Inleiding
Het is alweer even geleden dat we een grondige blik op Chrome OS hebben geworpen. Google voert zeer regelmatig updates uit, die lang niet allemaal even interessant zijn. In de loop van de tijd heeft het besturingssysteem zo toch een flinke metamorfose ondergaan. De eerste Chromebook verscheen in 2011, toen Chrome OS niet veel meer dan alleen de browser was. In de jaren erna heeft Google een groot aantal nieuwe functies toegevoegd, waarvan de komst van Android-apps in 2016 en Linux-applicaties dit jaar enkele opvallende zijn.
Bij het verschijnen van de eerste Chromebook Pixel, in 2013, was al duidelijk dat het Google menens was en dat het bedrijf zich niet alleen op goedkope laptops richtte. De laptop was high-end en had een touchscreen. Inmiddels zijn er steeds meer high-end Chromebooks verschenen, waaronder zakelijke modellen. Vorig jaar was er de Pixelbook-convertible en met de Pixel Slate van oktober verscheen Chrome OS ook op een tablet van Google. Die ontwikkeling van Chromebooks heeft uiteraard ook zijn invloed op de software, zoals we zullen zien. Vooral bij de release van Chrome OS 70, eind oktober, kreeg de software de nodige functies die het gebruik met een tablet een stuk aangenamer moeten maken.

Ondersteuning
We schreven al dat de eerste Chromebooks in 2011 verschenen en langzaam maar zeker zijn de Chrome OS-laptops populairder geworden. Onder andere scholen kochten, en kopen, soms aanzienlijke hoeveelheden, aangetrokken door het geadverteerde eenvoudige beheer, de lage kosten en de robuuste beveiliging. De early adopters kunnen nu tegen een onprettige verrassing aanlopen, aangezien veel oudere Chromebooks de Auto Update Expiration-datum hebben bereikt.
Voor bepaalde oudere Chromebooks is de termijn voor ondersteuning vijf jaar. Die termijn ging in op de datum waarop de verkoop begon, waardoor hij voor de meeste klanten dus nog korter dan vijf jaar zal zijn. Inmiddels heeft Google de termijn opgerekt naar zes en een half jaar voor nieuwe Chromebooks, maar hij gaat in op het moment waarop het 'hardwareplatform' voor het eerst wordt gebruikt.
Dit is iets om rekening mee te houden, vooral voor organisaties. Het verstrijken houdt namelijk ook in dat Chrome OS niet automatisch beveiligingsupdates meer ontvangt en ook dat het beheer vanuit de Google Beheerdersconsole misschien niet meer verloopt zoals verwacht.
/i/1366372558.jpeg?f=imagenormal)
Wij liepen hier zelf tegenaan tijdens de voorbereiding van dit artikel. We kregen tijdens Google I/O 2013, net als alle andere aanwezigen, een Pixel-laptop, die we sindsdien gebruiken voor Chrome OS-reviews. Inmiddels is de ondersteuning gestaakt, hoewel de prestaties van de Core i5 ruim voldoende zijn om de software vlot te draaien en ook de overige hardware, waaronder een touchscreen, niet onderdoet voor een Chromebook anno 2018.
Nu is zes en een half jaar ondersteuning niet verkeerd, zeker in vergelijking met smartphones. Consumenten kopen echter veel minder vaak een laptop dan een smartphone. Vooral doordat Chrome OS zich als lichtgewicht besturingssysteem positioneert rond een browser, wat niet veel eisen aan de hardware stelt, zullen veel mensen verwachten dat ze langer updates krijgen. Als er geen beveiligingsupdates meer verschijnen, is gebruik eigenlijk niet meer verantwoord en zul je dus een nieuwe Chromebook moeten kopen. Ter vergelijking: Microsoft biedt nog tot 2020 beveiligingsupdates voor Windows 7 Service Pack 1 en Apple heeft tot nu toe consequent de drie laatst uitgebrachte versies van macOS van beveiligingsupdates voorzien, waarmee systemen uit 2009 en 2010 nog beschermd zijn.
Quick actions en wallpapers
Zoals gezegd gebruiken we niet onze geliefde Chromebook Pixel om te kijken hoe Chrome OS ervoor staat. We konden van Acer een Chromebook 15 lenen, een 15,6"-laptop met onder andere een full-hd-resolutie, 8GB ram, 64GB opslag, een Pentium N4200 en vier usb-poorten, waarvan twee van type c. Het ips-scherm is een om te klappen touchscreen, waardoor de Chromebook als flinke tablet is in te zetten. Daarnaast hadden we een Acer Chromebook Tab 10 tot onze beschikking. Dit is een tablet met een 9,7"-scherm en een resolutie van 2048x1536 pixels, met een Rockchip RK3399 als processor. De Chrome OS-versie is 72 in de Dev Channel.
We bekijken eerst nog even de basis van Chrome OS en enkele nieuwe functies die voor iedere Chromebook-gebruiker gelden. Op de volgende pagina nemen we de specifieke tabletfuncties onder de loep.
Bij het inloggen is niet veel veranderd sinds de vorige keer dat we Chrome OS bekeken. Je kunt nog steeds zonder wachtwoord inloggen door met je Android-smartphone de Chromebook te ontgrendelen en op je foto te klikken. Als je smartphone eenmaal aan je Google-account is gekoppeld, werkt het zonder dat je nog iets hoeft te doen, ook met verschillende Chrome OS-apparaten. Vooral met een touchscreen log je op die manier snel in. Onderaan staan de opties voor gastgebruik en het toevoegen van accounts. Aan de weergave van die opties is al het gebruik van ovale kaders te zien, een teken dat het grafische ontwerp dat Google voor Android en de Chrome-browser gebruikt, ook bij Chrome OS is doorgevoerd. Vooral het ontwerp van Android Pie zie je nu bij Chrome OS op veel plekken terug, onder andere bij het instellingenmenu.
Na het inloggen is er het kale bureaublad met onderaan de shelve, de taakbalk van Chrome OS. Daarop staan standaard, centraal in het midden de icoontjes voor de Chrome-browser, de Play Store en Android Messages. Links op de taakbalk staat het ronde logo van de startknop om de appdrawer te openen. Een muisklik brengt deze 'lade' iets naar boven en toont dan alleen een centrale zoekbalk met enkele veelgebruikte apps en suggesties voor te openen apps. De lade is ook met de zoekknop op het toetsenbord naar boven te halen.
Boven in de lade staat een pijltje en een klik hierop toont een schermvullende weergave met aanwezige apps. Veel makkelijker is het om met twee vingers op de trackpad naar boven te scrollen voor het venster met alle apps. Of, wat nog makkelijker is, met je vingers de lade naar boven schuiven bij een touchscreen. Met een touchscreen kun je met een enkele swipe het hele appmenu tonen, met trackpad en/of toetsenbord gaat de lade in twee stappen open, wat een beetje omslachtig is. Het is niet helemaal duidelijk waarom de lade bij de eerste stap maar een beetje opengaat, aangezien de zoekbalk met suggesties ook bij de schermvullende weergave aanwezig is.
Achtergrondafbeelding kiezen
Rechtsklikken op de taakbalk of elders op het bureaublad, toont een menu met de opties om deze automatisch te verbergen, deze links, rechts of onder te positioneren en een achtergrondafbeelding voor het bureaublad te kiezen. Eigenlijk is bureaublad niet de goede term, want bij Chrome OS kunnen er geen items op terecht.
Google heeft het menu voor wallpapers aangepast. Je kunt kiezen uit vele afbeeldingen in negen categorieën en per categorie kun je de afbeeldingen laten rouleren. Ook kun je eigen afbeeldingen gebruiken. Overigens staan de afbeeldingen niet op je apparaat. Je hebt een internetverbinding nodig om ze te kunnen zien en selecteren.
Quick actions
Openstaande apps komen op de taakbalk te staan en met een rechterklik op de icoontjes verschijnt een klein menu met de optie om de app op de taakbalk vast te pinnen. Ze komen dan naast die van Chrome en de Play Store. Bij een touchscreen verschijnt het menu door het icoontje ingedrukt te houden. Dat niet alleen: het menu toont bij Android-apps met ondersteuning voor 'quick actions' soms meer opties, die per app verschillen.
Google heeft standaard al enkele van zijn apps van meer opties voorzien. Zo heeft Calendar opties om afspraken en herinneringen te plannen en YouTube om rechtstreeks naar de kanalen te gaan waarop je bent geabonneerd. Deze functie kennen we natuurlijk van Android, en Chrome OS integreert zo handig de snelmenu's die apps op Android hebben. Niet alleen Android-apps kunnen contextmenu's krijgen, webapps ook. Zo kun je via dat menu bijvoorbeeld direct naar de instellingen van een webapp. Het probleem is dat je nooit weet welke app het wel of niet heeft, totdat je het menu oproept, waar meestal weinig reden voor is.
Appoverzicht
Wisselen van app kan via Alt+Tab. In een horizontale weergave scroll je door je apps. Een andere mogelijkheid voor een overzicht van openstaande apps werkt door met drie vingers naar boven te scrollen op de trackpad. Je krijgt dan een schermvullend overzicht, met sluitkruisjes boven de thumbnails. Dit is de weergave die je ook krijgt via de F5-toets. Met het touchscreen is in laptopmodus geen van beide overzichtsweergaven op te roepen, althans, wij hebben die nog niet kunnen vinden.
Heb je verschillende tabs binnen Chrome openstaan, dan toont het overzicht deze niet, maar slechts de pagina die openstaat. Het is wel jammer dat er geen mogelijkheid is voor een taboverzicht, aangezien het toch om een besturingssysteem gaat dat voornamelijk om de browser zou draaien. Google werkt wel aan twee functies voor beter tabbeheer: een om tabs te kunnen groeperen en een om door de openstaande tabs te scrollen. Wanneer deze functies te gebruiken zijn, is nog niet bekend.
/i/2002362373.jpeg?f=imagenormal)
Splitview en Linux
Installeren vanuit de Play Store gaat eenvoudig. Installeer je een Android-app naast een webapp van dezelfde dienst, dan toont deze laatste bij Google-diensten een Chrome-icoontje om het verschil aan te duiden. Bij andere apps, zoals Word, is dat niet, waardoor het soms onduidelijk is welke je opent. Anders dan bij de eerste keer dat we Android-apps op Chrome OS testten, is de grootte van de vensters aan te passen. Helaas heeft nog lang niet iedere app een tabletweergave, dus regelmatig krijg je nog een smalle smartphoneweergave in portretmodus. Vooral op een 15,6"-scherm is dat geen gezicht. Als je een venster naar de linker- of rechterkant sleept, neemt dit de helft van de ene of andere kant in beslag. Zo kun je twee apps naast elkaar draaien. In het midden verschijnt een schuif om de breedte van de twee apps tegelijk aan te passen. Soepel was de beeldopbouw van beide apps hierbij niet.
Links onderin bij de taalkbalk, bij de tijd, accustatus en wifi, zitten de belangrijkste systeeminstellingen. Je kunt hier de helderheid en het volume aanpassen. Zoals gezegd lijkt het menu nu sterk op dat van Android Pie. Chrome OS toont de accustatus als percentage en de resterende tijd van gebruik. Sinds Chrome OS 69 is hier ook de functie Night Light, waarmee de hoeveelheid blauw licht die het scherm uitzendt, te beperken is. Het gaat om een toggle, maar bij de instellingen is te bepalen dat de functie alleen tussen zonsondergang en -opgang of op gezette tijden wordt ingeschakeld. Met een slider is de kleurtemperatuur in te stellen.
Mijn bestanden en Linux
Verdere wijzigingen zijn te zien bij de Files-app. Opvallend is dat Google Drive niet meer bovenaan staat in de linkermenubalk, maar onderaan. De bedoeling was dat alle opslag voor Chrome OS online zou gebeuren. Aanvankelijk stonden zelfs alleen Google Drive en Downloads in de Files-app. Google lijkt hiervan terug te komen door in het menu van Files van boven naar beneden de audio-, beeld- en videobestanden te tonen, vervolgens My Files met lokaal opgeslagen bestanden en dan pas Google Drive.
Onder My Files staan nu verder de bestanden van het Google Play-, oftewel Android-subsysteem en die van het Linux-subsysteem. Deze laatste optie is alleen zichtbaar als Linux-ondersteuning geactiveerd is. Vanaf Chrome 69 kunnen gebruikers van recente Chromebooks namelijk Linux-apps installeren. De apps draaien in een sandbox op een subsysteem dat op Debian is gebaseerd. De cpu moet daarvoor hardwarematige virtualisatie ondersteunen, iets wat Intels Bay Trail-platform op Chromebooks bijvoorbeeld niet doet, waardoor het niet werkt op die oudere modellen.
De Files-app is nog steeds erg basaal en voor beginnende gebruikers niet erg duidelijk. Waar moeten bestanden neergezet worden? Onder My Files kunnen geen nieuwe mappen aangemaakt worden, wel onder Downloads. Onder Play files kan dat ook niet, dat moet dan onder Movies, Music of Pictures. Voor bestanden waarmee je even tijdelijk werkt, ontbreekt een bureaublad.
Google werkt onder de naam Crostini aan de ondersteuning voor Linux-applicaties en voorlopig gaat het om bètafunctionaliteit. Google benadrukt dat de toevoeging er voornamelijk op is gericht om een terminal met containers te bieden om ontwikkeltools te kunnen gebruiken, vergelijkbaar met waarom Microsoft een Linux-subsysteem in Windows 10 heeft geïntegreerd. Wie had gehoopt bijvoorbeeld Linux-games van Steam te kunnen draaien, heeft dus pech, vooral ook omdat hardwarematige acceleratie voor de graphics nog ontbreekt, evenals hardwarematige decodering van video overigens. De Linux-containers kunnen sinds kort wel met externe opslag zoals micro-sd-kaartjes en usb-schijven overweg. Het zal interessant zijn om te volgen hoe Project Crostini zich ontwikkelt.
Chrome OS op een tablet
Op de pagina hiervoor gingen we in op enkele verbeteringen voor Chromebooks die al dan niet over een touchscreen beschikken, maar Google heeft zijn besturingssysteem inmiddels ook geoptimaliseerd voor tablets zonder fysiek toetsenbord. Dit is gedaan in aanloop naar de introductie van de Pixel Slate-tablet, begin oktober. Google levert optioneel een magnetisch te bevestigen toetsenbord en een stylus mee, maar de tablet moet ook zonder deze accessoires functioneren.
Voortaan heeft Chrome OS daarom een speciale tabletweergave. Deze is standaard geactiveerd bij tablets zonder toetsenbord, maar Chrome OS schakelt ook automatisch naar deze modus bij convertibles zodra de gebruiker deze als tablet gebruikt, bijvoorbeeld door het scherm om te klappen. Dit is vergelijkbaar met hoe Windows 10 dat doet.
Wat meteen opvalt, is dat er geen bureaublad in deze weergave is. Standaard is het overzicht met de apps schermvullend weergegeven, in zowel portrait- als landscapemodus. Dit is niet naar beneden te swipen en de taakbalk kan niet omhoog. Het 'startscherm' is transparant en toont de wallpaper achter de apps, maar omdat de wallpaper iets donkerder wordt weergegeven, zijn zelfs bij een drukke achtergrondafbeelding de iconen van de apps goed zichtbaar.
De afstand tussen de apps is groot genoeg voor bediening met vingers. Je kunt de apps ingedrukt houden voor het quick action-menu en je kunt ze met je vingers verslepen om de indeling op het startscherm aan te passen. Bovendien kun je een app naar een andere slepen en loslaten om ze te groeperen in een map. Dit is allemaal vergelijkbaar met Android en ook de weergave van gegroepeerde apps onder een bolletje-icoon is gelijk aan Android. Vreemd is dat Chrome OS bij het toevoegen van nieuwe apps af en toe een app op een nieuwe pagina zet, zodat we die handmatig bij de rest van de apps moeten zetten. Waarschijnlijk is dit nog een bug.
De ronde startknop doet niets als je het startscherm hebt openstaan. Als je apps hebt openstaan, brengt de startknop je terug naar het startscherm. In tabletmodus staat naast de startknop een terugknop. Deze dient als terugknop binnen apps, bijvoorbeeld binnen Chrome, om terug te keren naar de vorige pagina. Bij veel toepassingen doet de knop echter niets. Andere apps hebben zelf ook al een backknop, waarmee de knop onderaan dubbelop is. In portretstand konden er bij onze Acer-tablet maximaal vijf apps naast elkaar op de taakbalk. Apps komen daarna achter een "..."-knop, die een tweede balk met apps opent.
/i/2002362393.jpeg?f=imagenormal)
Voor een overzicht van openstaande apps is er in de tabletweergave een knop in de rechterbenedenhoek. Deze geeft hetzelfde overzicht als de F5-toets op een toetsenbord, met thumbnails en sluitkruisjes. Je kunt ook vanuit een app met een vinger naar beneden swipen voor het overzicht. Je kunt de openstaande app dan naar een van beide kanten van het scherm slepen voor de splitscreenweegave. In landscapeweergave kan de app links of rechts worden neergezet. In de portretstand kan dat boven of onder.
Vanuit het overzicht kun je ook een van de andere openstaande apps slepen om splitscreen te gebruiken. Je kunt zo twee apps naast elkaar zetten en met een schuif is het deel van het scherm dat beide apps innemen, aan te passen. Net als bij de laptop haperde de weergave hierbij, wat ernstig afbreuk doet aan de gebruikservaring. Heel soepel verliep het slepen van vensters niet meer bij een aantal openstaande apps; de extra functionaliteit vergt duidelijk de nodige resources. Het is ook jammer dat Google niet van meer gestures gebruikmaakt. Je kunt bijvoorbeeld niet met vingerswipes naar het startscherm. Als je de taakbalk automatisch laat inklappen, kun je deze met een veegbeweging oproepen, maar dan moet je alsnog op de startknop klikken voor het startscherm.
Stylus en virtueel toetsenbord
Chrome OS heeft ondersteuning voor een stylus. Daarmee kun je schermuitsnedes selecteren, aantekeningen maken enzovoort. Bij de instellingen is er netjes een link naar de Play Store voor een overzicht naar apps voor stylusgebruik. Voor het maken van notities zit je niet vast aan Google Keep; je kunt ook een andere app kiezen.
Tekstinvoer verloopt via het standaard virtuele Chrome OS-toetsenbord. Dit neemt een groot deel van de onderkant van het scherm in beslag, maar is nu ook los te koppelen. Het is dan een zwevend venster dat je met een navigatieknop onder het toetsenbord kunt verslepen. Je kunt ook teksten schrijven, met vingers of stylus, waarna de software probeert de krabbels te herkennen, wat vaak goed lukt. Ten slotte is er spraakinvoer. Googles GBoard, met suggesties, zoekopties en emoji, is er standaard nog niet, maar zou vanaf Chrome 72 te activeren zijn met de flag #arc-input-method. Ook de Google Assistant zou met een flag te activeren zijn, maar beide experimentele functies waren nog niet op onze testmodellen verschenen.
Conclusie
Het was met Android 3.0 Honeycomb in 2011 dat Google begon Android geschikt te maken voor tablets en nu, anno 2018, heeft het bedrijf zijn besturingssysteem voor Chromebooks tabletvriendelijk gemaakt. Dat dit eraan zat te komen was al duidelijk toen de Play Store zijn intrede deed bij Chrome OS, maar de metamorfose en de manier waarop Google het nu doorzet, zijn toch opvallend.
Het heeft Chrome OS in ieder geval veelzijdiger gemaakt. De grote hoeveelheid Android-apps is een enorme aanvulling op het spartaanse browser-OS en de nieuwe tabletinterface maakt dat het besturingssysteem bruikbaar is op tablets zonder toetsenbord. Gebruikers die al bekend zijn met Android, zullen snel overweg kunnen met Chrome OS op een tablet, gezien de nadruk op de Play Store en de aanwezigheid van veel ontwerpelementen van Android.
Duidelijk is dat de werkelijke kracht van de combinatie van tablet en toetsenbord moet komen en dat is wellicht ook de reden waarom Chrome OS volgens Google op tablets moet komen. De tablet is een productcategorie die over zijn hoogtepunt is en alleen tablets die voor contentproductie zijn in te zetten, lijken nog levensvatbaar. De grote smartphones hebben tablets voor contentconsumptie van de markt gedrukt. Daarom doen de Surface Pro en de iPad Pro het nog redelijk, terwijl Android-tablets een kwijnend bestaan lijden.
De huidige combinatie van Chrome OS met eigenschappen van Android doet nog wat geforceerd aan. In vergelijking met Android werkt de software nog lang niet zo fijn op een tablet. Het appoverzicht en Split Screen reageren haperend, er zijn geen widgets, je moet diep in het menu om de Android-instellingen, zoals die voor app-permissies te vinden enzovoort. Een ander belangrijk nadeel van Android-apps op tablets blijft aanwezig; er zijn er nog niet zoveel geschikt voor tabletweergave.
Een fundamenteler probleem is dat de kracht van Chrome OS bij de eenvoud en de beperking lag. De Chrome Web Store voor webapps is sterk verouderd en de Play Store staat standaard prominent op de taakbalk. Het draait dus steeds meer om Android en steeds minder om het web. Dat heeft gevolgen voor de opslag, hoeveelheid instellingen en permissies, hoeveelheid notificaties, beveiliging en snelheid. Dat zijn net de zaken waarmee Chrome OS zich moest onderscheiden. Zo wint Chrome OS aan veelzijdigheid, maar verliest het aan eenvoud, wat met de komst van Linux-programma's alleen maar zal toenemen.