De reacties zijn een van de waardevolste onderdelen van Tweakers. Regelmatig vind je daar interessante, diepgaande extra informatie van experts en gebruikers met praktijkervaring over een onderwerp. In dit artikel zetten we de beste reacties met een +3-moderatie van september op een rij.
Tweakers maken Tweakers. Dit platform bestaat bij de gratie van gebruikers, die discussiëren op het forum, handelen op V&A en elkaar zelfs tijdens live-evenementen ontmoeten. Een van de belangrijkste onderdelen waar tweakers hun waarde toevoegen, zijn de reacties. Die houden ons niet alleen scherp en corrigeren ons op fouten, maar geven ook vaak waardevolle context of extra informatie die anderen meer kan bijbrengen. Daarvoor zijn we erg dankbaar. Het gaat bijvoorbeeld om informatie uit de praktijk, die we zelf nooit kunnen weten zonder die praktijkervaring.
De beste reacties worden door andere tweakers met een +3 beoordeeld. De lat om een +3-moderatie op een reactie te krijgen ligt hoog, maar dat levert wel erg mooie resultaten op.
Wat is dit artikel?
In dit artikel laten we zien wat de beste reacties op Tweakers waren in de afgelopen periode. Zo willen we andere gebruikers in aanraking brengen met reacties die ze misschien hebben gemist. We maken maandelijks een uitdraai van alle +3-reacties. We zijn benieuwd wat je van dit artikel vindt. Laat dat weten in de reacties − al zullen die niet snel een +3 krijgen!
Eerdere versies van dit artikel:
De beste +3-reacties van juni 2025
De beste +3-reacties van juli 2025
De beste +3-reacties van augustus 2025
Soms doen tweakers iets zó vets, dat we daarvan niet alleen de comments willen uitlichten, maar er een heel artikel aan willen wijden. Dat deden we bij tweaker Atmoz, die zijn huis ombouwde tot werkplaats en ook nog eens een heel vette knikkerbaan bouwde. We spraken Atmoz voor een artikel en maakten er een video over, maar Atmoz was ook zelf actief in de reacties op 'zijn' artikel.
Atmoz
29 november 2025 18:42Dankjewel allemaal voor de ontzettend leuke en positieve reacties!
Ik vond het super om mee te mogen doen aan dit artikel/video. Ook gaaf om te horen dat het in de smaak valt allemaal, echt heel cool. Dankjewel
Zoals in het artikel ook al te lezen is, heb ik natuurlijk ook wat hulp gekregen. Daar ben ik m'n mede-Tweakers uiteraard ook eeuwig dankbaar voor!
Het is "helaas" de laatste jaren zo ontzéttend druk, dat ik eigenlijk geen tijd meer heb om nog goed en lang op het forum te zitten (zoals ik dat "vroeger" wel deed...) Maarja, het is niet anders, en misschien gaat dat ook weer veranderen ooitDe komende maanden is het in ieder geval nog even flink aanpakken: we zijn met diverse partijen bezig om lespakketten voor scholen te maken, binnenkort lanceren we een crowdfundingscampaign in Japan en we staan eind januari met een eigen stand op de Spielwarenmesse in Neurenberg (de grootste speelgoedbeurs ter wereld), dus nog even de handjes uit de mouwen...
Wat is in hemelsnaam een process design kit?
Er gebeurt veel in chipland, zeker als het gaat om Intel. Dat bedrijf gaat mogelijk zelfs M2-chips voor Apple produceren, schreven we eind november. Chipland is echter ook ingewikkeld. Gelukkig zijn er tweakers zoals tedades, die ons haarfijn kunnen uitleggen wat bijvoorbeeld een process design kit is en hoe je op basis daarvan je eigen chip kunt maken.
tedades
29 november 2025 00:31Voor iedereen die niet weet wat een PDK (Process Design Kit) van Intel is. Een PDK is een bundle van gegevens, modellen en tools die je nodig hebt voor het produceren van chips op een specifieke technology node van Intel (18A-P in dit geval).
Voordat je een chip kunt laten produceren bij een foundry moet je een chip eerst ontworpen hebben. Daarvoor zijn specifieke tools (EDA) beschikbaar. Hierin kun je een logisch ontwerp van je chip maken die door de tooling vertaald kan worden naar een fysiek ontwerp. Om deze vertaalslag te maken heb je de PDK nodig. In de PDK vind je dan onder andere bestanden die beschrijven welke logische bouwblokjes (standard cell libraries) Intel kan produceren en design-rule checks om je ontwerp te checken. Naast input voor je EDA krijg je een Design Rule Manual die beschrijft waar je op moet letten in je chip ontwerp en modellen en compilers om chip structuren te generen en te simuleren.
Zodra je een chip ontwerp heel heel erg goed getest hebt kun je deze laten produceren. Dan is je chip ontwerp vertaald naar een fysiek ontwerp. En dat fysieke ontwerp is weer opgedeeld in productiestappen. Voor het patroon van een stap maken ze dan één reticle mask, dat is een soort dure dia die je gebruikt in je projectie op een lichtgevoelige laag om je patroon over te brengen. Dat doe je in één lithografie machine (zoals die van ASML), of je moet meerdere instanties van deze reticle hebben als je veel chips wilt produceren door parallel te werken met meerdere machines (dat is een dure grap 100k+ per reticle ofzo, zo'n machine is ook erg duur trouwens). Zo bouw je de transistor op en daarna de metaal lagen. Zo'n metaal laag breng je aan door eerst een isolatie laagje aan te brengen, die netjes vlak te polijsten, hard mask (bescherm laagje), lichtgevoelige laag (resist), dan doe je met ultra-violet licht tegen je reticle schijnen om het patroon van die stap uit je ontwerp in je lichtgevoelige laat te krijgen, laat je lichtgevoelige laag uitharden en het belichte stuk kun je dan makkelijk verwijderen om een fysieke mal van je patroon te hebben als bovenste laag, met plasma verwijder je materiaal in deze mal om geultjes te maken, verwijder de uitgeharde lichtgevoelige laag die je mal vormde en je bescherm laag, leg een laagje koper die o.a. de geultjes opvult, even je het koper verhitten, het hele oppervlakte mooi vlak polijsten zodat alleen het koper in de gevulde geultjes overblijft, een beschermend siliciumnitridebarrière omdat koper anders oxideert, en je herhaalt deze stappen zo'n 15+ keer totdat alle metaal laagjes er liggen.
Een chip bouw je op een silicium wafer. De (meestal monokristallijne) wafer is de semiconductor die de basis is van je transistor. Deze transistoren vormen de basis van je logica op je chip. Om deze logica met elkaar te verbinden gebruiken ze metalen traces (sporen) en vias. Deze metaal lagen gebruiken ze ook om de chip met de buitenwereld te verbinden en ook zo de chip van spanning te voorzien. En omdat je op een oppervlakte geen overlappende sporen kunt maken gebruiken ze hiervoor meerdere lagen, van dun bij de transistor tot dikker aan de kant waarmee je de 'die' (1 chip die uit de wafer is gezaagd) met zijn package (behuizing) gaat verbinden. Nu is 18A (en ook 18A-P) speciaal omdat die back-side power delivery gebruiken, hierbij scheiden ze de signaal traces/vias met die van de spanning. Hierdoor verminder je de metaal laagjes op je transistor iets en kun je de overgebleven signaal traces optimaliseren voor zo'n efficient mogelijk signaal. De 18A-P node is speciaal voor mobiele chips, doordat de transistoren op een iets lager voltage kunnen schakelen maar er ook extra maatregelen zijn getroffen om 'leakage' te voorkomen. Het proces is zelf compatible met 18A en 18A-PT (3D stacking variant). Meer info: https://www.intel.com/content/www/us/en/foundry/process/18a.html
Netwerkapparatuur
In november (en ook in eerdere maanden en in december ... ) had Odido last van een storing, die leek te komen door een probleem in een datacenter. We schreven daar nieuws over, maar user supersnathan94 had daarop wat aanvullingen. Die gingen specifiek over de hardware die verschillende providers gebruiken, handig voor als je heel diep in netwerktechnologie wilt duiken.
supersnathan94
20 november 2025 20:54Identieke hardware? Goeie grap. KPN draait op Alcatel-Lucent op AON-lijnen en Nokia voor PON, sure AL is nu ook Nokia maar dat terzijde. Je CPE is Sagemcom met een ONT van Genexis of Nokia. Odido draait op Huwei OLT's (zowel PON als AON), je krijgt een Huawei ONT en een Zyxel modem. Hoe is dat identiek?
Oke oke, even iets meer abstractie graag. Welk exact merkje er aan hangt is niet zo heel relevant, alle genoemde zaken zijn gewoon "goedkoop" die van KPN zijn niet significant anders geprijsd en daardoor van betere kwaliteit oid. Dat het niet 1-op-1 identiek is betekent niet dat het niet in dezelfde klasse hardware zit.
Nee integendeel. Hoewel KPN twee grote leveranciers gebruikt (AL/Nokia), is het totaalplaatje vaak ouder en minder flexibel dan je zou verwachten. Het AON-domein draait nog steeds op de oude Alcatel-Lucent 7302/7330 apparatuur in de DSLAM uit een tijd waarin glasvezel “exotisch” was. Sommige chassis zijn meer dan tien jaar oud, met beperktere uplinks, oudere switching-architectuur en minder dynamische provisioningopties. Dat werkt vaak prima, maar het is niet modern. Ik heb hier al eens issues mee gehad doordat er fysiek een module door was gefikt. Want KPN doet bij mij de belichting. Zit je een paar weken zonder internet.
Als we dan aan de CPE zijde kijken, ook de Nokia PON-uitrol is niet per definitie cutting-edge. Nokia’s GPON en XGS-PON hardware is solide, maar relatief conservatief: trage introductie van features zoals geavanceerde DBA-profielen, beperkte flexibiliteit in OMCI-varianten, en langere validatietrajecten waardoor innovaties pas laat live gaan. Bij de KPN-wholesale-keten komt daarbovenop een starre provisioninglaag: BNG’s met ouderwetse VLAN-per-service architecturen, weinig flexibiliteit in multicast-offloading, en een netwerk dat vooral stabiliteit boven vernieuwing kiest, maar dat niet per se kan garanderen.
Maar hoe meer ik er nu over na zit te denken hoe meer storingen en issues ik naar boven kan halen met KPN en hoe meer "anti-innovatie" keuzes ik ook zie backfiren. Dus wat @SirMemeAlot zijn vraag betreft, dit is ook voor jou.
Wat veel mensen vergeten: als we het hebben over “hardwareklasse aan klantzijde”, dan gaat het niet om wat er theoretisch in een datasheet staat, maar om de feitelijke betrouwbaarheid van de apparaten die in het veld staan. En bij KPN is precies díe keten al langere tijd problematisch.
De Sagemcom Box 12 heeft inmiddels een reputatie opgebouwd van instabiliteit en hardwarefalen. Duizenden klanten kregen de afgelopen jaren te maken met uitvallende voedingen, defecte 12V-rails, spontaan herstartende modems en Wi-Fi-chips die bij hogere belasting simpelweg oververhit raakten. KPN moest meerdere omruilrondes doen, en recent is er zelfs een extra campagne geweest om specifieke batch-voedingen proactief te vervangen omdat ze te vroeg degradeerden.
nieuws: KPN stuurt klanten nieuwe adapters voor Box 12-modems omdat oude kunnen storen
nieuws: KPN werkt aan update voor Box 12-modem om IPv6-problemen op te lossen
Ook issues met het bijbehorende TV+ platform zijn er veel:
Bor in 'KPN-klanten klagen over problemen met TV+ Box'
Ook de ONT-lijn heeft problemen gehad. Zowel de Genexis GPON-ONT’s als bepaalde Nokia XS-010X-series werden in grote aantallen teruggehaald vanwege instabiliteit, verkeerd functionerende optics, slechte laserpower-marges of inconsistent OMCI-gedrag. In diverse regio’s werden complete batches preventief vervangen omdat de failure-rate boven de norm schoot.
nieuws: KPN gaat bestaande Genexis-glasvezelkastjes vervangen door nieuwe modellen
Waarom het dan “hardwareklasse-technisch” toch gelijk is? Dit is juist waar het nuanceverschil zit in de abstractie. Op papier komen KPN en Odido uit dezelfde categorie CPE inkoop. het merkje maakt niet uit, de hardwareklasse is hetzelfde:
- goedkope massamarkt-ONT’s (Huawei, Nokia, Genexis -> allemaal budgetlijnen)
- modems met Broadcom/Hisilicon-klasse SoC’s
- low-cost voedingen, geen overbuilt enterprise-PSU’s
- alles ontworpen om miljoenen units uit te rollen tegen minimale prijs
Dus ja, de klasse is gelijk, iedereen koopt low-margin CPE in.
KPN levert internet nog steeds via PPPoE-sessies op hun wholesale-BNG-infrastructuur. En ja, dat is een duidelijk teken dat delen van hun platform nog stammen uit een tijd waarin ADSL de norm was en glasvezel “een rare luxe”.
PPPoE werd ooit ontworpen om
- telefonie-netwerken naar IP te migreren,
- gebruikers individueel te authenticeren,
- en netwerkpartities simpel te houden op DSLAM’s.
Maar op glasvezel, met gigabit tot XGS-PON-snelheden, levert PPPoE vooral nadelen, KPN Wholesale zit hiermee vast aan een oude architectuur die enorm traag beweegt. PPPoE voegt 8 bytes per pakket toe, plus extra encapsulation afhankelijk van VLAN-config. Niet catastrofaal, maar onnodig op moderne fiber. PPPoE schaalde slecht op consumer-hardware. Zelfs vandaag nog zie je "high end"-routers die een PPPoE-gigabit niet halen door single-threaded sessie-afhandeling. Dat is ook waarom mensen bij KPN met eigen apparatuur soms niet boven de 800 Mbit uitkomen, maar bij Odido wel gewoon 940+ halen. Ook de reden dat KPN niet hoger aanbied dan 4 Gigabit. Er is gewoon geen budget CPE die dat ook daadwerkelijk kan. Voor >4 Gbit/s zou je een enterprise-klasse router of dedicated firewall moeten inzetten met PPPoE offload of volledig hardware-accelerated tunneling. Zelfs op high end prosumer hardware is 4gbit al amper haalbaar: https://www.reddit.com/r/Ubiquiti/comments/1buqkx1/max_speed_pppoe_on_udm_pro_with_10gbit_wan/
Het is dus niet 'KPN zelf wil dat niet gaan doen'.
Nouja ze gaan het gewoon niet aanbieden. Ik heb het ze zelfs gevraagd. 8Gbps is technisch niet haalbaar en 4 willen ze mij niet leveren.
Erg makkelijk om te roepen maar je opmerking slaat echt kant nog wal wat dit betreft.
Als ze het niet aanbieden dan willen ze het toch gewoon niet doen?
En ja technisch kunnen ze ook geen 8gbps aanbieden want PPPoe zit in de weg. Dat is dus niet alleen een stukje overprovisioning @SirMemeAlot , dat is gewoon een keuze die ze remt.
KPN draait glasvezel alsof het 2008-VDSL is. Anyways, thanks voor het komen naar mij spreekbeurt over KPN
Black Failday
En ja, natuurlijk kwam er veel kritiek op de advertorial van Amazon die rond Black Friday online ging. Die viel, misschien wel begrijpelijk, niet in goede aarde en zorgde ook voor veel +3-reacties, die je hieronder in de tabel kunt zien.
Andere reacties
In totaal werden er in november 33 reacties geschreven die uiteindelijk op een +3-moderatie zijn beland. Dat gebeurde met name onder nieuwsartikelen, maar ook onder .geeks en reviews, en natuurlijk .plans. Hieronder vind je alle reacties.
/i/2007634940.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007146242.jpeg?f=fpa_thumb)