Inleiding
Afgelopen dagen vond in Las Vegas de grootste elektronicabeurs ter wereld plaats. Op de beurs laten fabrikanten van consumentenelektronica zien wat ze voor dit jaar in petto hebben en de CES is dan ook een graadmeter voor trends die we op de markt kunnen verwachten.
Dit jaar waren het geen smartphones of tablets die het gezicht van de beurs bepaalden, zoals in voorgaande jaren het geval was, en pc's en laptops lijken al langer een steeds marginalere rol te spelen. CES 2014 werd vooral gedomineerd door heel veel pixels en gebogen schermen, terwijl tal van grote en minder grote bedrijven de beurs aangrepen om 'wearable elektronica' te tonen. Tot deze laatste categorie, die vooral gadgetliefhebbers zal aanspreken, behoren de vele smartwatches en andere slimme polsbandjes die het leven aangenamer moeten maken. Ook slimme brillen vallen onder draagbare elektronica, al waren er nog maar weinig Google Glass-concurrenten te bespeuren.
Daarnaast was CES 2014 de beurs van de alternatieve besturingssystemen. Zo werd duidelijk dat Android alomtegenwoordig wordt. Het besturingssysteem komt naast Windows op pc's en tablets te staan, gaat in auto's draaien en maakte zijn herintrede op tv's. LG verbaasde door hoog in te zetten op webOS, ooit ontwikkeld door Palm, voor zijn televisies. Valve kreeg veel aandacht met de aankondiging van de eerste echte Steam Machines voor de consumentenmarkt: gameconsoles op basis van pc's, met SteamOS als besturingssysteem.
Nu de beurs is afgelopen kunnen we terugblikken op de stortvloed aan aankondigingen en de balans opmaken van wat 2014 en verder ons gaat brengen. Uiteraard gaan we daarnaast nog even door met het publiceren van previews van producten van de beursvloer.
Is de kromme tv een blijvertje?
Tv-fabrikanten hebben het maar lastig. Tv's worden dunner, slimmer en groter, maar anders dan bij smartphones zijn de innovaties niet zodanig dat mensen jaarlijks naar de winkel rennen om de nieuwste generatie aan te schaffen. Daarvoor heb je een unieke eigenschap nodig, die je in de reclame prominent naar voren kunt schuiven.
Bij voorgaande CES-beurzen gebeurde dat bijvoorbeeld met 3d en smart-tv, terwijl oled al een aantal beurzen als veelbelovende, maar dure technologie het middelpunt van de stands van tv-fabrikanten vormt. Dit jaar nam oled echter maar een bescheiden plek in en wie op betaalbare consumentenmodellen hoopte, kwam bedrogen uit. Dit jaar waren er maar liefst twee andere hypes op televisiegebied: gebogen schermen en uhd, de opvolger van hdtv, met een resolutie van 3840x2160 pixels.
Samsung en LG, toch al de kemphanen op de tv-markt, combineerden beide eigenschappen bij gigantische televisies, waarbij ze beide de claim 'eerste gebogen uhdtv ter wereld' hanteerden. De 105"-televisies waren geweldige blikvangers, maar te groot om echt interessant te zijn voor consumenten en met een prijs van 70.000 dollar vallen ze alleen binnen het bereik van de upper few. Het gaat hierbij overigens om tv's met lcd-panelen en niet met oleds, zoals de gebogen 55"-tv's die Samsung en LG vorig jaar op de markt brachten.
/i/1389136299.jpeg?f=imagenormal)
De bedrijven behouden de gebogen vorm echter niet alleen voor showmodellen. Er komen dit jaar daadwerkelijk nieuwe tv-lijnen met gekromd paneel die wel voor de winkelverkoop bedoeld zijn. Samsung heeft hiervoor de U9000-serie Curved-modellen met schermafmetingen van 78”, 65” en 55” met uhd-resoluties. LG houdt het bij een uitbreiding van zijn bestaande lijn gebogen oled-schermen. Deze fabrikant komt met varianten met hogere resoluties en met grotere versies, met 65"- en 77"-beelddiagonalen.
/i/1389136739.jpeg?f=imagenormal)
Nu is een gebogen scherm leuk om mee te pochen, als rariteit, maar heel praktisch is het niet, zo lijken ook Samsung en LG te beseffen. Beide concerns onthulden daarom naast de al gebogen schermen, ook buigbare tv's. Samsung toonde een 85"-prototype waarbij gebruikers met een druk op de knop konden schakelen tussen platte en gebogen weergave. LG demonstreerde op zijn beurt een 77"-oled-paneel dat van volledig plat naar gebogen is te veranderen. Met een druk op de knop treden hierbij achter het scherm elektromotoren in werking die de kromming van het scherm aanpassen, wat ongeveer tien seconden duurt.
/i/1389063210.jpeg?f=imagenormal)
Opvallend is dat alleen Samsung en LG zich op de krommingen richten. Panasonic demonstreerde wel gebogen oled-schermen op zijn stand, maar alleen als decoratie. Zoals we al meer dan eens hebben aangestipt, zien we het praktisch nut van gebogen schermen niet. De geometrie van het beeld wordt door de kromming aangetast en de kijkhoeken worden er niet beter van. Het zou ons dan ook verbazen als 'curved' gemeengoed wordt en we denken dat de concurrenten van LG en Samsung er goed aan doen zich buiten dit strijdveld te houden.
/i/1389351489.jpeg?f=imagenormal)
Heel veel pixels: uhd en 4k
Een eigenschap die snel haar opmars maakt naar de consumentenmarkt, is die van de opvolger van hdtv: ultra-hdtv. Deze tv's beschikken met een resolutie van 3840x2160 pixels over twee keer zoveel beeldpunten in de hoogte en in de breedte als de hdtv-schermen van 1920x1080 pixels. Vorig jaar was de tv-markt al in de ban van uhd, maar tijdens de CES gingen de tv-fabrikanten helemaal los. Elke fabrikant kondige een nieuwe uhd-lijn aan en de prijzen lijken verder te dalen, hoewel het nog steeds om high-end producten gaat. De grote concerns moeten ook wel zakken met hun prijzen; de kleine Chinese fabrikanten zijn in opmars en een van hen heeft onlangs een uhdtv van omgerekend 360 euro aangekondigd.
LG kondigde maar liefst veertien uhd-modellen aan, met schermgroottes variërend van 49" tot 105" en met ondersteuning voor hevc 60p-decodering. De goedkoopste lijn wordt de UB8500-serie, met schermgroottes van 49" en 55", en een verversingssnelheid van 120Hz. De prijzen zijn helaas nog onbekend.
Naast de U8500-lijn kromme tv's en enkele grote S9-modellen, waaronder een enorme 110"-tv, kondigde Samsung ook de U7500-lijn vlakke uhdtv's aan. Die lijn bestaat uit modellen van 48", 55", 65" en 75", ze zijn 3cm dik en de schermrand heeft een dikte van 5mm. De tv's ondersteunen hdmi 2.0 en hdcp 2.2, hevc-decoding en mhl 3.0-video-input. Ook Samsung noemt nog geen prijzen.

Sony komt in 2014 met zeven nieuwe uhdlcd's, verdeeld over drie series. De Bravia X95 is alleen verkrijgbaar als 84''-model, terwijl de X9-lijn in varianten met diagonalen van 79", 65"en 55" uitkomt en de X85-series daarnaast in 49'' verschijnt. Alle nieuwe uhdtv's zijn voorzien van hdmi 2.0 en mhl 3.0, een Triluminos-display en een ingebouwde camera voor Skype. Verder is de 4K X-Reality Pro-beeldprocessor aanwezig voor opschalen.

Sharp meldt wel hoeveel dollar zijn Aquos 4K Ultra HD-modellen met beelddiagonalen van 60 inch en 70 inch gaan kosten. De fabrikant introduceert deze in de VS voor respectievelijk 5000 en 6000 dollar. Deze tv's beschikken over onder andere vier hdmi 2.0-poorten. Hoewel deze prijzen al lager zijn dan vorig jaar, ziet ook Sharp in dat deze bedragen consumenten nog niet massaal over de streep gaan trekken. Als tussenstap tussen hdtv en uhd heeft het bedrijf daarom de Quattron+ met een resolutie van 1920x1080 pixels ontwikkeld. Het aantal subpixels bedraagt 16 miljoen, wat een beter beeld dan gemiddeld zou opleveren. Volgens het concern is de Quattron+ ook de enige hdtv die 4k-content kan afspelen. De prijzen van deze modellen beginnen bij 2300 dollar.
/i/1389033896.jpeg?f=imagenormal)
Ook Panasonic hield het bij twee relatief grote uhd-modellen. De nieuwe Life+ Screen AX800-serie bestaat uit een 58"- en een 65"-model, met onder andere hdmi 2.0, lokaal dimmen, en een speciale beeldprocessor voor het verwerken van 4k-video en het upscalen: de 4K Fine Remaster Engine.
Betaalbare uhd: de monitor
Wie echt betaalbaar uhd-beeld wil, moet het voorlopig met monitoren doen en waarschijnlijk is het op dit moment voor bijvoorbeeld programmeurs ook veel zinvoller om meer pixels te kunnen zien dan voor tv-kijkers. De prijzen van de beeldschermen met 3840x2160 beeldpunten zijn onder de 1000 euro uitgekomen. Zo gaat de Asus PB287Q met 27"-scherm 799 dollar kosten en duikt Dell daar met zijn 28"-P2815Q nog eens 100 euro onder. Lenovo vraagt 799 dollar voor zijn ThinkVision Pro2840m met 28"-scherm. Nog niet alle specificaties zijn bekendgemaakt, maar het lijkt in alle gevallen om tn-panelen te gaan, waardoor je wel een heel scherp beeld krijgt, maar nog altijd een minder goede beeldkwaliteit dan met een ips-scherm.

Waar blijft de content?
Het grote probleem op dit moment is dat weliswaar het aantal schermen dat de grote hoeveelheid pixels kan weergeven gestaag toeneemt, maar de content daarbij sterk achterblijft. En als je niets op 4k te bekijken hebt, wat heb je er dan aan? Tijdens de CES zijn er de nodige aankondigingen geweest die de zorgen bij de consument moeten wegnemen. Dat is niet gelukt; de meeste aankondigingen betroffen de Amerikaanse markt. Zo gaat Samsung met Amazon, Comcast en DirectTV samenwerken om 4k-video naar gebruikers te brengen. Netflix gaat ook in 4k streamen, maar daarbij gaat het alleen om het nieuwe seizoen van zijn eigen serie House of Cards.
Het gaat nog wel even duren voordat 4k-streaming op grote schaal beschikbaar komt, waarbij het de vraag is welke kwaliteit daarbij geleverd kan worden. Samsung komt daarom met een noodoplossing door een UHD Video Pack-hdd met films en documentaires te leveren. Nieuwe content moet vooral komen van door Sony en Samsung aangeboden downloads.
Opvallend was dat de Blu-ray Disc Association de CES niet aangreep voor een officiële aankondiging van blu-ray voor 4k-content, ondanks een bericht van september vorig jaar dat de specificatie ervoor nog in 2013 zou verschijnen. De beurs van dit jaar was dé kans voor een dergelijke aankondiging en die zou de zorgen omtrent het aanbod hebben weggenomen. Nu moesten we het doen met een terloopse mededeling dat de standaard tegen eind 2014 gereed moet zijn. Het is al de vraag wat de waarde van uhd is bij tv's met schermen kleiner dan 55 inch, waarbij het verschil met 1080p op een normale kijkafstand nauwelijks tot niet zichtbaar is. Als de content ook nog lang op zich laat wachten, staat dit de groei van de technologie flink in de weg.
Besturingssystemen: Android, webOS en Firefox OS
Hoewel minder zichtbaar, was CES 2014 ook de beurs voor alternatieve besturingssystemen. Alternatief kunnen we Android in het algemeen niet noemen, maar wel is in de afgelopen dagen duidelijk geworden dat het besturingssysteem zijn intrede doet op apparaten waarop het tot nu toe nauwelijks voet aan de grond kreeg.
Zo verschenen er all-in-ones van Acer, HP en Lenovo met Android, en een opvallende dualboot-hybride van Asus. Alles-in-een-computers met Googles besturingssysteem en dualboots waren er wel al, maar veel waren dat er niet, terwijl het nu blijkbaar als een serieus alternatief voor Windows wordt gezien. Een bedrijf dat hier onomwonden voor uitkwam, was Intel. De chipgigant stimuleert fabrikanten openlijk om Android naast Windows op systemen te zetten, in de hoop de pc-markt nieuw leven in te blazen. Daarmee lijken de dagen van Wintel definitief verleden tijd. Ook AMD promootte tijdens de beurs openlijk het gebruik van Android, maar dan binnen Windows, via een samenwerkingsverband met BlueStacks.

De CES betekende dit jaar ook een flinke stap voorwaarts in het streven van Google om de auto-industrie met Android te bedienen. Onder de noemer Open Automotive Alliance werkt Google samen met Nvidia, General Motors, Audi en Honda om dit te bewerkstelligen, waarbij het portier naar andere partners wijd openstaat. De bedrijven gaan werken aan directe Android-integratie, maar ook aan betere samenwerking van Android-apparaten met in-car-systemen.
/i/1389359320.jpeg?f=imagenormal)
Philips baarde opzien met zijn aankondiging televisies van Android te voorzien. Het bedrijf benadrukte de mogelijkheid om alle apps uit de Play Store, en dan vooral games, te installeren en te gebruiken. Er was nog veel onduidelijk bij de aankondiging, maar wellicht gaat het om een speciale tv-versie met Android, waarmee Google het geflopte Google TV wil doen vergeten.

LG lijkt Google TV compleet achter zich gelaten te hebben, maar dan via een totaal andere weg. De Koreaanse fabrikant heeft het van HP overgenomen en ooit door Palm ontwikkelde webOS afgestoft. WebOS moet echter ook LG's eigen smart-tv-platform NetCast vervangen en het doel is om de bediening van een gecompliceerd apparaat als een smart-tv sterk te vereenvoudigen. Onze eerste indruk is dat het bedrijf daarin geslaagd is. Omdat apps voor webOS op webtechnieken als html5, css3 en JavaScript gebaseerd zijn, is de drempel voor ontwikkelaars om applicaties voor het platform te maken heel laag. Hierdoor kan het aantal apps snel toenemen naarmate meer LG-tv's van webOS worden voorzien. Tot nu toe hadden tv-fabrikanten moeite om het aantal apps te laten stijgen, omdat ze allemaal van een eigen platform gebruikmaken.
/i/1389247152.jpeg?f=imagenormal)
Panasonic gooit het over weer een ander boeg. De concurrent van LG kiest opvallend genoeg voor Firefox OS als platform voor een komende tv. Ook Panasonic lijkt te hopen op eenvoudige app-uitbreiding en makkelijke koppeling met andere apparaten door gebruik te maken van het webplatform. Panasonic gaat Mozilla's WebAPI inzetten en functionaliteiten als menu's en epg's worden in html5 geschreven.
De start van de wearables-revolutie
Als we tv's buiten beschouwing laten, was de CES 2014 de beurs van de wearables. Bedrijven buitelden over elkaar om hun slimme armbandjes, fitness-accessoires en smartwatches te demonstreren. Een opvallende aanjager was Intel. 's Werelds grootste processorfabrikant dreigde de boot voor smartphone- en tablet-chips in de afgelopen jaren te missen en moest alle zeilen bijzetten om aan te haken. De fabrikant lijkt te willen voorkomen dat dit bij wearables opnieuw gebeurt. Intel zei aan een slim horloge, oordopjes en een headset te werken.
De smartwatch is volgens Intel voor kinderen. Het horloge kan zelfstandig van internet gebruikmaken en ondersteunt geo-fencing, waarmee ouders bijvoorbeeld kunnen zien of kinderen wel de juiste route naar school nemen. De oordopjes registreren onder andere biometrische gegevens, zoals het hartritme, voor fitnesstoepassingen. De Intel Smart Headset werkt met een persoonlijke assistent en bevat onder andere stemherkenning en sensoren om een indicatie van de situatie van de gebruiker te krijgen. Intel zoekt samenwerking met de mode-industrie en ontwerpers om wearables minder geeky te maken en het concern initieert onder andere de Make it Wearable-wedstrijd voor vernieuwende ideeën.
Horloge 2.0 en slimme armbandjes
Sony was er met zijn LiveView-accessoire, later SmartWatch, van 2010 al vroeg bij, maar een nieuwe versie was er niet dit jaar. Wel was er de SmartBand. Dit is een armband die gekoppeld kan worden met een smartphone voor lifelogging. Het apparaatje houdt verschillende statistieken bij, kan onderscheid maken tussen wandelen, slapen en hardlopen, en kan dienen als afstandsbediening. Sony gaat de SmartBand voor 99 euro verkopen.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
De Pebble is een van de populairste slimme horloges tot nu toe, maar een hele luxe uitstraling had het apparaat nog niet. Daarin is verandering gekomen met de nieuwe versie, die wel identieke hardware heeft, maar in plaats van een kunststof polsbandje een variant van geborsteld staal heeft. De Pebble is uitgerust met een e-ink-display dat 144x168 pixels telt en is voor het aflezen in het donker van achtergrondverlichting voorzien.
/i/1389351500.jpeg?f=imagenormal)
ZTE toonde zijn op de Pebble lijkende BlueWatch met stappenteller en mogelijkheid om op afstand de camera van een smartphone te bedienen.
/i/1389351494.jpeg?f=imagenormal)
Dat ook bedrijven uit onverwachte hoek aan wearables werken, liet Razer zien. De fabrikant van gameproducten toonde zijn Nabu, een armband met twee oled-schermen, een met een resolutie van 32x32 pixels die publiekelijk zichtbaar is en een 'privédisplay' van 128x32 pixels aan de binnenkant van de pols. De communicatie met de smartphone verloopt via bluetooth 4.0 en er zijn ook een accelerometer en een hoogtemeter.

Headsets
De verwachting was dat veel kleine bedrijven met Google Glass-varianten de beursvloer zouden betreden, maar dat bleek niet het geval. Wel kwam Epson, vooral bekend van de printers, met de Moverio BT-200-smartglass. Het bleek al om de tweede generatie van de multimediabril te gaan. De bril werkt met twee op lcd gebaseerde projectielenzen in combinatie met een lichtpad om een augmented reality-laag over het zicht van de drager te geven. De Moverio bevat een camera en bewegingssensor, en wordt met een bedieningsaccessoire geleverd.

Een andere Google Glass-concurrent kwam van GlassUp. Deze Italiaanse start-up claimt al aan zijn bril begonnen te zijn voordat Google zijn bril aankondigde. GlassUp denkt succesvoller dan Google te worden door zijn displaytechnologie in een aantrekkelijk uitziende doorsnee bril te integreren, in plaats van in een geeky uitziende headset, zoals Glass zou zijn. Bovendien toont de GlassUp de notificaties, routebeschrijvingen en e-mailberichten volgens het bedrijf centraal in het blikveld, wat minder vermoeiend zou zijn voor de ogen. Vooralsnog ziet het prototype van het bedrijf er echter heel opvallend en weinig praktisch uit. De viewer is volgens VentureBeat als een hightech-monocle zodanig aan een headset bevestigd dat de gebruiker deze zelf voor zijn ogen moet plaatsen.

Tot slot
Er waren heel wat spectaculaire televisies te zien op de CES en vooral Samsung en LG pakten flink uit met gigantische gebogen modellen. Dit lijkt echter vooral een trend voor showmodellen en de kans is klein dat er op korte termijn betaalbare tv's met een gekromd scherm verschijnen. Aangezien dit soort schermen vooral onpraktisch is, hoeven we hierom niet rouwig te zijn.
Uhd heeft bij alle tv-fabrikanten een vaste plek in het assortiment gekregen en er verschijnen dit jaar veel nieuwe modellen, ook in formaten die niet je hele wand vullen. Ook hierbij geldt dat het praktische nut voorlopig beperkt is. Meer pixels is natuurlijk niet verkeerd, maar de aankondigingen over 4k-content waren teleurstellend. Het streaming-aanbod blijft beperkt en gezien de bandbreedteproblemen die dit oplevert, moeten hiervoor nog heel wat hobbels overwonnen worden. Rond 4k voor blu-ray bleef het nagenoeg stil, waardoor het aanbod voorlopig via downloads zal verlopen, een distributiemethode waar contentaanbieders en filmmaatschappijen niet happig op zijn.
CES 2014 markeerde verder de start van de wearables-revolutie, maar de verwachting is dat deze zich slechts langzaam zal voltrekken. Op de beurs waren vooral veel armbandjes te zien die biometrische gegevens voor fitnesstoepassingen verzamelen. Een echt grote aankondiging ontbrak. Toch gaan we dit jaar veel meer slimme draagbare elektronica zien, die bijvoorbeeld samenwerkt met je smartphone. Wat flexibele oleds, glas, socs en connectiviteit betreft, lijkt de markt er klaar voor.
Een belangrijke trend dit jaar in Las Vegas, die echter minder zichtbaar was, was die op gebied van besturingssystemen. Chipfabrikanten Intel en AMD, en verschillende computerfabrikanten omarmen openlijk de komst van Android naar pc's, waarop het Windows-team in Redmond toch wat zenuwachtig gereageerd zal hebben. Ook de aankondiging van de Open Automotive Alliance voor Android in de auto moet niet onderschat worden. De autofabrikanten zijn erop gebrand de connected car naar de consument te brengen en Android zou hiervoor best het belangrijkste platform kunnen worden.
Android komt daarnaast naar de tv, maar hoewel tv-fabrikanten in het verleden massaal ondersteuning voor het geflopte Google TV aankondigden, bleef het dit keer alleen bij TP Visions Philips. Desondanks zouden we Google ook hier niet willen afschrijven, gezien het uitgewerkte app-platform, waar tv-fabrikanten om zitten te springen. LG lijkt wat dit betreft een goede zet te hebben gedaan met zijn webOS-platform, dat een prettige indruk geeft en veel ontwikkelaars kan aantrekken.