Het idee achter de nieuwe regels is natuurlijk dat organisaties ze daadwerkelijk gaan naleven. Doen ze dat niet, dan zijn er de toezichthouders die achter ze aankomen en met boetes staan te zwaaien. Althans, dat is de theorie; in de praktijk gaat het misschien anders uitpakken, omdat toezichthouders in verschillende lidstaten al hebben aangegeven onvoldoende middelen te hebben om hun taken onder de AVG uit te voeren. De Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens heeft bijvoorbeeld aangegeven dat haar budget wellicht onvoldoende is. Daardoor zou de situatie 'nijpend' kunnen worden. De AP heeft eerder al laten doorschemeren dat een van haar eerste acties zal zijn om gemeenten te vragen of ze een Functionaris Gegevensbescherming in dienst hebben, waartoe gemeenten verplicht zijn.
Over de berichten dat nationale toezichthouders zeggen niet klaar te zijn om hun taken uit te voeren, zegt David Korteweg van de Nederlandse burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom tegen Tweakers: "De waarde van de regels valt of staat bij handhaving. Daarom moeten de toezichthouders natuurlijk wel de middelen krijgen om hun taak uit te voeren." Er zijn nog wel andere mogelijkheden voor burgers als de toezichthouders niet uit zichzelf actie ondernemen waar rechten in het geding komen. "Je kunt bijvoorbeeld een klacht indienen. Dan is een toezichthouder verplicht om daar inhoudelijk op te reageren. Dit geldt dan ook weer als besluit, waartegen je vervolgens weer bezwaar kunt aantekenen bij de rechter als je het er niet mee eens bent. Daarnaast kun je een handhavingsverzoek indienen, wat overigens nu ook al mogelijk is."
Afbeelding van Joe Gratz, CC0 1.0
Een andere mogelijkheid is om zelf naar de rechter te stappen. "Dat kan met een verzoekschriftprocedure waardoor je geen advocaat nodig hebt", aldus Korteweg. Een laatste optie is dat je iemand anders machtigt om namens jou te procederen of een klacht in te dienen. "In Nederland is het ook mogelijk voor een stichting of vereniging om dit uit eigen beweging te doen. Lidstaten kunnen dit zelf regelen, dus dat is niet overal mogelijk", voegt hij daaraan toe. Op de vraag of Bits of Freedom zelf van plan is om hiervan gebruik te maken, antwoordt hij dat de organisatie in ieder geval van plan is om 'actiever strategisch te procederen' nadat de AVG is ingegaan.
Het is dus ook mogelijk om collectief een schadevergoeding te eisen van een partij die de regels van de AVG overtreedt. Een van de organisaties die van die mogelijkheid gebruik gaat maken, is de ngo die door de Oostenrijker Max Schrems is opgezet en de naam noyb draagt. Hij sprak daarover eerder in een interview met Tweakers. Over het begrip schadevergoeding zegt de AVG dat het begrip 'schade' ruim moet worden uitgelegd.
Misvattingen en merkbare effecten
Gevraagd naar misvattingen over de AVG zegt Korteweg: "Het is belangrijk om je te realiseren dat heel veel van de rechten en verplichtingen er nu ook al zijn. In de kern zijn die dus in veel gevallen hetzelfde gebleven." Hij wijst erop dat er ook nieuwe elementen zijn, zoals de verplichting tot verantwoording en tot het aanstellen van een Functionaris Gegevensbescherming. Maar de claim van veel bedrijven dat de nieuwe regels onwerkbaar zijn en dat het daardoor niet te doen is, berust op een misvatting." Een ander belangrijk punt in de verordening zou de transparantievereiste bij toestemming zijn. Zo kunnen bedrijven niet langer toestemming vragen door je grote lappen tekst voor te schotelen.
"De claim van veel bedrijven dat de nieuwe regels onwerkbaar zijn en dat het daardoor niet te doen is, berust op een misvatting"
Tweakers vroeg ook naar effecten van de AVG die nu al merkbaar zijn. Korteweg bespreekt het fenomeen dat mensen nu veel mails van bedrijven krijgen waarin hun gevraagd wordt opnieuw toestemming te geven, bijvoorbeeld om een nieuwsbrief te blijven ontvangen. "Vaak zijn dat partijen waarbij je ooit iets hebt gekocht en die je toen mails zijn gaan sturen zonder je vooraf de mogelijkheid te bieden om dergelijke mails niet te ontvangen. Het interessante is dat dit zonder de AVG ook al niet mocht onder de antispamregels van de Telecommunicatiewet. Daaruit is op te maken dat die partijen zich niet aan de geldende regels hielden of dat ze naar aanleiding van de komst van de AVG zijn gaan inventariseren wat ze eigenlijk precies doen." Korteweg verwees naar dit fenomeen naar aanleiding van de vraag welke invloed van de AVG nu al merkbaar is. Hij voegt daaraan toe: "Wat ook kan meespelen, is dat de hoge boetes het effect hebben dat er nu ook bewustzijn is op directieniveau."
Tot slot
Hoe de regels van de AVG precies in de praktijk uitpakken, daar zullen we met z'n allen getuige van worden. De nieuwe rechten voor burgers en plichten voor organisaties moeten vorm krijgen en in de loop van de tijd zal het een stuk duidelijker worden hoe de regels te interpreteren zijn. Daar dragen bijvoorbeeld besluiten van toezichthouders en uitspraken van rechters, die zich ongetwijfeld zullen buigen over privacyconflicten, aan bij. Misschien kijken we over een paar jaar terug en was er weinig reden voor paniek, of komen we erachter dat er te weinig is gedaan. Hoe dan ook wordt het een interessante tijd voor privacy.
Wil je meer weten over privacy en ben je ook geïnteresseerd in security? Op zaterdag 26 mei houdt Tweakers de Meet-up XL over Security & Privacy in Hilversum. Op de desbetreffende pagina vind je meer informatie over het evenement.