Om meer focus aan te kunnen brengen, stelde Microsoft het aantal grote Windows-updates bij van twee naar één per jaar. Eén moment om de aandacht te pakken en 's werelds meest gebruikte desktopbesturingssysteem in het zonnetje te zetten, dus. Dat leek dit keer best aardig te gaan: er werd vorige week zelfs een heus evenement opgetuigd rondom enkele nieuwe Surface-aankondigingen en de 'volgende grote update voor Windows 11'. Dat moest versie 23H2 zijn, zo veronderstelden vrijwel alle media die er verslag van deden.
Nou, niet dus. Pas in de voorbije dagen werd, na grondig rondvragen door bekende Microsoft-watchers als Zac Bowden, duidelijk dat de groots aangekondigde update slechts een cumulatieve patch (KB5030310) voor de bestaande Windows 11-versie 22H2 betreft. Daarin heeft Microsoft echter wél een groot deel van de voor 23H2 verwachte functies gelepeld.
Wat daar het nut van is? De nu gebruikte techniek voor het verspreiden van een update zorgt voor een vlotte installatie, vergelijkbaar met de maandelijkse beveiligingspatches, terwijl een volwaardige 23H2-uitrol stapsgewijs en vooral traag zou zijn verlopen. Bovendien zouden gebruikers de update dan eenvoudig hebben kunnen uitstellen. Volgens de eerder aangehaalde journalist zou Microsoft prioriteit hebben gegeven aan een snelle beschikbaarheid van met name de op AI gebaseerde Copilot-functie.
Zo komt het dat je vandaag niet Windows 11 23H2 kan installeren, maar na het updaten wel vrijwel alle voor 23H2 geplande features kunt gebruiken. De 'echte' 23H2-release, met een updateassistent en iso-bestanden, volgt vermoedelijk later dit jaar. Het doel van die release zal echter vooral zijn om ervoor te zorgen dat oem's weer een verse release hebben om te kunnen voorinstalleren op pc's. Wat nieuwe features betreft hoef je daar nu weinig meer van te verwachten.
Hoe installeer je de Windows 11 2023-update?
De grote Windows 11-update in 2023 bestaat door de aanpak van Microsoft niet uit één grote patch zoals je gewend bent, maar uit twee kleintjes. Eerst installeer je een zogenaamde 'Windows-configuratie-update', die na installatie een reboot vereist. Mogelijk moet je het vinkje 'Krijg de nieuwste updates zodra ze beschikbaar zijn' (tijdelijk) aanzetten voordat deze update aan je wordt aangeboden. Na de reboot kun je de daadwerkelijke 'Cumulatieve update voor Windows 11 Version 22H2' met nummer KB5030310 installeren. Sommige aanpassingen aan ingebouwde apps vereisen daarnaast nog losse updates via de Microsoft Store.
Waarschijnlijk is de update vanaf dinsdag 26 september 2023 om 19.00 uur beschikbaar voor gebruikers die geen deel uitmaken van het Windows Insider-programma. Insiders konden al eerder met een deel van de features aan de slag.
AI in Windows met Copilot
Een van de voornaamste nieuwe functies in Windows 11 is Copilot, een assistent op basis van de AI-technologie van Bing Chat, die op zijn beurt weer gebruikmaakt van OpenAI's GPT4. Wie Microsofts webbrowser gebruikt, zal de interface van de Windows-chatbot bekend voorkomen, want hij is duidelijk gebaseerd op de vergelijkbare functie die al langer in Edge zit. De chatbot is in Windows geïntegreerd als een zijbalk die vanaf rechts in beeld schuift en kan worden geopend met de sneltoets Windows+C of de knop op de Taakbalk. In- of uitschakelen daarvan kan via Instellingen → Personalisatie → Taakbalk.
Naast babbelen met Bing Chat, naar wens in de precieze, creatieve of gebalanceerde modus, kun je met Copilot ook plaatjes laten genereren, een samenvatting laten maken van je huidige tabblad in Edge en systeeminstellingen veranderen. De assistent kan bijvoorbeeld de nachtlampfunctie aanzetten, een screenshot maken of de 'niet storen'-modus inschakelen. Die integratie met veelgebruikte Windows-instellingen is de belangrijkste extra functionaliteit ten opzichte van de chatbot in Edge.
Copilot verkeert nog in de previewfase en je zult er waarschijnlijk niet direct over beschikken na het installeren van de Windows 11-update, zeker als je je installatie op Nederlands hebt staan. Copilot zou namelijk nog niet voldoen aan de AVG.
:strip_exif()/i/2006127002.jpeg?f=imagearticlefull)
Windows Foto's-app kan achtergrond vervagen met AI
De enige tijd geleden compleet vernieuwde Foto's-app in Windows 11 is in de nieuwe update verder uitgebreid. Zo kun je nu met objectherkenning zoeken op voorwerpen die in foto's voorkomen, mits die zijn opgeslagen in OneDrive. Bij alle foto's ongeacht de bron kun je in de bijgewerkte app de achtergrond van je foto vervagen, waarbij je de intensiteit van het effect kunt instellen en de automatische selectie handmatig kunt finetunen.
Knipprogramma kan tekst kopiëren of weglakken in screenshot
Ook de populaire Snipping Tool kent wat nieuwe functies. Na het maken van een screenshot kun je tekst laten herkennen en direct vanuit het plaatje selecteren en kopiëren. Ook het zwart weglakken van tekst is via diezelfde functie mogelijk. Filmpjes opnemen was al langer mogelijk, maar nu kan het Knipprogramma daarbij ook geluid opnemen.
Ook AI in Paint
Zelfs het oude vertrouwde Paint krijgt AI-functies. Waarschijnlijk worden die binnenkort toegevoegd met een extra appupdate via de Microsoft Store; in de vandaag beschikbare update is de enige nieuwe functie een dark mode. Daar komt binnenkort echter nog het nodige bij. Insiders in het bètakanaal kunnen bijvoorbeeld aan de slag met transparante png's, ondersteuning voor lagen en een functie om het onderwerp van een plaatje vrij te maken, oftewel de achtergrond te herkennen en verwijderen.
Nieuwe Outlook-app vervangt ingebouwde Mail- en Agenda-apps
Microsoft kondigde eerder al aan dat het voornemens was om de ingebouwde Mail- en Agenda-apps te vervangen door één Outlook-app. Dat gebeurt met deze release al eerder dan verwacht, al blijven de oude apps nog tot het eind van 2024 bruikbaar. Achterliggend maakt de app gebruik van de infrastructuur van Outlook.com, dus gebruikers daarvan zal de indeling bekend voorkomen. Aanpassingen aan de implementatie en het ontwerp zorgen ervoor dat de app toch wat meer 'native' aanvoelt.
Kladblok onthoudt niet-opgeslagen bestanden
Ook Kladblok, dat na jarenlange stilstand recent al van ondersteuning voor tabbladen werd voorzien, krijgt weer wat aandacht in de 2023-update. Het programma onthoudt vanaf nu de geopende tabs, ongeacht of ze uit opgeslagen of niet-opgeslagen documenten bestaan. De complete sessie, inclusief niet-opgeslagen documenten en bijvoorbeeld bewerkingen aan opgeslagen documenten, wordt opnieuw getoond als je Notepad later weer opent.
Verkenner krijgt opfrisbeurt en galerijweergave
Microsoft heeft ook de Windows Verkenner niet ongemoeid gelaten in de 2023-update. De header lijkt nu meer op die van een webbrowser, met knoppen voor vorige, volgende en verversen op een centrale plek. Ook in gedrag lijkt de software wat meer op je favoriete browser; je kunt nu een nieuw venster creëren door een tabblad buiten het bestaande venster te slepen. Met browsers als referentiepunt is dat een logische actie, maar in de Verkenner werkte dat tot nu toe nog niet.
Een andere welkome toevoeging is dat de Verkenner nu zelf veel meer archiefbestanden kan openen. Tot nu toe kon je alleen .zip-bestanden uitpakken, maar vanaf de 2023-update kan dat ook met bijvoorbeeld .rar-, .7z- en .tar-bestanden. De mogelijkheid om zelf bestanden in te pakken blijft wel beperkt tot .zip's.
Bovenaan in de linkerzijbalk is een geheel nieuwe optie verschenen. Galerie toont een visueel aantrekkelijk overzicht van al je foto's en video's, waarbij de scrollbalk als een tijdlijn werkt. Het concept erachter is vergelijkbaar met dat van galerij-apps zoals je die van smartphones kent; je kunt de mediabestanden dus makkelijk openen of bewerken. Via de Verzameling-knop kun je instellen welke mappen de Verkenner moet indexeren voor deze functie.
Met de nieuwe volumemixer pas je het geluidsniveau per app aan
Met de vernieuwing van de taakbalk in Windows 11 werd de oude volumemixer verbannen naar een plekje diep in de instellingen. Met de nieuwe update komt de mogelijkheid om snel het volume per app aan te passen weer terug, maar dan in een bijpassend modern jasje. Je vindt hem in het venstertje Geluidsuitvoer, te bereiken via de knop rechts van de algemene volumeslider.
Windows krijgt eindelijk een geïntegreerde back-uptool
Windows 7 was de laatste versie van het OS waar nog een volwaardige back-uptool in zat. Onder de simpele maar doeltreffende naam Windows Back-up is die functie nu weer terug. De tool voegt alle bestaande back-upmogelijkheden samen, zoals het opslaan van mappen in OneDrive, het synchroniseren van apps via de Microsoft Store en het onthouden van je favoriete instellingen via je Microsoft-account. Dat zijn allemaal geen nieuwe functies, maar ze komen nu wel samen op één plek waar je direct een nieuwe back-up kunt maken. Bij het (her)installeren van Windows krijg je, nadat je bent ingelogd met je Microsoft-account, de vraag wat je daarvan terug wil zetten.
Combineren taakbalkknoppen en verbergen labels is weer uit te schakelen
Na met de initiële release van Windows 11 een nieuwe basis te hebben neergezet voor de taakbalk, herstelde Microsoft in Windows 11 22H2 al de functie om bestanden te drag 'n droppen tussen verschillende programma's. Ook in de nieuwe update is er weer een oude bekende functie toegevoegd, namelijk de mogelijkheid om het combineren van meerdere vensters van hetzelfde programma uit te schakelen, en om geschreven labels van elk open venster te tonen. Fans van die functies kunnen ze na de update activeren via Instellingen → Personalisatie → Taakbalk.
Ingebouwde aansturing van rgb-verlichting
Veel tweakers hebben anno 2023, of ze dat nu leuk vinden of niet, de nodige componenten met rgb-verlichting in hun pc. Of je dit nu wil uitschakelen of juist wil synchroniseren met andere hardware, doorgaans heb je per fabrikant een log softwarepakket nodig. Tegelijkertijd is dat ook voor fabrikanten niet ideaal, want lang niet alle hardwaremakers zijn bedreven softwareschrijvers. De reacties op de aankondiging dat Microsoft rgb-aansturing gaat integreren in Windows, inclusief een mooie api en standaardfirmware voor rgb-apparaten, waren dan ook grotendeels positief.
Deze functie, die uiteindelijk 'Dynamische verlichting' is gedoopt, is best goed uitgedacht. Je kunt bijvoorbeeld verschillende apparaten met elkaar synchroniseren en de helderheid wijzigen. Het nadeel is echter dat fabrikanten deze standaard expliciet moeten ondersteunen, en dat doen tot nu toe maar een handjevol muizen en toetsenborden van Razer. Merken als HyperX, ASUS en Logitech zouden aan ondersteuning werken, maar fabrikanten van hardware voor in je pc ontbreken nog vrijwel volledig. Het blijft dus even afwachten of dit de komende tijd een vlucht gaat nemen, of dat Microsofts standaardiseringspoging op niets uitloopt.
Nieuw startscherm voor Instellingen
Als je Instellingen opent in de 2023-update van Windows 11 ziet dat er anders uit. Microsoft heeft gekozen voor meer informatiedichtheid, met een indeling in twee kolommen. Die laat direct de belangrijkste zaken zien: de status van je wifi, recent verbonden bluetoothapparaten, hoe vol je cloudopslag zit en welke instellingen je het laatst hebt geraadpleegd.
Tot slot
De Windows 11 2023-update (KB5030310) is vanaf nu te installeren, en hoewel hij officieel (nog) niet 23H2 heet, zitten vrijwel alle nieuwe functies waar Microsoft aan werkte er wel al in. Wat is jouw favoriete, of misschien wel minst favoriete, onderdeel van deze update? Laat het weten in de comments.