Inleiding
Microsoft heeft dit jaar al twee keer een tipje van de Windows 8-sluier opgelicht. In januari werd tijdens de CES ondersteuning voor de arm-architectuur aangekondigd, en begin juni demonstreerde de softwaregigant op de Computex de nieuwe Windows-interface, die speciaal voor tablets en andere touchscreenapparatuur is ontworpen. Tot nu toe waren er echter maar weinig details bekend, maar Microsoft heeft het nieuwe besturingssysteem op zijn Build-developersconferentie dan eindelijk officieel gepresenteerd.
Tweakers.net mocht een dag voor de start van de conferentie alvast een blik op de clientversie van Microsofts nieuwste OS werpen. Hoewel er nog veel onbekend is en er in de komende dagen nog heel wat nieuws aan het licht zal komen, brengen we je nu alvast een overzicht van de beschikbare informatie en onze korte ervaringen met de Windows 8 Developer Preview. We gaan in dit artikel onder andere in op de Metro-interface, het ontwikkelen van apps voor Windows 8, de applicatiewinkel en de nieuwe mogelijkheden van Windows Live.
Tijdens de Build-conferentie, die nog tot vrijdag zal duren, houden we je uiteraard op de hoogte van de onthullingen die Microsoft doet. Zo hopen we je in de loop van de week meer te kunnen vertellen over de servereditie van Windows 8. Bovendien publiceren we later deze week een uitgebreide hands-on over de clientversie van het besturingssysteem.
/i/1315896616.png?f=imagenormal)
Het lockscreen van Windows 8.
Metro: het startmenu
Het ontstaan van Metro
De nieuwe interface van Windows 8 is gebaseerd op Metro: een visuele stijl die Microsoft ontwikkelde voor zijn Zune HD-mediaspeler en die met het Windows Phone 7-besturingssysteem tot wasdom kwam. Het idee achter Metro is echter een stuk ouder; de ontwikkeling begon in feite al met de Media Center-editie van Windows XP, die in 2002 uitkwam. Tijdens de ontwikkeling van de Zune HD legde Microsoft de karakteristieken van Metro strakker vast en sindsdien komen Metro-elementen in veel Microsoft-producten terug, zoals Live Messenger, de Xbox 360-interface en nu dus ook Windows.
De naam Metro slaat op de typografie en iconografie die gebruikt wordt in het openbaar vervoer, zoals vliegvelden en, uiteraard, metrostations. De stijl gaat uit van de gedachte less is more, en ziet er in vergelijking met veel andere interfaces erg spartaans uit. Microsoft legt de nadruk op vormgeving en inhoud, en laat zo min mogelijk van de interface zelf zien. In Metro kom je dus haast nooit menubalken en contextmenu's tegen; wanneer dat wel zo is, zijn deze aanvankelijk vaak onder een knopje verborgen.
Hoewel Metro veel lege ruimte bevat en teksten ver uit elkaar staan, is het wel mogelijk om veel informatie op een klein oppervlak weer te geven. Hiervoor heeft Microsoft de Live Tiles in het leven geroepen. Deze gekleurde vlakken zijn dynamisch en kunnen zowel plaatjes als tekst weergeven. De homescreens van Windows Phone 7 en Windows 8 bestaan uit dergelijk tiles.
Metro in Windows 8
Wie een computer met Windows 8 opstart, krijgt eerst de nieuwe Metro-interface te zien. De traditionele desktop is ook nog beschikbaar, maar volgens Microsoft moet deze nu gezien worden als een van de applicaties in Windows 8. Gebruikers zullen Metro als startpunt gebruiken en er ook telkens weer terugkeren. Daarmee is Windows 8 in elk geval visueel de ingrijpendste verandering sinds de introductie van Windows 95, meer dan vijftien jaar geleden.
/i/1315894507.png?f=imagenormal)
Het startmenu bestaat uit een verzameling Live Tiles, die door de gebruiker volledig aangepast kan worden. De tiles kunnen als een klein vierkantje worden weergegeven, of als een bredere rechthoek om meer ruimte voor content te krijgen. De Live Tiles worden gegroepeerd in blokken die in een grote horizontale strook opgesteld staan. Niet alle Live Tiles linken naar applicaties; het is bijvoorbeeld ook mogelijk om een Live Tile direct aan een contactpersoon te koppelen.
De Metro-interface bevat bijna geen chrome oftewel bedieningselementen voor de interface. Voorgaande versies van Windows bevatten veel menu's, die vaak weer opgebouwd zijn uit verschillende submenu's. Daarnaast heeft elk venster een eigen rand met rechtsboven de welbekende knoppen om het scherm te minimaliseren, te maximaliseren of te sluiten.
In het nieuwe startscherm van Windows 8 zijn al die elementen weggelaten. De meestgebruikte functies zitten nu verstopt in menu's die langs de randen van het scherm staan en standaard verborgen zijn. Om deze op te roepen moet vanaf de rand van het scherm naar binnen geveegd worden, net zoals dat bijvoorbeeld op de BlackBerry Playbook gebeurt. Bij gebruik van muis en keyboard gebeurt dit door een combinatie van muisknoppen en gestures.
/i/1315895166.png?f=imagenormal)
Het contextmenu aan de rechterzijde bevat vijf verschillende functies die charms worden genoemd: search, share, start, devices en settings. Met de startknop kan te allen tijde naar het startmenu worden teruggekeerd. Met search kan een zoekterm worden losgelaten op verschillende soorten bronnen, zoals het web of de opslagmedia. Door in het zoekscherm een applicatie aan te klikken, kan de zoekterm ook naar die applicatie worden doorgestuurd. Zo kan ook op bijvoorbeeld Twitter of Facebook gezocht worden.
De linkerzijde van het scherm wordt gebruik om tussen openstaande applicaties te wisselen. Door van de zijkant naar binnen te slepen - of dit met de muis te doen - wordt een thumbnail van open programma zichtbaar. Als deze vervolgens naar het midden van het scherm gesleept wordt, zal naar de desbetreffende applicatie worden overgeschakeld. Als er veel applicaties openstaan, moet er dus meerdere malen worden gesleept voordat het juiste programma gevonden is.
Het is verder mogelijk om twee applicaties het scherm te laten delen. Hiervoor moet eerst aan de linkerzijde een thumbnail van een openstaande applicatie opgeroepen worden. Als deze daarna naar de linker of rechterzijkant van het scherm gesleept wordt, zal het scherm zich opsplitsen in twee ongelijke delen. De verdeling van het scherm is hierbij ongeveer zeventig om dertig procent. De applicatie die in het kleinste deel weergegeven wordt past hierbij in de regel zijn layout aan om zo goed mogelijk gebruik te maken van het kleinere oppervlak.
/i/1315895379.png?f=imagenormal)
Metro: de applicaties
Microsoft introduceert samen met zijn Metro-interface ook een nieuw type applicatie. Metro-apps gebruiken de visuele stijl van de nieuwe start-omgeving en zijn met de nieuwe besturingselementen geïntegreerd. Dit betekent dat ze fullscreen draaien en gebruikmaken van de designregels die kenmerkend zijn voor Metro.
/i/1315894595.png?f=imagenormal)
De werking van de share-, device- en settings-charms zijn afhankelijk van de applicatie die openstaat. Als bijvoorbeeld in de foto-applicatie op de share-knop geklikt wordt, kan de foto gedeeld worden. Als dit bij Internet Explorer gebeurt zal een thumbnail van de website plus een stukje van de tekst gedeeld worden. Elke applicatie die aan Windows 8 laat weten informatie te kunnen delen, bepaalt zelf welke informatie doorgestuurd wordt. Als een app geen ondersteuning heeft voor de share-functie, kan via deze knop een screenshot gemaakt en gedeeld worden.
Applicaties kunnen dus informatie beschikbaar maken, maar er zijn ook applicaties nodig om deze vervolgens te verspreiden. Apps kunnen aan Windows laten weten dat ze hiervoor geschikt zijn, waarna ze in een lijst in het Share-menu komen te staan. Om bijvoorbeeld een foto op Facebook te delen moet een gebruiker dus de foto in de fotogalerij openen, op Share klikken, de Facebook-app selecteren en de foto versturen.
Er is ook nog een device-charm, waarmee content van een applicatie naar een ander apparaat gestuurd kan worden. Microsoft heeft hiervan nog weinig laten zien, maar het is in ieder geval mogelijk om vanuit een multimedia-app beeld en geluid via dlna naar een compatibel apparaat te versturen.
De settings-knop laat een menu zien met zowel algemene instellingen als instellingen die op de huidige applicatie betrekking hebben. Ook is in dit venster een verzameling iconen te zien waarmee veelgebruikte instellingen snel aangepast kunnen worden. Denk hierbij aan zaken als netwerkinstellingen, volumeregeling en schermhelderheid. Microsoft heeft ook een Metro-versie van het Configuratiescherm toegevoegd.
/i/1315894979.png?f=thumb)
Ontwikkelen van Metro-apps
In juni reageerden developers geschokt toen bekend werd dat applicaties voor Windows 8 in html5, css en javascript moesten worden geschreven. Know-how over het ontwikkelen van Windows-applicaties met onder meer .Net, de Windows Presentation Foundation en Silverlight zou daarmee overboord worden gegooid, vreesden de Windows-developers.
Dat blijkt in de praktijk mee te vallen. Het ontwikkelen van apps voor de Metro-interface is inderdaad mogelijk met de bovengenoemde webtalen, maar ook de conventionele talen kunnen worden gebruikt. Toch blijft het interessant dat het mogelijk is om met webtalen een Metro-app te ontwikkelen: dat betekent dat in één klap de groep developers die voor Windows 8 kan ontwikkelen veel groter is geworden.
Metro-applicaties die in de webtalen geschreven zijn, worden weergegeven door de renderengine van Internet Explorer 10. De nieuwste versie van Microsofts browser kan veel meer taken door de gpu laten afhandelen dan zijn voorganger, wat de rendersnelheid flink moet verhogen. Overigens worden er twee versies van IE10 meegeleverd: een desktop-variant en eentje voor de Metro-interface.
/i/1315896647.png?f=imagenormal)
Tijdens een demonstratie toonde een Microsoft-medewerker hoe binnen enkele minuten een eenvoudige Metro-app kan worden gebouwd. De helft van de code bestond uit standaard html, css en javascript; de andere helft uit voor Windows 8 specifieke code. Windows 8-api's kunnen bijvoorbeeld vanuit javascripts worden aangeroepen, zoals voor het gebruik van de share-knop.
Een nieuwe versie van Visual Studio is uitgebreid met ondersteuning voor de webtalen. Vanuit Expression Blend kan met een wysiwyg-editor worden gewerkt, bijvoorbeeld om css-properties aan elementen toe te kennen. Ook kunnen Silverlight-applicaties voor Windows Phone vrij eenvoudig naar het Metro-platform worden overgezet.
Het is op dit moment nog onbekend op welke manier Metro-applicaties worden verpakt, of ze bijvoorbeeld als executable worden verspreid, of dat Microsoft voor Metro-apps een eigen bestandsformaat heeft ontwikkeld. Het lijkt er echter sterk op dat Metro-apps op een fundamenteel niveau verschillen van 'normale' Windows-applicaties. Zo kunnen Metro-apps suspended worden; de save-state wordt dan door het OS opgeslagen en hoewel de apps dan nog wel geheugenruimte in beslag nemen, gebruiken ze dan geen cpu-rekenkracht meer.
Alleen via Windows-api's kunnen ook op de achtergrond werkzaamheden worden uitgevoerd: zo kan een radio-app op de achtergrond blijven doorspelen door een bepaalde api aan te spreken. Op iOS en Windows Phone worden achtergrondactiviteiten op een vergelijkbare manier afgehandeld. Een andere manier waarop Metro-apps afwijken van andere applicaties, is dat ze zichzelf niet kunnen inschakelen bij het opstarten.
Windows Store
Hoewel het dus nog niet duidelijk is hoe Metro-apps worden verpakt, weten we wel al hoe ze worden verspreid. Daartoe is er de Windows Store, een applicatiewinkel voor Metro-applicaties die vergelijkbaar is met de Windows Phone Marketplace, de Android Market en Apples App Store. Ontwikkelaars kunnen hun applicaties vanuit Visual Studio insturen; voordat ze in de Windows Store verschijnen, moeten ze door een certificatieproces.
Microsoft controleert apps onder andere op beveiligingsproblemen, technische werking en inhoud. De langste stappen van het verificatieproces - de controles op inhoud en technische werking - duren elk gemiddeld 6 uur; in totaal zou een app binnen 18 uur gekeurd moeten kunnen zijn. Het is niet bekend welk percentage Microsoft van de inkomsten uit betaalde apps opstrijkt; bij de Windows Phone Marketplace is dat 30 procent.
Helaas konden we de Windows Store nog niet bekijken: deze is in de Developer Preview nog niet beschikbaar.
/i/1315895138.png?f=imagenormal)
We konden de Windows Store helaas nog niet uitproberen
De 'ouderwetse' desktop
Dat Windows 8 over een geheel nieuwe interface beschikt, wil niet zeggen dat de 'oude', klassieke Windows-interface overboord is gegooid. Deze is nog steeds aanwezig, zij het veel minder prominent: eigenlijk alleen nog om applicaties te draaien die geen Metro-interface hebben. In principe zijn dat alle bestaande Windows-applicaties.
/i/1315895201.png?f=imagenormal)
Hoewel de klassieke interface dus nog aanwezig is, lijkt Microsoft het gebruik ervan te willen ontmoedigen. Gebruikers komen standaard in de nieuwe Metro-interface terecht en de klassieke interface is enkel toegankelijk als een live tile op het startscherm of door het openen van legacy-applicaties. De klassieke interface kan, althans in de build die wij voor ons hadden, niet als standaardinterface worden ingesteld.
Sterker nog, wanneer een gebruiker op de start-knop klikt, wordt niet het klassieke start-menu, maar het Metro-startscherm weergegeven. Hetzelfde geldt voor de Windows-knop op het toetsenbord. Wij vinden dat een gewaagde zet: de Metro-interface wordt min of meer opgedrongen aan gebruikers en we verwachten dat vooral powerusers flink zullen klagen.
Ondanks de nadruk op Metro heeft Microsoft de klassieke desktopinterface hier en daar bijgewerkt. Zo is de interface over de gehele linie wat 'platter': knoppen hebben minder reliëf en gaan daardoor wat meer de richting van Metro op.
Zoals al bekend was, heeft het voortgangsvenster voor het kopiëren van bestanden een nieuw likje verf gekregen. Gebruikers kunnen, als ze willen, zien wat de gemiddelde snelheid van de overdracht was en hoe de overdrachtssnelheid zich ontwikkelde. Bovendien worden meerdere bestandsoverdrachten in hetzelfde venster weergegeven. Ook kunnen transfers worden gepauzeerd.

De taakbeheerder is eveneens op de schop genomen. De standaardweergave is veel simplistischer geworden, maar wie meer informatie wil, krijgt deze ook. Onder andere dankzij kleuraanduidingen kunnen gebruikers beter zien hoeveel resources bepaalde applicaties gebruiken. Hetzelfde geldt voor zaken als dataverkeer, hoewel informatie daarover in een andere tab is ondergebracht. De grafieken met systeeminformatie, zoals cpu-load en gebruikt geheugen, hebben een nieuw uiterlijk gekregen.
De Verkenner is uitgerust met de Ribbon-interface, die eerder al in Office werd gebruikt. Ook al bekend was dat Windows 8 native ondersteuning voor het mounten van iso- en vhd-images heeft gekregen. Het iso-formaat wordt gebruikt voor images van cd's en dvd's; vhd's zijn virtuele schijven.
/i/1315895415.png?f=imagenormal)
Onder de motorkap
Hoewel Windows 8 visueel grondig vernieuwd is, heeft Microsoft ook de nodige aanpassingen aan de kernel gedaan om het besturingssysteem sneller en efficiënter te maken. Daarnaast brengt de ondersteuning voor het arm-platform ook de nodige wijzigingen met zich mee.
Prestaties en verbruik
Een van de nieuwe features van Windows 8 is 'Connected Standby'. In deze nieuwe energiestand verbruikt het systeem weinig energie maar blijven netwerkverbindingen wel behouden. Daarnaast zal het systeem sporadisch ontwaken en achtergrondprocessen de kans geven om data te versturen en ontvangen. De beschrijving die Microsoft gaf, deed ons denken aan hoe een moderne smartphone zich gedraagt als het scherm uit staat.
Om het geheugenverbruik terug te dringen bevat de Windows 8-kernel een feature genaamd 'Page combining'. In de praktijk komt het geregeld voor dat openstaande apps identieke data in het geheugen hebben, bijvoorbeeld een runtime die door beide gebruikt wordt. In Windows 8 wordt periodiek gekeken of er inderdaad programma's openstaan die dezelfde data in het geheugen hebben geladen. Mocht dit zo zijn dan zal Windows doublures uit het geheugen verwijderen en zorgen dat de applicaties dezelfde geheugenruimte gebruiken.
De tijd die het kost om een Windows 8-systeem te booten is drastisch korter dan bij oudere Windows-versies. Bij het afsluiten van een systeem wordt de gebruikerssessie net als voorheen gesloten, maar de kernelsessie wordt naar de harde schijf of ssd weggeschreven. Bij het opstarten van het systeem wordt dit hibernate-bestand uitgepakt en ingelezen. Volgens Microsoft resulteert deze nieuwe techniek in boottijden die dertig tot zeventig procent lager liggen dan bij Windows 7. In combinatie met uefi zouden boottijden van vijf tot zes seconden mogelijk zijn.
Om het gebruikers die veel onderweg zijn wat makkelijker te maken, heeft Microsoft de manier aangepakt waarop met netwerkverbindingen wordt omgesprongen. Bij een systeem dat zowel via ethernet en wifi verbonden is, zal de ethernetverbinding voorrang krijgen, en op dezelfde manier krijgt wifi de voorkeur boven 3g. Daarnaast moet Windows 8 naadloos tussen verschillende netwerken kunnen wisselen zonder dat een gebruiker daar iets van merkt. Mocht een laptop via 3g verbonden zijn, dan zal Windows 8 het automatisch updaten stopzetten, al kan de gebruiker dit proces alsnog handmatig starten.
Beveiliging en onderhoud
Het bootproces van Windows 8 is niet alleen sneller dan zijn voorgangers, het is ook veiliger. Microsoft heeft zijn Windows Defender-software sterk uitgebreid waardoor het nu al tijdens het booten aanwezig is. Hiermee hoopt het bedrijf rootkits tegen te kunnen werken. Op systemen met uefi is het zelfs mogelijk om elk onderdeel van het bootproces te scannen, zodat het onmogelijk zou moeten zijn om rootkits te installeren. Mocht malware dat toch proberen, dan zou dit herkend moeten worden, waarna het bootproces stilgelegd wordt.
Het zal overigens mogelijk zijn om Windows Defender uit te schakelen, vermoedelijk om niet met Europese regelgeving in de knoop te komen. Als gebruikers een ander antimalware-pakket installeren schakelt Defender zich automatisch uit. De voordelen van de beveiliging tijdens het booten verdwijnen dan echter ook.
Het aloude F8-opstartmenu van Windows 8 is net als de rest van het OS flink aangepakt. Het heeft nu een Metro-sausje en geeft gebruikers de optie om een reset of een refresh uit te voeren. De eerste is een complete herinstallatie, terwijl bij de tweede eerst een backup van bestanden, applicaties en instellingen wordt gemaakt, die achteraf automatisch teruggeplaatst wordt. De snelheid waarmee deze twee acties voltooid worden hangt af van het systeem, maar op moderne hardware is het - getuige de demo die we voorgeschoteld kregen - een kwestie van enkele minuten.
Hyper-V
De clientversie van Windows 8 beschikt nu ook over ingebouwde ondersteuning voor Microsofts Hyper-V-hypervisor, waardoor gebruikers virtuele machines kunnen draaien zonder aanvullende toepassingen te installeren. Tijdens een demonstratie liet Ian McDonald, voorman van de Windows Server-divisie van Microsoft, zien hoe de FishIE-tank-demo soepel binnen een virtuele machine draaide. De Hyper-V-ondersteuning kan ook worden gebruikt door ontwikkelaars om applicaties in een virtuele machine te testen.
Ondersteuning voor arm-processors
Windows 8 zal niet alleen op x86-chips draaien: Microsoft brengt ook een versie voor arm-cpu's uit. Deze zuinige processors worden momenteel gebruikt in bijna alle smartphones en tablets die op de markt zijn. Arm-chips worden gekenmerkt door een laag stroomverbruik en geringe warmteproductie, waardoor ze bij uitstek geschikt zijn om in mobiele apparaten gebruikt te worden,
Microsoft legde bij zijn presentie sterk de nadruk op de x86-versie en liet de arm-versie maar enkele seconden zien. Hoewel het bedrijf zegt dat Windows 8 op arm grotendeels gelijk zal zijn aan de x86-versie, leek het er toch op dat de Metro-interface op de getoonde arm-tablet niet compleet vloeiend werkte. We hopen tijdens Build nog de mogelijkheid te krijgen om zelf arm-hardware te testen.
Over de arm-versie is dus nog veel onduidelijk, maar we weten al wel één belangrijk gegeven: Microsoft zal geen emulator uitbrengen om x86-apps op arm-systemen te laten draaien, zoals Apple bijvoorbeeld deed toen het van PowerPC op x86 overstapte. Het bedrijf spoort daarentegen ontwikkelaars aan om de .Net-omgeving te gebruiken, zodat nieuwe applicaties zowel op x86- als op arm-systemen kunnen draaien.
Windows Live
Microsoft belooft zijn onlinediensten beter in Windows 8 te integreren. Zo kan een gebruiker zichzelf op de desktop authenticeren met zijn Live-gebruikersnaam en -wachtwoord, al kan ook voor een 'gewone' gebruikersnaam-wachtwoordcombinatie worden gekozen. Als er echter een Windows Live-account wordt gebruikt, kunnen zaken als e-mail, kalenderinformatie en adresboek automatisch worden gesynchroniseerd.
De integratie gaat echter verder: Windows Live ondersteunt op Windows 8 ook sociale netwerken, waarbij de servers van Microsoft verbindingen met sociale netwerken onderhouden en content vervolgens naar het apparaat van de gebruiker pushen. Deze implementatie heeft wel wat weg van de manier waarop sociale netwerken bij BlackBerry-smartphones zijn geïntegreerd.
Als een gebruiker meerdere apparaten met Windows of Windows Phone heeft, wordt alles naadloos gesynchroniseerd. Windows 8 Metro-apps kunnen verder een api gebruiken om bestanden op de Windows Live-opslagdienst SkyDrive op te slaan.
Een bijkomend voordeel is dat gegevens en bestanden van een gelinkt apparaat met de webbrowser kunnen worden opgevraagd. Dat is tegelijkertijd ook een veiligheidsrisico: als iemand het wachtwoord van een gebruiker weet buit te maken, heeft hij ook toegang tot de bestanden op diens computer.
Het is in Windows 8 voor het eerst dat Windows Live-integratie zo diep in het besturingssysteem is ingebouwd. De uitvoering lijkt op de aanpak die Google met Android en Chrome OS heeft gehanteerd. In de Developer Preview was deze functionaliteit echter nog niet aanwezig, dus daar zullen we in een later stadium op terug moeten komen.
Tot slot
Op de Build-conferentie hoorden we Microsofts officiële slogan voor Windows 8: 'Reimagining Windows'. Het bedrijf denkt zelfs dat Windows 8 de grootste vernieuwing van het besturingssysteem is sinds Windows 95.
We hebben nog niet lang met Windows 8 kunnen spelen, maar afgaande op wat ons gedemonstreerd is, zou Microsoft best eens gelijk kunnen hebben. De Metro-interface staat mijlenver af van elk ander desktop-besturingssysteem en het lijkt moeilijk te geloven dat de softwaregigant dit alles in twee jaar heeft kunnen ontwikkelen. Daarnaast valt vooral op hoe vloeiend alles verloopt en hoe strak de verschillende functies van het OS op elkaar inhaken.
Microsoft neemt met Windows 8 wel een enorme gok. Hoewel de traditionele desktop nog te gebruiken is, noemt Microsoft deze nu niets meer dan een 'applicatie'. We verwachten dat veel Windows-gebruikers behoorlijk zullen moeten wennen en de ontvangst zal zeker niet onverdeeld positief zijn. Het is vooral de vraag hoe de Metro-interface op een regulier systeem zal bevallen. Dat het op een tablet fijn werkt, willen we geloven - maar of de nieuwe interface een verbetering is als deze met toetsenbord en muis bediend moet worden, is nog maar de vraag.
Op die vraag, en op vele andere vragen, zullen we later terugkomen, zodra we de tijd gehad hebben om de Developer Preview van Windows 8 goed te testen.