Zelfrijdende auto's

Zijn wij de laatste generatie bestuurders?

TaaS: van bezit naar autodelen

Vermoedelijk worden geautomatiseerde taxidiensten de grootste aanjager voor de opmars van autonome auto's. Het is overigens de vraag of het dan nog wel 'taxi's' worden genoemd. Er is geen chauffeur meer, het gaat om zowel personenwagens als busjes, en ze zijn er voor individuele personen en in gedeelde vorm, met willekeurige medepassagiers. Het vervangen van het bestaande wagenpark van reguliere auto's in privé of zakelijk bezit zal tientallen jaren duren, maar met een zelfrijdende taxidienst kun je in theorie vandaag al beginnen. Het verdienmodel is overtuigend. Een bedrijf investeert in een vloot auto's, die vervolgens tegen relatief lage kosten worden ingezet. Er zijn geen menselijke bestuurders nodig en er is geen sprake van verplichte pauzes of vermoeide chauffeurs gedurende nachtdiensten. De wagens moeten alleen om de zoveel honderd kilometers van nieuwe energie worden voorzien, waarbij rijden op elektriciteit voor de hand ligt vanwege de lage kosten, maar fossiele brandstof is ook een optie.

Zo'n investering heeft daardoor een relatief korte terugverdientijd. Een bierviltjesberekening komt uit op circa drie jaar, aangenomen dat een zelfrijdende taxi circa honderdduizend euro kost, en uitgaande van de huidige cijfers met een gemiddelde omzet per voertuig van zestigduizend euro en een bezettingsgraad van 39 procent. Dat is waarschijnlijk nog conservatief berekend, omdat een autonome taxi veel meer kilometers per jaar zal kunnen maken. Gemiddeld legt een taxi momenteel vijftigduizend kilometer per jaar af en is een wagen 2600 uur beschikbaar. Dat komt neer op 325 dagen per jaar met gemiddeld 8 uur per dag. Een autonome auto zal vermoedelijk minstens twee keer zoveel uren en kilometers kunnen maken. Zonder menselijke factor zijn taxi's vaker, efficiënter en goedkoper in te zetten.

Kosten

Dat zal ook leiden tot lagere ritprijzen, zeker naarmate meer bedrijven onderling gaan concurreren. De prijzen zullen vermoedelijk dynamisch worden afgestemd op vraag en aanbod. Op rustige tijden zal een rit goedkoper zijn en vice versa. Ook ga je waarschijnlijk twee verschillende soorten taxi's zien: individuele en gedeelde. Bij een individuele taxi heb je de auto voor jezelf, al dan niet samen met vrienden of collega's. De auto rijdt autonoom van A naar B, zonder stops onderweg. Bij een gedeelde rit deel je de auto met andere passagiers. In dat geval rijdt de auto niet direct van A naar B, maar zal hij op de route stoppen om mensen op te pikken en af te zetten, net als een bus. Dit kost een beetje extra tijd, maar de rit zal dan ook een stuk goedkoper zijn.

Van privébezit naar TaaS

Trein en metro

Reizen per trein en metro blijft per saldo efficiënter dan reizen per deelauto, omdat er heel veel reizigers tegelijk vervoerd worden en de route uitermate efficiënt wordt afgelegd, zonder files of drukke afritten. Dit type openbaar vervoer zal dus blijven bestaan, maar op termijn waarschijnlijk zonder machinist. Als je eindbestemming niet makkelijk via het ov bereikbaar is, kun je voor 'the last mile' deelfietsen en -auto's gebruiken.

Het is denkbaar dat die laatste vorm van vervoer, gedeelde auto's, in de verre toekomst niet heel veel duurder zal zijn dan de huidige bussen in het ov. Doordat ze je thuis of nabij je huis oppikken, bieden ze net wat meer comfort. Net als bij Uber-taxi's is het enige dat je nodig hebt een app - zowel voor het oproepen als het betalen. Uiteraard zullen deze diensten in eerste instantie vooral in steden beschikbaar zijn, omdat de dichtheid van autonome auto's daar hoger is. Op het platteland is de dichtheid lager, en zijn de afstanden groter en dus ook de kosten hoger. Het autobezit in steden is lager dan op het platteland, dus het is aannemelijk dat daar de snelste verschuiving zal plaatsvinden van autobezit naar transport-as-a-service (TaaS) of mobiliteit-as-a-service (MaaS).

Misschien zal het autobezit in de komende decennia sterk afnemen. Deelauto's zijn in steden als Amsterdam en Utrecht al een feit en een autonome auto maakt dat nog een stuk makkelijker. Nu moet je immers in een buurt wonen of werken waar op loopafstand voldoende aanbod is van deelauto's. In het autonome tijdperk komt een deelauto naar je toe. In eerste instantie gaan autonome auto's de rol van taxi's overnemen, in een later stadium die van bussen en uiteindelijk misschien ook die van wagens in privébezit. Wanneer dat is, wordt hoofdzakelijk bepaald door de kosten. Voor iemand die veel rijdt en lange ritten maakt, is een eigen auto wellicht goedkoper en praktischer. Voor iemand die vooral korte ritten maakt of niet veel rijdt, zal een auto-op-afroep voordeliger zijn.

Los van de kosten spelen er natuurlijk nog andere argumenten een rol. Een eigen auto is te personaliseren, sommige mensen vinden het leuk om zelf te rijden en soms is een auto ook een statussymbool. Argumenten voor een autonome deelauto zijn, los van de kosten, extra vrije tijd of de mogelijkheid om te kunnen werken in plaats van rijden, mobiliteit voor mensen die zelf niet kunnen autorijden en gemak: wel de lusten, niet de lasten. Je hoeft niet te investeren in een auto en hoeft je ook niet druk te maken over het onderhoud, winterbanden en laden of tanken. Maar zoals gezegd: die transitie zal niet van de ene op andere dag plaatsvinden.

Je eigen auto delen

Autobezit heeft kan ook nog een voordeel hebben; je kunt je eigen auto ook delen met anderen. Natuurlijk het eigen gezin, maar wellicht ook de buren, vrienden en familie. Het wordt vermoedelijk ook doodeenvoudig om je eigen auto tegen betaling in te zetten als deelauto voor derden, die mensen tegen betaling oppikt en wegbrengt. Het enige wat je hoeft te doen, is je aansluiten bij een dienst als Uber en een app regelt de rest.

Nieuwbouwwijk met deelauto's

Een glimp van de toekomst is nu al zichtbaar. In steeds meer nieuwbouwwijken, zoals Utrecht Merwede, is het delen van auto's een uitgangspunt. In de wijk zijn geen of weinig parkeerplaatsen. Er komen parkeerpleinen of -garages, maar met maximaal ruimte voor één auto per gezin. Daarnaast komt er een vloot deelauto's beschikbaar in allerlei soorten en maten. Deze kun je reserveren per app, waarbij je op basis van een abonnement en het aantal gereden kilometers betaalt. Je betaalt dus puur voor het gebruik van een auto en niet voor het bezit. Je rijdt in splinternieuwe auto's en hoeft je ook niet druk te maken om onderhoud of verzekeringen.

• Volgende pagina 7. Incidenten en ongelukken