Interview ASML-ceo Peter Wennink

De race naar zeven nanometer en kleiner

De euv-race tegen de klok

ASML zit midden in de grootste transitie in zijn bestaan, dankzij een beslissing die in 2001 werd genomen. Het bedrijf uit Veldhoven is praktisch monopolist als bouwer van de machines waarmee Intel, Samsung, GlobalFoundries en TSMC chips produceren. In de afgelopen tien jaar waren dat machines die gebruikmaken van immersielithografie. Hierbij worden de patronen voor de chip op het waferoppervlak geprojecteerd door licht met een golflengte van 193nm. Een laagje water tussen lenzen en wafer biedt extra lichtbreking, waardoor kleinere structuren mogelijk zijn.

Aan het begin van het millennium onderzocht ASML al een alternatief, wat in 2006 leidde tot een prototype machine die op totaal andere leest is geschoeid. Deze machine maakt gebruik van extreem ultraviolet licht met een aanzienlijk kortere golflengte: 13,5nm. Met deze veel kleinere 'punt' kunnen veel dunnere lijntjes 'beschreven' worden en dat is precies waar het bij ASML om draait: shrinking. Het bedrijf maakt het produceren van chips met steeds kleinere structuren mogelijk, aangeduid in nanometers, waardoor de prestaties omhoog kunnen en het verbruik omlaag kan. ASML is daarmee de drijvende kracht achter de chipmarkt en het in stand houden van de beroemde Wet van Moore.

In de afgelopen tien jaar kwamen de grenzen van immersielithografie voor verdere verkleiningen langzaam in zicht. De euv-technologie was echter nog niet klaar; de euv-machines bleken veel moeilijker te maken dan gedacht. Ze bevatten een vacuümkamer waarin druppels tin worden beschenen door een laser en zo plasma met uv-licht doen ontstaan. Een reeks extreem gladde spiegels van Zeiss weerkaatst dat licht naar de wafer. Om dit alles te integreren in een machine die met grote snelheid wafers verwerkt, bleek een enorm huzarenstuk. Een plan B was er evenmin en ASML zag zich verwikkeld in een race tegen de klok.

Nu lijkt het toch te gaan lukken. ASML heeft in het afgelopen kwartaal zes bestellingen voor euv-machines ontvangen van chipfabrikanten, naast de twaalf bestellingen die er al waren. De chipmarkt heeft daarmee zijn vertrouwen uitgesproken in het tijdig gereedkomen van de machines voor massaproductie. Die moet eind 2018, begin 2019 van start gaan.

Nu de laatste fase van de overgang naar euv in zicht is, spraken we met Peter Wennink, ceo van ASML, over de oude en nieuwe uitdagingen voor zijn bedrijf.

Als 2016 het jaar was waarin klanten hun vertrouwen in euv omzetten in daadwerkelijke bestellingen en eind 2018 de machines ingezet worden voor de massaproductie van chips, wat wordt 2017 dan voor jaar?

Wennink: Het wordt een jaar waarin we het plan uitvoeren om twaalf euv-machines te produceren en leveren, waarin we nog verder opgeschoven zijn naar de normale eisen die klanten stellen aan volumeproductie en waarin een continue stroom aan bestellingen op gang is gekomen. In 2017 zullen we ook het eerste jaar van de samenwerking met Zeiss achter de rug hebben, waarin we een duidelijke roadmap hebben van de volgende generatie euv: High NA (NA staat voor numerieke apertuur. ASML heeft een belang in Carl Zeiss SMT genomen om de productie van optische systemen met hogere NA te kunnen garanderen, red.)

Als euv eenmaal voor massaproductie wordt ingezet, hoe zal dat dan de chipmarkt veranderen?

Wennink: Het wordt business as usual. Althans, wij en onze klanten kunnen dan ook wel 7nm-transistors maken met immersie. Technisch is dat mogelijk, met multiple patterning (het verscheidene keren belichten voor kleinere procedés, red.) en onze mogelijkheden om overlay en focus goed te kunnen beheren. Alleen de yield, de opbrengst, daarvan is ronduit slecht, zo slecht dat je je af kunt vragen of de bouw van een fabriek daarvoor nog kosteneffectief is. Samsung heeft ronduit gezegd: dat kan niet, het is niet economisch. TSMC zegt: het is te complex.

Wennink: Bij 7nm ga je bij zes kritische lagen naar 36 lithostappen en 64 metrologystappen. Dat betekent dat je kosten door het plafond gaan en je omzet per vierkante meter in die fabriek keldert. Wat euv gaat betekenen voor de chipmarkt, is dat we nog steeds die 7nm-transistor kunnen maken, maar dan allen in één afdruk. De eerste toepassing van euv op een bestaand transistorproduct geeft al dezelfde yield als multiple patterning. Dat gaat een enorme impact hebben.

Euv gaat de 7nm-, 5nm-
en 3nm-technologie kosteneffectief maken

Wat betekent dat voor de consument? Goedkopere chips?

Wennink: De grootste impact ís op de consument, want als het niet economisch is, dan komen die producten er niet. Je kunt de massa daar helemaal niet mee bereiken. Zo kan ik als econoom, want ik ben maar een gewone accountant, een bijdrage leveren aan dit bedrijf. Moore's Law is een empirical law of economics. Euv gaat de 7nm-, 5nm- en 3nm-technologie kosteneffectief maken, waardoor al die fantastische applicaties waar we over nadenken, bereikbaar worden. Denk aan autonoom rijden, big data, kunstmatige intelligentie en augmented reality.

Je ziet dat Samsung en Intel langer doen met nodes, dat ze met refreshes komen van chipgeneraties. Dat gaat dus ook veranderen?

Wennink: Die nodes zijn langer omdat we gewoon vier, vijf jaar te laat zijn met euv. Multiple patterning is een tussenoplossing om de gang naar euv te overbruggen. Double patterning gaat nog. Ga je echter naar triple, quadruple of quintuple patterning, dan heb je niet alleen meer kosten, maar ook meer tijd nodig om de yield te bereiken waarmee je het aandurft om het aan je klant te verkopen. De ontwikkeltijden van 14nm en 10nm zijn langer doordat het veel moeilijker is geworden om op een acceptabele yield te komen. De Intel-ceo heeft gezegd te hopen dat Intel de tick-tock-cadans terugkrijgt als het met euv aan de gang gaat.

Euv zou volgens de oorspronkelijke plannen bij 22nm ingezet worden. De kosten zijn dus al flink hoger voor de chipfabrikanten.

Wennink: Maar het bewijst de kracht van Moore's Law, want de innovatie is niet gestopt. In het perfecte geval heb je elke twee jaar een halvering van de kosten. Nou ja, laat het eens in de drie jaar zijn. Dat is nog steeds erg goed.

Als ASML tien jaar geleden had geweten dat er nog zoveel rek in immersielithografie zat, hadden we dan nu op hetzelfde punt gestaan met euv?

Wennink: Absoluut, want we zijn aan het einde gekomen van wat we nog kunnen doen. Het komt precies op tijd. Is het nu volledig productierijp? Nee, want we moeten meer doen aan de consistentie van de systemen, maar is het eind 2018, 2019 productierijp? Wij denken van wel en dan is het precies op tijd voor de 7nm-node. Het is by design dat het dan klaar is, want euv is laat, maar nu lopen we echt tegen een muur aan. We hadden het liever twee, drie jaar eerder gehad, want dat zou onze klanten geholpen hebben. Je kunt je afvragen waarom een grote processorfabrikant steeds zijn 10nm-productie vooruitschuift, tot een jaar later dan hij heeft gezegd. Dat ze echt gaan rampen, dat is pas nu.

Hoe lang kan immersie nog mee?

Wennink: Zolang we horizon hebben, gaat immersie mee. Het zijn alleen de kritische lagen waar euv wordt gebruikt. Naarmate euv betrouwbaarder wordt en hogere productiviteiten laat zien, van 125 wafers per uur naar 185 wafers per uur, gaat het meer lagen kannibaliseren van de immersieproducten, maar de mid-critical lagen zullen weer gekannibaliseerd worden door immersie. Je moet ook niet vergeten dat het aantal lagen groeit; met elke node neemt het met tien procent toe.

Euv kan tot het einde van het volgende decennium mee of de komende vijftien jaar

Maar euv, hoe lang kan dat straks mee?

Wennink: Ik denk dat euv twee nodes meekan met de huidige .33 NA en daarom hebben we High NA nodig; dat gaat naar boven de .5. Dan heb je ook weer twee tot drie nodes. Euv kan tot het einde van het volgende decennium mee of de komende vijftien jaar. We hebben klanten die laten roadmaps zien tot 1,5nm.

Er komen dus nieuwe euv-generaties, maar ook daarbij loop je op een gegeven moment tegen grenzen aan. Welke alternatieven onderzoekt ASML?

Wennink: We hebben altijd horizons gehad van meer dan vijftien jaar. Wij denken dat we voorbij 2030 met euv werken en of dat dan met double patterning is, High NA of een volgende generatie High NA, dat weet ik niet. Het is voor de meeste bedrijven al een uitdaging om na te denken over hun productroadmap voor de komende drie jaar. Toen ik hier begon, werd me verteld dat de shrink nog zeker vijftien jaar doorging en dat is nu nog steeds het geval. Het stopt als we geen ideeën meer hebben, maar voorlopig hebben we nog veel ideeën over.

Zijn er voorbeelden te geven van veelbelovende terreinen, anders dan euv?

Wennink: We hebben natuurlijk e-beam gehad, maar zodra je met lithografie naar 1,5nm kan, welke alternatieven zijn er dan? Self-assembly heeft weer zijn eigen problemen; defecten zijn een groot probleem. Lithografie is de meest logische keuze, omdat je de infrastructuur ervoor hebt. Je kunt wel naar iets kijken wat je niet kent, maar voordat een industrie van 400 miljard dollar daar vertrouwen in legt, terwijl er iets is wat je kent en wat de kostendoelstellingen realiseert…

Wennink: De grootste concurrent van ASML is ASML zelf. We zijn paranoïde op dat punt, want we kijken naar alles, maar de grootste paranoia zit in onze eigen executie. Als we dat goed doen, dan blijft dit gewoon doorgaan.

Reacties (116)

[SpiceWorm]

Wat ik bijzonder vind: "Wennink: De grootste concurrent van ASML is ASML zelf. We zijn paranoïde op dat punt, want we kijken naar alles, maar de grootste paranoia zit in onze eigen executie. Als we dat goed doen, dan blijft dit gewoon doorgaan."

Hier ligt dus ook een sleutel hoe je jezelf als bedrijf kan vernieuwen zodat je relevant blijft. Iemand die wat meer kan vertelken hoe deze paranoia zich uit?

[Olaf]

De paranoia komt doordat er geen plan B is en de gevolgen wereldwijd enorm zijn als het ingezette traject niet de goede blijkt te zijn (geen hyperbool). Er is geen weg terug en zoals Wennink zei: we stevenen zonder euv op een muur af met 7nm. Dan zet je als bedrijf wel alles op alles om het beoogde doel te halen, maar tegelijkertijd alle alternatieven te blijven bestuderen. Dat is waarom ASML jaarlijks meer dan een miljard(!) euro aan R&D uitgeeft. Om euv te doen slagen is bijvoorbeeld de producent van duv-lichtbronnen Cymer overgenomen en is een kwart van Zeiss inmiddels in handen van ASML. Die bedrijven *moeten* kunnen leveren wat ASML wil. Failure is not an option.

[Reactie gewijzigd door Olaf op 23 juli 2024 11:19]

[xzaz]

Even een side note; die miljard kunnen ze ook uitgeven omdat ze natuurlijk voordelig zitten in de belasting. Als we met ASML geen mooie belastingafspraken hadden gemaakt zouden ze al lang Nederland uit zijn.

[Olaf]

Klopt ze maken gebruik van een of andere innovatieregeling en betalen relatief weinig belasting. Daar staat volgens ASML dan weer tegenover dat ze jaarlijks duizenden mensen aannemen, vorig jaar alleen al 1600. En de invloed op leveranciers en de Brainport-regio Eindhoven is groot. Maar goed, belastingdeals zijn weer een hele andere discussie.

[bbob]

Dat heet innovatiebox en is te zien op de website van de belastingdienst.

Ieder bedrijf kan trouwens gebruik maken van de innovatiebox, groot of klein.
Het mooiste is een patent hebben maar ook zonder patent kun je er na goedkeuring gebruik van maken en betaald dan een lagere belasting.

Het is dus geen speciale deal die asml heeft, het is mogelijk voor ieder bedrijf.

[Spanky79]

Zo is dat. Ik maak er ook gebruik van trouwens. Die innovatiebox.

[djwice]

voor welk onderzoek/welke innovatie?

[Spanky79]

Nou, ik wil niet te veel kwijt, ik wil graag onherkenbaar zijn onder deze nick, maar R&D in industrie, geen IT oid.

[papa_san]

Minder belasting betalen mag in dit geval omdat ze echt innoveren.

Das een ander verhaal als veel multinationals die ook mooie deals krijgen zgn om de banen hier te houden, maar die ondertussen innovatie blokkeren met bogus patenten en de markt zoveel mogelijk uitmelken.

[uncle_sjohie]

In dat laatste geval zorgt het voordeel ervoor dat de (lokale) overheid minder geld en administratie kwijt is aan uitkeringen voor de mensen die anders werkeloos zouden zijn, én ze stimuleren er indirect het lokale MKB mee, want die bedrijven en werknemers nemen ook weer allerlei diensten af. Ook kan men zo een bepaalde regio helpen de broek op te houden, en kan een goed gekozen bedrijf een grote aantrekkingskracht hebben. VDL is zo'n voorbeeld, die doen niet zoveel innoverends, auto's bouwen doen ze op veel plaatsen in de wereld, maar samen met de lokale overheden hebben ze er wel voor gezorgd dat er vele honderden banen gered zijn en zelfs zijn bijgekomen.

[kidde]

Volgens mij is VDL ETG juist een belangrijke leverancier aan ASML en de chipindustrie. Wat ik van ex-ASML medewerkers hoor is dat ASML zelf niet zo heel veel fysieke producten maakt (wel ontwerpt en specificeert), bijna alles komt van kleinere bedrijven uit de regio (bijv. ook AAE, VHE). Zonder bedrijven als VDL heeft ASML uberhaupt geen product.

Maar ook VDL Steelweld maakt producten die steeds meer auto-makers willen, dus kennelijk maken ze toch iets dat anderen niet kunnen.

[JanusJaap]

ASML besteed idd veel werk uit. Tegenover iedere ASML werknemer staan 3 toeleverende werknemers.
ASML fabriceert en test nog steeds zelf kritische onderdelen en de complete machine.

[Toine1]

Bij VDLetg worden diverse producten voor ASML gemaakt, maar ook de EUV vessel. Wat ik hoorde is dat ze er 1 per week moeten afleveren richting ASML.
Sterke punt van VDLetg is dat ze alles kunnen produceren voor ASML. Zo'n vessel is een groot/zware RVS body, welke ook zeer nauwkeurig moet zijn qua maatvoering en daar zijn ze bij VDLetg bijzonder goed in. Ik heb er zelf gewerkt en stond echt versteld wat voor vakmensen bij VDLetg rond lopen. En wat me trouwens ook opviel is dat die vakmannen allemaal afkomstig waren van de Philips vakopleiding.

[papa_san]

Ik ken de activiteiten van VDL niet.

In de meeste gevallen kunnen bedrijven niet concurreren met een concurrent die geen of weinig belasting moet betalen, zelfs al maken ze een gelijkwaardig of beter product

Uit dat oogpunt gezien vindt ik dat uitzondering op de belastingplicht heel beperkt moeten zijn.

Er zijn overigens bedrijven die "produceren" in europa zonder dat hun producten echt innovatief zijn. Hun productiemethodes zijn dat vaak wel.
Terwijl hun concurrenten alleen maar "loonkosten" zien en concluderen dat het buiten europa moet gebeuren, zagen hun gewoon manieren om hier alles efficiënter te doen.

[Reactie gewijzigd door papa_san op 23 juli 2024 11:19]

[uncle_sjohie]

VDL is oa de huidige eigenaar van Nedcar, en de eigenaar van het VDL concern heeft als visie/idee hoogwaardige productiebanen waar mogelijk in Nederland te houden, wat hem oa heeft doen besluiten om het failliete Nedcar op te kopen. Het is een enorm industrieel conglomeraat met meer dan 10.000 medewerkers, en dus succesvol met produceren in Nederland, waar veel bedrijven, bijvoorbeeld scheepswerven, de casco's in lage lonen landen laten bouwen, en enkel hier afmonteren met veel minder werkgelegenheid tot gevolg. Wat mij betreft is VDL juist een voorbeeld van iets wat je als overheid tenminste niet moet tegenwerken. Bij ASML daarentegen werken weliswaar 15.000 mensen, dus 1/3e meer dan bij VDL, maar veel meer in het buitenland dan in Nederland.

[JanusJaap]

Bijna 60% van de ASML werknemers werkt in NL.

[Anoniem: 858451]

Hoeveel zijn er buitenlander en nemen hun geld mee zodra ze dit kikkerlandje beu zijn?

[Anoniem: 668692]

Je lijkt geen enkel zinnig begrip van belastingregels te hebben.

Rechtsgelijkheid is in belasting heel belangrijk, dat betekend dat elk bedrijf wat belastingbetreft gelijkwaardig behandeld zou moeten worden. De wet mag niet "aan de kant geschroven" worden, voor grote bedrijven.

Daarnaast hebben we ook nog het vereiste van controlleerbaarheid, hoe kun je de overheid controlleren als ze met bedrijven geheimde afspraken maakt?!

Belastingdeals gaan in hun meest basic vorm al tegen rechtsgelijkheid in, wat zou jij vinden als je buurman ineens een geheime afspraak heeft om 25% minder inkomsten belasting te betalen omdat hij dreigt het land te verlaten?

Belastingdeals zijn gewoon een democratische nachtmerry. Ook als je daardoor banen red, is een belastingdeal niet de plek.

Wat mij betreft mag de overheid wat zorgvuldiger met belastinggeld omgaan. Geen belastinggeld en garanties meer naar stadions voor commerciele sport (Zo is Ajax voor een groot deel een commerciele onderneming), geen geheime belastingdeals meer met bedrijven en die deals mogen niet de wet op welke manier danook omzeilen (zoals oa. starbucks doet, door de meeste omzet niet mee te reken)

Wat ASML doet, is heel wat anders dan een belastingdeal. ASML maakt gebruik van de inovatie-regeling van de belastingdienst. Die regeling is voor elk bedrijf (zelfs de bakker op de hoek) beschikbaar.

Daarnaast is ASML (integenstelling tot Nedcar) een bewezen economisch stabiel bedrijf, met prima groeicijfers. Een groot deel van de omzet van ASML stroomt terug de Nederlandse Economie in en in de grote buitenlandse leveranciers heeft ASML een meerderheidsbelang.

Bij bedrijven als Nedcar, vindt ik het heel jammer als het weg gaat. Maar met deals die de overheid daarmee sluit, kan ik me nooit vinden. Die deals komen vaak neer op: Als het bedrijf het verkloot is het verlies deels voor de overheid. Als het bedrijf goed loopt is de winst voor het buitenlandse moederbedrijf.

Daarnaast is ASML, VELE en VELE welvarender dan VDL.

Ohh en als kers op de Taart: VDL laat vele van zijn halfproducten gewoon buiten europa in lage-lonen landen maken hoor. Dus op de hollandse roots en eindproductie na is er weinig hollands aan.

[geishin]

Belastingdeals gaan in hun meest basic vorm al tegen rechtsgelijkheid in, wat zou jij vinden als je buurman ineens een geheime afspraak heeft om 25% minder inkomsten belasting te betalen omdat hij dreigt het land te verlaten?


en dat is dus niet wat een belastingafpraak inhoudt. De tarieven worden niet aangepast, er is geen enkel bedrijf dat een lager belastigtarief betaald. Wat er wel gebeurd is dat de belastinggrondslag in NL afgesproken wordt. Daar zijn, net zoals voor burgers, aftrekposten voor.

Om jouw voorbeeld met de buurman aan te halen. Stel je buurman is zzp'er en jij bent in loondienst. Dan is het eerlijk dat je buurman gebruik maakt van de zelfstandigenaftrek en jij niet. Betaalt hij daardoor een lager percentage inkomstenbelasting? Nee zijn belastingsgrondslag is afgenomen, de tarieven blijven hetzelfde.

[0xygen500]

https://www.arriva.nl/con...voor-productie-bussen.htm

Veel werkgelegenheid erbij gekregen

[RetroMan]

"Uit dat oogpunt gezien vindt ik dat uitzondering op de belastingplicht heel beperkt moeten zijn.". Klinkt leuk, maar is bestuurlijk vrijwel onmogelijk. Je laat een uitzondering toe, of niet.

[The Reeferman]

Het probleem is vaak dat je niet in de hand hebt wat ze in andere landen doen. Het nederlandse systeem probeert voornamelijk via inkomsten belasting, accijns en btw geld te innen. Grote internationale bedrijven betalen bijna geen belasting. En mensen die serieus veel verdienen, tonnen per maand of meer, betalen als vaak ook bijna niks als ze de moeite hebben genomen een constructie op te laten zetten. Of beter gezegd iemand opdracht hebben gegeven zo'n constructie voor ze op te zetten. Uit de Panama papers bleek dat je daarvoor zelfs bij de ABN Amro bank terecht kon die de opdracht weer doorspeelde aan bijvoorbeeld de Panamese juridische en zakelijke dienstverlener Mossack Fonseca. Had Zalm blijkbaar geen moeite mee.

[papa_san]

Er zijn nu behoorlijk was "vage", maar legale uitzonderingen die vooral de grote bedrijven goed uitkomt.
Ik denk dat een bedrijf dat innoveert, voor belasting vermindering, (t.b.v. R&D), in aanmerking zou moeten kunnen komen.

Maar ik geef toe dat ik onze politici of hun ambtenaren niet in staat acht om te snappen of een bedrijf echt innoveert.
Temeer ook omdat bedrijven die situatie soms heel anders kunnen voorstellen dan dat hij werkelijk is
.
En soms is de link tussen de (fundamentele) R&D en een uiteindelijk product nog amper te leggen na b.v. 10 jaar.
Voor een techneut misschien nog net, maar voor een boekhouder,...

[amigob2]

Je hoeft je niet druk te maken over VDL die snoept lekker direct of indirect mee van die innovatiebox. Zie zien een grote leverancier van ASML.

[overloaddesign]

Van mij mogen ze best een belasting deal maken als er 1600 man extra aan het werk komen in een jaar.

En opvallend is dat zijn ook dit soort bedragen aan r&d uitgeven in tijden van Crisis. Het zou dan in veel andere sectoren een van de eerste afdelingen zijn waar men op zou besparen

Zelf heb ik 16-17 jaar geleden ooit een rapport opgesteld over ASML, en was toen al verbaasd over het feit dat een dergelijk bedrijf hier gevestigd is, en daar moeten we dan ook met zijn allen zeer trots op zijn.

[Anoniem: 858451]

Het verhaal gaat dat ASML zijn werknemers ook net zo gemakkelijk weer op straat zet. Terwijl werknemers graag zekerheid willen, het blijven toch mensen...

[spawnagain]

Dat doet elk bedrijf. Het is al lang niet meer zo dat je op je 20e n baan krijgt tot je pensioen.

[Anoniem: 858451]

Het verhaal gaat dat ASML zich veel minder betrouwbaar opstelt dan andere bedrijven. Ik hoop dat het zo duidelijk is.

Bij andere bedrijven wordt van mensen afscheid genomen als het slecht gaat. Binnen een groot, succesvol bedrijf hoeven mensen (hele teams) niet met grote regelmaat op straat gezet te worden. Dan zoek je een andere passende functie, biedt ze mogelijkheden om te ontwikkelen, enz.

[JanusJaap]

Het verhaal gaat ookd at ookal gaat het slecht, er nog steeds 1 MILJARD euro in onderzoek wordt gestopt.
Wat bij ASML wel waar is, is dat er inmiddels een redelijke 'flexibele schil' van inhuurders werkt. Deze mensen kan en mag ASML als het werk stopt idd direct niet meer inhuren. Die werken dus op project basis. Niks raars aan.

[JanusJaap]

Meer dan 70% van het geld wordt uitgegeven in europa, waarvan meer dan 40% in NL. Iedere ASML'er creeert werk voor 3 personen bij een toeleverancier,

[laptopleon]

Er is zoiets als een innovatieregeling en er is zoiets als jarenlang honderden miljoenen aan staatsinvesteringen in high-tech bedrijven door de Nederlandse overheid.

ASML bestaat bij de gratie van fundamenteel onderzoek, wat zelden meteen nieuwe inzichten oplevert, maar vaak pas na tientallen jaren terugverdient kan worden. Private investeerders hebben daar het geduld niet voor, die vinden 3, 4 jaar al lang wachten op rendement.

De Nederlandse Staat betaalde tweederde van alle uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling die ASML tussen 1988 en 1990 deed.

Het is mooi als een deel van al dat belastinggeld uiteindelijk wél succes heeft en via ASML veel werk en winst oplevert. Het roept terecht de vraag op waarom ASML na zoveel staatssteun en met nu > € 1.100.000.000 winst per jaar, nog steeds zijn eigen onderzoek niet hoeft te betalen, nu het dat makkelijk kan.

Er wordt vaak gedaan of ondernemers met durfkapitaal de motor van de economie zijn, maar in werkelijkheid zijn het vooral de 'saaie' sectoren zoals de landbouw waar het van moet komen, zoals de 80 miljard aan export van landbouwproducten en is het de 'saaie' overheid die de risico's financiert van fundamenteel onderzoek voor ASML.

[JanusJaap]

Je doet nu net alsof al het geld van de overheid komt. Beetje apart geschreven van je. Er is iig afgelopen jaar bijna 300miljoen euro aan belasting betaald als ik in het verslag kijk. Maar goed. Getallen zijn te interpreteren zoals men wil natuurlijk

[Anoniem: 855731]

Veruit de grootste inkomstenbron qua belasting is de loonbelasting. De bijdrage van bedrijven is veel minder. Dan kan je beter bedrijven wat korting geven zodat er veel (hoog-)betaalde banen in Nederland blijven (ik gok dat een groot deel van het ASML personeel in het 52% belastingtarief zit). Netto levert dat veel meer op voor Nederland.

[GoldenSample]

Tja precies dan verplaats je de druk mooi naar de werknemers. Ideaal, kan het grootkapitaal lekker z'n zakken verder vullen. De infra betaald de werknemer wel.

Wat ASML (maar een groot deel van de technische sector in Nederland met VDL voorop) niet verteld dat, als het even kan, men personeel lekker in een detacherings- of payrollconstructie duwt (wat niet bijzonder goed betaald). Echte top daar gelaten. Men vergeet echter dat als je zo met personeel omgaat dat de kans dat zo iemand doorgroeit tot het volgende genie in de sector een stuk kleiner wordt.

Vervolgens komen er wat krokodillentranen dat men geen personeel kan vinden. Echt Investeren in mensen die wat lager instappen (hebben we het nogsteeds over HBO en WO overigens) gebeurt maar weinig. (Voor) Opleiden moet een ander maar doen lijkt het credo wel. Ik bedank er voor en zit dus als TU opgeleide ingenieur lekker buiten de echte technische/industriële sector. Beter betaald, betere voorwaarden en een modernere bedrijfstak. En ik ben niet de enige met z'n profiel die bij dit gedrag van technische bedrijven denkt: stik er in.

En die Indiërs? De 30% regeling is een mooi excuus om ze wat minder te betalen.

[Reactie gewijzigd door GoldenSample op 23 juli 2024 11:19]

[Rhys08]

Je praat echt onzin... ASML betaald hun flex schil ook gewoon goed. Tenzij je een bron hebt dat dit niet zo is heb je er totaal geen weet van. Daarnaast is je leertraject totaal ondergeschikt aan salaris. Dat is afhankelijk van je interesse en persoonlijk drijfveer.

[GoldenSample]

Slechts 5 collega's en mijzelf die er aan de gang konden. Na een switch naar een andere sector ging ik er 30% op vooruit, als bonus waren de secundaire arbeidsvoorwaarden maar ook trainingen een stuk beter. Een redelijk aantal aderen ook.

Of we lieten ons colctief naaien of er zit toch een kern van waarheid in.

2300,- + een Aygo voor iemand met 1 tot 3 jaar technische werkervaring noem ik niet goed. Als je zegt dat je 'schreewt' om technisch personeel.

[Reactie gewijzigd door GoldenSample op 23 juli 2024 11:19]

[Rhys08]

Blijft de vraag of ASML of je detacheerder je naaide toch? Moet eerlijk zeggen dat ik jouw verhaa niet herken om mij heen. Zou goed kunnen dat er links en rechts toch scheefgroei is.

[GoldenSample]

Ik zelf heb vriendelijk bedankt voor die tent en de gehele sector. 'gek' genoeg kunnen allerlei mooie voorwaarden en salarissen wel binnen veel gevraagde richtingen in de IT.Op het moment dat het richting mechanica/mechatronica gaat is het allemaal moeilijk moeilijk en te duur. Vervolgens toetert men weer dat men geen personeel vinden kan.. Tja... En dit speelt binnen de gehele sector.

[Reactie gewijzigd door GoldenSample op 23 juli 2024 11:19]

[steppertje]

Ik werk als zzp'er voor ASML, een gemiddelde devops of java developer krijgt een 1,5 tot 2 zo hoog uurtarief. Dus hoezo betaald ASML zijn flex goed? Mijn jobgrade is 7.2 dus niet bepaald een junior.

[govie]

Mja, als ik eerlijk ben dan is de focus binnen het onderwijs de laatste 50 jaar flink veranderd, hier is het breder en minder diep als vroeger. Misschien haalt ASML de diepte uit het buitenland en de generalisten vooral uit NL.

[Reactie gewijzigd door govie op 23 juli 2024 11:19]

[GoldenSample]

Waarom hoor ik ASML dat niet zeggen dan? Als dat echt zo is (zou kunnen maar denk dat een echte specialist jaren werkervaring en bijbehorende training nodig heeft, welke je pas on the job krijgt) waarom zeggen ze dat dan niet gewoon?

Dat: 'we staan te schreeuwen om technisch personeel' wordt ik nogal moe van als ik hun personeelsbeleid er naast leg. En begrijp me goed, dat is niet enkel ASML. Bij onze oosterburen zie ik tegelijkertijd een heel andere wereld.

Ik maar ook veel technisch opgeleide vrienden ervaren het zelfde. De waardering (in de ruimste zin van het woord) als technisch geschoolde is in veel andere landen binnen de sector mijlen ver hoger. In Nederland worden mensen met een technische opleiding buiten de industrie/techniek ook zeer gewaardeerd. Binnen de sector echter een veel en veel minder tenzij je al echt een flink CV hebt.

Dat de gemiddelde Tweaker het niet leuk vind dat ik ASML, het Nederlandse perade paardje afzaag is jammer. Deze olifant in de kamer moet wat vaker benoemd worden.

[Reactie gewijzigd door GoldenSample op 23 juli 2024 11:19]

[Toine1]

Je hebt wel gelijk er is geen tekort aan technisch personeel. Er zijn gewoon te veel bedrijven die technisch personeel zien als iets tijdelijk en welke je niet hoeft te scholen. Of als handjes die je gewoon uit Polen kunt halen.
Als er een tekort zou zijn dan zouden we dat kunnen merken aan het salaris en we niet meer te maken hebben met die flex contracten, maar gewoon net als bij andere beroepen in vaste dienst kunnen gaan met de daarbij behorende opleidingen.

[Timoo.vanEsch]

En op het moment dat je in vaste dienst treedt, is het cirkeltje weer rond: het leeuwedeel van de belastingen wordt tegenwoordig opgehoest door werknemers. Dus word je slaaf van én je baas én je overheid.

30 jaar geleden lag die verhouding anders. *stik, ikke zoeken, kan maar weinig vinden. Zit nu op cbs.nl en kom met deze link. Daaruit blijkt dat in 8-9 jaar tijd de verhouding vennootschapsbelasting / inkomstenbelasting is veranderd van 1:2,15 naar 1:3,2. Anders gezegd: nog geen 10 jaar terug was de verhouding werkgevers/werknemers +/- 1:2 en nu is het 1:3. Als werknemer ben je dus meer en meer de klos/sjaak/'t haasje.

*ik ga ff verder met zoeken

:edit:
1995 - 2015 (21 jaar), in miljoenen:
€ 2.504.980 Totaal belastingen
€ 739.865 BTW
€ 718.352 Loon- en inkomstenbelasting
€ 309.736 Vennootschapsbelasting

Letterlijk dus een verhouding van 1:2 werkgever/werknemer
En BTW is 2,9% meer over deze periode dan loon- en inkomstenbelasting. bron: CBS

Nuance:
De crisis van 2008 blijkt heel duidelijk uit de cijfers.
Tot aan 2008 schommelde het werkgeversaandeel op de directe belastingen tussen de 13% en 18%. Daarna kelderde het naar 8%, om langzaam te stijgen naar 10% (2015).

Loonbelasting is rond de eeuwwisseling even serieus gedaald (22,6%), om vervolgens weer te stijgen naar boven de 30%. BTW schommelt altijd rond de 30%. (Beiden als aandeel in de directe belastingen)

[Reactie gewijzigd door Timoo.vanEsch op 23 juli 2024 11:19]

[Grono112]

Beetje off topic,

Doordat er in Nederland een beperkte pool high skilled werknemers zijn zal het je nog verbazen wat voor "voordelen" dit kan bieden om vanuit het buitenland te werken in Nederland.

http://www.belastingdiens...komt_in_nederland_werken/

[Razorbite]

Laat ik je even helpen. ASML betaald in veel gevallen de loonbelasting voor zijn (buitenlandse) werknemers. Daar worden zeker rulings voor afgesloten, naast het feit dat ze de 30% regeling mogen toepassen wat een fors lagere belasting oplevert..

[Anoniem: 457607]

Geen idee waarom je +2 krijgt want je verkoopt onzin. BTW is belastingbron nummer 1, en dat is al 20 jaar zo.

Ik geef je overigens wel gelijk in je algemene gedachte dat bedrijven maar een matige bijdrage leveren aan belastingen.

[Pasteis]

Dat niet alleen, het is bovendien erg gunstig voor de economie, want de verdieners in Nederland geven grootste gedeelte van hun loon weer uit in ons eigen land, daarmee wordt er breed geprofiteerd en vloeit weer geld terug door middel van BTW. Daarom hoop ik ook zeker dat Tesla in Nederland die fabriek gaat bouwen.

De geschiedenis heeft uitgeweken dat een klein land toch heel groot in zijn daden kunt zijn, het is jammer dat Nederland soms zo makkelijk de kaas van zijn brood laat eten.

[JanusJaap]

Nee, die miljard kun je uitgeven omdat het moet. Alleen door te blijven investeren, ongeacht de markt is het ASML gelukt zo groot te worden. Waarom denk je anders dat er een bruto marge van meer dan 40% op de producte wordt gezet.
Ik ben trouwens wel voor het betalen van belastng volgens de juiste regels in het juiste land. Daar worden we allemaal beter van.

[laptopleon]

Blijft natuurlijk wel vreemd dat de overheid nog steeds onderzoek voor ASML betaalt terwijl ze 1,1 miljard winst maken.

Er wordt vaak gedaan alsof een bedrijf als ASML een wonder is van innovatie wat een soort van toevallig is ontstaan door een paar slimme jongens in Brabant. Niets is minder waar. ASML kon alleen ontstaan door decennia van peperduur onderzoek in de jaren tachtig en negentig, grotendeels betaalt de overheid. De overheid steeds ook nu honderden miljoenen in dergelijke bedrijven.

Als zo'n bedrijf dan een half mensenleven later dik geld opbrengt, mag het gewoon weer van allerlei belastingkortingen gebruik maken. Wat ik bedoel is: Bedrijven in andere sectoren krijgen lang niet dezelfde voordelen. Het is dan ook niet eerlijk om te zeggen: Die leveren minder banen / belasting op.

[JanusJaap]

Je bedoelt dat netzoals andere bedrijven, ASML gebruiktb maakt van een algemene regel? En de jaren waarbij de overheid het grootste aandeel had in de investering? Dat waren maar 2 of 3 jaar, daarna is het beeld toch echt heel anders.

[laptopleon]

Die jaren hebben wel het verschil gemaakt tussen 'stekker er uit' en einde ASML of doorgaan en op lange termijn een succes worden.

Als de overheid niet juist toen extra geld gegeven had, waren er onderzoeken afgebroken en onderzoekers weggestuurd. Je kan dan niet een paar jaar later zeggen: Oh, het sentiment is weer wat beter, er is weer wat meer geld, we storten weer wat bij en gaan verder waar we gebleven waren. Die specialisten zijn dan naar het buitenland of aan een ander project gebonden.

Kunnen we wel net doen of het een toevallige uitzondering was, maar die uitzondering, waar veel kritiek op was, was compleet tegen de korte-termijn 'marktwerking' / investeerderslogica van die jaren in, maar is cruciaal geweest voor ASML.

Komt bij: ASML is niet de enige investering geweest. Miljarden zijn in de loop der jaren gestoken in onzekere projecten die níet succesvol eindigden. Dat hoort ook bij het risico van de investering waar ASML van profiteert.

- - -

Overigens zijn 'algemene' regels niet per se zo algemeen. Kleinere bedrijven komen vaak al niet in aanmerking voor allerlei regelingen omdat er een minimum investering geëist wordt waar zij nooit aan kunnen voldoen.

Een bedrijf als ASML is zeer uitzonderlijk. Het is voor de overheid eenvoudig om de subsidievoorwaarden zo te schrijven, dat in de praktijk alleen ASML daaraan voldoet.

Heel simpel praktijkvoorbeeld, total andere branche, maar om aan te geven hoe ver dit gaat: Een grafisch vormgever mee wil dingen naar een openbare aanbesteding van zijn gemeente voor een nieuw logo, maar heeft in de praktijk geen schijn van kans. Zo'n gemeente eist dan dat de vormgever al eerder een huisstijl voor een gemeente heeft gemaakt, dat er minstens x aantal werknemers al x jaar in valste dienst zijn, en wil c.v.'s en verklaringen van goed gedrag en zelfs jaarverslagen tot 3 jaar terug inzien. Alleen al een offerte uitbrengen met al die info kost dagen om in te vullen. Kortom er blijven een handjevol grote reclamebureau's over die überhaupt een poging doen. De kostprijs gaat hierdoor dramatisch omhoog, maar dat zal de ambtenaren een zorg zijn want dat komt toch niet uit hun zak. Andersom worden zij er wel op aangekeken als er wat mis gaat. Kortom ze nemen nul risico, ook al kost daardoor het logo meer dan een ton, terwijl het prima voor een paar duizend euro had gekund.

[Reactie gewijzigd door laptopleon op 23 juli 2024 11:19]

[Pixxel]

Niet alleen dat, maar (althans volgens de jaarrekening 2015, p43) komt een flink deel (€1.38miljard) van het recente (2013-2017) R&D budget bij de grootste klanten vandaan via een Customer Co-Investment plan. Een creatieve manier om het risico dat ASML loopt door vol in te zetten op EUV te delen met de klant (die tevens de grootste aandeelhouders van ASML zijn).

Daarnaast geeft deze langdurige investering een sterk signaal naar de markt dat er vertrouwen is in de toekomstige levering van de nieuwe technologie. (Waarmee de klanten, die aandeelhouder zijn dus ook meteen een klein beetje hun eigen investering veilig stellen)...

[0xygen500]

Uit Nederland ja, want dan hadden ze ergens anders wel dat voordeel gekregen.

[ikwilwp8]

Zie het als een soort van overheidssteun. Omdat wij hier in het Westen zo dom zijn om overheidssteun als iets slechts te zien schieten we onszelf in de voeten. Denk je echt dat de Chinezen zich keurig aan de regeltjes houden?

[0xygen500]

http://www.ed.nl/economie...-in-belgi%C3%AB-1.4802766

Plaats dat er dan ook even bij.

[Anoniem: 84766]

ASML is ook een prachtig voorbeeld dat monopolie niet per se slecht hoeft te zijn. Typisch gevalletje The Incredible Bread Machine.

[Sardia]

Ik denk dat je dat verkeerd ziet. ASML heeft geen monopolie. Als zij de prijzen teveel verhogen, dan koopt de klant echt niet meer.
Het moet namelijk kostenefficient zijn.

Daarbij zitten Nikon en Canon nog steeds op de hielen. Wellicht (nog) niet voor de top-of-the-bill machines, maar wel voor de nèt-iets-minder-high-tech machines.

[bbob]

Daarbij zitten Nikon en Canon nog steeds op de hielen. Wellicht (nog) niet voor de top-of-the-bill machines, maar wel voor de nèt-iets-minder-high-tech machines.

Nog niet zal nog lang niet blijven. Niet voor niets hebben bedrijven als intel ook in asml geld gepompt. Het is een wisselwerking asml heeft veel geld nodig voor onderzoek en probeert ook op die manier klanten aan zich te binden.

[Pieter...]

Canon zit al jaren niet meer op de hielen qua high-end, en Nikon heeft die strijd vorig jaar opgegeven, zie hun persbericht van 8 november 2016 waarin ze laten weten 1000 man van de lithografie afdeling te ontslaan (de helft, dus wat overblijft is waarschijnlijk voor ondersteuning van reeds ontwikkelde producten).
Dus wat betreft de cash cow(s) heeft ASML een monopolie.

[Reactie gewijzigd door Pieter... op 23 juli 2024 11:19]

[Pe Nis]

Er zijn afspraken over winstmarges. En daarbij is de terugverdientijd erg maanden van een machine die 7 jaar mee moet gaan. Ookal zijn de apparaten duur, kosten vallen mee.

[ProjWorld]

Hij zegt eigenlijk:" We zijn kritisch en op verbetering gericht. Alles wat we doen, willen we beter doen..."

Iets in die geest. Is overigens een hele rare manier om te zeggen, dat je altijd vooruit kijkt en naar verbetering en vernieuwing zoekt. (Kan er zelf ook aardig wat van.)

edit:
En ow...Het beste voorbeeld lijkt mij EUV (de techniek en de apparaten) zelf...Hier gaan ze op termijn hun bestaande mainstream mee kannibaliseren...en moeten ze nu eigenlijk al op zoek naar de nieuwe productierijpe techniek over 15 jaar.

[Reactie gewijzigd door ProjWorld op 23 juli 2024 11:19]

[Deralte]

...en moeten ze nu eigenlijk al op zoek naar de nieuwe productierijpe techniek over 15 jaar.

Ik mag hopen dat een deel van de R&D daar al jaren mee bezig is.

[ProjWorld]

True...maar wel met kanttekening, dat de "nieuwe" technieken er al zijn (anders dan EUV). Het gros van de tijd en het geld gaat naar het opschalen en optimaliseren vanaf lab naar toeleveranciers en naar klanten. De nieuwe productietijpe techniek wordt net als EUV een keus uit keuzes en daarin heeft ASML met EUV een iets betere/eerdere keus gemaakt dan bijv. Nikon. Daar zijn echter wel al jaren overheen gegaan. (Volgens mij heeft het ASML bestuur heeft toch best vaak op haar flikker gekregen van aandeelhouders en klanten, omdat Nikon EUV niet met de zelfde snelheid onderzocht en ontwikkelde of zelfs meer onderzoek verrichtte naar bestaande technieken.)

Sommige onderdelen blijven jarenlang in de protofase hangen bij de toeleveranciers, en vaak hebben Jabil en Neways voor hetzelfde apparaat meerdere revisie's moeten produceren, omdat een bepaald component "opeens" EOL/obsolete is.

Zodra EUV mainstream wordt. moeten ze dus niet alleen het productieproces optimaliseren, maar ook nog eens vooruitlopen op de (aftersales) service én marktontwikkelingen.

[tw_gotcha]

Een gok: Nederland lijkt mij vaak geobsedeerd door efficientie en van daaruit controle. En dat gaat weer ten koste van redundancy, veerkracht, creativiteit. Alle energie stoppen in die laatste meter. Maar ik weet niet of hij dat bedoelt.

[Bonnom]

Als ASML het niet lukt om nodeshrinks kosteneffectief te maken, blijven de klanten de oude chipmachines gebruiken i.p.v. dat ze de nieuwe machines van ASML gaan kopen.

[Anoniem: 617368]

Hier kan je als Nederlander toch een beetje trots zijn, dat dit mogelijk is in ons kleine landje.

[tomhelmer]

Hier kan je als Nederlander toch een beetje trots zijn, dat dit mogelijk is in ons kleine landje.

Lenzen slijpen, machines bouwen, proeven bedenken, resultaten meten en met anderen er over praten. Dat is wat hier al eeuwen gebeurd. Check anders eens het Teylers museum in Haarlem. Dan word je pas trots.

[Anoniem: 120539]

[...]
Lenzen slijpen, machines bouwen...

Interessant dat je dit als eerste voorbeeld noemt, maar dat is nou net een probleem met EUV: je kunt het licht i.v.m. de absorptie van EUV niet meer door lenzen heen krijgen. In plaats daarvan wordt er met spiegels gewerkt.

Een leuke sheet daarover van Zeiss: link

[tomhelmer]

klopt! Het ging me ook eigenlijk meer om het nauwkeurig slijpen dan om de lenzen.

[SSDtje]

En nog veeeel meer, kun je hier te weten komen.
Super tof videoreport was/is dit, uit 2014 alweer.
Maar heb deze destijds met heel veel plezier gekeken in elk geval.
En had toen al zoiets, hoe krijgen ze het allemaal voor elkaar

[Robus]

Eens. En als je het zo stelt, is het nog logisch ook: Nederland is nou eenmaal een land dat moet kunnen omgaan met schaarse ruimten!

[ds84bor]

Zeker weten mogen wij daar trots op zijn.

Ook het verpakken van deze machines is een Nederlands klusje.
ik ben werkzaam bij Meilink daar verpakken wij deze machines.
ook weer een Nederlands klusje.

[aadje93]

en dan vervoert onze nederlandse trots J van dam ze met de (toch wel opvallende/bekende) lage platte wagens naar het vliegveld

[OldNoob]

Yes, vind ik ook. ASML is toch een prachtig bedrijf en VDL zet Nederland in de auto-industrie op de kaart. Zeer waardevol om dit in Nederland te hebben en daar wil ik graag een deel van mijn/onze belastingcentjes in investeren om dit voor Nederland te behouden.

[tw_gotcha]

Ik ben het wel met je eens dat dit een prima prestatie is maar we zijn een rijk land met minder logistieke problemen dan een groot land dat langere transportlijnen heeft, we hebben prima scholing etc. Het werkt allemaal niet slecht. Dus klein is puur een emotionele aanduiding om je trots te kunnen voelen. Het heeft verder geen realiteitszin. We doen gewoon grote dingen in de wereld.

[equit1986]

wat dat betreft ben ik altijd al heel trots geweest op ons kikkerlandje.
Relatief gezien weinig inwoners, maar als kennis land zitten we zeker aan de top.
Denk alleen al aan waterwerken, architectuur, tunnels, bruggen of ICT, bijna overal zitten nederlanders achter tegenwoordig.

[equit1986]

dat is echt een rare opmerking. ik ga er dus vanuit dat jij geen opleiding in waterwerken heb gevolgd. dit soort dingen zijn immens complex waarbij je rekening moet houden enorm veel situaties.

Dat ding is zo erg beschadigd dat ter plekke repareren bijna onmogelijk is.
Er zal waarschijnlijk een nieuwe tijdelijke dam gebouwd moeten worden, daarna moet de huidige worden gesloopt en opnieuw moeten worden gebouwd.
Maar dat kost ook nog eens 3x zoveel geld. Daarom zoeken ze eerst naar een meer betaalbare oplossing.
Ik zou als ik jou was maar eerst je in dat soort dingen verdiepen alvorens dat gat in je nek open te trekken.

[Haas_nl]

Kan er iemand uitleggen waarom op de NOS op Tweakers in Eindhovens dagblad, Brabants Dagblad in eens allemaal nieuws berichten over ASML plaatsen?

Ik bedoel ik lees het nieuws omdat het nieuws is niet omdat een groot bedrijf het in eens "Nieuws" vind, zoiets noem ik reclame of nieuws manipulatie.
ASML maakt reclame omdat ze aandelen willen verkopen...

Lekker duidelijk zo dat de meeste nieuwsbronnen niet altijd "Nieuws"bronnen zijn....

[Olaf]

Er verschenen deze week berichten in de media omdat ASML woensdag zijn jaar- en kwartaalcijfers bekend heeft gemaakt. Dat wordt gedaan door de ceo, wat voor ons een mooie gelegenheid was om hem te spreken.

ASML heeft geen enkele invloed uitgeoefend op de vragen en het verloop van het gesprek. Ik hoefde de vragen niet van tevoren te overleggen. Er zat een pr-medewerker bij het gesprek, maar deze hield zich afzijdig, ook als potentieel beursgevoelige informatie ter sprake kwam. Ik heb de audio van het gesprek integraal opgenomen. De communicatieafdeling heeft niet gevraagd de tekst voor publicatie te mogen lezen. Kortom: het interview is in alle openheid gehouden, zoals het hoort.

[Haas_nl]

Ok, dat tweakers het gebruikt om de techniek op te zoeken begrijp ik wel, maar nos publiceerd gewoon heel reclame artikel.
Als je de onderwerpen op nos ziet, lees je duidelijk dat ASML 2 doelen heeft:

• Personeel zoeken: We hebben liever dat je ons belt dan dat wij je moeten zoeken.
• Aandelen verkopen: wij hebben grote plannen.

Het verhaal van ASML is ook elk jaar hetzelfde, we hebben grote plannen. We zoeken personeel. En dat EUV komt er echt aan.
Eigenlijk helemaal geen nieuws waardig nieuws meer.

[SBTweaker]

Zou het interessant zijn voor Intel om asml over te nemen? Hiermee zouden ze een flinke slag op de concurrentie kunnen slaan me dunkt.

[sbijlsma]

Dat zal niet worden toegestaan door de mededingings autoriteiten

[tweaker2010]

Dat zal niet worden toegestaan door de mededingings autoriteiten

Tenzij ASML misschien eerst een gedeelte van de bedrijfsactiviteiten verkoopt. Dan is er minder sprake van monopoliepositie op de markt.

[Pe Nis]

Dat zullen Samsung en TSMC nooit toestaan. Het mag ook niet.

[Fermion]

1,5nm.... is de toekomst!

[Aardappel]

en de toekomst een stukje verder en we praten over pm

[slowdive]

Dat is natuurlijk een interessante gedachte, maar welke bouwstenen gebruik je dan? Een atoom is 1 nm.

[Anoniem: 120539]

Een atoom is 1 nm.

Een atoom is gelukkig veel kleiner.
Ben niet per definitie voorstander van het quoten van Wikipedia, maar doe het nu toch omdat het wel goed verwoord wordt:

De grootte van een atoom wordt bepaald door de elektronenwolk. Afhankelijk van het atoomnummer varieert de straal van een atoom van circa 60 (helium) tot 275 (francium) pm.

En voor de volledigheid:

De kern is bijzonder klein: de diameter ligt tussen 1,6 en 15 femtometer, dat is ongeveer 20 000 keer zo klein als het hele atoom.

[Ryan1981]

Klopt, maar om over te stappen naar een ander atoom dan silicium is natuurlijk niet zomaar geregeld/gewenst en helium is een edelgas dus dat lijkt mij helemaal lastig om mee te werken. Er van uitgaande dat we voorlopig bij silicium blijven, een quote van Wikipedia:

Silicon, like carbon and germanium, crystallizes in a diamond cubic crystal structure with a lattice spacing of 0.5430710 nm (5.430710 Å).

Ik kan me vergissen maar volgens mij kun je dus met het lithografie proces i.c.m. een silicium wafter nooit kleiner dan deze afmeting en zul je waarschijnlijk om het bruikbaar te houden minimaal het dubbele en ik gok wel meerdere keren deze afstand nodig hebben. Om de randeffecten die een rol gaan spelen bij zulke kleine structuren nog maar in het midden te laten.

1nm is dus erg optimistisch.

edit:

Ik heb ondertussen bergrepen dat er niet per definitie in het silicium geetst wordt maar in resist. Geen idee wat daar mee mogelijk is.

edit 2:

Kleinste wat ik zo even snel gevonden heb:

Hydrogen silsesquioxane (HSQ) is a negative tone resist that is capable of forming isolated 2-nm-wide lines and 10 nm periodic dot arrays (10 nm pitch) in very thin layers.

[Reactie gewijzigd door Ryan1981 op 23 juli 2024 11:19]

[Aardappel]

Quarks? Fotonen? Ik weet niet of dat kan zo veel verstand van subatomaire deeltjes heb ik niet.
Misschien moeten ze het wel in een hele andere hoek zoeken (warmte/straling)

[aap]

Meer 0,1 nm

[Aardappel]

Ik heb je niet 'gemind' sherrif.
Waarom zou ik dat doen?

[leoBO]

"Wennink: We hebben natuurlijk e-beam gehad..." - doelende op MAPPER?
http://www.mapperlithography.com

[Cowamundo]

Tof om te lezen dat wederom weer Nederlanders de pioniers zijn in een bepaalde tak van techniek.
Zo wordt ik er ook altijd erg vrolijk van ik lees dat er op een Nederlandse Technische Universiteit weer grote technologische stappen zijn gemaakt.

[Pasteis]

Ik vind dat we als Nederlanders ook wel wat trotser mogen zijn op onze bedrijven, helaas wordt er te vaak een Nederlands bedrijf over genomen door een Amerikaans concern.

Denk dat er door de overheid zeker een rol hierin kan spelen. Ik vind het echt niet erg als de overheid goede regelingen treft met Nederlandse bedrijven om ze makkelijker te laten groeien ten opzichte van hun internationale concurrentie.

[papa_san]

Op het moment dat we echt op nano schaal dingen kunnen gaan maken, zit er opeens weer behoorlijk rek in "moore's law" :-)
ASML is daar dus volop mee bezig.
Ik zie ze in de toekomst nog wel zaken op atomair/quantum niveau gaan maken.

Goed om te weten dat we deze technologieën in nederland van het lab naar de werkvloer kunnen krijgen. Dat lukt elders maar zeer moeizaam.

Spijtig dat alle "productie" met de eindproducten van deze technologie in het verre oosten gebeurd.
Dat zou de nederlandse en europese economie een enorme boost kunnen geven.
Ik geloof niet dat producten dan enorm duurder zouden worden, alleen dat bepaalde mensen dan minder bonus in hun zak kunnen steken.

[mdcoo]

Ben blij dat er in NL nog iets van trots is naast VDL als industrie. Meer en meer ziet Duitsland als het land voor de industrie. Helaas ziet Duitsland niet in dat een China of Japan groter zijn, en echt geen Duits gaat praten.

Bijvoorbeeld Canon is sinds 2012 ook een grote speler op Semiconductors.
Om maar een greep te noemen, zij hebben Infineon, ST & TI. als klant.

Dus ik hoop dat ASML niet zo arrogant wordt als het Nederlands elftal, want anders blijft er ook niets over van ASML.

[Technomania]

Wow..... Benieuwd wat de verre toekomst gaat bieden aangezien het nu al bizarre feiten zijn

[Reactie gewijzigd door Technomania op 23 juli 2024 11:19]