Je transformeert de Minisforum UM890 Pro met één kabeltje in een snelle game-pc dankzij de OCuLink-poort. In combinatie met een midrangevideokaart zijn de prestatieverliezen beperkt en houd je een prima gamingmachine over. Intussen zet de fabrikant ook een uitstekende 'normale' mini-pc neer, met goede cpu-prestaties, veel en snelle aansluitingen en een stille werking. Natuurlijk zijn er een paar verbeterpunten of zaken waar je rekening mee moet houden, maar die staan een verdiende Excellent-award niet in de weg.
Externe gpu-behuizingen die worden aangesloten via Thunderbolt, kennen we al een tijdje. Door de beperkte bandbreedte lever je daarmee wel prestaties in. Minisforum voorziet zijn nieuwste mini-pc nu van een OCuLink-poort, die hogere snelheden biedt dan Thunderbolt. Maak je daardoor met één kabeltje een dikke game-pc van dit minisysteem?
Anderhalf jaar geleden reviewden we de UM690, een voorloper van de UM890 die vandaag op de testbank ligt. Zoals die naamgeving doet vermoeden, bestond er in de tussentijd ook een UM790. Daarbij was vooral de processor een grote upgrade, met de overstap van Zen 3 (Ryzen 6000) naar Zen 4 (Ryzen 7000). Ook in de UM890 zit een processor van weer een nieuwere generatie, maar aangezien AMD's 8000-serie een simpele rebrand was, hoef je daar weinig van te verwachten.
Iets groter en met nieuwe poort
Als we de UM890 Pro uit de doos halen, valt in de eerste plaats op dat de afmetingen door de generaties heen wat zijn toegenomen. Het apparaat meet nu 13x12,7x6cm (bijna 1 liter) en daarmee is het zelfs iets groter dan de hoge variant van de ASUS NUC 14 Pro. Daarin past een 2,5"-drive, waarvoor in de Minisforum geen plaats is.
De opvallendste toevoeging is zonder twijfel de OCuLink-poort, die je terugvindt op het rijkgevulde aansluitingenpaneel aan de achterkant. Op de volgende pagina ga ik daar dieper op in. Het is alvast goed om te weten dat het OCuLink-dock, nodig om een externe videokaart aan te kunnen sluiten, niet wordt meegeleverd. Minisforums eigen dockingstation is los verkrijgbaar voor 90 euro.
Prijzen en specificaties
Op het moment van schrijven betaal je 549 euro voor de UM890 Pro in de bareboneversie, zonder ram en ssd. De door ons geteste versie met 32GB ram en een 1TB-ssd kost 739 euro. Voor 90 euro meer is er nog een variant met dubbel zoveel ram.
Zoals we van Minisforum gewend zijn, is de UM890 Pro rijkelijk bedeeld als het om aansluitingen gaat. Op de voorkant van de mini-pc zitten vier poorten: een gecombineerde audiojack, een USB4-poort en twee USB-A-poorten. Die werken op een snelheid van 10Gbit/s; dat geldt overigens voor alle aansluitingen van dit type, ook op de achterkant.
Achterop zitten namelijk nog eens twee USB-A-poorten en een tweede USB4-poort. Monitors kun je aansluiten via die USB4-poorten, maar daarvoor heb je ook reguliere DisplayPort- en HDMI-poorten tot je beschikking. De twee 2,5GbE-netwerkpoorten worden aangestuurd door Realtek-chips.
OCuLink
Opvallend is het plastic dopje bij de OCuLink-poort. In ieder geval bij ons reviewexemplaar was namelijk de interne module die verantwoordelijk is voor die poort, niet voorgeïnstalleerd. Die installatie is niet moeilijk; het betreft gewoon een meegeleverd stukje printplaat dat je in het tweede M.2-slot steekt en dat aan de andere kant uitmondt in de aansluiting. Het is wel een beetje vreemd dat je dit zelf moet doen.
De OCuLink-poort lijkt een beetje op een kleine DisplayPort.
Uit dat M.2-slot komen vier PCIe 4.0-lanes aan bandbreedte en dat is precies wat deze standaard onderscheidt van bijvoorbeeld Thunderbolt of USB4. OCuLink, waarbij de 'O' staat voor optical en 'Cu' voor het chemische element koper, is een externe interface voor het PCI-Express-signaal dat we allemaal kennen uit het binnenwerk van een pc. Anders dan bij bijvoorbeeld Thunderbolt hoeft het signaal niet getunneld te worden, waardoor de volledige bandbreedte van vier PCIe 4.0-lanes beschikbaar is, oftewel een kleine 8GB/s in beide richtingen. Thunderbolt 4 daarentegen is beperkt tot 4GB/s. De optische mogelijkheid van OCuLink wordt in de praktijk overigens niet gebruikt. Doordat de kabels gewoon een koperen kern hebben en, anders dan USB-C, geen stroom hoeven te kunnen vervoeren, zijn ze relatief betaalbaar.
In principe kun je met de juiste adapter ieder PCIe-apparaat aansluiten op de OCuLink-poort, maar Minisforum verkoopt er ook zelf een gpu-dockingstation voor: de DEG1. De plastic behuizing bevat een PCIe 4.0-slot voor een videokaart, een plek om een ATX- of SFX-voeding te installeren en een ingang voor de ATX-stekker met 24 pinnen van de voeding. Dankzij deze aansluiting, die ervoor zorgt dat de psu aangaat, kan het dockingstation mee in- en uitschakelen met je mini-pc. Op de printplaat van het dockingstation zit een signaalversterker, zodat het snelle PCIe-signaal door de meegeleverde 60cm lange kabel heen komt. Het viel me op dat het PCIe-slot niet is voorzien van een lockmechanisme; je kunt de videokaart er dus zo weer uittrekken.
Upgraden
Je kunt de UM890 Pro eenvoudig openen door het bovenpaneel los te klikken. Vervolgens kijk je tegen een plastic plaatje aan waarin een ventilator en heatsinks voor de ssd's en de geheugenmodules zijn verwerkt. Ook dit plaatje kun je, na het verwijderen van vier schroeven, loshalen om bij de twee M.2 2280-slots, de DDR5-SO-DIMM-slots en het M.2-slot voor het wifikaartje te komen. De printplaat zelf bevindt zich ongeveer in het midden van de behuizing. De processor en het koellichaam daarvan, met een tweede fan, zitten aan de onderkant van het pcb. Minisforum raadt af om daar als consument zelf aan te zitten.
In ons exemplaar waren twee 16GB-modules van Crucial gemonteerd, die werken op een snelheid van DDR5-5600. Upgraden kan naar maximaal tweemaal 48GB, voor een totaal van 96GB. De geplaatste 1TB-ssd was een Kingston OM8PGP41024Q-A0, wat vermoedelijk de oem-versie van de NV2-budget-ssd is. Als je de OCuLink-module niet installeert, heb je een M.2 2280-slot over voor het toevoegen van een extra ssd. Die kan volgens de fabrikant maximaal 8TB groot zijn.
De meegeleverde stroomadapter wordt geproduceerd door Huntkey en kan 120W leveren. Hij is vierkant en relatief compact.
Benchmarks: cpu, gpu en ssd
In de grafieken vind je ter vergelijking diverse recent geteste mini-pc's terug. Daarnaast hebben we waar mogelijk enkele losse processors en low-end videokaarten toegevoegd aan de grafieken.
Cpu-tests: Cinebench en Geekbench
Multithreaded is de Minisforum UM890 Pro nipt sneller dan de Beelink met een Ryzen 7000-processor en de ASUS NUC 14 Pro met een Intel Core Ultra 7-cpu. Het verschil met de Ryzen 7000-cpu is, niet onverwacht, erg gering met nog geen 3 procent. Singlethreaded is de Minisforum met Ryzen 8000-chip zelfs nog geen 2 procent sneller dan de Beelink met Ryzen 7000-cpu.
Geekbench draaien we nog niet zo lang op mini-pc's. Ter referentie hebben we enkele desktop-cpu's toegevoegd. De Ryzen 9 8945HS is wat vlotter dan de Ryzen 7 7840HS in de Beelink GTR7, met een wat groter verschil dan we in Cinebench zagen. Singlethreaded zijn de prestaties zeer vergelijkbaar met die van de Ryzen 8000G-cpu's voor desktops. Dat is niet vreemd, want stiekem zijn dat ook omgekatte laptopprocessors. Multithreaded scoort de Ryzen 9 8945HS vrijwel gelijk aan de 8700G.
De geïntegreerde gpu in de Ryzen 9 8945HS is volgens 3DMark Night Raid 10 procent sneller geworden ten opzichte van de vorige generatie. De zwaardere Time Spy-test houdt het op 6 procent. In Night Raid levert AMD daarmee de snelste igpu af, maar in Time Spy blijft de Intel Meteor Lake-processor in de ASUS NUC 14 Pro de Ryzen nog voor.
In de meeste PCMark 10-tests zit er weinig verschil tussen de Beelink GTR7 en Minisforum UM890 Pro, die gebruikmaken van respectievelijk de Ryzen 7000- en 8000-series. Alleen in de Digital Content Creation- en Gaming-tests, waarin de igpu een grotere rol speelt, kruipt dat richting de 10 procent.
Uiteraard hebben we de Minisforum UM890 Pro ook getest samen met het DEG1-dockingstation, dat de fabrikant zoals gezegd los verkoopt voor 90 euro. Voor de benchmarks sloten we twee verschillende videokaarten aan. Gezien de prijs van de mini-pc zelf lijkt ons de AMD Radeon RX 7700 XT redelijk representatief voor een videokaart die je zou kunnen aansluiten om betere gamingprestaties te krijgen. De Nvidia GeForce RTX 4090 is met zijn prijs van rond de 2000 euro misschien niet de meest realistische optie, maar stelt ons in staat om te ontdekken hoe erg de OCuLink-verbinding de prestaties beperkt. De gebruikte voeding in het dockingstation was een Gigabyte UD1000GM PG5.
Van beide videokaarten vergelijken we de prestaties in het dock, aangesloten op de UM890 Pro, met de prestaties die we hebben gemeten met ons standaard gpu-testsysteem, gebaseerd op een overgeklokte Core i9 13900K.
Om te beginnen hebben we de AIDA64-benchmarks voor het videogeheugen gedraaid. De Memory-tests meten hoe snel er gelezen en geschreven kan worden van en naar dat geheugen. Bij beide videokaarten komen we uit op lees- en schrijfsnelheden van rond de 6,5GB/s, wat significant lager is dan de plusminus 25GB/s die we rechtstreeks in ons normale testplatform meten: ongeveer driekwart langzamer. Ook kopiëren gaat 20 tot 30 procent trager via OCuLink dan regulier. Dat OCuLink voor een serieuze bandbreedtebottleneck zorgt is dus duidelijk, maar het is de vraag wat we daarvan gaan merken in de daadwerkelijke prestaties.
In de algoritmes waarmee AIDA64 test is het antwoord: heel weinig. Soms zien we een kleine min van enkele procenten, maar over het algemeen is de rekenkracht via het dock van de mini-pc gelijk aan de prestaties die we van de RX 7700 XT en de RTX 4090 gewend zijn.
In de Graphics-test van Cinebench 24, waar een 3d-scène wordt gerenderd op de videokaart, zien we iets meer verschil. De RTX 4090 is 6 procent langzamer in het dockingstation, de RX 7700 XT 3 procent.
Voordat we naar de echte games gaan kijken, volgen eerst nog wat 3DMark-tests. Die hebben we zowel op de videokaarten als op de igpu gedraaid, waardoor je mooi ziet dat de grafische prestaties van de mini-pc tot wel 25 keer zo goed kunnen worden met een externe videokaart. Alle drie de tests geven vrijwel geen prestatieverlies aan bij de AMD-kaart. Het Nvidia-topmodel levert wel prestaties in, tussen de 5 en 12 procent afhankelijk van de exacte benchmark.
In echte games wordt het verhaal anders, vooral als er erg hoge framerates gehaald kunnen worden door de videokaart. De RTX 4090 via het OCuLink-dock is in Cyberpunk 2077 op 1080p-Medium zelfs langzamer dan de RX 7700 XT direct in ons gpu-testsysteem, terwijl die laatste videokaart vier keer zo goedkoop is. De RTX 4090 valt terug van gemiddeld 263 naar 149fps, oftewel 43 procent minder goede prestaties.
Gelukkig wordt het verschil steeds kleiner naarmate de framerates dalen door het gebruik van hogere resoluties en zwaardere grafische instellingen. Op 1440p-Ultra is de RX 7700 XT bijvoorbeeld nog maar 10 procent langzamer en op 4k verdwijnt dat verschil haast helemaal. De framerate is dan echter zo ver gedaald dat het resultaat niet langer speelbaar is. De RTX 4090 levert op 4k-Ultra wel een goed speelbare 68fps af, wat maar 8 procent langzamer is dan in ons gpu-testsysteem. Bovendien blijven de 99ste-percentielscores, in de grafieken omgerekend naar fps aangeduid als 'minimum', keurig.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
2560x1440 - Medium
2560x1440 - Ultra
3840x2160 - Medium
3840x2160 - Ultra
Cyberpunk 2077 - 1920x1080 - Medium
Videokaart
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
De RX 7700 XT is zelfs op 1080p te langzaam om Cyberpunk 2077 met raytracing te draaien. De RTX 4090 lukt dat op beide resoluties prima. Op 1080p is hij via het dock 25 procent langzamer dan normaal, op 1440p maar 15 procent.
1920x1080 - Ultra (DXR - Ultra)
2560x1440 - Ultra (DXR - Ultra)
Cyberpunk 2077 - 1920x1080 - Ultra (DXR - Ultra)
Videokaart
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Starfield meten we opnieuw veel forsere prestatieverliezen voor de snellere RTX 4090 dan voor de RX 7700 XT. Normaal kun je deze game op de AMD-kaart prima spelen op 1080p-Ultra, waar hij 73fps haalt. Via het dock blijft daar 58fps van over, op het randje dus. Spelen op 4k-Ultra blijft wel mogelijk met de RTX 4090, die van 87 naar 70fps gaat, oftewel 20 procent langzamer.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
2560x1440 - Medium
2560x1440 - Ultra
3840x2160 - Medium
3840x2160 - Ultra
Starfield - 1920x1080 - Medium
Videokaart
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Metro Exodus zien we net als in Cyberpunk enorme relatieve prestatieverliezen op lage resoluties en settings. Op 1080p-Medium zijn zowel de AMD- als de Nvidia-kaart rond de 40 procent langzamer. Omdat deze game inmiddels al wat ouder is, blijft er echter genoeg performance over. Op zwaardere settings wordt het prestatieverschil tussen de mini-pc met dock en onze normale gpu-test snel kleiner, vooral bij de AMD-kaart. Op 1440p-Ultra is die nog maar 9 procent langzamer via het dock, op 4k-Ultra is het verschil zelfs bijna geheel verdwenen. De RTX 4090 mist dan nog altijd 22 procent aan prestaties, maar is met 113fps natuurlijk nog altijd ruim snel genoeg voor een uitstekende game-ervaring.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
2560x1440 - Medium
2560x1440 - Ultra
3840x2160 - Medium
3840x2160 - Ultra
Metro Exodus - 1920x1080 - Medium
Videokaart
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Assassin's Creed Mirage haalt de RTX 4090 op 1080p-Medium een zeer hoge framerate, waar via OCuLink 90fps van verloren gaat. De RX 7700 XT haalt standaard natuurlijk minder fps, maar behoudt dat vrijwel volledig. Via het dock schelen de twee videokaarten daardoor slechts 11fps van elkaar op deze instellingen. Hoe zwaarder de settings, hoe groter het verschil tussen de RX 7700 XT en de RTX 4090 weer wordt. Op 4k-Ultra haalt de RTX 4090 via het dock nog altijd 110fps, de RX 7700 XT de helft.
1920x1080 - Medium
1920x1080 - Ultra
2560x1440 - Medium
2560x1440 - Ultra
3840x2160 - Medium
3840x2160 - Ultra
Assassin's Creed Mirage - 1920x1080 - Medium
Videokaart
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
Vaak vormen de stroomtoevoer en de koeling beperkingen voor de prestaties van een mini-pc op de lange termijn. Daarom voeren we onze duurtest van vijftien minuten uit, waarin we de processor maximaal belasten met de Cinebench R23 MT-test.
De boostgrafiek van de Minisforum UM890 Pro ziet er heel simpel uit. De processor verbruikt vanaf het begin 60 watt en mag dat gedurende de volledige test blijven doen, wat een indicatie is dat de koeling geen beperking vormt. De cpu-temperatuur loopt op naar 87 graden, maar stabiliseert ruim voordat er reden is om in te grijpen. De allcore-kloksnelheid bedraagt intussen rond de 4,55GHz.
Kloksnelheid
Temperatuur
Packagepower (verbruik)
Duurtest versus andere mini-pc's
Om de mini-pc's op dit punt te vergelijken, is onze Blender-duurtest ideaal, want die maakt de werkelijke impact op de prestaties duidelijk en werkt op zowel Windows als macOS.
Tijdens de eerste runs is de UM890 Pro nog ongeveer net zo snel als de ASUS NUC 14 Pro, maar omdat laatstgenoemde wel throttlet, blijft de Minisforum al gauw in z'n eentje over als de snelste mini-pc. Met rond de 16 seconden per run is hij net wat sneller dan de Beelink met 7840HS-processor.
Energiegebruik, temperaturen en geluidsproductie
Naast de prestaties is natuurlijk ook van belang hoeveel stroom de Minisforum UM890 Pro verbruikt, hoe warm de onderdelen worden en hoeveel geluid de ventilators produceren.
Uitgeschakeld komt de UM890 Pro uit op 1,7W. Dat is meer dan we graag zouden zien en een typisch trekje van de mini-pc's van Chinese afkomst, al zou het ook aan de gebruikte AMD-soc kunnen liggen. Idle meten we 7,8W en dat is gemiddeld. Tijdens volle belasting loopt het energiegebruik op naar 87W, aanzienlijk minder dan bij de Beelink met een cpu van de vorige generatie.
We meten een maximumtemperatuur van 87 graden bij de UM890 Pro. Voor een AMD-mini-pc is dat relatief warm, maar niet in de gevarenzone. De NUC's met een Intel-cpu worden nog aanzienlijk warmer.
Een gedeelte van de iets hogere cpu-temperatuur is te verklaren door de relatief stille afstelling van de fans. Bij lichte belasting in de browsertest WebXPRT 3 meten we 15,9dB, wat vrijwel onhoorbaar is. Met het zwaardere PCMark 10 Express slaat onze geluidsmeter uit tot 17,4dB en zelfs bij volle cpu-belasting met Blender produceren de ventilators maar 26,4dB aan geluid, zoals altijd gemeten op een halve meter afstand. Het is nog geen Mac mini, waarvan je je afvraagt of er eigenlijk wel een fan in zit, maar in vergelijking met de NUC 14 Pro en de Beelink GTR7 7840HS is de UM890 Pro heerlijk rustig.
Conclusie
Het voelt alsof elke tweede mini-pc die ik op Tweakers review, een Minisforum is en dat zou nog verdiend zijn ook. Met de UM890 Pro doet de Chinese fabrikant wederom iets opvallends door OCuLink toe te voegen, waarmee je de mini-pc door één kabeltje aan te sluiten omtovert in een krachtig gamesysteem. Hoewel daar natuurlijk de meeste aandacht naar uitgaat, zet het merk intussen ook gewoon een uitstekende 'normale' mini-pc neer.
Doordat de videokaart een veel hogere bandbreedte tot zijn beschikking heeft, maakt de OCuLink-interface betere gameprestaties mogelijk dan we gewend zijn van Thunderbolt en USB4. Wij hebben de UM890 Pro getest met het los verkrijgbare DEG1-dock en twee kaarten: AMD's RX 7700 XT en Nvidia's RTX 4090. In theoretische tests zijn de ruwe doorvoersnelheden weliswaar tot driekwart lager dan in een normale high-end game-pc, maar in de praktijk merk je daar opvallend weinig van.
De 7700 XT is welhaast een ideale combinatie met de UM890 Pro en biedt goede gameprestaties op 1080p- en 1440p-resoluties. Hierbij gaan er weinig frames verloren ten opzichte van de testresultaten in ons reguliere gpu-testsysteem. De RTX 4090 wordt meer gebottleneckt, vooral wanneer de framerates in absolute zin erg hoog liggen, bijvoorbeeld op lage resoluties en kwaliteitsinstellingen. Gaat het minder om bandbreedte en meer om rekenkracht, zoals op 4k-Ultra, dan worden de verliezen minimaal. Een fijne bijkomstigheid daarvan is dat je vrijwel de volledige prestaties krijgt wanneer je de frames echt nodig hebt voor een goede speelervaring.
Ik schreef al: zelfs als je de OCuLink-poort helemaal niet gebruikt, is er bijzonder weinig mis met de UM890 Pro. De processor is lekker snel, je krijgt veel en snelle poorten, en de fans houden zich rustig. Je zou kunnen zeggen dat Minisforum een beetje valsspeelt door zijn mini-pc's steeds wat minder 'mini' te maken. De UM890 Pro heeft een dubbel zo grote inhoud als de lage versie van de NUC 14 Pro, maar tenzij je nijpend ruimtegebrek hebt, lijkt me dat in de praktijk niet zo'n probleem.
Minisforum laat de grote jongens andermaal zien hoe je een mini-pc moet maken en verdient daarmee een Excellent-award.
Deze Mini-PC’s en Dock hebben een volwaardige 8x PCI-e tot de beschikking via een opening onderop de Mini-PC en er zitten zelfs ingebouwde voedingen in de Mini-PC en de Dock.
Vraag me af hoeveel bottleneck er dan nog overblijft.
[Reactie gewijzigd door BiG-GuY op 2 september 2024 06:58]
Maar wat is nou het praktisch nut van zo'n opstelling t.o.v. een "normale" SFF PC in elkaar (laten) zetten? Je kan in theorie je GPU en je mini-PC gemakkelijk lostrekken en meenemen, maar in de praktijk heb je dit toch gewoon op je bureau staan totdat je een keer een upgrade wil doen? Of vergeet ik nu een bepaalde doelgroep?
Bij een laptop zou deze interface een meerwaarde kunnen bieden: onderweg zuinig en draagbaar, thuis een game-pc. Echter zie ik niet in waarom je een prachtige NUC zou combineren met een losstaande videokaart met eigen voeding(en zichtbare kabels) op je bureau. Dan is inderdaad een gewone of SFF pc veel netter lijkt mij.
Ik ben misschien een doelgroep, ik heb een prima videokaart (4070Ti) met een flink verouderd systeem (9600K, ITX opstelling) en ben op zoek naar een upgrade. Maar ik heb nog wel wat twijfels of ik de videokaart tekort ga doen met deze cpu met een TDP van 45W. Iemand hier misschien een mening over?
edit: is misschien niet echt een antwoord op je vraag, en meer een vraag van mijn kant. Maar als deze processor wel tekort gaat schieten, ben ik het met je eens, en zal ik ook bij een SFF oplossing blijven
[Reactie gewijzigd door QQCTomas op 2 september 2024 10:35]
45W TDP CPU is de standaard voor gaming laptops. Zolang de koeling goed is, gaat de boostclock ook omhoog. Bij veel van die mini pc's zit een koelblok op die ver boven de 45W TDP koelvermogen uitkomt (de UM780 XTX heeft 70W koelvermogen), dus dat zit wel snor.
Die boost clock zal dus best hoog blijven steken.
[Reactie gewijzigd door MrFax op 2 september 2024 15:59]
Ja je hebt helemaal gelijk. Ik heb nu de BD790i van Minisforum op het oog als upgrade, dankzij jouw opmerking dat die lage wattage cpus geen bottleneck zouden hoeven zijn.
Ik vind het een redenering die verkeerd om is. Waarom zou het TDP uitmaken? Ik kan me niet voorstellen dat je op hogere resoluties uberhaupt een recente CPU zult maxen met een 4070ti.
Ik zie er ook geen functie in voor mij persoonlijk nee. Totaal niet handig om een GPU open en bloot te hebben.
Maar er zal vast een doelgroep voor zijn, aan de andere kant verzinnen merken weleens iets wat totaal niet aanslaat. De USB4/TB en Oculink systemen heb je ook in een gesloten case, wat zeker met een handheld PC interessant kan zijn voor meer GPU power.
Ja ja vergeet de doelgroep lanparytydeelnemers en daar is ie uitermate geschikt voor.
Met een rugzakje vol kom je op plaats van bestemming aan plus je hebt nog veel ruyimte op je werkplek zoals die op lanparty,s gegeven worden tenminste als er nog lanpartys gegeven worden.
Het nut is dat als je je later bedenkt dat je dan nog een videokaart kunt kopen en niet meteen de investering hoeft te doen als je denkt dat het niet nodig is of twijfelt. Met die kleine kastjes (en laptops), past het vaak niet intern.
Als er een (dikke) videokaart in zat zou ik er ook mee gamen in de woonkamer. Nu staat de midi tower soms naast het tv meubel als ik een bepaalde game wil spelen en eigenlijk vind ik dat geen gezicht.
Eenmaal "uitgegamed" na xxx weken of maanden verhuist die weer naar de werkkamer totdat zo'n situatie zich weer voordoet.
Ik vind dit dus heel interessant!
[Reactie gewijzigd door Mit-46 op 2 september 2024 13:29]
Die dikke midi tower kan op z'n plaats blijven staan wanneer je via Sunshine de game streamt naar Moonlight op je nuc .
Ook je evt controllers worden ondersteund!
grappig inderdaad alhoewel ik de opstelling liever andersom had gezien. Nu zit de mini PC voor de Fan intake van de GPU wat de airflow beperkt en mogelijk extra bijgeluid geeft onder belasting.
De bottleneck zit hem voornamelijk in de beperkte hoeveelheid PCI-e lanes op Oculink. Als ze Oculink (of willekeurig welke andere interface) ooit naar 16 lanes trekken dan is de bottleneck onmiddelijk voorbij.
Oculink is ook helemaal niets anders dan simpelweg een PCI-e slot met een andere connector. Er is verder helemaal geen verschil. Geen extra processing nodig, geen ander protocol, gewoon rechtstreeks PCI-e. In feite doet men hier dus hetzelfde als zou men een videokaart in een PCI-e X4 slot steken.
Gaan we ooit nog zo ver komen? Dat ligt voornamelijk aan de markt. Als er vraag naar is zal het vast komen. Die vraag zie ik op dit moment nog niet zo heel erg.
Het gekke is dat er al lang een oculink connector met 8 lanes is, en 8 lanes PCIe 4.0 zou bijna alle bottleneck verhelpen. Alleen deze wordt bar weinig gebruikt, enige waar ik het nog buiten servers heb gezien is een adapter voor de Framework 16. Hopelijk komt dat ooit nog!
EDIT: blijkbaar gebruiken de externe "xg-mobile" gpu's van Asus een gemodificeerde oculink X8 connector, alleen de pinout is anders dan standaard.
[Reactie gewijzigd door Game-Tea op 2 september 2024 07:43]
Bottolneck hier is eerder dus de M2 slot. Aangezien die bijna altijd x4 lanes is (wellicht fysiek beperking maar dat weet ik niet) zal je x8 of x16 niet via z'n slot gaan halen.
Maar M2 is dan nog steeds 4 lanes. En ja met Gen5 x4 vs Gen4 x4 heb je dubbele bandbreedte. Maar als je een Gen4 x16 kaart hebt heb je in praktijk de snelheid van Gen4 x4 en niet die van Gen5 x4.
Een Gen4 x16 heb je voor videokaarten (ivm backwards compatible) meer aan dan een Gen5 x4. Voor NVME is dat een ander verhaal omdat deze juist gebouwd worden met x4 lanes beschikbaarheid.
Sommige moederborden ondersteunen ook splitsing van je x16 slot naar 4x x4 lanes voor M.2 insteekkaarten.
hmm goed punt, jij hebt er beter over nagedacht dan ik. PCIe 5 heeft dan inderdaad voor GPU's pas voordelen wanneer je ook een PCIe 5 kaart gebruikt. Bedankt, weer wat geleerd.
Vraag me af hoe lang het gaat duren voor we die (PCIe 5 GPU AIB's) gaan zien als je bedenkt dat PCIe 4 nog alomtegenwoordig is op nieuwe moederborden en zelfs voor de snelste GPU's genoeg bandbreedte levert op een x16 slot.
[Reactie gewijzigd door Vizzie op 3 september 2024 08:25]
Ja inderdaad, bij deze specifieke oplossing zou dat niet werken. Maar ik heb het meer over oculink poorten direct op het moederbord wat je tegenwoordig vaak ziet bij mini PC's en portables met oculink. En mid/high-end laptop cpu's moeten naast de m.2's altijd lanes vrijhouden voor een dedicated mobiele gpu, dus daar zou het probleem ook niet aan moeten liggen. (bvb. Intel 13700H/13900H=28 PCIe lanes)
Persoonlijk ben ik wel een beetje verbaasd over de opmerking in het artikel over de benodigde kabel.
Overal lees ik dat die snelle pcie poorten zo dicht mogelijk op de processor moeten zitten vanwege de nauwe marges op timing en nu wordt er zomaar via een kabeltje, volgens het artikel relatief goedkoop zelfs, van minimaal een centimeter of 40 geschat, zonder probleem zo'n videokaart aangesloten.
idd.. en er wordt gesproken over een versterker voor het signaal, benieuwd hoe die werkt.
Owja en 1 kabeltje is -een beetje- misleidend, de externe gpu voeding komt er ook bij.. dus 2 kabels.. alleen hoef je er maar 1 in de mini-pc te steken...
Het gaat niet om de afstand tot elkaar, maar om de lengte van de lanes.
Vanwege de zeer hoge frequentie waarop alles werkt, gaat ook de snelheid van de stroompjes die door die lanes stromen een rol spelen en kun je een timingsprobleem krijgen wanneer signalen te lang onderweg zijn.
Hetzelfde is een topic hier op tweakers geweest over het geheugen dat zeer dicht op de processor op het mobo geplaatst werd en zo de zeer grote koellichamen in de weg zat.
Als NUC een leuke computer, maar die GPU buiten de kast, op een plankje met een voeding, oogt allemaal rommelig en stof gevoelig. Idee is leuk, maar dat wil niemand zo lijkt me.
Ja dit wil ik ook niet. Als totaal niet gamede op PC. Zou ik voor Nuc formaat gaan. Ik game niet op Apple. Mac mini dat is Nuc formaat.
PS5 en Win PC zijn mijn game platformen. Dus moet er G-kaart in. Extern nee zou optie kunnen zijn. Maar het hoeft niet zo klein voor mij.
Met Apple en PS5 is Win PC meer game-rig.
Deze Nuc is groter daarmee stiller. Oclink ipv 2de nvme ssd is dus trade of.
Zelf voorkeur voor kleine ATX kast en je hebt heel veel keuze in IO gebeuren en kan direct G-kaart in.
Als gamer kijk ik vooral naar nieuwe triple A releases. Dus toch zeker minstens Midrange G-kaart.
Voor laptops lijkt mij dit interessant, voor onderweg een prima draagbare laptop, voor thuis gooi je de GPU eraan als je wil gamen. Voor een mini-PC zie ik eigenlijk alleen dat je hetzelfde zou kunnen doen wanneer je de mini-PC op twee locaties gebruikt, waarbij je op één locatie ook wil gamen. Maar hoewel dus een prima implementatie van het concept, lijkt mij het wel heel erg niche. Immers als die GPU er permanent aan hangt, zie ik geen voordeel van een mini-PC meer.
Ja, maar de overhead is daar te hoog om er echt helemaal gebruik van te maken van de GPU. Ik heb een dergelijke setup gehad met een Razer Core X, maar de GPU werd onderbenut via Thunderbolt. Een Oculink connectie heeft hier veel minder last van, dus hopelijk wordt het iets.
Voor een mini PC snap ik dit concept niet. Een kleine formfactor die in een hoekje staat of gemonteerd onder het bureau, en dan zo’n grote GPU met een kabel ernaast. Koop dan een midtower met wisselbare componenten, betere specs en GPU ingebouwd.
Hoe vaak koppel je dit aan of af, en wanneer laat je het er permanent aangesloten zitten zodra de nieuwigheid eraf is, en was je beter af geweest met een reguliere PC?
Ja dat dacht ik ook. Voor die ene keer games haak je dan die lelijke videokaart erin. Maar goede kans dat het het na 2x laat staan want oei elke keer die kabels verleggen is ook vermoeiend. En dan heb je dus een leelijke setup staan. Dan liever een klein mid tower kastje waar alles inpast
Persoonlijk is het meer leuk voor simpel gebruik, wel krachtigere systeempje voor weinig.
Namelijk voor mijn schoonouders ook zoiets gekocht x aantal weken terug, deze hangt nu aan hun monitor want ze wouden minder op hun bureau.
Maar om een GPU telkens te koppelen of los koppelen doe je maar keer ben je er alweer klaar mee, ik zou het zelf niet met zo'n kleine mini systeem losse GPU erop koppelen. Maar toch zijn er mensen die het blijkbaar wel doen
Goede review, ook de toevoeging van een aantal desktop CPUs/GPUs worden gewaardeerd!
Ik vraag me af of er een markt voor zoiets zal zijn. Misschien iemand die thuis werkt en geen zware pc nodig heeft, maar wel soms wat wil gamen in de avonduren?
Had exact hetzelfde, ik las de tekst eronder en dacht "hoezo maar paar procent verschil, het is gigantisch?!". Verschillende kleuren zijn intuïtief voor verschillende testscenario's, maar in dit geval is het het merk videokaart. Niet helemaal logisch idd
Het lastige van reageren op gewijzigde reacties is dat soms de logica nogal ontbreekt, dus wellicht begrijp ik je inmiddels verkeerd maar:
Dat de AMD standaard slechter presteert dan de NVIDIA kaart is ook niet zo vreemd, die laatste is 4x zo duur (voor zover prijs een indicatie is natuurlijk ). De gehele keuze om deze totaal in verschillende prijsklassen gelegen videokaarten te testen is om de performance van deze opstelling inzichtelijk te krijgen. Die keuze is logisch maar kan wellicht onterecht de indruk wekken dat het, per definitie, een merk gebonden resultaat is.
Als ik de data onder deze tekst bekijk zie ik juist heel veel lagere FL32 en INT32.
Dat interpreteer is als een veel lagere AI training performance. Minder dan 50% tot bijna slechts 10% van normaal.
Moet ik de data op een andere manier interpreteren?
De kleuren hadden mij op het verkeerde been gezet. Dus klopte er natuurlijk niets van mijn reactie.
Dus eigenlijk een laptop kwa hardware ? Alleen dan zonder scherm, toetsenbord etc ?
Op zich interessant als de koeling goed of beter zou zijn als een laptop. Leuk voor een niche markt van mensen die naar lan party’s gaan. Alleen moet je dan alsnog wel een eGpu meeslepen waardoor je je misschien kan afvragen of een duurdere maar betere game laptop niet een betere oplossing is.
N=1
Ik had een gaming laptop, en uiteindelijk sleepte ik alsnog mijn game PC mee als we een LAN party hielden. De laptop deed het prima, alleen voor mij was het gewoon allemaal net niet.
Dus dit zou ik dan ook niet als een LAN game PC gebruiken, dan sjouw je net zo makkelijk je normale PC mee.
hoe verhoud deze NUC zich ten opzichte van een typische laptop met deze Ryzen 9 cpu? Hij wordt wel vergeleken met Desktop processoren dan is hij langzamer maar ik kan mij voorstellen dat hij met meer ruimte voor koeling beter presteert dan de laptops?
Ik heb de UM790 Pro en de UM773 Lite van Minisforum gehad. Hele fijne apparaten, ik gebruikte ze vooral voor mijn werk als developer.
Overigens wel altijd de onderste fan losgehaald, omdat deze soms nogal storend aanwezig was (bij beide, ik hou van rust) en heb ze daardoor op een 120mm Noctua fan gezet met een 5v usb verbinding.
Ik ben nu overgestapt naar een Aoostar Gem 12, vanwege de klachten over de klantenservice van Minisforum en dan vooral de communicatie. Deze laat echt te wensen over.
Met Aoostar heb ik 2 keer contact gehad en werd beide keren heel snel te woord gestaan, prima.
Ik gebruik de Aoostar icm de DEG1 en een 7900 GRE en het werkt fantastisch (3DMARK Nomad score 4700). Ik schakel de DEG1 gewoon uit als ik niet hoef te gamen, scheelt ook weer kWh.
Ook hoef je bij de Aoostar niet een SSD aansluiting op te offeren voor de OCULINK.
Wel heb ik ook bij deze Mini pc de onderste fan verwijderd en weer op de Noctua fan gezet, dit vooral vanwege de algehele koeling.
[Reactie gewijzigd door mcdennem op 2 september 2024 10:41]
Ha, eindelijk iemand die Aoostar aanhaalt. Kun je nog iets meer over je ervaring met dit merk delen en welke versie van de GEM 12 je hebt? (Misschien wat prestaties, stroomverbruik, geluidsproductie?)
Voor anderen:
De GEM10 heeft Occulink en daarnaast een drietal NvME sloten doordat het gebruik maakt van ingebouwd geheugen. De GEM12 levert een NwmE slot in, maar maakt gebruik van (verwisselbaar) SODIMM geheugen. Modellen leverbaar met 6XXX , 7XXX en 8XXX APU's
Meer over Aoostar kan je vinden op https://aoostar.com/.
Wbt deze test
Jammer dat hier ook niet de gameprestaties van de iGPU expliciet getest worden.
:strip_exif()/i/2006825688.webp?f=thumblarge)
:strip_exif()/i/2006877568.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006877566.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006890816.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006888744.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006888704.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006877572.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006890958.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2006825688.webp?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2007003332.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006502596.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005916094.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_icc():strip_exif()/u/310996/crop60f1829066e2c_cropped.jpg?f=community)
/u/291048/crop5f974373100e1.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/i/2005829614.jpeg?f=fpa_thumb)
/i/2007634036.webp?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007487682.jpeg?f=fpa)
/i/2006843266.png?f=fpa)
/i/2006807544.webp?f=fpa)
/i/2006794462.webp?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006757354.jpeg?f=fpa)
/u/69548/crop6505efb531157_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/465958/crop61887d980b92f_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/13460/JUN982.GIF?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/36753/ironman%25202_close_face60x60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/341611/crop59bdeb03f3805_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/125182/crop5f773b38ac426_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/157772/crop646e49fe679e7_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/44155/marzman.png?f=community){kind=small}
)
:strip_icc():strip_exif()/u/1454528/crop5f6239efda858_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/38782/crop6146c7a29805d_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1080959/crop62eeb0bb80d8d_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/33876/crop5db309f39f3f0_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/281030/crop601496411ce87.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/145751/check-in-minion-small2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/967069/crop5be5817a8496f_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/486826/crop5de67dd786b4f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/143137/crop5d1c4f96268ca_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/219059/crop5efafd1bd64af_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/12436/p1_normal.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/113112/crop5ec4fb9b6ea94_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/36600/babolat.jpg?f=community){kind=small}