updates uitbrengt. Ook tijdens het testen kregen we een software-update voorgeschoteld.
In het apparaat zit een E Ink Carta HD-scherm van 6" met een resolutie van 1072x1448 pixels. De behuizing is wat aan de lange kant, door de toevoeging van fysieke knoppen aan de onderkant. De hardware bestaat verder uit een niet nader gespecificeerde 1GHz-processor, 512MB ram en 8GB opslagruimte. Ook is het mogelijk om de opslagruimte uit te breiden met een micro-sd-kaartje.
Behuizing en bediening
Liefhebbers van fysieke knoppen komen aan hun trekken met de Touch HD, maar de hardwarematige uitwerking vinden we niet zo goed. Alle knoppen zitten onderaan, knoppen aan de zijkant vinden we praktischer om te bladeren. Bovendien moet je de knoppen stevig indrukken om ze te activeren en de benodigde hoeveelheid druk is niet bij alle knoppen gelijk. Het is ons enkele malen overkomen dat er niets gebeurde omdat we niet hard genoeg drukten.
De knoppen om te bladeren zitten in het midden en aan de linkerkant is een thuisknop geplaatst, waarmee je terugkeert naar het homescreen. Aan de rechterkant zit een menuknop, waarmee je het instelmenu opent. Het is ook mogelijk om de knoppen langer ingedrukt te houden voor extra functionaliteit. Bijvoorbeeld om tien pagina's vooruit of terug te bladeren. Via de instellingen kun je de functies van alle knoppen wijzigen, of andere acties toewijzen aan het langer ingedrukt houden van de knoppen.
De e-reader is gemaakt van kunststof dat zacht aanvoelt en aan de achterkant is voorzien van ribbeltjes. Daardoor ligt hij lekker in de hand. Ondanks de wat grotere afmetingen is de Touch HD niet zwaarder dan de andere modellen in deze round-up. Wat wel opvalt, is dat het scherm wat dieper in de behuizing verzonken is dan bijvoorbeeld bij de Kobo Aura. Daardoor is het wat lastiger om de delen van het scherm die dicht tegen de rand liggen, aan te raken als je de e-reader met één hand bedient. Dat is geen groot nadeel, maar we merkten het wel in vergelijking met de andere modellen.
Scherm en verlichting
Het 6"-scherm met zijn hoge resolutie toont letters haarscherp, net als bij de Kindle Paperwhite. Het voordeel van de hoge pixeldichtheid komt het meest tot zijn recht bij het bekijken van kleine details, bijvoorbeeld in een pdf die bestaat uit verschillende kolommen en kleine letters. De oriëntatie van het scherm kan aangepast worden, zodat je boeken of pdf's ook in landscape kunt bekijken. Via het menu 'Persoonlijke instellingen' is het mogelijk om in te stellen hoe vaak de pagina volledig ververst wordt tijdens het bladeren. Er is keuze uit 'nooit', 'iedere keer', of om de drie, vijf of tien pagina's.
Bij het lezen van een boek of document is het aanraakscherm in zones verdeeld. Door linksboven te tikken sluit je het boek, rechtsboven tikken resulteert in het plaatsen van een bladwijzer en in het midden tikken brengt het instellingenscherm naar voren. Door de zijkanten of onderste hoeken van het scherm aan te raken kun je bladeren. Dat kan ook met veegbewegingen, of met de fysieke knoppen. Het aanraakscherm maakt gebruik van infrarood om de aanrakingen te registeren. Dat is ook de reden waarom het scherm wat dieper in de behuizing ligt. In de praktijk werkt deze techniek prima en worden aanrakingen goed geregistreerd.
De schermverlichting bestaat uit vijf witte leds en de intensiteit kan nauwkeurig ingesteld worden met een slider. Het is mogelijk om de intensiteit zeer laag te zetten, waardoor je ook in een volledig verduisterde ruimte goed kunt lezen zonder veel 'lichtoverlast' te veroorzaken.
Lettertypes en tekstinstellingen
Over het algemeen zijn de instelopties van de PocketBook Touch HD erg uitgebreid, maar bij het instellen van tekstweergave biedt de e-reader wat minder opties dan de e-readers van Kobo. Je kunt de lettergrootte wel uitgebreid instellen, in dertig verschillende stappen, maar voor het instellen van regelafstanden en marges ben je beperkt tot drie standen.
Er zijn vijftien lettertypes geïnstalleerd op de e-reader. Bij sommige letters kun je ook kiezen voor cursieve of vette weergave. Zelf lettertypes toevoegen kan door de PocketBook aan een pc te koppelen en de gewenste fonts aan de map 'system\fonts\' toe te voegen. In de handleiding wordt die mogelijkheid overigens niet genoemd. In de praktijk blijken in ieder geval ttf-bestanden herkend te worden.
Bestandsformaten
Je kunt bestanden op de e-reader zetten via usb. Alle gangbare bestandsformaten voor e-books en meer worden ondersteund. Van epub, pdf en mobi tot html, docx en rft, en afbeeldingsformaten als jpg, bmp en png. Het interne geheugen van de PocketBook HD is niet erg snel. Het overzetten van grote bestanden kan even duren, want de snelheid is bij de overdracht gemiddeld zo'n 2MB/s.
Er zijn ook verschillende opties om draadloos bestanden op de e-reader te zetten. Bij de eerste keer starten krijg je een Send-to-PocketBook-dienst te zien. Door een e-mailadres in te vullen en een wachtwoord te maken kun je vervolgens bestanden mailen naar de PocketBook. Bestanden worden pas gedownload als je hebt aangegeven dat het e-mailadres van de afzender vertrouwd is. Het is ook mogelijk om een koppeling te maken met Dropbox, of PocketBook Sync. Laatstgenoemde werkt via de online boekenwinkel van BookLand.
Interface en mogelijkheden
In het hoofdscherm van de PocketBook Touch HD worden drie onlangs geopende boeken weergegeven en door te swipen kun je meer boeken zien. Daaronder staan thumbnails die verwijzen naar momenten waarop bestanden zijn toegevoegd. Onderin vind je een snelkoppeling naar de bibliotheek, winkel en browser. Een winkel-app staat eigenlijk niet op de e-reader, want de winkelknop doet niet meer dan de browser openen en je doorsturen naar de website van BookLand.
Aan zowel de boven- als de onderkant van het scherm zit een uitklapmenu. Wat werking betreft doet het denken aan Android; haal je het bovenste menu naar beneden, dan vind je opties voor het instellen van de schermverlichting, een snelkoppeling naar de instellingen en een zoekfunctie. Ook is hier een Taakbeheer-knop te zien. Klik je hierop, dan krijg je een venster te zien met de boeken of toepassingen die in het geheugen zijn geladen, zodat je snel kunt wisselen.
Het menu onderin is een soort app drawer. Hierin vind je bijvoorbeeld een rekenmachine en een aantal spelletjes, zoals Patience, Sudoko en Schaken. Vanuit dit menu kun je ook alle andere onderdelen van de e-reader benaderen, zoals de bibliotheek en de audiospeler.
Als enige van de e-readers in deze test heeft de PocketBook Touch HD een audiofunctie. Je kunt een koptelefoon aansluiten en mp3-bestanden afspelen of e-books laten voorlezen met de ingebouwde text-to-speechfunctie. Er zijn drie talen beschikbaar: English Kendra, French Mathieu en German Hans. Die namen klinken misschien menselijk, maar de automatisch gegenereerde audio klinkt verre van dat. We kunnen ons niet voorstellen dat veel mensen op deze manier hun e-books zullen consumeren.
Samengevat
De PocketBook Touch HD heeft net als de Kindle Paperwhite een scherm met een hoge pixeldichtheid, wat een uitstekende weergave van tekst oplevert. Ook de verlichting is prima. De aanwezigheid van fysieke knoppen vinden we een pluspunt, maar de plaatsing ervan is niet zo praktisch en ze laten zich ook niet zo fijn bedienen. Het besturingssysteem is open en biedt veel opties. Een echte integratie met een boekenwinkel is er niet, maar je kunt zelf gemakkelijk bestanden op verschillende manieren op de e-reader zetten.
Eindoordeel
Icarus New Illumina
De Icarus New Illumina, herkenbaar aan het typenummer E654BK, is de derde generatie van de Illumina van het Nederlandse Icarus. Het gaat om een e-reader die draait op Android, en niet gebonden is aan een bepaalde aanbieder van e-books. In feite is dit een Android-tablet, maar dan met een scherm van elektronische inkt.
Het voordeel van Android is dat je veel opties en vrijheid hebt. Bij deze e-reader vormt het besturingssysteem echter ook een probleem; de New Illumina mag dan wel nieuw in zijn naam hebben staan, de gebruikte Android-versie is stokoud. Het betreft het 4,5 jaar oude Android 4.2.2, dat niet meer ondersteund wordt en vol met beveiligingslekken zit. Een smartphone met deze versie zouden we regelrecht afraden vanwege alle veiligheidsrisico's. Bij een e-reader ligt dat misschien wat minder gevoelig, omdat daar over het algemeen minder belangrijke of minder privacygevoelige gegevens op staan. Om de Play Store te gebruiken zul je echter moeten inloggen met een Gmail-account en met deze stokoude Android-versie is de veiligheid van je gegevens eigenlijk niet te garanderen.
In theorie zou de maker een nieuwe Android-versie voor de e-reader kunnen uitbrengen, maar de build die op ons testexemplaar staat, is van december 2016, dus het lijkt er niet op dat de softwaremakers moeite hebben genomen om voor een recente Android-versie te kiezen. Nieuwe updates zijn op het moment van publicatie ook niet beschikbaar. Het zoeken naar een systeemupdate via het menu levert zelfs een foutmelding op.
Behuizing en bediening
Als enige van de e-readers in deze round-up heeft de Illumina een behuizing die aan de voorkant volledig plat is. Wel is te zien dat het scherm een klein beetje verzonken ligt en dat daar nog een laag overheen ligt. Door het ontwerp voelt de Illumina ook echt aan als een kleine tablet. De hoeken zijn afgerond en aan de bovenkant zit een knop om de e-reader te vergrendelen.
Aan de linker- en rechterkant van de behuizing zitten knoppen waarmee je door boeken en de interface kunt bladeren. Die knoppen werken prettig en je hoeft ze maar zachtjes in te drukken. Ook handig is dat je via de instellingen van de tablet de functie van de knoppen kunt omdraaien. Zo kun je instellen dat je met de linkerknop juist een pagina verder in plaats van terugbladert. Dat is handig als je de e-reader bij voorkeur in je linkerhand houdt. Onder aan de tablet zit een homeknop, net als op een Android-smartphone. Dit is geen fysieke knop, maar een aanraakgevoelig vlakje.
Scherm en verlichting
Als we kijken naar de specificaties, blijkt de Illumina hetzelfde 6"-scherm te hebben als de Kobo Aura: een E Ink Carta-paneel met een resolutie van 1024x768 pixels. Toch oogt het scherm van de Illumina wat minder scherp dan dat van de Kobo. Misschien ligt dat aan de manier waarop Android de letters op het scherm weergeeft, of speelt de laag die over het scherm ligt een rol. Op alle andere e-readers worden de letters scherp afgetekend op het scherm. Bij de Illumina zijn de randen een beetje wazig. Het verschil is vooral zichtbaar als je er een andere e-reader naast legt.
Macro-opnames van een e-book en een pdf op de Icarus New Illumina (links) en Kobo Aura
De helderheid van de verlichting is in 24 stapjes in te stellen. Icarus gebruikt acht leds en die produceren naar onze smaak te veel licht in de laagste helderheidsstand. In vergelijking met andere e-readers is de verlichting dan nog behoorlijk fel. In een volledig verduisterde ruimte kan dat storend zijn.
Lettertypes en tekstinstellingen
De beschikbare lettertypes en instellingen zijn afhankelijk van welke app je gebruikt om je boeken te lezen op de New Illumina. Gaan we uit van de geïnstalleerde reader, dan heb je keuze uit 25 verschillende fonts. Het grote aantal is positief, maar minder handig is dat je geen voorbeeld ziet in de lijst van lettertypes. Wel verandert de weergave snel als je een font kiest en blijft het menu openstaan. Zo kun je toch vrij snel de verschillende fonts beoordelen.
Voor het instellen van de lettergrootte, regelafstand en marges heb je bij ieder twaalf verschillende waarden. Opvallend is dat de regelafstand altijd vrij groot is. Bij het kiezen van de minimale waarde staan de regels nog een stuk verder uit elkaar dan wanneer we een kleine regelafstand kiezen bij andere e‑readers. In de praktijk vergt het wel wat werk om prettige instellingen te vinden. Onhandig is dat er geen functie is om terug te keren naar de standaardinstellingen.
Bestandsformaten
E-books en andere bestanden overzetten naar de Icarus kan op dezelfde manieren als bij ieder ander Android-apparaat. Via een usb-kabel gaat het overzetten behoorlijk vlot, met zo'n 9MB/s. Als je bijvoorbeeld epubbestanden in de documentenmap zet, worden ze automatisch herkend als boeken en op het thuisscherm van de e-reader gezet. Je kunt verder bestanden naar jezelf e-mailen, of via websites of apps binnenhalen. Er zijn geen beperkingen; de Illumina is immers een volwaardige Android-tablet.
Software en mogelijkheden
Icarus levert de New Illumina met een eigen applicatie voor het lezen van boeken en die werkt prima. Ook zijn er standaard al apps van andere e-bookaanbieders geïnstalleerd. Omdat de tablet op Android draait en over de Play Store beschikt, kun je uiteraard ook zelf apps toevoegen. Zo kun je bijvoorbeeld de Kindle-app installeren en e-books lezen die verder alleen geschikt zijn voor de readers van Amazon. Ook is er ondersteuning voor Bliyoo, dat e-bookabonnementen aanbiedt, en de app van de Koninklijke Bibliotheek. Die werkt niet op andere e-readers, dus voor het lenen van e-books is de Icarus een uitkomst.
Niet alle apps werken echter optimaal. Bijvoorbeeld bij Googles eigen Play Books-app voor e-books gaat het mis met de weergave. E-books vallen aan de bovenkant net buiten het scherm en de statusbalk onderin met bedieningsknoppen wordt helemaal zwart weergegeven, zonder dat de icoontjes zichtbaar zijn. Verder werken de fysieke knoppen niet in alle apps. Bijvoorbeeld in Aldiko Book Reader, een app die verder prima werkt, zul je via het touchscreen moeten bladeren.
Samengevat
De Icarus New Illumina is zonder twijfel de meest open e-reader, omdat hij Android draait en beschikt over de Google Play Store. Helaas is de oude Android-versie ook in negatief opzicht 'open'; hij bevat veel beveiligingslekken. Bovendien is het scherm minder scherp dan dat van e-readers die een vergelijkbare resolutie hebben, en raakt de accu sneller leeg. Al met al zijn er flink wat serieuze nadelen, die wat ons betreft niet opwegen tegen de voordelen.
Eindoordeel
Conclusie
Een winnaar aanwijzen van de geteste e-readers in deze round-up is moeilijk. Wel zien we een duidelijke verliezer. De Icarus New Illumina scoort onvoldoende, want de scherpte van het scherm is niet optimaal, hij draait op een oude en onveilige Android-versie en de schermverlichting kan niet ver genoeg teruggedraaid worden. Als voordelen staan daar een geheel open ecosysteem en een relatief lage prijs tegenover, maar die wegen wat ons betreft niet op tegen de nadelen.
De Kobo Aura is aantrekkelijk omdat hij van de overige drie e-readers de laagste prijs heeft, maar het scherm heeft ook een lagere pixeldichtheid. De scherpte is in de praktijk prima, maar dat neemt niet weg dat de Kindle en de PocketBook, die een paar tientjes meer kosten, e-books net iets fraaier weergeven. De Kobo heeft een goede integratie met de boekenwinkel van Bol.com en je kunt ook eenvoudig boeken uit andere bronnen toevoegen. Een minpunt is dat je woordafbrekingen niet kunt uitschakelen, terwijl de instelopties voor tekst juist het uitgebreidst zijn van de e-readers in deze round-up.
Amazons Kindle Paperwhite heeft het meest gesloten ecosysteem. Dat merk je vooral aan het feit dat je niet zomaar epubs op de e-reader kunt zetten. Ook is het niet mogelijk om andere fonts toe te voegen en verder heeft de Kindle de minste instelopties voor tekst. Aan de andere kant is het ecosysteem van Amazon erg goed, met een groot boekenaanbod en handige extra's. De instelopties voor tekst zijn wellicht niet zo uitgebreid, maar er is weinig aan te merken op de geboden opties en lettertypen.
De PocketBook Touch HD weet in veel opzichten te overtuigen. Het besturingssysteem biedt veel mogelijkheden en instelopties, het scherm is haarscherp en alle e-bookformaten worden probleemloos ondersteund. De aanwezigheid van fysieke knoppen vinden we een pluspunt, al had de uitwerking daarvan beter gekund. Een integratie met een boekenwinkel is er eigenlijk niet, op een link naar webwinkel BookLand na. Er zijn echter veel manieren om eenvoudig draadloos e-books en bestanden op de e-reader te zetten.
De Kobo Aura, Kindle Paperwhite en PocketBook Touch HD zijn prima e-readers, die elk hun eigen plus- en minpunten hebben. Wil je een e-reader die een goede integratie heeft met een boekenwinkel, dan zijn de Kobo en Kindle de beste opties, waarbij je in feite kiest tussen het boekenaanbod van Bol.com of dat van Amazon. De PocketBook Touch HD heeft geen sterke integratie met een online winkel, maar is een prima keus voor wie zelf boeken op een e-reader wil zetten.
- Kobo Aura
- Kindle Paperwhite
- PocketBook Touch HD
- Icarus New Illumina