Autoriteiten in Europese landen mogen niet zomaar aan grootschalige verzameling van telecom- en internetdata doen, concludeert het Europees Hof van Justitie. Alleen als er een ernstige bedreiging van de nationale veiligheid is, mag het onder voorwaarden worden ingezet.
Het ongericht verzamelen en opslaan van gegevens zoals meta- of locatiedata is in strijd met de Europese privacywetgeving, stelt het Europees Hof van Justitie in een uitspraak. Het Hof bekeek drie afzonderlijke zaken uit Frankrijk, België en het Verenigd Koninkrijk. In die landen willen de regeringen wetten opstellen die providers verplichten dergelijke data te verzamelen, zodat inlichtingendiensten er later toegang toe kunnen krijgen voor het opsporen van criminaliteit en terrorisme.
Een dergelijke verzameling, die in de volksmond bekendstaat als 'sleepnet', is in strijd met de dataretentieverordening 2006/24/EC van de EU, zegt het Hof nu. "Die verordening verbiedt nationale wetgeving die providers van elektronische communicatie verplicht algemene en willekeurige surf- en locatiedata op te slaan als een preventieve maatregel", staat in de uitspraak. Ook mogen die gegevens niet zomaar worden doorgestuurd naar inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Dergelijke dataverzameling is een 'serieuze inbreuk op de fundamentele rechten van de mens', aldus het Hof.
Het wordt echter niet compleet verboden om data op die manier op te slaan. Als een Europees land te maken heeft met een 'serieuze bedreiging van de nationale veiligheid' kan de data onder dezelfde verordening alsnog worden verzameld. Er kan dan alsnog een gerechtelijk bevel komen om elektronische communicatie op te slaan, ook als het gaat om algemene en willekeurige data. Hoewel het Hof daarbij geen concrete voorbeelden noemt, zegt het dat landen in zo'n geval aan strenge voorwaarden moeten voldoen. De verzameling mag dan alleen gebeuren voor een bepaalde periode en er moet toezicht komen door een rechter of onafhankelijke toezichthouder. De beslissing van die partij is bindend.
Ook Nederland heeft sinds enkele jaren te maken met een dergelijk sleepnet. Het gaat om de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, of Wiv. Daarin is ook opgenomen dat de inlichtingendiensten AIVD en MIVD data in bulk mogen opslaan. Het is nog niet bekend wat de uitspraak van het Europees Hof precies betekent voor de Wiv.