De AIVD en MIVD lopen nog steeds risico op overtreding van de Wet op Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. De toezichthouder op de inlichtingendiensten zegt dat de diensten zoveel bulkgegevens hebben bewaard dat die niet snel genoeg verwijderd worden.
Het rapport is afkomstig van de Commissie Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten, de CTIVD. Die bekijkt ieder half jaar of de AIVD en MIVD zich houden aan de Wiv 2017, ook wel bekend als de sleepwet. De Ctivd zegt dat de inlichtingendiensten de laatste tijd belangrijke stappen hebben gezet om te voldoen aan alle waarborgen van de wet, maar dat er ook nog veel gedaan moet worden. Op bepaalde punten moet de wet nog worden omgezet in 'interne processen, concrete instructies, technische systemen en adequate interne controlemechanismen'.
De diensten lopen op verschillende vlakken risico dat er misbruik kan worden gepleegd met persoonsgegevens. In één geval overtreden de diensten actief de wet. Die overtreding betreft de bulkdatasets die worden verzameld. De diensten bewaren die te lang. Dat komt omdat het om te veel gegevens gaat, concludeert de Ctivd. Bulkdatasets zijn verzamelingen die zijn vergaard via ongerichte interceptie, wat in de volksmond het 'sleepnet' wordt genoemd: data die op grote schaal wordt verzameld om te kijken of daar gegevens over een doelwit tussen zitten. De diensten moeten bij die sets binnen een jaar bepalen of ze relevant zijn voor een onderzoek. Alles wat niet relevant is, moet worden verwijderd. "Dit vereiste is echter in de praktijk niet goed uitvoerbaar. Het gaat om te veel gegevens", schrijft de toezichthouder. Datasets worden daarom langer bewaard. Het helemaal verwijderen ervan zou leiden tot 'operationele risico's'.
Volgens de toezichthouder zijn de verzamelde datasets wel rechtmatig verzameld. "Alleen het tijdig vernietigen gaat niet volgens de wet", zegt een woordvoerder. Opvallend is dat er tot nu toe nog geen datasets zijn verzameld op de kabel. Die zogenaamde 'onderzoeksgerichte interceptie van de kabel' was een van de belangrijkste nieuwe onderdelen waarom de Wiv in 2017 werd ingevoerd. De toezichthouder schrijft dat de diensten 'nog volop bezig zijn met het operationaliseren van die bevoegdheid'.
In een aantal andere gevallen zijn er geen concrete overtredingen gevonden, maar is er wel een risico daarop, schrijft de Ctivd. Zo is er nog te weinig interne controle binnen de diensten zelf. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het automatisch verwijderen van data en het geautomatiseerd analyseren daarvan. Van de andere kant ziet de Ctivd wel bij de inlichtingendiensten dat dergelijke controles inmiddels een hogere prioriteit krijgen. "De AIVD en de MIVD zijn doordrongen van de noodzaak van interne controle op de rechtmatigheid en kwaliteit van de gegevensverwerking", staat in het rapport.
De AIVD en zijn militaire tegenhanger MIVD hebben al vaker kritiek gekregen van de toezichthouder. In oktober bleek bijvoorbeeld al dat de AIVD onrechtmatig handelde rondom het verstrekken van gegevens aan buitenlandse inlichtingendiensten, dat beide diensten risico liepen om te vaak ongericht af te tappen, en dat er een hoog risico bestaat op misbruik van algoritmes.