Dataverzameling met 'Super SyRI'

Nieuw wetsvoorstel vraagt om waakzaamheid

Wat is de WGS?

Wat is de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, nu nog wetsvoorstel, precies? De uitleg zit al in de naam. Onder de wet kunnen verschillende instanties persoonlijke data van Nederlandse burgers uitwisselen. Op basis daarvan kan criminaliteit gemakkelijker worden opgespoord. In sommige gevallen kan dat preventief; denk aan dezelfde soort voorbeelden als bij SyRI.

Zware criminaliteit

Het soort criminaliteit dat door de WGS moet worden voorkomen, is wezenlijk anders dan bij SyRI. Het wetsvoorstel dat aan de basis van SyRI lag, betrof de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen. In twee artikelen in de wet staat dat SyRI 'onrechtmatig gebruik van overheidsgelden, overheidsvoorzieningen, en belasting- en premiefraude' kan tegengaan. Sociale fraude met uitkeringen dus. De WGS richt zich op een serieuzer doel; hij moet zware criminaliteit tegengaan. Dat is in lijn met een van de kerndoelen van het kabinet: de bestrijding van ondermijnende criminaliteit.

"De legale economische structuren en goede infrastructuur van Nederland zijn ook voor criminelen aantrekkelijk om hun illegale handel te bedrijven en hun illegaal verkregen vermogen wit te wassen", noemde minister van Justitie Grapperhaus het vorig jaar nog.

De WGS is bedoeld om zware criminaliteit te bestrijdenVoor serieuze misdaad zijn dus ook serieuze maatregelen nodig en die moet de WGS geven. De wet biedt verschillende organisaties de mogelijkheid om gemakkelijker data uit te wisselen. Daarbij wordt een van de belangrijkste onderdelen van SyRI, de algoritmische analyse, niet meteen genoemd. Die mag echter wel worden toegepast om criminaliteit en fraude op te sporen.

Jaren oud plan

De WGS komt niet uit de lucht vallen. Het wetsvoorstel is al enkele jaren oud, maar het ministerie van Justitie en Veiligheid had een probleem toen het de wet voor het eerst opstelde. Het delen van gegevens mag zomaar niet; daarvoor moet een wettelijke grondslag zijn. Dat is een van de kernwaarden van de huidige Algemene Verordening Gegevensbescherming, maar ook onder de voorgaande Wet bescherming persoonsgegevens was het niet zomaar toegestaan om data te delen met andere overheidsinstellingen.

Mede daarom schoot de Afdeling Advisering van de Raad van State de wet in november vorig jaar af. Te breed, was de voornaamste kritiek en daarmee begint de grootste parallel met SyRI. "Als je kijkt naar hoe de rechter zich uitsprak over SyRI, dan gaat de WGS juist nog een stap verder. SyRI gaf ten minste nog begrenzingen aan. Dat is hier niet het geval. Als de rechter de wet achter SyRI te vaag vond, dan zou de WGS al helemaal niet mogen", zegt Wisman.

Aangepast

Het wetsvoorstel kreeg veel kritiek van onder andere de Raad van StateHet wetsvoorstel is naar aanleiding van de kritiek van de Raad aangepast. In april stuurde Grapperhaus een aangepast voorstel naar de Tweede Kamer. De belangrijkste wijziging was de grondslag waarvoor de gegevens worden verzameld. Dat mag niet zomaar en niet door iedere deelnemende instantie, maar alleen bij bepaalde doelen door bepaalde organisaties.

In het wetsvoorstel zijn de 'samenwerkingsverbanden' waarnaar de wetstitel verwijst, vastgelegd. Door die concreet te maken en concrete doelen te stellen is de wet volgens de minister afgekaderd en niet, zoals in het geval van SyRI, te vaag en te breed opgesteld. Het 'sleepnet' wordt ermee voorkomen, is de redenering.

• Volgende pagina 3. De samenwerkingsverbanden