Het tellen van het aantal resterende nachtjes slapen is ongetwijfeld begonnen voor diegenen die een van de next-genconsoles van Microsoft of Sony hebben vooruitbesteld. Menigeen zal zich verheugen op de beloftes van hogere framerates, raytracing, beter geluid, snellere laadtijden, meer details en hogere resoluties.
Een deel van de groep die van plan is een Xbox Series X of S aan te sluiten op zijn televisie, zal wellicht ook geïnteresseerd zijn in de belofte dat Dolby Vision ondersteund zal gaan worden voor games. Voor de Netflix-app was deze hdr-standaard al beschikbaar, maar bij de uhd-blu-rayspeler van de One X en S is dit niet het geval. Nu er steeds meer uhd-blu-rayfilms met Dolby Vision naast HDR10 uitkomen en nu Dolby Vision prominent werd aangekondigd als feature van de Xbox Series X en S, rees bij menigeen de verwachting of de hoop dat Dolby Vision ook in combinatie met de 4k-schijfjes zou worden ondersteund. Het lijkt er echter op dat dat niet het geval is.
Daar zijn een aantal redenen voor aan te wijzen, waarbij de 'gespleten persoonlijkheid' van Dolby Vision waarschijnlijk een rol speelt. Hoe zit het met de twee afwijkende implementaties van deze hdr-standaard in de markt, hoe zit dat bij de Series X en S en wat betekent het voor gebruikers?
Dolby Vision op de next-genconsoles van Microsoft
In september kwamen Dolby Labs en en Microsoft naar buiten met het bericht dat de Xbox Series X en Series S de eerste en enige next-genconsoles zijn die Dolby Atmos en Dolby Vision ondersteunen. In een officiële aankondiging van de Series S-console liet Microsoft weten dat de Dolby Vision vanaf de release van de twee consoles beschikbaar is voor streaming-apps als Netflix en Disney+, maar dat de standaard pas in 2021 beschikbaar komt voor games. Hoe dat laatste er precies uit gaat zien, is nog onbekend. Zo is nog niet duidelijk welke games het zullen gaan ondersteunen. Vermoedelijk zal het gaan om slechts een handjevol games in 2021, mede omdat Dolby Vision in tegenstelling tot HDR10 geen kosteloze, open standaard is. Ook kunnen alleen gecertificeerde bedrijven de benodigde kleurcorrectie uitvoeren en wordt met HDR10 voor een groot deel hetzelfde effect bereikt.
Nu duidelijk is dat Dolby Vision op de twee nieuwe Xbox-consoles beschikbaar komt voor streaming-apps en games, blijft er nog een vraag openstaan: kan de Series X, als enige van de twee Xbox-consoles met een disklade, ook uhd-blu-rays met Dolby Vision afspelen?
Het afspelen an sich zal geen probleem zijn, omdat HDR10 ook altijd aanwezig is op de 4k-schijfjes met Dolby Vision. Maar of de laatstgenoemde standaard ook wordt ondersteund voor het afspelen, is de vraag. Het lijkt van niet, claimt John Linneman van Digital Foundry. Dit medium heeft al enige tijd toegang tot de Xbox Series X en Linneman zegt dat voor zover hij kan vaststellen er geen sprake is van Dolby Vision-playback bij uhd-blu-ray.
Dat hebben we op de redactievloer ook met een behoorlijke mate van zekerheid kunnen vaststellen, door het aansluiten van de Series X op een LG CX-oled-televisie en het gebruik van een testschijfje genaamd Spears & Munsil. In het menu is de melding te zien dat de speler of tv geen Dolby Vision ondersteunt. De CX ondersteunt Dolby Vision, dus het is duidelijk dat hierin het gebrek aan ondersteuning bij de speler ligt, dus bij de Series X.
Wellicht is dat mogelijk met een update van de Blu-ray-app die nodig is voor het afspelen van uhd-blu-rays op de console. Meer uhd-blu-rays hebben we nog niet kunnen testen, maar in ieder geval lijkt op basis van deze enkele disc de conclusie dat Dolby Vision bij de uhd-blu-rayspeler niet wordt ondersteund, gerechtvaardigd.
Twee profielen van Dolby Vision
Waarschijnlijk een van de belangrijkste redenen dat Dolby Vision ook bij de Series X niet ondersteund lijkt te gaan worden bij uhd-blu-rays, is omdat de hdr-standaard op dezelfde manier geïmplementeerd lijkt te zijn als bij de Xbox One. Deze console van de vorige generatie kreeg in 2018 Dolby Vision-ondersteuning voor de Netflix-app en dat leek ook te komen voor het afspelen van uhd-blu-rays, maar een Microsoft-woordvoerder liet al snel weten dat een eerdere bevestiging hiervan foutief was. Sindsdien is het stil geweest vanuit Microsoft ten aanzien van de ondersteuning van Dolby Vision in combinatie met uhd-blu-rays via de disklade. Deze ondersteuning is er tot op de dag van vandaag niet gekomen en voorlopig lijkt het erop dat dit niet anders zal zijn bij de Series X.
Dit kan te maken hebben met de specifieke implementatie van Dolby Vision op de Xbox One en de Series S/X. Het gaat om de zogeheten low-latency-variant van Dolby Vision, tegenover de reguliere standaardimplementatie. Bij de standaardimplementatie, die op verreweg de meeste televisies met Dolby Vision zit, doet de hardware van de televisie het meeste werk. De televisie kan zijn exacte capaciteiten zoals de piekhelderheid, het witpunt van het scherm en de kleurencoördinaten invoeren in de ingebouwde Dolby Vision-mapping engine, zodat aan de hand van alle relevante capaciteiten en paramaters de tonemapping voor de scène-voor-scène- of zelfs de frame-voor-frame-analyse kan worden uitgevoerd.
Hiermee bereikt de tv een zo accuraat mogelijke representatie van de Dolby Vision-kleurcorrectie van de content. Daarentegen doet bij de low-latency-variant van Dolby Vision vooral het bronapparaat het zware werk en wordt er al veel gedecodeerd voordat het signaal naar de televisie gaat. Wat er wel gebeurt, is dat de EDID-data van de televisie naar de bron wordt gestuurd, aan de hand waarvan de tonemapping plaatsvindt.
Betekenis van de low-latency-variant van Dolby Vision
Omdat dat laatste dus niet intern in de televisie gebeurt en deze data minder volledig is, is de weergave volgens bijvoorbeeld Vincent Teoh van HDTVTest ook minder accuraat. Ook op Reddit zijn er de nodige bevindingen van gebruikers te vinden die klagen over de Dolby Vision-ervaring op hun Sony-oled-televisies, die bijvoorbeeld fletser zou zijn dan bij de toepassing van de HDR10-standaard.
Ook wordt vaker genoemd dat er sprake is van posterisatie in de delen van het beeld die bijna zwart zijn, waarbij er tussen de verschillende donkere kleurtonen nogal harde, onnatuurlijke overgangen zichtbaar zijn. De reden dat er in dit verband vooral over Sony-tv's wordt geklaagd, is eenvoudig te verklaren: Sony is zo ongeveer de enige televisiefabrikant die zijn televisies tot op heden heeft uitgerust met de low-latency-variant. Daartoe werkte Dolby met Sony samen, om toch Dolby Vision op een aantal Sony-televisies uit 2017 te krijgen. Dit nieuwe Dolby Vision-profiel was destijds niet compatibel met nogal wat bronapparaten, zoals uhd-blu-rayspelers of de Apple TV 4K. Gaandeweg kregen dit soort apparaten updates zodat ze toch overweg konden met de Dolby Vision-implementatie op de Sony-tv's. Tv's van bijvoorbeeld LG, Philips en Panasonic gebruiken allemaal de reguliere, op de tv gebaseerde Dolby Vision-implementatie, maar deze tv's kunnen ook overweg met de low-latency-variant van bijvoorbeeld de Xbox-consoles.
Het zou kunnen dat Sony gaandeweg afstapt van de low-latency-variant. Een recente firmware-update die 4k120 mogelijk maakt op Sony's XH90-televisie, blijkt volgens bevindingen van de Belgische techjournalist Eric Beeckmans nu de tv-gebaseerde variant van Dolby Vision te ondersteunen, terwijl dat eerder nog de low-latency-variant betrof. Wellicht hangt dat samen met het feit dat de XH90 de eerste Sony-tv is die de nieuwere MediaTek MT5895-soc heeft, zodat het zware werk ten aanzien van de berekeningen voor de Dolby Vision-weergave nu wel door de televisie gedaan kan worden.
Los van de nadelen van het door de bron afhandelen van Dolby Vision, kan het ook minder goed nieuws zijn voor bezitters van met name relatief wat oudere televisies met Dolby Vision. Al bij de officiële Microsoft-aankondiging van de komst van Dolby Vision naar de Xbox One S en X gaf het bedrijf aan dat gebruikers wel een televisie moeten hebben die 'de laatste versie van Dolby Vision ondersteunt'. Daarmee doelt Microsoft op de low-latency-variant.
Daarover gaf LG aan techjournalist John Archer aan dat zijn oled-tv's van 2016 niet overweg kunnen met de Dolby Vision van de Xbox One, ook al ondersteunen deze tv's van LG uit 2016 wel gewoon de standaard. LG gaf aan dat gebruikers met deze televisies voor de Dolby Vision-content op de Xbox One moeten terugvallen op HDR10. Televisies van LG met Dolby Vision uit 2017, 2018 en 2019 zouden wel compatibel zijn. Een simpele update voor deze oudere televisies, zoals vanaf 2017 gebeurde om Sony-televisies op het vlak van Dolby Vision toch overweg te laten kunnen met bijvoorbeeld uhd-blu-rayspelers, is waarschijnlijk geen optie geweest, omdat deze eerste Dolby Vision-televisies uit 2016 niet verder gaan dan 4k met 30fps als Dolby Vision wordt weergegeven. En dat wijkt af van de 4k60-output van de Xbox One, die volgens Rasmus Larsen van FlatpanelsHD niet in staat is deze framerate aan te passen.
De keuze van Microsoft voor de low-latency-variant van Dolby Vision is goed te verklaren. Het zit eigenlijk al in de naam of aanduiding van dit profiel. Doordat het zware werk niet door de televisie gedaan hoeft te worden en de tonemapping al bij de bron is gedaan en het resultaat min of meer kant en klaar via de HDMI-kabel naar de televisie wordt gestuurd, kan het zonder grote vertragingen worden weergegeven. Als gebruik zou worden gemaakt van de variant van Dolby Vision op tv's, zou er spake kunenn zijn van meer latency. En dat is bij uitstek in games een probleem, helemaal bij snellere actiegames zoals shooters.
Hdr-verschillen bij de next-genconsoles
Sony heeft ten aanzien van zijn PlayStation 5 niets bekendgemaakt over Dolby Vision; waarschijnlijk zal deze console wat de standaarden van Dolby Labs betreft enkel Dolby Digital Plus en TrueHD ondersteunen voor de verschillende streaming-apps en Dolby Atmos via bitstream bij de versie met de uhd-blu-rayspeler. Dan hebben we het natuurlijk over het geluid. Op het vlak van hdr lijkt het erop dat de PS5 enkel HDR10 ondersteunt, wat het geval zal zijn voor streaming-apps, games en de uhd-blu-rayspeler. Dat laatste geldt ook voor de Xbox Series X, aangevuld met dus Dolby Vision voor in ieder geval streaming-apps en gaandeweg voor games.
Daar schijnt ook nog ondersteuning voor HDR10+ bij te komen. Althans, Chris Plante van Polygon schreef eerder dat een Microsoft-vertegenwoordiger heeft bevestigd dat de Series X ook deze hdr-standaard ondersteunt. Meer details zijn niet bekend. Vermoedelijk zal HDR10+ enkel beschikbaar zijn voor de Prime Video-app van Amazon.
HDR10+ is een standaard waar vooral Samsung zijn gewicht achter heeft gezet. Het bedrijf presenteert HDR10+ als een gratis alternatief voor Dolby Vision. Het zijn beide standaarden met als voornaamste verschil met HDR10 dat ze uitgaan van dynamische metadata in plaats van statische metadata. Bij een game of film met HDR10 wordt aan het begin extra data meegestuurd aan de hand waarvan een aantal eigenschappen wordt beschreven, zoals het maximale en het gemiddelde helderheidsniveau. Deze data is echter statisch; dezelfde instellingen worden gedurende de hele film of game gebruikt en er zijn geen tussentijdse aanpassingen per frame of per scène mogelijk. Dat laatste kan juist heel handig zijn, bijvoorbeeld als er afwisselend heel donkere of juist heel lichte scènes zijn.
De toegevoegde waarde van Dolby Vision
Nu klinkt het misschien alsof Dolby Vision veruit superieur is aan HDR10 en dat het gebrek van Dolby Vision bij de PS5 een serieus gemis is. Als je er op papier naar kijkt, is dat een conclusie die wellicht snel getrokken wordt. Waar HDR10 uitgaat van statische metadata, maximaal 4000cd/m² en maximaal 10bit-kleurdiepte, gaat Dolby Vision uit van dynamische metadata, maximaal 10.000 cd/m² en maximaal 12bit-kleurdiepte. Momenteel is er echter nog geen consumententelevisie met een 12bit-paneel en er zijn maar weinig televisies die een helderheid van meer dan 1000cd/m² bieden. Dat is alleen weggelegd voor een aantal high-end lcd-tv's; geen enkele oled-tv haalt dat.
Het verschil tussen dynamische en statische metadata kan een reëel voordeel zijn. Bij statische metadata kunnen er veel eerder scènes te donker of juist te licht zijn. Dolby Vision is vaak ook beter in staat om kleuren correcter weer te geven of beter tot zijn recht te laten komen. Dit soort voordelen zullen doorgaans echter alleen een verschil maken op high-end televisies die ook heel goed in staat zijn hdr weer te geven. Dan hebben we het over oled-tv's of dure lcd-tv's met full array local dimming, met de nodige individueel dimbare zones.
De meeste gebruikers zullen televisies hebben van mindere kwaliteit, die op papier weliswaar high dynamic range ondersteunen, maar eigenlijk niet goed zijn toegerust voor een goede weergave met een enorm contrast tussen licht en donkere delen. Het gaat dan om goedkopere lcd-tv's. Het feit dat dit geen ideale televisies voor hdr zijn, maakt dat het verschil tussen HDR10 en Dolby Vision in dit soort gevallen waarschijnlijk verwaarloosbaar zal zijn.
De twee linkerscreenshots zijn een voorbeeld van de oude situatie in Red Dead Redemption 2, waarbij in de heatmap met kleuren de helderheidsverschillen worden weergegeven. In de twee screenshots rechts is duidelijk te zien dat er een veel hogere piekhelderheid wordt gehaald en het contrast veel hoger is.
Zelfs bij een high-end televisie kan een goede HDR10-implementatie al wonderen doen, zoals games als Gears 5, Forza 4 Horizon en A Plague Tale: Innocence bewijzen. De HDR10-weergave in onder meer deze games is overtuigend, met lichtbronnen die op oled-tv's zo fel afsteken tegen de omgeving dat het bij vlagen bijna pijn doet aan de ogen. Dat doet vanzelf de vraag rijzen of een Dolby Vision-implementatie dat op een duidelijk zichtbare manier kan verbeteren.
Of Dolby Vision in de praktijk echt een verschil gaat maken in games, zal ook afhangen van hoeveel waarde gamemakers eraan zullen toekennen. Er zal Microsoft en vooral Dolby Labs veel aan gelegen zijn om Dolby Vision als groot pluspunt voor de Xbox Series X neer te zetten, waardoor Dolby Vision volgend jaar wellicht als eerste bij een of meer games uit de eigen Microsoft-studio's zal worden ondersteund.
Het kleurcorrectieproces zal bij deze eerste games dan ook ongetwijfeld met de nodige zorgvuldigheid worden gedaan, maar in het verleden hebben gameontwikkelaars hdr lang niet altijd even serieus genomen, met zelfs pseudo-hdr-implementaties, zoals aanvankelijk het geval was in Red Dead Redemption 2, die met recht als nep-hdr werden betiteld. Dat geeft te denken of er zonder financiële incentives echt brede interesse zal zijn om ook serieus werk te maken van Dolby Vision-ondersteuning in games, bovenop de brede ondersteuning van HDR10 in games.
Terugkijken: preview Xbox Series X