Demissionair minister Henk Kamp van Defensie wil de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten aanpassen zodat de AIVD en MIVD harder en actiever kunnen optreden tegen cyberdreigingen. Wat er precies verandert, zegt de volgende week vertrekkende minister niet.
Henk Kamp vertelt over zijn plannen in een interview met NRC. Daarin zegt hij dat Nederland niet goed beschermd is tegen cyberdreigingen van andere landen zoals Rusland. Met name spionage is een groot probleem, zegt Kamp. "Er worden cyberaanvallen gedaan en er wordt met onjuiste of suggestieve informatie geprobeerd om de bevolking tegen de eigen overheid op te zetten", zegt de minister. Tegelijkertijd noemt hij Nederland 'met de handen op de rug gebonden' als het gaat om verdediging daartegen. "Landen als Rusland en China kunnen doen wat ze willen, maar wij hebben ethische principes en regels.”
Die principes en regels liggen voornamelijk verankerd in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Die werd in 2017 op grote wijze herzien en bepaalt wat de AIVD en de militaire tegenhanger MIVD wel en niet en onder welke voorwaarden mogen doen. Kamp wil die wet veranderen. Hij heeft de afgelopen maanden gewerkt aan een wetsvoorstel waarin veranderingen zijn opgenomen, samen met demissionair Ollongren van Binnenlandse Zaken. Welke veranderingen dat zijn, wil Kamp in het interview niet zeggen. Er komt eerst een tijdelijk wetsvoorstel, maar een definitieve wetswijziging 'laat nog even op zich wachten'.
In ieder geval hoopt Kamp dat het met de wetswijziging makkelijker wordt voor de AIVD en MIVD om internetverkeer van de kabel af te tappen. Dat was een van de belangrijkste wijzigingen van de Wiv in 2017, maar tot nu toe hebben de diensten die bevoegdheid nog niet mogen gebruiken. Dat komt 'omdat de toezichthouder een aanvraag van de MIVD of AIVD steeds afwijst', zegt Kamp.
Een ander punt is dat het makkelijker moet worden om te achterhalen waar een aanval vandaan komt. "Technisch gezien is het mogelijk dat land X in diverse westerse landen honderd computers hackt, die met elkaar verbindt en van daaruit cyberaanvallen doet; dan weet je helemaal niet waar de aanvallen vandaan komen", zegt Kamp.
In het interview zegt de minister niets over zogenaamde offensieve cybercapaciteiten. In de verkiezingsprogramma's schreven meerdere partijen vorig jaar dat ze wilden dat de AIVD en opsporingsdiensten makkelijker uit zichzelf offensieve cyberaanvallen moesten kunnen uitvoeren. Dat kan bijvoorbeeld zijn om een server die tijdens een aanval wordt gebruikt preventief uit te schakelen.
Kamp trad eind september aan als demissionaire minister van Defensie. Hij volgde toenmalig demissionair minister Ank Bijleveld op. Zij trad af vanwege de evacuatiemissie in Afghanistan. Kamp treedt volgende week af als het nieuwe kabinet Rutte IV wordt aangesteld. Daarin neemt Kajsa Ollongren het stokje van Kamp over. Zij is nu de demissionaire minister van Binnenlandse Zaken en is dus al betrokken bij het wetsvoorstel. Dat moet wel nog worden aangenomen door de Tweede Kamer en is dus geen voldongen feit.