Milieueffecten bouw datacenter Zeewolde: minder stikstofneerslag dan gedacht

De milieueffecten van het aanstaande datacenter dat gebouwd wordt in Zeewolde, zijn nu volledig in beeld, schrijft de commissie die het milieueffectrapport van de bouw onderzocht. Daarbij valt op dat er tot 98 procent minder stikstof terechtkomt op de Veluwe dan gedacht.

De ontwikkelaars van het aanstaande hyperscaledatacenter bij Zeewolde hebben de milieueffecten voldoende in kaart gebracht en kunnen met de bouw beginnen zodra de gemeente en provincie de bouwvergunning verlenen. Dat concludeert de Commissie voor de milieueffectrapportage. In augustus stelde de commissie nog dat de rapportage onvoldoende was. De stikstofuitstoot van het bouwverkeer, waarbij de stikstof opgelost in regen neerkomt op het nabijgelegen natuurgebied de Veluwe, was toen naar verluidt nog onbekend.

In het aanvullende rapport heeft ontwikkelaar Polder Networks de effecten in de bouwfase beter onderzocht. Er is een alternatief gevonden waarbij 98 procent minder stikstof terecht zal komen op de Veluwe dan eerder gedacht. "Een schoolvoorbeeld voor andere projecten in Nederland", zegt de commissie. Er zijn uitgebreide stikstofberekeningen gedaan in de bouwfase van het project.

De bouw van het datacenter van 166 hectare op bedrijventerrein Trekkersveld bij Zeewolde werd in april uitgesteld door de gemeente, omdat de impact op de natuur onvoldoende in beeld was gebracht. Ontwikkelaar Polder Networks, dat de hyperscale bouwt voor een 'nog onbekende Amerikaanse datareus', paste de milieueffectrapportage aan en voegde een aantal belangrijke onderdelen toe. Toch was het voor de commissie nog onvoldoende. De Commissie m.e.r. is bij wet ingesteld om onafhankelijk onderzoek te doen naar de inhoud van milieueffectrapporten bij grote bouwprojecten. De gemeente en provincie gaan uiteindelijk over de bouwvergunning; zij laten zich door de commissie adviseren.

Het nieuwe rapport gaat verder in op de stikstofuitstoot bij de bouw. Die bouw gaat acht jaar duren, is in het adviesrapport te lezen, en er zullen op een drukke dag ruim 1700 voertuigen rijden. Dat zou betekenen dat er veel stikstof op het nabijgelegen natuurgebied de Veluwe terechtkomen. Door het rijden van een alternatieve route neemt die stikstofneerslag op de Veluwe met 98 procent af. Volgens de commissie is er goed nagedacht over het vervoersalternatief, zodat er minder stikstof neerslaat op 'een van de meest stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden in Nederland' en geeft de ontwikkelaar dan ook een compliment.

Wel doet de commissie nog een aantal kleine aanbevelingen over het monitoren van de effecten door hoogspanningsmasten en -leidingen boven het terrein, omdat deze mogelijk effecten hebben op vogels en vleermuizen. En de commissie wijst erop dat plannen om zonnepanelen op open zones te plaatsen, net buiten de terreingrenzen in plaats van bijvoorbeeld op het dak van het datacenter, 'negatieve landschappelijke effecten' heeft. Geen van beide aanbevelingen weegt echter zwaar voor de commissie.

Als de provincie Flevoland en de gemeente Zeewolde het advies van de commissie overnemen, is te verwachten dat op korte termijn een bouwvergunning wordt verleend en gestart kan worden met de bouw van het datacenter en het bedrijventerrein.

Plannen voor het komende datacenter bij Zeewolde. Polder Networks kocht onlangs het groene, paarse en de helft van het blauwe deel van de gemeente. De rest hoopt het binnenkort te kopen. Beeld: Gemeente Zeewolde

Reacties (156)

[Robkazoe]

In het aanvullende rapport heeft ontwikkelaar Polder Networks de effecten in de bouwfase beter onderzocht. Er is een alternatief gevonden waarbij 98 procent minder stikstof terecht zal komen op natuurgebied de Veluwe dan eerder gedacht. "Een schoolvoorbeeld voor andere projecten in Nederland", zegt de commissie.

Dus in plaats van de A28/N301 of N302/N305 te gebruiken, wat waarschijnlijk de snelste route is naar Zeewolde, zullen ze nu de A6 of A27 gebruiken om bij de N305 te komen en te bouwen. Veluwe gered! We dumpen alleen de stikstof in de rest van Flevoland en rijden tig kilometers om want brandstof is gratis en heeft geen uitstoot. Dit snijdt echt weinig hout.

Zit net het rapport verder te lezen, maar het is nog echt waar ook:

Ondanks de hierboven geciteerde opmerking zijn de effecten van de stikstofdepositie
veroorzaakt door bouwverkeer wél beoordeeld. Uit de analyses blijkt dat er tijdens de acht
jaar durende aanlegfase op een drukke dag ruim 1.700 voertuigen rijden. Hierdoor komt er
extra stikstof terecht op al overbelaste leefgebieden en habitattypen in de Veluwe. Het blijkt
verder dat (in de worst-case benadering) door het rijden over een alternatieve route de
stikstofdepositie op de Veluwe ruim 98% minder wordt.
4

[Reactie gewijzigd door Robkazoe op 23 juli 2024 15:42]

[supersnathan94]

Kijk. Je hebt helemaal gelijk wat betreft extra kilometers en verhoogde drukte op die wegen, maar!

De veluwe heeft een bepaald type grond. Een grond die juist relatief arm is. Door de extra stikstof depositie wordt die grond weer rijk en gaat de bestaande flora daar aan dood. In plaats daarvan krijgen we een ander type begroeiing wat juist meer op rijke grond groeit. Hierdoor is de veluwe geen veluwe meer.

Daarentegen heeft flevoland juist baat bij rijke grond. Veel landbouw gebied en tulpenkwekerijen. Normaal gesproken zouden boeren stikstof inrijden om de grond te verrijken. Dit hoeft hierdoor dus minder te worden gedaan. Dus hoewel het heel stom klinkt zit er wel een logica achter die redelijk onderbouwd kan worden.

Neemt niet weg dat 1700 zware voertuigen per dag wel extra issues met zich meebrengt. Denk daarbij aan slijtage aan wegdelen (dus eerder reparaties nodig) meer CO2 uitstoot en mogelijk ook meer files met bijbehorende gevolgen.

[jordeeeh]

Maar vervolgens worden de boeren wel gekort op de stikstofuitstoot.

Veel landbouw gebied en tulpenkwekerijen. Normaal gesproken zouden boeren stikstof inrijden om de grond te verrijken. Dit hoeft hierdoor dus minder te worden gedaan.

Je vergeet even dat veeboeren ook van hun mest af moeten, waarmee ze nu mogelijk in de knoei komen.

[supersnathan94]

Ja boeren die in de buurt van natura2000 gebieden zitten. Want dat is nu net het probleem. In de flevopolder is het allemaal niet zo’n ramp.

En ja veeboeren moeten ook van hun mest af, maar dat zal zo’n vaart niet lopen dat ze er echt mee in de knoei komen. Er zijn andere manieren om er vanaf te komen en zo neutraal vee te kunnen houden. @Sanne(man) heeft dat mooi omschreven: Sanne(man) in 'nieuws: Milieueffecten bouw datacenter Zeewolde: minder stikst...

[PalingDrone]

Je weet dat vrijwel alle randmeren ook tot natura 2000 behoren?
Vanaf het Eemmeer via het Wolderwijd tot en met het Veluwemeer is allemaal Natura 2000, dat ligt wat dichterbij dan de Veluwe, zegmaar naast Zeewolde, sterker nog, vanaf het geplande bouwterrein ligt er slechts wat weiland en een dijk tot het randmeer.

[killercow]

Juist, boeren die dicht bij soortgelijke locaties zitten als de Veluwe inderdaad, maar niet elke boer het zelfde. Nog los van het feit dat boeren over het algemeen inderdaad continue en jarenlang een overproductie van stikstof en ammoniak veroorzaken.

[DaBeetle]

Dankzij het ondoordacht creëeren van een wirwar aan natura 2000 gebiedjes is het in Nederland onmogelijk om ver genoeg van een natura 2000 gebied iets te ontwikkelen. Een flinke herindeling van niet stedelijk Nederland is eigenlijk de enige oplossing voor deze crisis. Kies een aantal grote gebieden als natura 2021 en werk van daaruit eens uit wat wel en niet kan qua uitstoot. Dan kan je veel eenvoudiger indelen. En ja, dan is het jammer dat kleine gebiedjes hun status verliezen.

Aangezien de overheid vertikt eens een duidelijke keuze te maken voor natuur, landbouw of wonen/werken komen we er nooit uit.

[killercow]

Wat een onzin. Groot deel van Noord holland is vrij van natura 2000, net als grote delen van friesland, groningen, drente, de flevopolder, de hele achterhoek, grote delen rond utrecht tot aan rotterdam, het groene hart, de betuwe. alles rond eindhoven, en heel zeeland op het water daar gelaten allemaal ruimte genoeg.

https://www.natura2000.nl/gebieden

[Somoghi]

En de aanleg / herstel van de vele extra bereden kilometers asfalt leveren op den duur ook weer een uitstoot op, een uitstoot die er zonder de extra vervoerskilometers anders had uitgezien. Het is een complex verhaal, niet alles wordt meegenomen of kan worden becijferd. Maar dat dit een vreemde bocht is waar men zich in dwingt om toch maar voortgang te vinden, is vrij helder. Er zijn eerder berekeningen herzien waarmee omgevingsvergunningen nooit verleend hadden mogen worden.

[latka]

En vergeet de fijnstof niet. Meeste komt van remmen en slijtende banden. Dat neemt dus ook toe door het omrijden.

[killercow]

Het meeste komt gewoon uit de uitlaat. En bij elektrische auto's inderdaad van de banden. (omdat ze bijna niet remmen op de schijven). Elektrisch is overigens in totaal ook nog steeds minder uitstotend qua fijnstof dan alle andere auto's ondanks dat ze meestal wat zwaarder zijn.

[tweaker2010]

De veluwe heeft een bepaald type grond. Een grond die juist relatief arm is. Door de extra stikstof depositie wordt die grond weer rijk en gaat de bestaande flora daar aan dood. In plaats daarvan krijgen we een ander type begroeiing wat juist meer op rijke grond groeit. Hierdoor is de veluwe geen veluwe meer.

In de Veluwe heb je diverse gebieden, zowel natte als droge heide. De hele pfas ellende heeft men over zichzelf afgeroepen door zoveel mogelijk gebieden tot Natura2000 gebied te laten bestempelen.
Maak je niet druk over de flora en fauna, natuur is altijd in beweging. De wolf komt terug, prachtig!

[flippy]

en hoeveel helikopters vliegen er hoe lang over de veluwe?

[GrooV]

Stikstof is vooral een lokaal probleem, dit oplossen door gebieden die op de limiet zitten lost dit inderdaad op.

Flevoland lijkt mij inderdaad minder gevoelig dan de Veluwe waar gevoelige natuurgebieden liggen.

[Robkazoe]

Maar die 1700 auto's die dagelijks moeten omrijden via Hilversum, Huizen en de daarbij behorende extra uitstoot van andere gassen, dat nemen we dan maar op de koop toe?

Even heel bot gezegd. Als dit zo zaligmakend is. Waarom knallen we de A28 + N302 niet gewoon helemaal dicht en laten we alles via de A6 lopen? Is misschien iets meer om. Maar hey, de Veluwe is gered!

[D_Jeff]

Ik snap dat je reactie (deels) sarcastisch is, maar ik wil toch even bijten:

1) Wegen waarop het verkeer zo vloeiend mogelijk zich verplaatst, levert de minste uitstoot op. Wat doet een autosnelweg ook alweer? Eigenlijk zouden er meer freeflow wegen in Nederland moeten zijn.
2) Het wegverkeer is in Nederland slechts voor ~ 2% verantwoordelijk voor alle uitstoot. Maar omdat het de makkelijkste groep is om het snelste 1 micropromiel effect te zien hebben, is deze groep het hardste aangepakt.

Bonus:
Uit een recent rapport is gebleken dat het sluiten van 1 boeren bedrijf in deze regio gelijk staat aan een stikstofreductie van 5% voor heel NL. Je leest het goed: Als dit bedrijf volledig ontruimd is, zouden we met z'n alleen overdag weer 130 km/h kunnen rijden en nog een milieuwinst boeken -- Denk daar maar eens over na

[morphje]

Ja, ik ga hier ook op happen. Dit is extreem cherry picking en faalt alleen al op logica.

1 bedrijf verantwoordelijk voor 5% reductie. Er zijn tienduizenden veeboeren in nederland. Zelfs de meest grootste veebedrijven kunnen logischerwijs niet zoveel uitstoot veroorzaken. Wiskundig is dit onmogelijk.
Het grootste koeienbedrijf in NL is 2250 koeien, het totaal aantal koeien in Nederland is (ongeveer) 1,6 miljoen. Dit bedrijf is verantwoordelijk voor 0,14% van de stikstofuitstoot van de koeienbedrijven. En zelfs een fractie van alle veebedrijven en nog meer een fractie van alle stikstof uitstoters in nederland.

Varkens? Het grootste bedrijf is verantwoordelijk voor 0,17% van de varkensstikstof uitstoot. Grootste kippenbedrijf idem met een 0,1%. Dus vertel mij eens de logica hoe een enkel veebedrijf verantwoordelijk kan zijn voor 5% van alle stikstofuitstoot in Nederland als hun bijdrage in de eigen sector al minder dan 1% is?

Casejunkie beweert dat het om een kalkoenbedrijf gaat tegen de veluwe aan. Ik ken het rapport niet en het boeit me niet. Het is onmogelijk dat 20000 kalkoenen verantwoordelijk zijn voor zoveel uitstoot, tenzij je zeer lokaal gaat meten. En we weten inmiddels al dat het RIVM nogal creatief meet met een handjevol stations, de rest is modellen en aannames.

Weet je waar ook de logica ontbreekt? De veestapel versus het aantal auto's. Het aantal koeien in nederland is momenteel hetzelfde als in 1960 (1980 was de piek, sinds dien neemt het weer af). Maar het aantal auto's is van 1960 een half miljoen gestegen naar bijna 9 miljoen nu. En toch is de boer schuldig aan de stikstof uitstoot?

Een weiland kan water opnemen, een woonwijk niet. Die nieuwe woonwijk is uberhaupt al veel meer vervuilend dan een weiland. Maar ja, die laatste levert wel meer op in de zakken van ontwikkelaars. En daar zit de logica. Geld

[ustinov]

Dat is een bizarre bewering. Heb je een linkje naar dat rapport?

[Casejunkie]

Dat bedrijf betreft een kalkoenen bedrijf met 20.000 kalkoenen in Ermelo die tegen een Natura 2000 gebied ligt. De uitstoot van het bedrijf komt dus direct terecht in het Natura2000 gebied en dat is waarom het zo krom is. Zat het bedrijf ergens anders dan was het geen enkel probleem geweest.

[ejay79]

Uit een recent rapport is gebleken dat het sluiten van 1 boeren bedrijf in deze regio gelijk staat aan een stikstofreductie van 5% voor heel NL. Je leest het goed: Als dit bedrijf volledig ontruimd is, zouden we met z'n alleen overdag weer 130 km/h kunnen rijden en nog een milieuwinst boeken -- Denk daar maar eens over na

Wat een volkomen onzin! Denk er inderdaad maar eens over na hoe enorm dat niet waar kan zijn.
+/- 100 koeien (std. veeboer) vs. 6 miljoen auto's. Tuurlijk.
Je laat je zand in de ogen strooien.

[fastedje]

Hoe kan het dat als stikstof vooral een lokaal probleem is dat 1 boerenbedrijf de stikstofuitstoot van heel Nederland beïnvloed?

[Tincahunter]

Dus als 20 boeren met 20.000 kippen en kalkoenen stoppen is er 100% stikstof reductie?

[Reactie gewijzigd door Tincahunter op 23 juli 2024 15:42]

[KoffieAnanas]

De Veluwe behouden is beleidskwestie en men kiest ervoor de Veluwe te behouden. Dus inderdaad het brengt minder schade toe aan de Veluwe. De Veluwe als geheel is hiermee niet gered, wel is voorkomen dat er extra schade wordt aangericht.

[morphje]

De Veluwe is het meest aangeharkte tuintje van Nederland. Hoeveel "natuur" wijzigingen door de decennia daar wel niet geweest zijn ontelbaar.

Het was inderdaad een keuze om de grond te verschralen door de bestaande natuur (bomen) te verwijderen, want dat was de natuur zoals het ontworpen was ofzo. Er bestaat simpelweg geen originele natuur meer in Nederland, alles is door de mensen aangelegd en gecultiveerd.
Het is dus ook een keuze om tientallen boeren de nek om te draaien om deze gemaakte natuur te behouden.

Ook hier follow the money. Staatsbosbeheer moest zichzelf bedruipen. Dat kan heel eenvoudig door bomenkap, maar dat moet verantwoord. Tenzij je de spelregels veranderd en de natuur "herontwerpt" en je dus wel MOET kappen. Dit is uiteraard niet het hele verhaal, maar speelt wel een cruciale rol.

[Tincahunter]

Er is zeker nog wel originele natuur, ik woon zelf bij een paar hele oude stuifzand gebieden met hei wat altijd zo is geweest voor honderden jaren. Er zitten nog bestaande pingo's in uit de ijstijd.

[Gwaihir]

Precies. Stikstof op gras en akkerland noemen we toch gewoon mest, wat de boer anders zelf zou uitrijden? https://www.milieucentraa...tof-in-de-lucht-en-bodem/

[Sanne(man)]

Er is laatst iets op tegenlicht geweest over een boer die met z`n akker 0 stikstof uitstoot had terwijl zijn koeien wel buiten graasden.

Wat deed deze boer nou. Hij had koeien die zowel vlees als melk koeien waren bestempeld en had op papier een slechte koe omdat de in de norm word gekeken hoeveel melk er geproduceerd werd (hierdoor kon hij bij de bank geen lening krijgen en kon hij niet verder verduurzamen). Wat deed hij nou nog meer wat er voor zorgden dat zijn stikstof uitstoot werd gereduceerd terwijl de mest wel op de wei terecht kwam? Hij zorgden voor een biologische diversiteit op de akker, naast enkel gras ook andere gewassen die mest gebruiken en met name de stikstof opnemen tot planten waardoor de koe veel diverser eten naar binnen kreeg. Het gevolg was geen antibiotica andere meuk om z`n koeien van krachtvoer te voorzien en hij had van de overheid een certificaat gekregen waardoor kon aantonen aan de stikstof uitstoot te voldoen.

Het mooie hiervan was dat omdat deze boer geen krachtvoer, anti-biotica etc. etc. hoefde aan te schaffen hij hierdoor z`n marges kon vergroten t.o.v. de lagere hoeveelheid melk die er werd geproduceerd door deze "slechte koe".

Veel boeren lopen tegen dit probleem aan als ze willen verduurzamen banken helpen de boeren niet om de overstap te maken, omdat het te veel risico's met zich meebrengt en ze liever zien dat ze massa produceren.

Dus uitrijden kan wel als je maar een biodiversiteit aan planten hebben die de stikstof opnemen.

[Reactie gewijzigd door Sanne(man) op 23 juli 2024 15:42]

[joep doei]

Koeien in een moderne rundveehouderij moeten heel veel melk leveren. Dat is een soort topsport en net als bij topsporters moet het voedsel daarop afgestemd zijn. Daarom bestaan weides voor melkkoeien uit een bepaalde grassoort en niets anders. Goede kans dat deze koeien dus minder melk geven dan bij andere veehouders.

[Ubartu]

Dat van de lagere productie schrijft @Sanne(man) toch ook? En dat deze boer kosten bespaart die anderen wel maken. Geen idee of dat in verhouding staat, maar het kan dus kennelijk wel.

[Robbierut4]

het staat misschien voor deze boer wel in verhouding. Maar als hele maatschappij hebben we toch een probleem als ineens alle koeien een lagere productie draaien.

[DaBeetle]

Nee hoor, wij gebruiken maar een klein deel van de eigen melk. Grootste deel wordt geëxporteerd.

Wij met een stikstof probleem, de rest van Europa met "schoon" voedsel.

[ari3]

Je moet altijd ruime overcapaciteit hebben voor de productie van voedsel. Anders kun je in de situatie komen dat in Nederland geen melk meer uitgeleverd wordt en er wel geëxporteerd wordt naar het buitenland wel melk krijgt uit Nederland als dat meer oplevert. Zelfde geldt voor energie overigens, door te weinig overcapaciteit in de productie van energie zitten we nu met ongezond hoge prijzen en matige leveringszekerheid.

[pegagus]

Boeren hebben een lening van 3 miljoen euro, een omzet van driehonderdduizend euro en een inkomen van 30.000 euro. Dat iets moet is vooral in het belang van andere partijen die verdienen aan de boer. Ja, de koe in een echt groene weide levert minder melk op. Maar die melk wordt vervolgens wel beter betaald en de boer heeft minder kosten. Alleen verdienen de voerleveranciers en de banken er minder aan.

[Sanne(man)]

Een week voor deze uitzending was ook iets op Tegenlicht over boeren en boter. Koeien worden bijgevoerd met stearaat om meer melk te produceren. Echter lijdt dit tot harde boter en minder goeie kwaliteit melk. Daarentegen moet je soms de afweging maken tussen economisch belang en volksgezondheid. We schieten soms door met enkel naar het economisch belang te kijken. Meer productie vaak lagere kwaliteit melk.

Dan hebben we het er niet over dat een supermarkt (vaak omdat wij als consument alles goedkoop willen hebben) 26 euro cent de liter melk betaald.

Wat nog gekker is dat ons vlees meestal uit Zuid-Amerika of Afrika komt of de garnalen die hier gekweekt worden naar Turkije worden gebracht omdat het economisch goedkoper is. Wat kost dit wel niet aan stikstof uitstoot om het te vervoeren en omdat wij als consument het goedkoper willen hebben.

[klaasraak]

Uitrijden zal wel moeten, je kan als boer niet elke dag een ton mest verzamelen en dan nooit uitrijden.. die mest moet toch ergens heen..

[morphje]

Je zou het ook gewoon kunnen verkopen. Maar nee, verkoop van organische koeienmest is zeer beperkt. Wel kan je in elke tuinmarkt kunstmest kopen gemaakt van hollands aardgas.

[Dauthi]

Wat de boer verplicht moet injecteren met dure machines, omdat het uitrijden van mest onmetelijk schade met zich mee zou brengen, aldus een rapport dat direct in de onderste la verdween om er nooit meer uit te komen.
En nu na nieuw onderzoek blijkt wel waarom dat rapport nooit op tafel is gekomen, want het is uit den dikke duim gezogen, injecteren doet niets om de uitstoot te verminderen van uitrijden.

[latka]

Heb je een linkje? Zowiezo was het koeienvlaai trappen bij ons het dorp als klein kind toch echt wel een spel. Om die reden alleen zou je al niet moeten injecteren

[Harry21]

Door het injecteren gaat al het leven tot 5 centimeter onder oppervlak dood, daarom vinden vogels geen voedsel meer. enzenz. Mijn zwager heeft dit onderzocht ,maar het rapport ligt ook ergens onder in een la.

[klaasraak]

Er zit ook niet zoveel verschil tussen injecteren en uitrijden toch.. het is niet zo dat ze het met een spuit in de grond zetten.. ipv wild sproeien doen ze het nu wat rustiger.. maar het is dezelfde mest die ze in dezelfde hoeveelheden over het land verspreiden.

[fastbikkel]

Het gaat hier toch om teveel stikstof?
Water is ook goed, behalve als je teveel in 1x drinkt.

[Gwaihir]

Ja. Maar het is dus teveel voor een natuurgebied, wat we bijv. niet door gras willen laten overwoekeren. Maar niet teveel voor de landbouwgrond ernaast, waar we voortdurend opbrengst aan onttrekken en die we daarom toch moeten bijmesten.

[beerse]

Anders gesteld: Door in de bouwbeschrijving te stellen dat een andere route gereden gaat worden door de toeleverende bedrijven....

Blijkt later de chauffeur verantwoordelijk te zijn voor de gekozen route, die volgt zijn eigen neus en bepaalt de route onafhankelijk van wat er in de bouwbeschrijving staat.

Einde van het liedje: wassen neus!

[willemg2]

Een deel van de toeleveringen zal waarschijnlijk sowieso al via de 'alternatieve routes' gaan. Daarbij wordt dit in de praktijk ook afgedwongen door dit op te nemen in het realisatiecontract, met een boetebeding. Dit kan dan best een dure grap worden als de chauffeur zijn eigen neus volgt

[ustinov]

Als het in de geest van de stikstofmaatregelen gaat is die ons in deze shit hebben laten belanden (van alles beloven, maar niet controleren of het echt gebeurt) dan is er niemand die controleert welke route die chauffeurs nemen.

[watercoolertje]

Een enkeling maakt niet uit en bij teveel verkeer zou het vrij snel opvallen en waarschijnlijk wel tegen opgetreden worden.

Bouwverkeer krijgt wel vaker vooropgegeven routes mee overigens dat is niks nieuws.

[killercow]

Ja, want je niet aan de afspraak met de klant houden is een succesformule voor eindeloos plezier.

[nuffy]

precies zo lossen dat op , of dan rijden ze via de A6 en dan hebben we straks de oostvaardersplassen weer vervuild

[PalingDrone]

De bruggen over het Gooimeer in de A6 en de A27 liggen niet in een natura 2000 gebied.
Om onduidelijke redenen* is het Gooimeer samen met een klein stukje IJmeer voor IJburg geen natura 2000 gebied, terwijl de rest van het voormalig Zuiderzeegebied inclusief alle Randmeren een groene zone zijn.
https://www.natura2000.nl/gebieden.
Zo voorkom je met een flinke omweg dat er door kwetsbare gebieden gereden gaat worden en dat rekent een stuk fijner dan gewoon je boerenverstand gebruiken en stellen dat meer kilometers meer uitstoot veroorzaakt.

* Anders krijgen zowel Almere en IJburg te maken met een bouwstop wegens stikstof en dat moeten we natuurlijk niet willen.

[PaT]

Dat snijdt wel hout, want de depositie vindt niet plaats op de overbelaste Natura2000 gebieden die de Wet Natuurbescherming probeert te beschermen. Dat het overall "voor de natuur" niet "beter" is, ben ik met je eens, maar dus wel specifiek voor de Veluwe.

Wat ik veel storender vind is het feit dat de zonnepanelen weer op de grond geplaatst worden in plaats van op het dak. Dat betekent dus dat de grondprijs (veel) te laag was. Anders hadden die panelen echt wel op het dak gestaan.

[kryptonov]

Van zo'n beetje alle verzekeringsmaatschappijen mogen die panelen in een industriële context niet meer op het dak vanwege brandgevaar.
Tel daarbij op dat deze "dozen" een bijna zelfdragende constructie voor het dak hebben i.v.m. kosten.

[PaT]

Dat wordt nog leuk als gemeenten onder de Omgevingswet maatwerkregels mogen stellen waarin exact dit verplicht gaat worden. Benieuwd hoe de verzekeraars daar mee om zullen gaan.

[kryptonov]

Daar zit inderdaad een pijnpunt. Aan de andere kant zullen er weinig wethouders zijn die hier tegen in willen gaan. De komst van grote namen in een gemeente wordt helaas nog steeds gezien als positief voor het vestigingsklimaat,
terwijl wij tweakers allemaal weten dat zo'n doos nauwelijks extra arbeidsplaatsen opleverd.
Komt bij dat de aangeleverde ramingen altijd FTE's inclusief de bouw over de eerste drie jaar betreffen. Van 500 naar 50 in drie jaar tijd. Dat effect.

Edit: 2 zinnen uit elkaar getrokken.

[Reactie gewijzigd door kryptonov op 23 juli 2024 15:42]

[demianmonteverd]

Ik heb je een plus gegeven, toch wil ik nog toevoegen dat er best veel mensen werkzaam zijn in een DC. Ze hebben bijvoorbeeld allemaal een kantine en die is er niet om niet gebruikt te worden. De plus krijg je omdat men inderdaad soms te veel gratis weg lijkt te geven aan 'de grote namen'.

Persoonlijk zie ik het liefste geen grote hyperscale DC's in Nederland, zet ze lekker in het noorden van Europa, dat scheelt in de koeling en daarmee het stroomverbruik. Alle beetjes helpen.

[JivZ]

Stikstof is op zich geen probleem, maar het verrijkt de bodem wat nu juist wel een probleem is voor de Veluwe (waar biodiversiteit afhankelijk is van verarmde grond). Zie ook https://www.rivm.nl/stikstof

[Basszje]

Het past allemaal in de papieren werkelijkheid, dus het is geen probleem

Schoonste bouwproject van Nederland!

[Exirion]

Ik heb zo'n vermoeden dat de uitkomst heel anders was geweest als het de bouw van een agrarisch bedrijf betrof. Iets met economische belangen. En wat de situatie rondom stikstofuitstoot in Nederland in z'n geheel betreft: "Daarbij valt op dat er tot 98 procent minder stikstof terecht komt op de Veluwe dan gedacht.". Hoe serieus kun je al die cijfers die de fundering onder politieke beslissingen vormen uberhaupt nog nemen?

[willemg2]

De 98 procent vermindering is waarschijnlijk inherent aan de manier waarop dit wordt berekend. De locatie van de depositie ten opzichte van de bron is in hoge mate afhankelijk van de heersende windrichting. In de berekeningen wordt uitgegaan van een heersende zuidwestelijke windrichting (wind vanuit het zuidwesten). Aangezien de Veluwe oostelijk / zuidoostelijk van Dronten ligt, is het goed mogelijk dat de 'stikstofpluim' (boven)langs de Veluwe waait als er over de A6 wordt gereden in plaats van over de N305. Daarbij geldt natuurlijk ook dat hoe verder de 'stikstofpluim' waait, hoe lager de concentraties worden. De optelling hiervan kan dan best voor een 98% vermindering zorgen.

[fruitbakje]

Aan de andere kant is de Aerius-methode van de berekening van de afgelopen jaren niet altijd even serieus te nemen (daarom is ie al een paar keer flink aangepast volgens mij). Wat dat betreft is er wel een serieus gat tussen daadwerkelijke neerslag (wat bijna niet te berekenen is) en het politiek uitgangspunt. Maar dat is een discussieniveau waar we hier nog lang niet aan toe zijn .

[willemg2]

Klopt! Het is inderdaad een tool die aan voortschrijdend inzicht onderhevig is Ik denk dat de kracht hiervan ook niet per sé zit in de exacte hoeveelheden uitstoot, maar juist in de vergelijking tussen verschillende varianten. Uiteindelijk blijft alles een benadering, maar als we 2 scenario's hebben die we met dezelfde uitgangspunten en dezelfde methode doorrekenen, kunnen we in ieder geval aangeven of het 'beter' of 'slechter' is.

[TheToolGuy]

... en ondertussen wordt er nog steeds NIETS gemeten om te zien of de berekeningen correctie nodig hebben ...

[n4m3l355]

Dit is natuurlijk koffie dik kijken... We weten niet wat de onderliggende berekening precies is. Misschien onder een herziening in de berekening, misschien een aanpassing in de manier van bouw (meer prefab?), misschien past men meer neutrale materialen /materieel toe, misschien offset men de uitstoot elders. Uiteindelijk weten we het niet, echter deze stukken zouden wel snel publiekelijk moeten zijn dus mocht je je vervelen...

[willemg2]

Dit is geen koffiedik kijken, dit is lezen van documenten die je zelf al benoemt...

Ze maken gebruik van AERIUS (het standaard programma voor stikstofberekeningen). De twee verschillende vervoersscenario's zijn de 'kortste route' en de 'ontzien Veluwe' variant, en het verschil daartussen is die 98% afname. Dit staat in de stukken waar je naar refereert (specifieker de aanvulling MER van 10-09-2021 pagina's 56-61) , deze zijn inzichtelijk op de website van de commissie MER (link staat in het artikel).

[JurGor]

Populistische borrelpraat. Je vergelijkt appels met peren. Een agrarisch bedrijf stoot bedrijfsgerelateerd plaatsgebonden stikstof uit. Dus als een agrarisch bedrijf zich vlak naast een kwetsbaar natuurgebied wil vestigen, heeft het nogal een uitdaging om die stikstofuitstoot ter plaatse van het bedrijf zelf laag te houden.

In deze casus gaat het om tijdelijke, maar aanzienlijk, stikstofuitstoot door transportbewegingen in een bouwfase, die met een alternatieve route uit de kwetsbare Veluwe wordt gehouden. Ik kan niet goed zien wat de andere consequenties van deze alternatieve route zijn (brandstofverbruik, stikstofdepositie in andere kwetsbare gebieden). Bij veel oplossingen voor milieuproblemen is er sprake van "verplaatsing van het probleem" naar een ander gebied/compartiment. Ik zou verwachten dat de commissie MER hiernaar heeft gekeken.

[Exirion]

Je mag het borrelpraat noemen, maar heb je je wel eens verdiept in de voors en tegens van een datacenter? Bottom line schieten we als land heel weinig op met die centra, wordt er gebruik gemaakt van subsidies die de belastingbetaler mag ophoesten, en is er (misschien minder direct dan bij een boer) een aanzienlijke belasting op het milieu. Het zijn vooral paradepaardjes voor een high tech imago.

[JurGor]

Ik reageerde niet eens op de voors en tegens van datacenters. Alleen op de vergelijking met boerenbedrijven.

Wat betreft de voors en tegens, daarin begrijp ik volledig wat je bedoelt. Ik vind dat we als Nederland heel bekrompen en visieloos met datacenters omgaan. Precies wat je zegt: paradepaardjes voor een high tech imago, en dat is het dan? Wat een ontzettende armoede. Staat daar zo'n joekel van een energieverslindende blokkendoos in het landschap, daar werken zo min mogelijk mensen in (mensen zijn kostenposten eeeeeew!), en de data die er staat is niet eens Nederlands?

Datacenters zijn een wereldwijde noodzaak, we hebben ze keihard nodig, dat is een feit. Maar ze kosten ook veel energie. In een dichtbevolkt land als Nederland dat als een malle achterloopt in de energietransitie, moet je wel heel goed nadenken of je dan van dat soort bedrijvigheid een speerpunt wil maken. En dan ook nog als gemeentetjes op zich en maar trots als een pauw dat we de data van Zuidoost Azië of Westelijk Afrika opslaan want "Google" of "Microsoft" of "Facebook" kwijl kwijl kwijl. Waar zijn ze mee bezig?

Dit was dus uitgerekend iets dat je Europees had moeten regelen. De data van Europa in Europa op de plaatsen in Europa waar de Europese duurzame energie het best beschikbaar is en de data-infrastructuur aanwezig of snel te realiseren is. En buitenlandse data, daar zoeken ze voorlopig in het buitenland maar een oplossing voor. Want Europa heeft al taakstelling genoeg qua duurzaamheid.

Had me niets verbaasd als Nederland dan niet meteen als meest voor de hand liggende vestigingsplaats naar voren was gekomen. Oh ja, data-infrastructuur is hier geweldig. Maar onze achterstand op duurzame energie is ook ge-wel-dig. Dus dan had zo'n datacenter alleen in Nederland gekund als het op Europees niveau elders duurzame energie had bekostigd.

Maar ja, ieder gemeentetje zijn gemeentetje, ieder landje zijn landje, en zo rollen we in de tragedie van de meent de klimaatcrisis in. Met dank aan de VVD. Ere wie ere toekomt.

[CH4OS]

Populistische borrelpraat. Je vergelijkt appels met peren. Een agrarisch bedrijf stoot bedrijfsgerelateerd plaatsgebonden stikstof uit. Dus als een agrarisch bedrijf zich vlak naast een kwetsbaar natuurgebied wil vestigen, heeft het nogal een uitdaging om die stikstofuitstoot ter plaatse van het bedrijf zelf laag te houden.

Ik zou zeggen, kijk even goed rond in de regio rond de Veluwe, zo zitten er in Otterloo (wat praktisch naast de Veluwe ligt) toch best de nodige boeren.

[JurGor]

Nog wel ja.

Als er ergens boerenbedrijven ofwel het over een hele andere boeg moeten gaan gooien, ofwel zullen moeten vertrekken, dan is het wel op dat soort locaties: middenin vermestingsgevoelig natuurgebied. Helaas hebben vorige kabinetten verzaakt daar verantwoordelijk mee om te gaan - lees hebben de kop in het zand gestoken. Ik hoop voor de boeren dat het volgende kabinet zorgt voor een redelijk zachte overgang. Het gaat wel om levenswerken van mensen. En om waardevolle natuur. Beiden eisen daadwerkelijk bestuur van de overheid, en niet eindeloos pappen en nathouden en niet weten waar je aan toe bent.

[CH4OS]

Nog wel ja.

Als er ergens boerenbedrijven ofwel het over een hele andere boeg moeten gaan gooien, ofwel zullen moeten vertrekken, dan is het wel op dat soort locaties: middenin vermestingsgevoelig natuurgebied. Helaas hebben vorige kabinetten verzaakt daar verantwoordelijk mee om te gaan - lees hebben de kop in het zand gestoken. Ik hoop voor de boeren dat het volgende kabinet zorgt voor een redelijk zachte overgang. Het gaat wel om levenswerken van mensen. En om waardevolle natuur. Beiden eisen daadwerkelijk bestuur van de overheid, en niet eindeloos pappen en nathouden en niet weten waar je aan toe bent.

Waar moeten die boeren dan heen, volgens jou? Niemand die nu nog toestaat elders een agrarisch bedrijf laat beginnen. Als er al een dergelijke vergunning of bestemmingsplan aanpassing komt, zitten milieu- en dierenorganisaties er bovenop. In de tussentijd wordt iemand zijn kostwinning wel stil gelegd omdat diegene zoveel stikstof uitstoot.

[JurGor]

Yep, je beschrijft precies de berenklem waar de PAS de boeren in heeft gezet. En dan ook nog vaak met dikke leningen bij de boerenleenbank voor uitstootbeperkende maatregelen op de koop toe. Er is te lang te weinig gebeurd en nu zit de hele zooi zowat op slot.

Het is een vervelend bericht voor de boeren, maar er zullen boerenbedrijven in Nederland moeten ophouden, of nog verder inkrimpen. Hopelijk zijn er boeren die de transitie kunnen maken naar agrarische producten en een daarbij horende werkwijze die wel past in de omgeving.

Want laten we wel wezen, de boerenbedrijven zijn allang niet meer wat ze ooit waren. In mijn jeugd kon je het weiland in, om het even welk weiland (als het maar mocht van de boer) en kon je een veldboeket plukken. Klaver, paardebloem, korenbloem, pinksterbloem, boterbloem, van alles. Tegenwoordig? Grasfalt, eindeloze monoculturen van Engels Raaigras, da's alles wat er 'groeit', de rest wordt doodgespoten met gif.

Het boerenbedrijf van weleer is omgeturnd naar agroindustrie. En het imago van 'natuurbedrijf' is door de groene weilanden met lieflijk grazende koeien lang in stand gebleven. Maar inmiddels weten we hoe het echt zit. En weten we dat de huidige agrarisch-industriële productiecapaciteit veel meer is dan wat ons land en onze natuur aankan. Niet zo vreemd, want we produceren allang veel meer dan ons landje alleen nodig heeft, 80% gaat linea recta naar het buitenland.

En je zou denken, als het zo ontzettend goed gaat met agrarisch Nederland, dan moeten die boeren toch wel de rijkste mensen van het land zijn? Nee, ze zijn van werker in de natuur veranderd in werkers met productiemiddelen (inclusief hun vee, da's ook verworden tot middel) en liggen aan het infuus van de boerenleenbank. Met een schuldenlast die hun nageslacht niet over wil nemen en een prijs voor hun producten die uiteindelijk voor deze 'ondernemers' qua salaris op hooguit een paar keer modaal neer komt, ondanks lange, lange dagen.

Dan denk je als boer toch ook op een gegeven moment: waar ben ik mee bezig?

De uitweg ligt niet bij CDA, VVD of BBB. Die doen alsof ze naar boeren luisteren maar hun zakken worden gespekt door de grootbedrijven, de banken, de voederbedrijven, de supermarkten en de tussenhandel.

De uitweg ligt op links. Overheidsregie in plaats van de markt op ons boerenland laten parasiteren. Transitie naar duurzaam in combinatie met tegen goede vergoeding saneren. Neerlandsch duurzaeme waer tegen een goede prijs voor de boer in de schappen.

En dan nog gaat het pijn doen. We hebben het de afgelopen decennia gewoon ontzettend verkloot. Er is geen andere conclusie. En wat heeft het ons opgeleverd? Onze natuur is aangetast. En alle winsten zijn deskundig afgeroomd en naar belastingparadijzen gesluisd. Lang leve de groeieconomie.

[CH4OS]

Dan denk je als boer toch ook op een gegeven moment: waar ben ik mee bezig?

Je schuift het nu wel heel erg naar de boer. Maar bedenk je wel, dat men jaren geleden ook minder om het milieu kraamde zoals men dat vandaag de dag doet en dat daarvoor alles en iedereen maar moet wijken. Mensen kijken niet verder om naar een ander, maar denken vooral aan hun eigen en houden alleen rekening met hun eigen gedachtengang. Bedenk je wel dat de boer vaak zat geforceerd is bepaalde investeringen te doen (zoals die 'mest injectors') die later ook nog eens eigenlijk totaal nutteloos bleken. Het quotum dat elke keer maar aangepast wordt, zo is er telkens wat. De boer wordt verplicht alles maar te slikken en is al helemaal kaal geplukt en nog wil men meer, want opeens is daar het milieu en de stikstofuitstoot en moet de boer nu opeens maar helemaal oprotten. Maar alternatieven voor die boer worden niet geboden, of geen redelijke in elk geval en dat is zeer spijtig om te zien, hoe we hier met onze medemens omspringen.

Onze natuur is aangetast.

Tja, dit is echt een dooddoener, hier kun je zoveel extreme gedachten en meningen op loslaten. Maar ik weet wel, dat de boer hier zeker niet als enige partij er schuld aan heeft, maar wel als dusdanig wordt aangepakt!

[JurGor]

Je hebt een punt. Net zoals dat veel milieubelasting op het bordje van de consument wordt geschoven, want grote bedrijven, ja die gaan we niet aanpakken natuurlijk. En die consument koopt plastic en gaat op vliegvakantie en rijdt diesels en benzineauto's, foei foei foei.

Die natuur is overigens echt aangetast. De afname in biodiversiteit is echt meetbaar. Het verdwijnen van soorten die afhankelijk zijn van schrale gronden is echt zichtbaar. En volgens mij kan je ook goed meten dat veel boeren alles behalve gelukkig zijn. Er is oprecht een serieus en groot probleem waar we niet meer voor moeten blijven wegkijken.

Dus als we nou een groot deel van het geld dat we nodig hebben om de boeren een goede toekomst te geven, als duurzame boer of op een andere manier, halen bij de grote bedrijven die decennialang woekerwinsten hebben kunnen maken over de rug van boer en milieu?

En als we nou die consument in staat stellen om meer voor Eigen Duurzame Waar te betalen vanuit weer andere belastinginkomsten die nu naar postbussen weglekken? Dus die koopkracht voor de burger omhoog, heffing op niet-duurzame waar en BTW vrij van wel duurzame waar.

Dat krijg je als allenig landje niet allemaal goed geregeld, maar wel als Europa. Europa kan een vuist maken tegen het grootbedrijf, als de kiezer dat wil. Datzelfde Europa dat met landbouwsubsidies al zo belangrijk voor onze boeren is. Moeten we wel ophouden met op uitgerekend die politieke partijen te stemmen die eigenlijk als het erop aan komt er alleen maar zijn voor dat grootbedrijf, die aandeelhouders, en die korte termijnwinst.

Er is een systeemomslag nodig, naar een overheid die de belangen van de zwakkeren voorop stelt en niet die van de allerrijksten. Ook voor de boeren. Een overheid die zorgt voor de meent zodat we er allemaal van kunnen blijven leven. En die verandering krijg je niet met de huidige kabinetten Rutte, die zorgen alleen voor de graaiers. En let's face it, tenzij je een paar miljoen in aandelen/vastgoed hebt, hoor je bij de zwakken en niet bij de graaiers. En dan zien de rijken jou als ofwel productiemiddel ofwel kostenpost. Niets meer, niets minder.

[Mink Z.]

En die boeren hebben zich daar in de afgelopen paar jaar gevestigd?

[killercow]

Maakt dat uit? We hebben geleerd dat het te schadelijk is. Dan moeten we er dus mee ophouden, niet de schuld van de boer (alhoewel de discussie ook niet van gister is, en het wellicht verstandig was om op beleid te anticiperen), maar wel iets waar "we" iets mee moeten.

[Mink Z.]

Dat maakt in zoverre uit dat die bedrijven niet van de ene dag op de andere gesaneerd kunnen worden. Nieuw te vestigen bedrijven worden langs een andere meetlat gelegd dan de bedrijven die geruime tijd geleden vergunningen gekregen hebben.

[CH4OS]

Lijkt me niet. Maar maakt dat het punt anders of minder erg dan (van de stikstof in de grond)?

[Mink Z.]

Dat maakt de schadelijke invloed van de overmaat aan stikstof niet minder erg, maar het ging hier over de vestiging van een bedrijf. Die boerenbedrijven in de Gelderse vallei zitten daar al geruime tijd en kunnen dus niet op dezelfde manier beoordeeld worden.

[dataworm]

Bij de datacenters van Microsoft en Google in Hollands Kroon ligt ruim twee miljoen liter dieselolie t.b.v. de noodaggregaten. Dat zal hier niet anders worden. Moderne diesel is niet onbeperkt houdbaar en noodaggregaten moeten regelmatig getest worden, dat is allemaal geen probleem voor de Veluwe maar die paar liter van het bouwverkeer wel?

[MRTNbos]

Prima theorie allemaal. Over het besluit kun je al een hoop discussiëren (zoals in eerdere reacties al gebeurt) maar nu de praktijk:
Wordt de route van al dat bouwverkeer ook daadwerkelijk gecontroleerd?
Als er een vrachtwagen op de locatie aankomt waarvan blijkt dat deze de "slechte" route genomen heeft, wordt deze dan geweigerd?
Als er bouwverkeer onderweg is, en er blijkt drukte/ongeval/afsluiting te zijn op de "goede" route...mag dan echt verwacht worden dat deze chauffeurs gewoon netjes in de file aansluiten of zullen ze gewoon de "slechte" route pakken?

Al met al komt het mij over als een hoop bureaucratisch geneuzel (waarin veel tijd en geld verbrand wordt) waar in de praktijk vrij weinig van terrecht komt. Mogelijk zou deze zelfde commisie later wel weer een onderzoek kunnen starten om te zien in hoeverre het plan ook daadwerkelijk uitgevoerd is. Prima werkverschaffing en verspilling van het belastinggeld, dat het kwaad aan het milieu dan al geschied is wordt waarschijnlijk niet meer vermeld.

[willemg2]

Dat is sterk afhankelijk van hoe het in het realisatiecontract wordt omschreven. Soms zijn de boetes niet heel hoog, waardoor een aannemer een afweging kan maken tussen de verschillende kosten en baten. Misschien levert het voor hem wel meer op om de snelle route te nemen en de boete te pakken, dan omrijden en geen boete.

Als de boetes wel dermate hoog zijn dat een aannemer hier wel aan moet voldoen, komt natuurlijk het punt van controle. Dit is in de praktijk lastig, daar heb je helemaal gelijk in. Vaak komt dit via-via bij een opdrachtgever terecht (bijvoorbeeld via een klachtenloket voor omwonenden), waarna hij de aannemer daarmee confronteert. Na een keer waarschuwen wordt daarna de boete opgelegd of de aannemer in gebreke gesteld. In een contract kan ook worden opgenomen dat er monitoring dient plaats te vinden (in dit geval van vervoersbewegingen), en dat er een soort geofencing wordt toegepast. Voor een periode van 8 jaar lijkt me dat de meest handige oplossing.

Een geval van overmacht (zoals file of afsluiting) is een grijs gebied, daar is niet echt een harde regel in te maken. Het blijft een afweging tussen allemaal verschillende belangen. Vrachtwagens die de verkeerde route weigeren is niet gebruikelijk, want wat moeten ze dan met de spullen die ze in de vrachtwagen hebben? Terug laten rijden en nog een keer de goede route laten nemen is ook niet echt een optie

[Tintel]

Ja idd. De 'oplossing' is bijzonder oncontroleerbaar.

[migchiell]

Dus de vrachtwagens rijden een andere route, en stoten daardoor veel minder stikstof uit over de Veluwe. Maar die stikstof slaat dan toch gewoon ergens anders neer, langs de alternatieve route?

[willemg2]

Copypaste van mijn reactie op habbekrats hieronder...

Stikstofuitstoot is niet per definitie negatief.
- Voor mensen is het ook zeker niet bevorderlijk (luchtkwaliteit), maar de vervoersbewegingen die hier worden genoemd zijn hooguit een paar procent van de totale verkeersdruk. Natuurlijk helpen alle beetjes, maar de luchtkwaliteit in de polder blijft waarschijnlijk aanzienlijk beter dan bijvoorbeeld in de Randstad langs een écht drukke weg;
- Voor natuur is stikstof ook niet per sé schadelijk. Hier is juist het probleem dat stikstof de grond verrijkt, waardoor planten die het goed doen op schrale grond (op de Veluwe bijvoorbeeld heide) worden verdrongen door planten die het beter op minder schrale grond. Of dit de natuur verslechterd of dat er andere natuur ontstaat is meer een beleidsdiscussie;
- Op landbouwgronden gooien we juist een heleboel stikstof (of vergelijkbare verbindingen) in de vorm van (kunst)mest. Dat kleine beetje stikstofdepositie wat er dan nu bij komt gaan ze daar niet meer terugvinden.

[Sebben]

Misschien is dit waar, maar daar gaat het niet om. Ze kloppen zichzelf op de borst met 'weinig stikstofuitstoot in de regio' maar zorgen voor netto méér stikstofuitstoot omdat ze omrijden.

Je kan niet eerst zeggen 'we stoten weinig uit' en dan bij kritische opmerkingen ineens zeggen 'stikstof is ok'. Rijdt dan gewoon door de veluwe.

edit: Hernieuwd inzicht. Bij nader inzien ben ik het hiermee eens

[Reactie gewijzigd door Sebben op 23 juli 2024 15:42]

[!null]

Nee natuurlijk niet. Stikstof is juist schadelijk voor de Veluwe.
Paar kilometer extra door de polder maakt niet uit, daar gooien ze vaak juist extra stikstof erop.

[Sebben]

Hmm, ja. @willemg2 had het ook wel uitgelegd eigenlijk. Ervan uitgaande dat het waar is, hebben jullie een goed punt

[willemg2]

Ik weet niet of en hoeveel vrachtwagens gaan omrijden, ze maken straks geen gebruik van een bepaalde weg. Of dat wel of geen omrijden is, is afhankelijk van de herkomst (fabrikant in ...) en bestemming (datacenter). Als ze bijvoorbeeld uit de Randstad of uit Friesland komen, rijden ze sowieso niet over de Veluwe. Van de 1700 voertuigen per dag die in het artikel worden benoemd, kun je op die manier al een heel deel wegstrepen waarop dit eigenlijk niet van toepassing is.

[Alxndr]

Dat is juist waar het om gaat bij de stikstofproblematiek - natuur zoals in Natura2000 gebieden is beschermd, juist daar mag de stikstof niet neerslaan op straffe van .... (? geen idee eigenlijk, dat moeten we opzoeken).

Of/dat er ergens anders meer stikstof neerslaat door om te rijden is dus niet relevant, zolang het maar niet op de Veluwe/beschermde natuur komt. Je zou zelfs kunnen zeggen als het op landbouwgrond terecht komt, dat de boer weer kunstmest scheelt - of omgedraaid, dat de boer dan minder dierlijke mest mag uitrijden.

[Sebben]

Yep, dat had ik me ook gerealiseerd en daarom bovenstaande reactie gemaakt om aan te geven dat ik jullie perspectief deel. Het leek me een beetje laf om mijn eerdere reactie aan te passen, maar ik zal een toevoeging maken.

[Tintel]

Ja werkelijk te zot. Ze hebben een manier gevonden of stikstof uitstoot te vermijden.....door om te rijden....?

En de ontwikkelaar krijgt een compliment???

"Een schoolvoorbeeld voor andere projecten in Nederland

Dit klinkt allemaal als pure PR om lekker door te kunnen gaan met de bouw.

[killercow]

Misschien moet je je wat gaan verdiepen in stikstofneerslag en waar dat nadelig is, en waar dit eigenlijk weinig uit maakt voordat je hoog van de toren blaast. Je slaat de plank volledig mis, omdat je denkt populaire dingen te roepen.

[Tintel]

? Welke populaire dingen roep ik dan ?

En hoog van de toren? Ik stel dat een compliment en 'zo zou iedereen het moeten doen' voor een alternatieve route een tikkie over de top is....

Dat heeft toch niets met stikstofneerslag te maken?

[downcom]

Misschien moeten we eens stoppen te denken dat we dit allemaal zelf in de hand hebben. De enige oplossing die we hebben in Nederland is gewoon knetter hard, het land zit vol, beter gezegd we gaan het randje over. Als we ons iets willen aantrekken van alle klimaat veranderingen dan moeten we beginnen bij ons zelf, denk aan geboorte beperking, mensen op een bepaalde leeftijd niet meer helpen en onder het mom klimaat ook geen economische migranten meer toelaten. Pas dan zet je zoden aan de dijk niet met 20 km rustiger rijden over een snelweg, een semi landelijke bouwstop of tal van andere samenleving ontwrichtende kul maatregelen die enkel tegen de korte termijn wensen voldoet.

Even voor iedereen die denkt joh meer groen; 1200 migranten per week (x52) is een halve stad per jaar, ook deze mensen zitten niet stil en nemen procentueel gezien meer kinderen dan een van origine Nederlands gezin. Dus als er ergens winst valt te behalen moeten we beginnen met het afzetten van onze politiek correcte bril.

Te kort aan energie, te kort aan asfalt, te kort aan woningen te kort aan leerkrachte, te kort aan zorg, te kort aan tja alles. Zelfs het zorgpotje beent de vergrijzing niet bij. We moeten echt even met de neus op de feiten gedrukt worden.

[Reactie gewijzigd door downcom op 23 juli 2024 15:42]

[fastbikkel]

"denk aan geboorte beperking"
Maar dat helpt niet op korte termijn en daarnaast is het de rijkere minderheid die veruit meer vervuilt dan de armere meerderheid.
Aantallen helpen niet, dat geef ik toe, maar wat kunnen we met de aantallen doen? Mensen een dodelijk spuitje geven? Lijkt me niet echt netjes en dan zouden we ook moetne beginnen in een land als NL.

Het grootste probleem van het drama met klimaat is de menselijke mentaliteit maar daar gaat toch weinig tot niets veranderen zonder dwang of stimulans.

[downcom]

Mensen die zeggen dat geboorte beperking niet helpt neem ik niet meer serieus. Minder mensen minder verbruik minder uitstoot minder van alles wat iedereen denkt dat slecht is.

[fastbikkel]

Maar dat helpt niet op korte termijn, ik gaf al toe dat aantallen niet helpen.
En wederom, dan moeten we in de rijkere landen beginnen omdat wij o.a. zwaarder vervuilen dan bijvoorbeeld landen in Afrika.

[Reactie gewijzigd door fastbikkel op 23 juli 2024 15:42]

[Amadeus1966]

Mensen op een bepaalde leeftijd niet meer helpen?
Oké, i am game.
Maar dan gelijk de overbevolking goed aanpakken.
Mensen die dusdanig aangeboren afwijkingen hebben bij de geboorte in laten slapen.
Ongeneeslijke zieken die een "einddatum" hebben idem dito.
Herinvoeren doodstraf.
1 kind per gezin regeling, daarna verplicht steriliseren.
Geen drie, vier of vijf kinderen.
Geen crematies, maar composeren.
Geen asiel of vluchtelingen meer.
Na pensioengerechtigde leeftijd een twee weekse vakantie naar keuze, daarna spuitje geven.

Kijk dat ruimt op.
En hebben we ook geen pensioen pot meer nodig, ziektekostenverzekering kunnen dan ook goedkoper.

Alleen maar win win.

Of is dat net weer te?

[downcom]

Ik ben het met je eens. Maar dit zal niet door iedereen geaccepteerd worden. Maar vervolgens de gehele economie het vel over de oren trekken (lees dusdanig uit onbalans brengen) dat er dadelijk helemaal geen lucht en ruimte meer is voor verbeteringen dat zouden mensen eens moeten mee nemen in hun achterhoofd. Een Euro geeft je maar een keer uit.

[demianmonteverd]

Je zoekt de rand op en gaat erover, maar een punt heb je er wel tussen zitten, waarom is het 'normaal' om vier of vijf kinderen op deze planeet te zetten in Nederland. Die discussie mag best eens opgestart worden. De planeet gaat op deze manier volledig kapot.

Om zelf nog iets constructiefs (vind ik zelf, je mag het er niet mee eens zijn uiteraard) bij te dragen, er mag werk worden gemaakt van het verbieden van alle vliegvakanties, studiereiezen, prive vliegtuigjes en zakenreizen. We kunnen niet omgaan met de verleiding.

[fastbikkel]

Ook als je er niet (volledig) in gelooft, waarom zou je dan de gok wagen vraag ik me af?
Ik zou wat meer op zeker spelen en actie ondernemen, ook als achteraf blijkt dat ik het mis had.
Want als ik het niet mis had, dan is het te laat en dan sla ik mezelf waarschijnlijk voor de kop.

[downcom]

Omdat wij dit als mens toch niet kunnen tegen houden. Als we het per hoofd gaan bekijken dan doet Nederland het op de wereld schaal enorm goed. Waarom duurt het voor landen als China en India zo ontzettend lang om hier gehoor aan te geven? Waarom moeten wij binnen 10 jaar alles aanpassen als beste jongetje van de klas dit terwijl het percentueel niks uit maakt?

[fastbikkel]

"Als we het per hoofd gaan bekijken dan doet Nederland het op de wereld schaal enorm goed."
Nederland doet het heel slecht in vergelijking.

" Waarom moeten wij binnen 10 jaar alles aanpassen als beste jongetje van de klas dit terwijl het percentueel niks uit maakt?"
Nou ja we zijn niet het beste jongetje van de klas.
En ik kan serieus niets met wat een ander wel of niet doet. Ten eerste doen anderen dat ook en zo wordt er wel heel veel op elkaar gewacht.

Ten tweede heb ik anderen niet nodig om zelf verantwoordelijkheid te nemen en te tonen, al is het alleen maar om tegen mn zoon te zeggen dat ik me heb ingezet voor hem en iedereen.

Ik snap dat het frustrerend kan zijn dat anderen niet meedoen, maar zelf weer meedoen met die anderen dat is bewezen slechter voor milieu (inclu klimaat).

[downcom]

Met de beperkte ruimte die we hebben, het aantal mensen dat hier wonen, de hoeveelheid voedsel die we hier verbouwen (nummer 2 van de wereld), de technologie die wij ontwikkeld hebben (dank aan Wageningen) om dit soort cijfers te behalen. Tevens de poort van Europa (Europort) te zijn en dan ook nog 17,5 miljoen mensen huisvesten dan doen wij het per saldo helemaal niet verkeerd en behoren we tot de top. Maar men kijkt liever naar Duitsland waar men bosgebieden heeft zo groot als half Nederland dat de smerige steden rondom het roergebied er mee weg komen, dat is het verschil. Wij hebben wat aangeplante bossen opgegeven als natura 2000 gebieden terwijl dit helemaal niks met (oer)natuur te maken heeft. De helft stond namelijk onderwater zo'n 10.000 jaar geleden.

[fastbikkel]

"... dan doen wij het per saldo helemaal niet verkeerd".
Ik deel die mening niet, samen met anderen.

We doen veel te weinig vind ik, maar nu ga ik wel breder dan het stikstof deel uit het artikel.

[Amadeus1966]

Een ander scenario is dat onze atmosfeer kunstmatig aangepast wordt door aliens.
Misschien daarom ook die vreemde ziektes, ook losgelaten door dezelfde aliens.
Op een ander front mengen ze gelijktijdig met onze politiek en economie.
Ik vermoed dat hun geheime basis ergens in Brussel zit en daarbuiten wat kleinere in oa Den Haag, Washington en Moskou.

[fastbikkel]

Crabpeople ? :-)

[JanW23]

Ah ja joh. Al dit soort rapporten zijn toch onzin. Ze worden uiteraard geschreven in het voordeel voor diegene die dit rapport nodig heeft. De economie is er tenslotte bij gebaat en gaat altijd om de centen.

Over 8 jaar blijkt dat er verassend genoeg toch wel veel stikstof naar de Veluwe is gekomen en dan kan iedereen weinig anders dan nog z'n schoudertjes ophalen.

[Tintel]

Ja - klopt. En die termijn heeft vaak niet eens zo lang te zijn.
<beetje offtopic>
Ik herinner me een actie van - ik meen - de gemeente 's Gravenhage, die kapte alle bomen in een laan maar had daar helemaal geen vergunning voor en werd al tijdens het kappen daarop aangesproken - toch lekker alles gekapt. En daarna zeggen dat ze het betreuren en nieuwe bomen zullen planten (dat de gekapte bomen tientallen jaren oud waren en duidelijk stukkie groter is een detail natuurlijk). Foei en verder geen consequenties.

[fastbikkel]

"Ah ja joh. Al dit soort rapporten zijn toch onzin. "
Lekker makkelijk, ik kan dat niet.
"Ze worden uiteraard geschreven in het voordeel voor diegene die dit rapport nodig heeft"
Uiteraard? Lang niet altijd.

[Helium-3]

Correct, maar dit heeft in bepaalde kwetsbare gebieden zoals natuurgebieden veel meer impact (lees: negatieve gevolgen) dan op andere gebieden zoals voor veehouderij, landbouw, bevolkte gebieden of een door de overheid als "minder belangrijk" beschouwd ander natuurgebied.

[Reactie gewijzigd door Helium-3 op 23 juli 2024 15:42]

[Bjornson84]

Dat klopt, maar dit gaat enkel om de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden en de negatieve gevolgen daarvan op die gebieden. Dat zijn namelijk de aangewezen gebieden die beschermd zijn door de Wet Natuurbescherming en de overige gebieden in Nederland niet.

[Noresponse]

Wat denk je van energie opwekking en waar in Noord-Holland en Utrecht al een tekort is bijna en tegen zijn grenzen loopt. Bijzonder dat er in de toekomst dan uit de buurt ook energie moet komen uit andere provincies etc. Een aangepast infra en dan komt er een slurpende data centra

[Reactie gewijzigd door Noresponse op 23 juli 2024 15:42]

[Cergorach]

Dit is regio (zuid) Flevoland, we zitten effectief tegen Gelderland aangeplakt (aan de overkant van Harderwijk/Nijkerk).

Issues met de stroomvoorzieningen in de Randstad zijn niet dat er niet genoeg stroom aanwezig is, maar dat de infra dit niet meer goed aan kan. Er zijn teveel energiesleurpende bedrijven in de dichtbebouwde randstad gebouwd. Al die stroom uit die windmolens (waarvan er regelmatig een hoop uitstaan omdat ze anders teveel stroom produceren) volgt nu niet alleen meer een route naar het Westen (naar Amsterdam en de rest van de Randstad), maar naar het Zuiden van Flevoland. Volgens mij is er niets mis met de stroom infra in Flevoland zelf, deze is relatief nieuw en als daar wat geupgrade moet worden hoeven er niet dure wijken te worden opengetrokken, hoogstens een paar greppels in een paar weilanden...

[geertemo]

De capaciteit van de hoogspanningsleiding door Flevoland wordt momenteel vergroot : DWARS door Almere. Hoezo greppels en weilanden?

[Cergorach]

Almere is niet meer dan een volgebouwd weiland... ;-)

Ik bedoel eigenlijk van energie productie (windmolen) naar dit specifieke datacenter in Zeewolde. Het ligt aan een sloot met aan de andere kant weilanden...

[Wolfos]

Ja, maar het gaat specifiek om stikstof op natuurgebieden. Het gebied rond Zeewolde is bijna 100% landbouwground.

[Jermak]

wie controleert of die alternatieve route werkelijk gereden wordt ? typisch geval , als het op papier maar klopt.

[Frozen]

Die bouw gaat acht jaar duren, is in het adviesrapport te lezen, en er zullen op een drukke dag ruim 1700 voertuigen rijden. Dat zou betekenen dat er veel stikstof op het nabijgelegen natuurgebied de Veluwe terechtkomen. Door het rijden van een alternatieve route neemt die stikstofneerslag op de Veluwe met 98 procent af. Volgens de commissie is er goed nagedacht over het vervoersalternatief zodat er minder stikstof neerslaat op 'een van de meest stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden in Nederland' en geeft de ontwikkelaar dan ook een compliment.

Dus de ontwikkelaar krijgt een compliment van de commissie, omdat het bouwverkeer nu een iets andere route neemt waardoor de "stikstofneerslag" nu niet neerkomt op de veluwe maar op een ander stuk natuur. Immers is de regio rondom de Veluwe bezaaid met natuur. Het lijkt simpelweg een verplaatsing van het probleem te zijn. Zonder additionele informatie, kan ik helaas niet anders oordelen. Hiervoor had de commissie geen compliment moeten uitdelen, maar gewoon moeten zeggen: "Dit is simpelweg een verplaatsing van het probleem."

[Reactie gewijzigd door Frozen op 23 juli 2024 15:42]

[willemg2]

Stikstofdepositie is sowieso verschuiven van problemen, die vrachtwagens (of in het verlengde daarvan machines voor de bouw) worden ook gebruikt als ze niet hoeven te leveren aan de bouw van het datacenter. De uitstoot van de vrachtwagens wordt dus niet minder als er geen datacenter wordt gebouwd, ze gaan ergens anders rijden / werken en verplaatsen dus de uitstoot.

Daarnaast is er een afspraak gemaakt over wat we wel en niet willen beschermen (de Natura2000 gebieden dus wel). Als we alle andere natuur (in de lijn van jouw redenering) ook willen beschermen, kunnen we niks meer bouwen. Geen datacenter, geen woonwijken, geen wegen... alles is in de buurt van natuur.

[fruitbakje]

Zonder additionele informatie, kan ik helaas niet anders oordelen. Hiervoor had de commissie geen compliment moeten uitdelen, maar gewoon moeten zeggen: "Dit is simpelweg een verplaatsing van het probleem."

Of je kan hem omdraaien, "zonder additionele informatie had ik niet moeten doen alsof ik het beter weet dan de commissie m.e.r., die natuurlijk wél véél meer info heeft dan ik" .

De Veluwe is een Natura2000 gebied (de 'natuur' eromheen niet). Dat Natura2000-gebied moet van EU-regels beschermd worden. Dat gebied eromheen dus niet (of niet zo erg in ieder geval, je hebt altijd een zorgplicht om milieu niet te vervuilen enzo). En als de ontwikkelaars inderdaad stilstof uitstoot uit een beschermd natuurgebied kunnen halen en ergens anders laten neerdalen, dan lossen ze inderdaad een probleem op.

[Tintel]

En daarom lijkt het dus een pure PR stunt....

Ook al zou het beter zijn voor de velume en niet zo erg voor de locaties bij de alternatieve route. Dan nog is het geen 'oplossing' en zeker niet een waar anderen een voorbeeld aan kunnen nemen.

Ze willen verder met de bouw-punt.

[Sjr03p]

In dit artikel wordt nogal eenzijdig gekeken naar de effekten van de stikstofuitstoot van het BOUWVERKEER. Maar hoe zit het met de uitstoot door gebruik??? Lijkt mij dat dat in lengte van jaren een veelvoud is. Moeten we daar niet veel meer op focussen???

[fruitbakje]

Die wordt ook meegenomen. Ik verwacht dat tijdens de exploitatiefase vooral elektriciteit wordt verbruikt, wat relatief weinig stikstof uitstoot.

[Sjr03p]

Ja, maar die elektriciteit moet ook worden opgewekt! En windmolens en zonnepanelen leveren niet altijd.
Waar ik naartoe wil: data centers gebruiken ontiegelijk veel energie, zelfs zoveel dat op sommige plaatsen het elektriciteitsnet het niet aankan. En bovendien moet zo'n data center worden gekoeld. Gaat ook niet vanzelf.
Mijn punt is dat we zitten te mierenneuken over wat stikstofuitstoot bij de bouw, terwijl blijkbaar niemand moeite heeft met de hoeveelheid energie, en dus ook CO2 die vrijkomt, tijdens gebruik.

[fruitbakje]

Mijn punt is dat we zitten te mierenneuken over wat stikstofuitstoot bij de bouw, terwijl blijkbaar niemand moeite heeft met de hoeveelheid energie, en dus ook CO2 die vrijkomt, tijdens gebruik.

Haha, heb je wel eens de hoeveelheid reacties en de polarisering in die reacties gelezen onder berichten die gaan over de energievoorziening van datacenters? Mensen hebben er wel moeite mee hoor.

Stikstof en CO2 uitstoot zijn verschillende stoffen met verschillende effecten, die in verschillende wet- en regelgeving wordt getoetst. Dat in een m.e.r. CO2 niet wordt getoetst, betekent niet dat er niet naar gekeken wordt. Weer, kijk maar naar de reacties over energievoorziening. Er is veel wetgeving over CO2-uitstoot en het groener maken van de Nederlandse energiemix. Dat kan je natuurlijk niet genoeg vinden, maar dat is wat anders dan 'niemand heeft er blijkbaar moeite mee'.

Misschien bedoel je dit: Voor stikstof is (relatief) goed aan te wijzen waar negatieve effecten te verwachten zijn. Als in, een snelweg dwars door een natuurgebied heeft een negatief effect op dat natuurgebied. Maar de de CO2 uitstoot van diezelfde snelweg heeft niet per se een heel groot effect op dat natuurgebied. Het effect van de CO2 uitstoot wordt verspreid over heel de wereld.
Het verplaatsen van de stikstofuitstoot naar verder weg van het natuurgebied (wat hier dus is gebeurt) heeft daardoor direct een positief effect op het natuurgebied. Maar de CO2 uitstoot... je kan het datacenter verplaatsen naar waar je wil, het effect op dat ene natuurgebied in Nederland blijft hetzelfde.
Juist hierom kan de wet véél makkelijker regels stellen aan die stikstofuitstoot, en bekijken of oplossingen (bijv. het verplaatsen van de uitstootbron) inderdaad werken. Voor CO2 kan dat helemaal niet, daar heb je hele andere regelgeving voor nodig.

Ik denk dat er véééél meer mensen moeite hebben met de CO2 uitstoot dan met de stikstofuitstoot.

[willemg2]

Er is gelukkig wel onderzoek gedaan naar uitstoot in de gebruiksfase, die is alleen heel minimaal omdat in een (semi-)industriële omgeving veel zaken al worden afgevangen (zeker in relatie tot bouwverkeer). De toename op de verplichte meetpunten (o.a. woningen) is iets in de orde van 0,45 micromol, op natuurgebieden 0,00 micromol. Dit kun je terugvinden in de rapporten die op de website van de commissie MER staan (aanvulling MER Trekkersveld 10-09-2021 p56 bovenaan, p75 onderaan, p98 bovenaan).

[Sjr03p]

Ja, micromol hier, micromol daar. Zal allemaal heel erg waar zijn.
Waar het om gaat is dat hier heel erg specifiek wordt ingezoomd op NOx, en dan ook nog alleen maar de NOx die tijdens de bouwfase wordt uitgestoten, terwijl blijkbaar niemand oog heeft voor de energieconsumptie (en de daarmee onherroepelijk gepaard gaande CO2 uitstoot) tijdens gebruik.
Data centers zijn enorme energieslurpende 'bedrijven' !

[robb7]

En denken we ook echt dat al dat verkeer die langere route gaat nemen?

[kraanwagen]

Als de betreffende grond nu gebruikt wordt voor landbouw, zullen de milieugevolgen zeker positief zijn. Meeste landbouw betreft immers de schadelijke intensieve landbouw. Maar als de grond nu braakliggend is, kan de bouw niet anders dan een negatief milieu-effect hebben. Stikstofneerslag in natuurgebieden voorkomen ze dus door om te rijden. Langer te rijden dus, met meer uitstoot. Maar goed, ik denk dat ze dat wel hebben afgewogen.

[HCHRIST]

Begrijp ik het goed dat de commissie het goed vindt op basis van informatie die door de ontwikkelaar is aangeleverd?

[Basszje]

Over het algemeen moet de ontwikkelaar zijn eigen rapporten maken en die aanleveren. Anders zou de overheid moeten betalen voor private ontwikkelingen ( en rapport schrijven kost rustig 50K - 100K ) is het idee. De commissie toetst dat dan vervolgens.

Nadeel is natuurlijk dat de ontwikkelaar gewoon een rapportenman zoekt die het met hem eens is. De overheid doet dat overigens net zo goed, die zoekt ook gewoon de adviseur die bij de gewenste uitspraak hoort. ( zie ook : Schiphol, en de term 'geschiphold' )

Overigens zijn die commissies en de gemeenteraad vaak ook niet 'deskundig', als in geen experts in die materie, waardoor het moeilijk is zo'n rapport onderuit te halen. Dan moet je contra-expertise vragen, en dan begint het circus van tegengestelde belangen en adviseurs zoeken weer.

[Reactie gewijzigd door Basszje op 23 juli 2024 15:42]

[willemg2]

In de basis wel, maar deze rapporten zijn langs een heleboel betrokkenen geweest (o.a. provincies, belangenverenigingen, gemeente, omgevingsdienst, etc.), en daarnaast hebben ze ook ter inzage gelegen voor het publiek. Iedereen kan dus reageren! Hier ontstaan dan een heel aantal kritische vragen, die weer goed onderbouwd beantwoord worden. Dit hele proces is netjes vastgelegd in wet- en regelgeving.

De informatie is dus wel door de ontwikkelaar aangedragen, maar het is niet helemaal een 'wij van wc-eend'-verhaal

[Verwijderd]

Andere rekenmethode en probleem opgelost? Zoals vrijwel altijd?
Je kan ook met een gerust hart 6 miljoen woningen op gas en steenkolen bouwen in een natuurgebied met de juiste rekenmethode