Met VanMoof is nu voor het eerst een e-bikemaker van de nieuwe generatie failliet. Een VanMoof-fiets komt met een app en die is afhankelijk van een verbinding met VanMoof-servers. Hoe afhankelijk van de cloud zijn de fietsen van de Nederlandse fabrikant?
Met het uitstel van betaling zat het er al even aan te komen, maar nu heeft de rechtbank de bedrijven van VanMoof failliet verklaard. Het plan is om, als het lukt, een nieuwe eigenaar te vinden voor het e-bikebedrijf. Die kan dan de mensen, de bezittingen en de technologie overnemen van VanMoof, maar omdat het bedrijf failliet is, hoeft het niet de schulden over te nemen van het bedrijf.
Het is een belangrijk moment voor de markt van e-bikes. E-bikes lijken simpelweg fietsen met een motortje, maar onder leiding van VanMoof is er een categorie e-bikes gekomen die zich de afgelopen jaren hebben ontwikkeld tot computers op twee wielen. En niet zomaar een computer, maar eentje die voor een deel afhankelijk is van de app en van de servers van VanMoof om te functioneren.
Die servers blijven vooralsnog online, zo zegt VanMoof, hoewel het bedrijf nu failliet is. "Je fiets blijft functioneren en je kunt blijven fietsen, want we mikken erop om onze app en onze servers online te houden en we willen onze huidige diensten veiligstellen voor de toekomst." Daar zit wel een 'maar' bij, zo zegt het bedrijf. "Omdat er zich onvoorziene omstandigheden kunnen voordoen, raden we je aan om een back-up ontgrendelingscode te maken, zodat je je fiets kunt ontgrendelen via de knoppen op je stuur."
Het is onduidelijk wat VanMoof bedoelt met die 'onvoorziene omstandigheden'. Vermoedelijk gaat het daarbij om de situatie dat er geen koper is voor het bedrijf. Dan is er niemand om te betalen voor de servers en gaat de stekker er dus uit.
Afhankelijk van de app, mogelijk lastiger bij doorverkoop
Het statement van VanMoof, met een bewoording als 'je fiets blijft functioneren, want we mikken erop onze app en servers online te houden' verraadt al dat niet alle functies van de fiets werken zonder servers van VanMoof. De belangrijkste daarvan is de fiets ontgrendelen, iets dat je elke keer moet doen als je wilt fietsen. Wie een normale fiets rijdt, denkt dat je het slot ontgrendelt met een sleutel die je in je zak steekt, maar bij een VanMoof werkt dat anders. Ontgrendelen doe je op drie manieren, zo legt VanMoof uit. Twee daarvan werken met de app.
Ontgrendelen kan in de app zelf, via de app zonder de telefoon aan te raken door dichtbij te zijn en zonder de app. Bij het registreren van de fiets maken de smartphone en de e-bike een bluetoothverbinding, op dezelfde manier als dat gebeurt met draadloze oordopjes of een smartwatch, maar die verbinding is beveiligd met een sleutel die van de server komt. De app maakt af en toe verbinding om die sleutel op te halen. Zonder server is die sleutel niet langer te achterhalen.
VanMoof adviseert huidige gebruikers om een back-upcode in te stellen, vanwege die mogelijke 'onvoorziene omstandigheden'. Die back-upcode kun je intoetsen met een knop aan de linkerkant van het stuur. Dat is een manier om de fiets te ontgrendelen zonder gekoppelde smartphone en die blijft dus altijd werken als dat maar is ingesteld.
Dat is op de korte termijn natuurlijk een oplossing, maar er zullen ook in de toekomst mensen fietsen willen blijven registreren. Het registratieproces vereist vooralsnog ook een verbinding met VanMoof-servers. Wie dus een fiets doorverkoopt en hem aan een nieuwe smartphone wil koppelen, heeft een probleem als servers offline gaan, want zelfs het aanpassen van de back-upcode kan dan niet meer. De term 'vendor lock-in' was zelden zo van toepassing als hier, want het gaat letterlijk om het slot van de fiets.
Daarnaast werken er functies in de app via servers van het bedrijf en het is onduidelijk in hoeverre de app überhaupt blijft functioneren zonder backend. Dat zou technisch mogelijk moeten zijn, maar het kan zijn dat hij telkens een verbinding met de server wil om te blijven functioneren. De waarschuwing voor het maken van een back-upcode lijkt daar wel op te wijzen. Bij een faillissement of overname is het mogelijk om een app aan te passen zodat hij offline werkt. Smartwatchmaker Pebble deed dat ook.
Het faillissement en de onzekerheid rond het online blijven van de servers kan mogelijk wel als gevolg hebben dat kopers van e-bikes meer gaan nadenken over hoe hun fiets precies werkt. In de techmarkt hebben we al op diverse plekken gezien dat afhankelijkheid van servers van bedrijven niet altijd handig is. Gamers zullen weten dat sommige games ook offline niet meer werken, omdat ze contact zoeken met servers die niet meer online zijn. Ook smarthomeknutselaars hebben gemerkt dat afhankelijk zijn van servers om lichten aan of uit te zetten niet altijd het beste idee is. Dat geldt ook hier: die afhankelijkheid is een risico als koper.
:strip_exif()/i/2005979784.jpeg?f=thumblarge)
Voor huidige eigenaars zijn er al manieren om de afhankelijkheid van VanMoof-servers te verminderen, zeker voor het ontgrendelen van de fiets. Er is een tool, de VanMoof Encryption Key Exporter. Die staat op GitHub, maar de maker heeft inmiddels ook een webapp gemaakt. Wie zijn accountgegevens niet op een server van iemand anders wil hebben, kan een eigen instance maken om dat te voorkomen. Ook de Belgische VanMoof-concurrent Cowboy heeft een app uitbracht om VanMoof-sleutels offline op te slaan. De app maakt het mogelijk om een sleutelpaar aan te maken voor een VanMoof-fiets. Met Bikey is het mogelijk de sleutel te exporteren, zodat die later kan worden gebruikt. De sleutel kan lokaal worden bewaard, zodat gebruikers niet van externe servers afhankelijk zijn.
Er kunnen diverse redenen zijn dat Cowboy hier aandacht aan besteedt. Wie er cynisch naar kijkt, kan denken dat Cowboy zich in de kijker wil spelen van VanMoof-eigenaren om zo in de toekomst meer fietsen te verkopen. Een andere reden kan zijn dat Cowboy wil dat klanten vertrouwen houden in e-bikemakers die hun fietsen 'smart' maken en afhankelijk van servers voor functionaliteit. Het bedrijf zegt er eerlijk bij dat het de app gemaakt heeft in een dag tijdens een hackathon, dus een enorme investering was het niet.
Andere gevolgen van het faillissement
Er zijn veel meer gevolgen van het faillissement, onder meer voor klanten die een fiets in bestelling hadden staan of in reparatie hadden. Mogelijk krijgen bestellers hun fiets nog geleverd, maar dat hangt af van de eventuele koper. Klanten die een fiets in reparatie hadden, kunnen die komen ophalen. Reparaties zijn lastig, omdat VanMoof werkt met custom onderdelen. Reguliere fietsenmakers kunnen weinig fiksen aan VanMoof-fietsen. Als VanMoof niet of in beperkte vorm bestaat, kan het zijn dat die onderdelen minder of niet meer in productie zijn en dat maakt reparaties lastiger. Wellicht dat andere bedrijven gaan proberen die onderdelen op voorraad te krijgen om reparaties te kunnen overnemen. Kwik-Fit nam al reparaties over, maar heeft inmiddels geen VanMoof-onderdelen meer op voorraad.
Het belangrijkste daarbij is natuurlijk de accu. Een elektrische fiets is niets zonder accu, maar accu's slijten in de loop der jaren. Als over een paar jaar veel VanMoof-fietsen een nieuwe accu moeten hebben, zullen die er dan nog zijn? En als de accu niet meer werkt, zijn andere functies van de fiets die leunen op stroom niet meer beschikbaar.
Tot slot
VanMoof was een voorloper op het gebied van e-bikes. Het Nederlandse bedrijf maakte e-bikes trendy en stopte veel technologie in iets dat in de basis een fiets met een elektromotor en accu is. Het was een posterboy in de Nederlandse techsector. Wat is er nu Hollandser dan fietsen voorzien van allerhande snufjes? Nu het bedrijf failliet is, krijgen klanten te maken met de keerzijde ervan.
Afhankelijkheid van technologie maakt het leven makkelijker als het werkt en blijft werken, maar maakt het leven juist veel moeilijker als het stopt met werken. Het faillissement keert hopelijk ook de trend dat e-bikes een internetverbinding nodig hebben voor functionaliteit. Het feit alleen al dat klanten vragen hebben over of ze basisfuncties van hun fiets kunnen blijven gebruiken, zou reden genoeg moeten zijn voor andere fabrikanten om afhankelijkheid van de cloud in fietsen de komende tijd ernstig te verminderen.