Inleiding
Vroeger, toen de rekenmachines nog van hout waren en computerkasten nog van geel plastic, toen schreven mensen nog wel eens iets op. Met een analoge stylus waar dan stukjes grafiet vanaf braken, of zo een waarbij gekleurde inkt, net als bij een 2d-printer, op papier terechtkwam. Het was een tijd waarin je niet continu werd afgeleid door notificaties en video's die ergens in een onvindbaar tabblad staan te spelen.
Dat gebrek aan afleiding was niet het enige voordeel van papier, want destijds kon je nog eens wat krabbels in de kantlijn zetten, tekeningetjes maken als je je tijdens een vergadering verveelde of daadwerkelijk nuttige schetsjes maken, om bijvoorbeeld een idee uit te werken.
Dat papier was zo gek nog niet en met de komst van schermen met elektronische inkt, kwamen er ook digitale versies van de notitieblokken. Voor dit artikel ben ik met drie van die apparaten aan de slag gegaan. Om te beginnen de Lenovo Smart Paper, die afgelopen zomer uitkwam en daarnaast de Kobo Elipsa 2E, die al iets langer in de winkel ligt. Ze moeten het opnemen tegen de reMarkable 2, een digitaal notitieblok dat al een paar jaar meegaat, maar nog altijd bijzonder populair is. Inclusief pennetje en hoes kost de Lenovo vijfhonderd euro; de Kobo komt op 450 euro. Bij de reMarkable is het ervan afhankelijk welke hoes en pen je kiest, maar daarbij zit je ook al gauw op vijfhonderd euro. Iets duurder dan een notitieblok en een paar pennen dus, maar welk van de drie weet het aloude velletje en schrijfgerij het beste te emuleren?
Specificaties en software
De drie notitietablets lijken enigszins op elkaar en dat komt doordat ze alle drie gebruikmaken van hetzelfde E Ink-scherm, met een diagonaal van 10,3 inch en een resolutie van 1872x1404 pixels. Dat geeft een pixeldichtheid van 227ppi. Dat is lekker scherp. Ter referentie: een laptop met 2560x1600 pixels op een 13,3"-scherm, zoals bijvoorbeeld een MacBook Air, heeft vrijwel dezelfde pixeldichtheid.
| Merk en productserie |
Kobo |
Lenovo |
reMarkable |
| Type |
Elipsa 2E |
Smart Paper |
2 |
| |
:fill(white):strip_exif()/i/2005706766.jpeg?f=thumbmini) |
:fill(white):strip_exif()/i/2005599240.jpeg?f=thumbmini) |
:strip_exif()/i/2004050940.png?f=thumbmini) |
| Prijs en waardering |
| Prijs |
€ 349,- (18 winkels) |
€ 374,51 (6 winkels) |
€ 499,- |
| Eerste prijsvermelding |
zaterdag 8 april 2023 |
zondag 28 mei 2023 |
- |
| Waardering |
2 van 5 sterren
|
3 van 5 sterren
|
3 van 5 sterren
|
| Scherm |
| Schermdiagonaal |
10,3" |
10,3" |
10,3" |
| Resolutie |
1872x1404 |
1872x1404 |
1872x1404 |
| Schermtype (E-reader) |
E-paper |
E-paper |
E-paper |
| Kleurenscherm |
Nee |
Nee |
|
| Verlicht scherm |
Ja |
Ja |
Nee |
| Invoermethode |
Stylus, touchscreen |
Stylus, touchscreen |
Stylus, touchscreen |
| Pixeldichtheid |
227ppi |
227ppi |
227ppi |
| Multimedia |
| Bestandsformaten (E-reader) |
BMP, CBR, CBZ, EPUB, EPUB 3, FLEPUB, gif, HTML, jpeg, MOBI, pdf, PNG, RTF, TEXT, TIF |
|
Adobe EPUB, EPUB, pdf |
| Besturingssysteem (E-reader) |
Linux |
Google Android 11.0 |
Linux |
| Taal |
Meertalig |
Meertalig |
Engels Internationaal, Noors |
| Opslag |
| Opslagcapaciteit |
32GB |
64GB |
8GB |
| Accu |
| Accucapaciteit |
2400mAh |
3550mAh |
3000mAh |
| Verbindingen |
| Verbinding (wlan) |
802.11b, 802.11g, Wi-Fi 4 (802.11n), Wi-Fi 5 (802.11ac) |
802.11a, 802.11b, 802.11g, Wi-Fi 4 (802.11n), Wi-Fi 5 (802.11ac) |
802.11a, 802.11b, 802.11g, Wi-Fi 4 (802.11n), Wi-Fi 5 (802.11ac) |
| Bluetooth |
Bluetooth (versie onbekend) |
Bluetooth 5.2 |
|
| Aansluitingen |
| Aansluiting (USB) |
USB type-C |
USB type-C |
USB type-C |
| Afmetingen |
| Hoogte |
227mm |
226mm |
246mm |
| Breedte |
193mm |
195mm |
188mm |
| Diepte |
7,5mm |
5,5mm |
4,7mm |
| Gewicht en kleur |
| Gewicht (gram) |
390g |
408g |
405g |
| Kleuren |
Zwart |
Grijs |
Wit |
| Garantie en bijzonderheden |
| Fabrieksgarantie |
2 jaar carry-in |
2 jaar carry-in |
1 jaar pick-up-and-return |
| Bijzonderheden |
Incl. Kobo Stylus 2 |
|
Noors bedrijf, dus hoeft zich niet aan de twee jaar fabrieksgarantie te houden |
De schermen komen overeen, maar onder de motorkap zijn het verschillende apparaten. Daarbij kun je in een oogopslag zien dat de reMarkable de oudste van de drie is. Hij heeft 'slechts' 1GB Lpddr3-geheugen en een 1,2GHz dualcoreprocessor, terwijl laptops en tablets ondertussen op Lppdr5 zitten. 'Slechts' tussen aanhalingstekens, want specificaties maken niet zoveel uit bij dit soort apparaten, mits de werking soepel is. Op de reMarkable draait een lichtgewicht besturingssysteem dat prima werkt op de beperkte hardware.
| |
Kobo Elipsa 2E |
Lenovo Smart Paper |
reMarkable 2 |
| Soc |
Mediatek MT8113 2GHz |
Rockchip RK3566 |
'1,2GHz dualcore Arm' |
| Werkgeheugen |
1GB |
4GB Lpddr4x |
1GB Lpddr3 |
| E-inktscherm |
E Ink Carta 1200 |
E Ink Carta 1200 |
Tweede generatie Canvas (gebaseerd op E Ink Carta 1200) |
| Besturingssysteem |
Kobo-firmware |
Android 11 |
Codex |
De Lenovo Smart Paper heeft de snelste processor en het meeste werkgeheugen aan boord, maar die draait ook het uitgebreidste besturingssysteem. Voor alle drie de tablets geldt dat ze soepel werken. De enige haperingen komen van het scherm, maar dat is inherent aan het gebruik van elektronische inkt.
Kobo Elipsa 2E
Samengevat
De Kobo Elipsa 2E lijkt in de eerste plaats een e-reader te zijn en in de tweede plaats geschikt voor aantekeningen. De interface adverteert breed met Kobo's boekwinkel. Aantekeningen maak je in pdf's, e-books, op een leeg blad of op een van de vele templates. Het exporteren van aantekeningen gaat gemakkelijk, behalve als ze in e-books staan. De bijgeleverde stylus heeft een vrij dikke punt, waardoor het schrijven niet zo precies lijkt aan te voelen.
De Elipsa 2E is Kobo's opvolger van de Elipsa, die in 2021 uitkwam. De subtitel van de review destijds was: 'Grote e-reader met schrijfaspiraties'. Als je de nieuwe Elipsa 2E aanzet, zie je meteen dat dat voor deze nieuwe variant ook weer geldt. Wie wel eens een 'gewone' e-reader van Kobo heeft gebruikt, weet dat je bij het inschakelen van het apparaat een scherm te zien krijgt met het boek waarin je bezig bent, andere boeken die op de e-reader staan en wat boeken die Kobo je aanbeveelt om aan te schaffen, en natuurlijk willen ze het liefste dat je een abonnement neemt op Kobo Plus, de dienst waarmee je 'onbeperkt' boeken kunt lezen. Dat woord staat tussen aanhalingstekens, omdat niet alle boeken die Kobo te koop aanbiedt, ook deel uitmaken van het abonnement. Ik was bijvoorbeeld benieuwd naar het nieuwe boek van Tommy Wieringa, dat minder dan een maand geleden uitkwam, maar dat boek is (voorlopig) alleen beschikbaar om te kopen en is niet te lezen met Kobo Plus. Zo zijn er veel meer boeken die niet onder het Plus-aanbod vallen, maar wel in de Kobo-winkel te koop zijn.
Waarom heb ik het tot nu toe alleen maar over boeken, terwijl dit artikel over digitale notitieblokken gaat? Dat komt doordat de focus bij Kobo duidelijk op boeken ligt. Het startscherm geeft boeken weer en als je de Elipsa in slaapstand zet, geeft hij de cover van je laatst gelezen boek weer. De software is vrijwel identiek aan die op gewone Kobo-e-readers, op het knopje 'Mijn Notitieblokken' onderin het hoofdscherm na. De Elipsa voelt daardoor als een e-reader waar ook wat notitiefunctionaliteit aan vastgeplakt is.
Exterieur
Van buiten heeft de Elipsa 2E dezelfde vorm als de originele Kobo Elipsa. Het enige verschli is dat de achterkant nu van een patroon met diagonale lijntjes voorzien is. Die buitenkant is kenmerkend voor Kobo-e-readers, die altijd van plastic gemaakt zijn. De Elipsa heeft niet de uitstraling van een apparaat van vierhonderd euro. Hij is weliswaar groter, maar de materialen zijn precies hetzelfde als bij Kobo's goedkoopste e-reader van honderd euro.
Net als de Lenovo Smart Paper heeft de Elipsa 2E een asymmetrisch uiterlijk. Daardoor kun je de dikke rand in je hand houden, terwijl je met je andere hand een aantekening maakt. Het maakt niet uit of je links- of rechtshandig bent, want het scherm kun je in alle oriëntaties laten draaien.
Het pennetje, de Kobo Stylus 2, krijg je uiteraard niet bij de goedkopere e-readers en de Stylus 2 is een verbeterde versie van de pen die je bij de eerste generatie Elipsa kreeg. Er gaat geen AAAA-batterij meer in, maar er zit een accu in en de Stylus 2 is op te laden via USB. In plaats van twee knoppen zit er nog maar één knop op de zijkant van de nieuwe stylus en kun je de achterkant van de pen gebruiken om iets 'uit te gummen'.
De nieuwe pen kun je magnetisch aan de behuizing van de Elipsa vastplakken, al werkt dat niet goed. Om te beginnen was ik even aan het zoeken waar ik de pen precies moest plakken, want het lijkt wel alsof de hele e-reader magnetisch is. Uiteindelijk bleken er vier plekken het beste te werken: op de twee korte kanten, voorop, in de brede rand en achterop, over het Kobo-logo heen. Al die plekken hebben één ding gemeen: ze houden de pen niet stevig vast. Even ertegenaan stoten is genoeg voor de stylus om los te komen van de e-reader. De 'oplossing' is om de stylus los te vervoeren of om de SleepCover erbij te kopen. Daarin zit een houdertje voor de pen en uiteraard beschermt de hoes het scherm ook, maar je moet wel zin hebben om vijftig euro extra uit te geven, want Kobo levert hem er niet bij.
Lenovo Smart Paper
Samengevat
De Smart Paper van Lenovo is een compleet pakket van een tablet met E Ink-scherm, een stylus en beschermhoes. De tablet draait Android en dat geeft veel mogelijkheden, zeker als je Android-apps gaat sideloaden. Android-apps zijn echter meestal niet voor e-inktschermen gemaakt en dat geldt ook voor een deel van de software die Lenovo meelevert. Wil je Lenovo's cloud gebruiken, dan zul je na de eerste drie maanden moeten betalen en de software die je daarbij dient te gebruiken, lijkt nog niet helemaal 'af'.
Lenovo's Smart Paper is het eerste digitale notitieblok dat ik ontving. De reMarkable en Kobo waren toen nog onderweg, maar ik kon alvast met dit apparaat aan de slag. Het eerste dat opvalt aan de Smart Paper is dat het apparaat eruitziet en aanvoelt als een luxe product. Ik heb sinds 2017 een e-reader van Kobo en in vergelijking met de Smart Paper is dat een goedkoop aanvoelend, dik ding. De Lenovo heeft een volledig metalen behuizing, in twee tinten grijs. Over de rand loopt een glimmend randje, dat gelukkig niet genoeg licht reflecteert om irritant te zijn als je het notitieblok gebruikt.
Het design is asymmetrisch, met een dikke schermrand aan de linkerkant van het scherm. Aan die kant zit ook een uitsparing in de behuizing, waar de bijgeleverde stylus magnetisch in vastgehouden wordt. Ben je rechtshandig, dan is dit een handige indeling. Je kunt het notitieblok in je linkerhand houden, terwijl je met rechts een aantekening maakt of op een andere manier het apparaat bedient. Linkshandigen hebben pech. Je kunt de Smart Paper wel op linkshandig instellen, maar dat heeft alleen betrekking op de handschriftherkenning. Het geeft je helaas niet de mogelijkheid om de Smart Paper ondersteboven te gebruiken, zodat de dikke rand rechts zit en je met links kunt schrijven.
Wat verder opvalt, is dat de Smart Paper Android draait. Dat merk je bijvoorbeeld als je bij de instellingen gaat kijken. De opties in dat menu zijn heel herkenbaar voor Android. Bovendien heeft Lenovo een aantal apps voorgeïnstalleerd, zoals WPS Office en Firefox, die duidelijk voor Android-smartphones en -tablets bedoeld zijn. Firefox biedt bij de eerste keer starten bijvoorbeeld aan om in dark mode te draaien, iets dat niets oplevert op een e-inktscherm.
Dat er Android-apps op de Smart Paper draaien, is enerzijds een voordeel en anderzijds een nadeel. Het voordeel is dat je apps kunt sideloaden. Lenovo heeft de Play Store niet voorgeïnstalleerd, maar het is eenvoudige om apk-bestanden op de Smart Paper te zetten en op die manier kun je in potentie veel meer met de Lenovo dan met de reMarkable en de Kobo.
Maar vrijwel alle Android-apps zijn gemaakt voor lcd's of oledschermen en die zijn voorzien van animaties, die op een e-inktscherm niet goed uit de verf komen. En zo zijn er meer dingen die nog niet goed uitgewerkt zijn. Je kunt bijvoorbeeld op het vergrendelscherm een klok tonen, zodat je altijd weet hoe laat het is. Daarbij geeft de Smart Paper een waarschuwing dat het je accuduur kan verkorten, omdat eens per minuut het scherm wordt ververst. Helaas blijkt het apparaat dat ook te doen als de hoes dichtgeklapt is, waardoor de accu alsnog leeg getrokken wordt, al weet de tablet dat het scherm niet zichtbaar is.
ReMarkable 2
Samengevat
De reMarkable 2 is een uitstekende tablet om notities op te maken. De software is heel overzichtelijk, werkt rap en het exporteren van aantekeningen gaat makkelijk via de desktopapplicatie of door te e-mailen. De tablet is bovendien dun en erg mooi afgewerkt. De aanschaf van 350 euro lijkt mee te vallen, maar voor dat geld zit er geen stylus of beschermhoes bij en als je die bij reMarkable aanschaft, loopt de prijs rap op. Het grootste gemis van de reMarkable 2 is de schermverlichting, want die zit er niet op. Dat, samen met de tijd die het kost om lettertypen van e-books aan te passen, maakt het een prima notitieblok, maar geen praktische e-reader.
De reMarkable 2 is geen onbekende tablet op Tweakers: hij kwam in 2020 op de markt en we reviewden hem in 2021. Hij draait dus al een tijdje mee, maar het uiterlijk oogt in ieder geval niet gedateerd. Sterker nog: van de drie notitieblokken is de reMarkable de dunste en heeft daardoor ook wel de meest luxueuze uitstraling.
De tablet heeft een metalen chassis, maar de hele achterkant is van glas gemaakt, vergelijkbaar met het glas dat ze bij laptops gebruiken om touchpads van te maken. Op de achterkant zitten vier rubberen voetjes, zodat je de reMarkable plat op tafel kunt leggen zonder hem te beschadigen. Net als de andere twee notitieblokken heeft de reMarkable een asymmetrisch design, met een metalen rand aan de linkerkant, als je hem in portretmodus houdt. Het is niet mogelijk om het scherm te draaien, zodat de rand rechts zit, maar je kunt wel instellen dat je linkshandig bent. De menubalk, waarin je ook verschillende virtuele pennetjes kunt selecteren, verplaatst dan van de linker- naar de rechterkant van het scherm.
In vergelijking met de Lenovo en de Kobo is de reMarkable vrij 'kaal'. Dat merk je als je hem aanzet. Je krijgt een menu te zien met alle bestanden die op de reMarkable staan en dat is het eigenlijk. Je kunt die bestanden onderverdelen in mapjes, er tags aan hangen en bepaalde bestanden markeren als favoriet en dan heb je het wel gehad. Er is geen boekwinkel, zoals op de Kobo, en er zijn geen apps, zoals op de Lenovo; hier zul je het mee moeten doen.
De reMarkable kost 350 euro en is daarmee de goedkoopste van de drie tablets in dit artikel, maar dan krijg je slechts de tablet, zonder een stylus. Je kunt de Marker erbij bestellen, een simpele stylus, die magnetisch aan de reMarkable plakt, voor 80 euro. Ons reviewexemplaar kwam met de Marker Plus, van 130 euro, die een 'gummetje' aan de achterkant van de stylus heeft. Een sleeve kost vervolgens 70 euro. Als je een cover wilt, die als het ware als een boek openklapt, ben je 100 euro kwijt. Maar dan heb je wel de plastic versie: als je een leren uitvoering wilt, betaal je 160 euro. Als je ook nog wilt dat er een toetsenbord in de hoes verwerkt zit, betaal je 200 euro. Het tikt, kortom, gauw aan bij reMarkable.
E-books lezen
Alle drie de elektronische notitieblokken hebben een e-inktscherm en dat is bij uitstek geschikt om boeken op te lezen. Hoewel alle drie de apparaten in de basis hetzelfde scherm hebben, zijn er grote verschillen als het op het lezen van e-books en het maken van notities erbij, aankomt.
Lenovo
De Lenovo Smart Paper is, zoals eerder in dit artikel genoemd, eigenlijk een Android-tablet met een E Ink-scherm. In principe kun je er iedere e-bookleessoftware op zetten, mits je ergens het juiste apk-bestand kunt vinden en het aandurft om dat op de Smart Paper te installeren. Een appstore is niet voorgeïnstalleerd, dus via die weg installeren, kan niet. Voor de meeste tweakers zal dat niet zo'n probleem zijn, via USB kopieer je met gemak een apk'tje naar de tablet.
Het is ook aan te raden om een andere applicatie te installeren als je graag boeken leest, want Lenovo heeft de onbegrijpelijke keuze gemaakt om de app van eBooks.com mee te leveren. Door een bestaande app te pakken, maakt de fabrikant zich er lekker makkelijk vanaf, maar ze waren bij Lenovo even vergeten dat de app gemaakt is voor smartphones en tablets met een lcd of oledscherm. Als je een bladzij omslaat, krijg je op een lcd of oledscherm een soort animatie van een omslaande pagina te zien. De verversingssnelheid van het E Ink-scherm van de Smart Paper is te langzaam om dat te laten zien, waardoor je eerst de helft van de volgende pagina te zien krijgt en dan pas de hele pagina. Bovendien lijken elementen van de interface niet mooi te schalen met de resolutie van Lenovo's tablet, waardoor ze er niet scherp uitzien.
Het gebruik van een app van een derde partij zorgt er ook voor dat je de Lenovo Smart Paper niet kunt gebruiken om aantekeningen in e-books te maken, tenminste, met de bijgeleverde stylus. Aantekeningen kun je enkel met het virtuele toetsenbord maken.
ReMarkable
De reMarkable biedt ook de mogelijkheid om e-books te lezen, maar blijkt daar ook niet helemaal voor gemaakt te zijn. Het toevoegen van e-books gaat eenvoudig via de reMarkable-applicatie, door middel van drag-and-drop, maar je kunt daarbij alleen kiezen voor drm-vrije EPUB-bestanden. Als je vervolgens in de cache van de applicatie gluurt, blijkt ook waarom dat het geval is. De reMarkable kan eigenlijk geen EPUB-bestanden lezen, maar ieder boek dat je toevoegt, wordt eerst naar een pdf geconverteerd. Wellicht is die keuze gemaakt omdat het pdf-formaat meer vrijheid biedt om aantekeningen in documenten te maken. Dat werkt dan ook erg goed: je kunt op de reMarkable op iedere pagina in je e-book schrijven en tekenen; je kunt zelfs extra pagina's eraan toevoegen, bijvoorbeeld om die aantekeningen uit te werken.
Maar als je gewoon een boek aan het lezen bent, is dat pdf-formaat minder handig. Op het moment dat je bijvoorbeeld het lettertype of de regelafstand van je e-book verandert, gaat de tablet de pdf opnieuw genereren en dat duurt lang. Heel lang. In een test duurde het veranderen van het lettertype bij een EPUB van 630 pagina's liefst 3 minuten. In de twee andere testen die ik daarna met de stopwatch deed, kwam ik op 53 en 55 seconden uit. Maar goed, 50 seconden of 3 minuten: het is allebei niet echt acceptabel wanneer je een boek wilt lezen, zeker omdat je bij de meeste e-books eerst even aan het wisselen bent tussen de verschillende lettergroottes en regelafstanden voordat je begint met lezen.
Nog een nadeel wanneer je met lezen begint, is de afwezigheid van achtergrondverlichting. Alle e-readers hebben dat tegenwoordig en hoewel de reMarkable niet primair bedoeld is als e-reader, is achtergrondverlichting in meer situaties prettig. Je zit immers niet altijd in een helverlichte vergaderzaal.
Kobo
Dat de Kobo Elipsa 2E van de drie het beste geschikt is voor e-books, is geen wonder. Kobo maakt al jaren e-readers en beheert ook een grote e-bookwinkel. Zoals eerder in dit artikel benoemd werd, is de interface van de Kobo Elipsa vrijwel hetzelfde als die van Kobo's gewone e-readers. E-books kun je dus in de winkel kopen, maar je kunt ze ook met behulp van een computer en een USB-kabel op de Elipsa zetten.
Het lezen op de Elipsa is, zodra je aan het grote formaat gewend gewend, erg prettig. Je kunt lettertypen, lettergrootte, regelafstand en dergelijke met een handomdraai aanpassen. De Kobo is daarnaast voorzien van achtergrondverlichting, die in kleurtemperatuur kan variëren, waardoor je 's avonds voor het slapen gaan prettig warm licht te zien krijgt. Koop je een e-book in Kobo's winkel, dan laat de de Elipsa ook leuke statistiekjes zien, bijvoorbeeld hoe lang hij inschat dat je nog bezig bent met een hoofdstuk of met de rest van het boek.
Je kunt op de Kobo ook aantekeningen maken in e-books. Met je vinger kun je een stuk tekst selecteren en markeren en er eventueel een aantekening bij typen. Dat kan op gewone e-readers van Kobo ook, maar bij de Elipsa kun je ook de stylus gebruiken om die selectie te maken door het knopje aan de zijkant ingedrukt te houden. Bovendien kun je met de pen op de pagina's van het boek tekenen. Het grote nadeel aan de Kobo is dat er geen officiële manier is om de aantekeningen vervolgens te exporteren. Je kunt ze via een soort inhoudsopgave makkelijk terugvinden op het apparaat zelf, maar exporteren, zoals bij de reMarkable, gaat niet.
Notities maken en exporteren
Het is ondertussen wel duidelijk dat de tablets alle drie een andere insteek hebben. De Lenovo is in de basis een Android-tablet, de Kobo is vooral een e-reader en de reMarkable is de tablet waarbij die het duidelijkst is ingestoken op het maken van notities.
ReMarkable
Bij de reMarkable 2 kun je in principe overal notities maken. Pdf-bestanden die bestaan uit tekst, maar ook bijvoorbeeld gescande boeken, wat dus in principe afbeeldingen zijn, werken allemaal zonder problemen. Ook in e-books kun je, waarschijnlijk omdat ze automatisch naar pdf geconverteerd worden, zonder problemen schrijven.
Ook als je niet in een bestaande pdf of e-book wilt schrijven, kun je bij de reMarkable voor een leeg blad kiezen of een breed scala aan templates, zoals checklists, planners, maar ook notenbalken of gitaarakkoorden. Als ik goed geteld heb, zijn het 47 templates, voor elk wat wils. Daarbij kun je ook, net als in fotobewerkingssoftware, gebruikmaken van meerdere layers.
Het tekenen en schrijven doe je met de stylus. ReMarkable stuurde ons de Marker Plus, een stylus van reMarkable zelf, die magnetisch aan de zijkant van de tablet plakt en die voorzien is van een 'gummetje' aan de bovenkant. De stylus heeft een mooi scherp puntje, waardoor je precieze aantekeningen kunt maken. Er zit structuur op het scherm, waardoor het tekenen op het scherm iets weg heeft van het schrijven met een potlood op papier.
Notities exporteren kan op verschillende manieren. Om te beginnen komt alles wat je op je reMarkable doet in de cloud van reMarkable te staan, mits de tablet verbonden is met wifi natuurlijk. Je kunt in principe op ieder apparaat met een browser inloggen en vervolgens aantekeningen exporteren. Je kunt ook gebruikmaken van de desktopapplicatie, waarvan de interface een kopie is van die van de tablet. Daar kun je ook gemakkelijk pdf- of EPUB-bestanden van je computer op de reMarkable zetten. Ook dit verloopt via de cloud van reMarkable; je hoeft de tablet dus niet via USB met je computer te verbinden. Als er geen wifi aanwezig is, kun je wel via USB met de tablet verbinden. Dat werkt een beetje omslachtig, want dan zet de tablet een eigen webserver op. Die mogelijkheid kun je in de instellingen inschakelen en de tablet is dan te bereiken via het IP-adres 10.11.99.1. Je kunt vervolgens via drag-and-drop pdf- en EPUB-bestanden op de tablet zetten.
/i/2006204376.png?f=imagemedium)
Als je verbonden bent met wifi, dan kun je één of meerdere pagina's ook via e-mail versturen. Dat werkt wat rudimentair; er is bijvoorbeeld geen adresboek beschikbaar, alleen de paar laatst gebruikte e-mailadressen worden opgeslagen. Op dit punt zou een toetsenbord handig zijn; reMarkable stuurde ons dan ook een hoes met toetsenbord ingebouwd. Die kost tweehonderd euro en omdat beide andere laptops niet van een toetsenbord zijn voorzien, besteed ik daar weinig aandacht aan, maar als je het toetsenbord hebt, dan kun je in alle aantekeningen ook stukken typen. Of het toetsenbord veel toevoegt, is een beetje de vraag, want hoe vaker je het toetsenbord gebruikt, des te meer is een laptop een beter alternatief.
De reMarkable leunt dus behoorlijk op zijn eigen cloud en het gebruik daarvan is niet onbeperkt. De notities van de laatste vijftig dagen worden gratis opgeslagen in de cloud, maar oudere documenten worden automatisch verwijderd. Wil je een onbeperkt abonnement, dan betaal je drie euro per maand of dertig euro per jaar. Je kunt daar ook omheen werken, door een eigen cloudaccount te gebruiken. De reMarkable ondersteunt Google Drive, OneDrive en Dropbox. Je kunt Google Drive-documenten dupliceren en lezen op de reMarkable, iets dat de Kobo en Lenovo niet kunnen.
Kobo Elipsa 2E
De Kobo Elipsa 2E heeft in het hoofdmenu een sectie voor 'Mijn Notitieblokken', wat ontbreekt bij Kobo's 'gewone' e-readers. Daarbij kun je kiezen voor een 'Basis notitieblok' of een 'Uitgebreid notitieblok'. Het basisnotitieblok is bedoeld voor tekeningen en schetsen en wat daarin ontbreekt, is de mogelijkheid om het geschrevene om te zetten in tekst. In het basisnotitieblok kun je gebruikmaken van 37 verschillende templates, waaronder verschillende agenda's en storyboards. Deze documenten kun je exporteren als pdf-, PNG- of jpeg-bestand.
Bij de uitgebreide notitieblokken kun je letters om laten zetten in tekst, maar ook wiskundige formules gebruiken en de Kobo kan zelfs sommetjes voor je oplossen. Ook in een schematische tekening kan de Kobo getekende vierkantjes en cirkels rond of vierkant maken. Deze notitieblokken kun je exporteren als DOCX-, TXT- of HTML-bestand. Exporteren kan naar Google Drive of Dropbox.
In e-books en pdf-bestanden kun je ook aantekeningen maken en als je die pdf bijvoorbeeld in Google Drive hebt staan, worden aantekeningen die je maakt, meteen gesynchroniseerd. Met boeken die je in Kobo's winkel koopt, is dat lastiger. Je kunt in de inhoudsopgave van het boek je aantekeningen terugvinden, maar exporteren gaat niet zonder gebruik te maken van tools van derde partijen.
Wat ook tegenvalt bij de Kobo, is de kwaliteit van de stylus. Het puntje is vrij dik en van hard plastic gemaakt, waardoor het tekenen op het Kobo-scherm niet zo precies gaat als bij de Lenovo en reMarkable, en de stylus op het scherm bovendien aanvoelt als 'plastic-op-plastic'. Het voordeel van de Kobo-pen is dat er een 'gummetje' op zit en dat hij gewoon gratis wordt meegeleverd.
Lenovo Smart Paper
Op de Smart Paper kun je aantekeningen maken met het bijgeleverde pennetje. De stylus is voorzien van een even klein puntje als bij de reMarkable en het schrijven voelt ook hetzelfde aan. De pen laat zich magnetisch opbergen in de behuizing en op het pennetje zitten geen extra knoppen, of een gummetje, zoals wel op de Kobo zit.
Notities kun je bij de Smart Paper in de bijgeleverde app maken en daarbij kun je gebruikmaken van 45 verschillende templates. Coaches opgelet: er zit zelfs een template in om de opstelling voor je voetbalteam in te tekenen. Er is ook een keur aan verschillende 'pennen' en je kunt zelfs in kleur schrijven, al heb je daar op een e-inktscherm niet zoveel aan.
In e-books kun je bij de Smart Paper geen notities maken. Lenovo levert, zoals eerder genoemd, de app van eBooks.com mee, en die biedt niet de mogelijkheid om met een stylus aantekeningen te maken. Wellicht dat er andere apps beschikbaar zijn die je kunt sideloaden en die wel ondersteuning hebben voor een stylus, maar uit de doos ontbreekt die functionaliteit.
/i/2006204374.png?f=imagemedium)
Je kunt de notities enkel exporteren in pdf-formaat en vervolgens kun je ze op de tablet opslaan en er via USB vanaf halen of delen via Google Drive. Wil je toch gebruikmaken van de cloudfunctionaliteit, maar niet die van Google? Dan kun je de clouddienst van Lenovo gebruiken. Daarbij krijg je bij aanschaf van de tablet drie maanden gratis 5GB opslag en daarna zul je ervoor moeten betalen. Voor een tientje krijg je drie maanden lang 5GB, voor dertig euro een jaar lang 5GB of voor 55 euro een jaar lang 10GB. Dat zijn fikse bedragen, ook in vergelijking met bijvoorbeeld reMarkable, dat ook drie tientjes per jaar kost, maar dan ongelimiteerd is. Als je de clouddienst gebruikt, kun je ook de applicatie van Lenovo gebruiken, die lijkt op die van reMarkable. Hoewel je op de tablet documenten alleen als pdf kunt exporteren, is het in de applicatie alleen mogelijk om PNG-files te exporteren. Het is duidelijk waardoor Lenovo zich heeft laten inspireren, maar het werkt allemaal nog niet zo lekker als bij reMarkable.
| |
Kobo Elipsa 2E |
Lenovo Smart Paper |
ReMarkable 2 |
| Dropbox |
Ja |
Nee |
Ja |
| Google Drive |
Ja |
Ja |
Ja |
| OneDrive |
Nee |
Nee |
Ja |
| Eigen clouddienst |
Nee |
Ja*, eerste 3mnd gratis |
Ja*, eerste jaar gratis |
| *met beperkingen, abonnement vereist voor ongelimiteerd gebruikt |
Handschriftherkenning
Tot slot heb ik bij alle drie de notitieblokken naar de handschriftherkenning gekeken en drie maal hetzelfde verhaal van ongeveer een pagina lang in gewone schrijfletters opgeschreven. Dat handschrift is sinds de middelbare school in onbruik geraakt, dus wat leesbaarheid betreft laat het te wensen over, maar toch was ik aangenaam verrast dat de drie tablets nog redelijk ver kwamen met het herkennen van woorden, leestekens en zelfs twee namen.
Opvallend was dat de Lenovo en Kobo de vertaling van schrift naar tekst zonder internetverbinding konden uitvoeren, maar dat de reMarkable die wel per se nodig had. Ook opvallend was dat ze alle drie vooral met lange woorden moeite lijken te hebben, hoewel de reMarkable twee keer correct op 'schimmelkaas' uitkwam, terwijl de Kobo en Lenovo met 'setunmehhaas' en 'schimmellaasde' aan kwamen zetten. Schrijf je heel duidelijk, en het liefste in blokletters, dan komt het vertalen van schrift naar tekst wel goed, maar met schrijfletters hebben ze alle drie moeite.
Conclusie
Ze maken alle drie gebruik van hetzelfde E Ink-scherm, maar na ze een tijdje gebruikt te hebben, blijkt dat de Lenovo Smart Paper, Kobo Elipsa 2E en reMarkable 2 drie heel verschillende apparaten zijn. Het is dan ook niet zo makkelijk om een van de drie als winnaar aan te wijzen, simpelweg omdat ze voor verschillende gebruikers interessant kunnen zijn.
Het minst overtuigd ben ik van de Lenovo Smart Paper en dat komt vooral door de software. Een deel van de bijgeleverde apps is niet voor e-inktschermen gemaakt. Behalve dat animaties er dan gek uitzien, kun je bijvoorbeeld geen aantekeningen maken in e-books als je de bijgeleverde app gebruikt. Het exporteren van aantekeningen kan alleen in pdf op de tablet of alleen in PNG als je de wat krakkemikkige desktopapp van Lenovo's vrij prijzige clouddienst gebruikt. Aan de andere kant: het is niet moeilijk om Android-apps op de Smart Paper te sideloaden en voor tweakers die juist wat meer vrijheid willen, kan dat een uitkomst zijn.
De software van de Kobo Elipsa 2E is veel eenvoudiger en uit alles blijkt dat Kobo ook e-readers maakt en er een elektronische boekwinkel op nahoudt. Lees je graag en wil je af en toe aantekeningen kunnen maken, dan is de Kobo een interessante optie. Hij heeft de minste stylus van de drie en aantekeningen in e-books zijn niet echt te exporteren, maar bij aantekeningen die je zelf maakt, is dat geen probleem en kun je voor veel verschillende bestandsformaten kiezen. Voor een apparaat van vierhonderd euro voelt de Elipsa 2E wel wat goedkoop aan.
Het beste notitieblok is wat mij betreft de reMarkable 2. De software biedt enkel de mogelijkheid om notities te maken en dat is ook meteen de kracht van het apparaat. De interface is alleen maar gericht op het maken en beheren van documenten en aantekeningen en meer niet. Exporteren gaat via de cloudfunctionaliteit prima, al is het jammer dat je voor onbeperkt gebruik een abonnement nodig hebt. Voor de boekenlezers is de reMarkable geen aanrader, want het wijzigen van lettertypen of regelafstanden kan lang duren en een backlight van het scherm ontbreekt. Net als bij een echt papiertje, maar zo realistisch had nou ook weer niet gehoeven.
- Kobo Elipsa 2E
- Lenovo Smart Paper
- ReMarkable 2
:strip_exif()/i/2006267600.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006204302.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204304.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204306.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204308.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204310.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204312.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2005599240.jpeg?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006204314.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204316.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204318.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204320.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204322.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204324.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204326.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204328.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006274502.png?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006204330.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204332.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204334.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204336.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204338.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204270.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204272.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204274.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204276.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204278.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204280.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204356.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204358.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204360.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204362.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204364.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006204376.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204340.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204342.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204344.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204346.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204348.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204350.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204352.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204354.jpeg?f=imagegallery)
/i/2006204374.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204236.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204238.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204240.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204242.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204244.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204246.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006204248.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006274502.png?f=thumbmedium)
:fill(white):strip_exif()/i/2005599240.jpeg?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006816298.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2006917422.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/52218/euxn3oDw.jpeg?f=community)
:strip_exif()/i/2006267600.png?f=thumbmedium)
/i/2006824904.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1269595896.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005704466.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2004365266.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003485820.jpeg?f=fpa)
/u/318471/crop5db76117a451a_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/70538/avatar4553_0.gif?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/88719/crop624ccd84437db_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/8422/waarschuwing.gif?f=community){kind=small}
/u/217510/crop660db19c1cf7b_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/330600/crop59dcbc481c775_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/456227/crop55af5fe165247_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/47542/crop5835c0be871d0_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/1382660/crop668e3ee6e6c06.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/120036/piw-ed.gif?f=community){kind=small}
/u/354442/FSJALSMALL.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/239220/FacebookProfil01_mini.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/30814/newgot.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/170517/AutobotDFF.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/322093/crop62ed21c24353f_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/111174/sachiel-small.png?f=community){kind=small}
/u/38782/crop6146c7a29805d_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/109013/crop5ebb9b611401c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/205476/620201481642.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/56292/fok_alien_ani.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/233767/crop5db03cbc075aa.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/323478/18785-pcb.jpg?f=community){kind=small}
/u/710404/crop5e9f7de15e964_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/38865/syq_666.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/344090/crop5de9fd2d9c9da_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1314084/crop5f16f69c6fcbf_cropped.jpeg?f=community){kind=small}