Inleiding
Slechts weinig segmenten van de softwaremarkt zijn zo in beweging als dat van de webbrowsers. Microsoft heeft deze maand Internet Explorer 9 uitgebracht en Google brengt in recordtempo nieuwe versies van Chrome uit. Ook Mozilla heeft veel energie en vooral veel tijd gestoken in een nieuwe versie van zijn populairste product: de Firefox-browser.
Mozilla claimt dat in Firefox 4 - de versie die in eerste instantie het versienummer 3.7 zou krijgen - een aantal belangrijke verbeteringen is doorgevoerd. De belangrijkste is zonder meer het opvoeren van de snelheid. Pagina's moeten sneller worden opgebouwd, javascript moet rapper worden verwerkt en ook zou de opstarttijd zijn verkort. Daarnaast kan de nieuwe Firefox de gpu gebruiken voor hardwareversnelling. Dat was ook wel eens tijd: Firefox 3.x is tegenwoordig ronduit langzaam en Microsoft heeft net een nieuwe browser uitgebracht, die net als Firefox een behoorlijke snelheidswinst belooft. Wij namen beide browsers en hun concurrenten in diverse benchmarks de maat.
Ook op het gebied van veiligheid heeft Mozilla zijn nieuwste browser proberen te verbeteren. Daarbij gaat het zowel om de privacy van gebruikers als om het beschermen van het besturingssysteem tegen aanvallen via de browser. Ten slotte kreeg de gui een opknapbeurt. Mozilla heeft dus flink doorgewerkt en Tweakers.net bekeek hoe de nieuwe Firefox zich verhoudt tot zijn concurrenten.

Firefox en de concurrentie
Firefox heeft de afgelopen jaren met veel succes aan de stoelpoten van Microsofts Internet Explorer gezaagd. Wereldwijd is de browser inmiddels goed voor een marktaandeel van rond de 23 procent, zo blijkt uit cijfers van NetMarketShare. Internet Explorer blijft vooralsnog marktleider met 56 procent, waaraan vooral IE8 bijdraagt.
Microsoft, dat lange tijd op zijn lauweren heeft kunnen rusten, lijkt met Internet Explorer 9 net op tijd wakker te zijn geworden. Zoals je in de preview van de bèta van IE9 kon lezen, heeft de softwaregigant goed naar de onderscheidende punten van Chrome gekeken en deze deels overgenomen. Op 10 februari bracht Microsoft de release candidate uit van IE9 en de final zag vorige week het levenslicht. Ook de definitieve versie van de nieuwe Microsoft-browser hebben we voor deze review nog weten te testen.
De browser die momenteel echter het snelst groeit, is Google Chrome. Deze op Webkit gebaseerde browser is snel en wordt door de ontwikkelaars in hoog tempo verbeterd. Bovendien zijn veel Chrome-gebruikers tevreden over de minimalistische interface en de veiligheid; zo stopt deze browser bijvoorbeeld webpagina's in een sandbox. Het aantal Chrome-gebruikers groeit snel; wereldwijd zou ongeveer 11 procent van de webgebruikers al naar deze nieuwkomer zijn overgestapt. Uitgerekend op de dag dat Firefox 4 werd geïntroduceerd, kwam Google met een nieuwe bèta voor Chrome.
Om de concurrenten geen vrij spel te geven, was Mozilla gedwongen om - na enige jaren van relatieve rust - een tandje bij te schakelen. Dat is niet helemaal gelukt: aan Firefox 4 is lang gewerkt en de release van de browser is diverse malen uitgesteld.
Inmiddels hebben de makers aangegeven dat het release-tempo flink wordt opgeschroefd. Ook wordt de nummering aangepast: net als Chrome krijgt elke volgende Firefox een nieuw major-versienummer. Versies 5, 6 en 7 zouden nog dit jaar verschijnen, zodat er elke twee à drie maanden een nieuwe browser moet uitkomen.
Mozilla zoekt duidelijk aansluiting bij Chrome en Internet Explorer met een groot aantal vernieuwingen in de interface en diverse verbeteringen onder de motorkap, waaronder de nieuwe JägerMonkey-javascriptengine en de Gecko-renderengine. De grote vraag is dan natuurlijk of Firefox 4 daarmee genoeg in huis heeft.

Een nieuw gezicht
Wie Firefox 4 opstart, ziet als eerste de opgeruimde interface. Het klassieke menu is onder Windows Vista, Windows 7 en OS X verdwenen en verruild voor een Firefox-knop linksboven in het browservenster. Het vreemde is echter dat de Firefox-knop niet links naast de tabs wordt geplaatst als het venster niet gemaximaliseerd is. Dat scheelt kostbare ruimte.
Ook de bookmark- en de statusbalken zijn standaard uitgeschakeld en zijn vervangen door knoppen. De balken kunnen desgewenst wel weer ingeschakeld worden.
De adresbalk en het zoekveld zijn verplaatst: ze staan niet langer statisch bovenin, maar zijn gekoppeld aan het tabblad. De tabbalk is daardoor bovenaan geplaatst. Verder is het aantal knoppen in de adresbalk gereduceerd; zo zijn de stop- en de reloadknop samengevoegd. Overigens is Google nog steeds de standaardzoekmachine.
Met dit ontwerp behaalt Firefox 4 een aanzienlijke ruimtewinst die uiteraard ten goede komt aan de webcontent. Mozilla gaat echter niet zo ver als Chrome, waarin helemaal geen apart zoekveld meer is en alle zoekopdrachten via de adresbalk verlopen.

Tabs kunnen in Firefox 4 vergrendeld worden. Deze vergrendelde app tabs zijn handig om veelgebruikte webapplicaties toegankelijker te maken, en zijn in de praktijk vooral handig voor webapplicaties. Geheel nieuw is deze feature niet; in Chrome is al enige tijd de optie pin tab beschikbaar, terwijl ook IE9 met pinned sites de mogelijkheid biedt om sites vast te zetten op de taskbar van Windows 7.
In de adresbalk vinden we nog een nieuw handigheidje: als we de titel of de url invoeren van een reeds geopende tab, duikt deze op in de resultaten. Dit is vooral nuttig als een groot aantal tabs is geopend en de gebruiker door de bomen het bos niet meer ziet.
Gebruikers van Windows 7 zullen waarderen dat Firefox 4 jumplists ondersteunt. De jumplist van de browser toont de vaakst geopende websites en een aantal taken, zoals het openen van een nieuw browservenster. Verder wordt van al geopende pagina's direct een preview getoond.
/i/1300734421.png?f=thumb)
We hebben ook nog even gespeeld met een alfaversie van Ubuntu 11.04. Hiervoor is de Firefox 4-gui aangepast om binnen de nieuwe Unity-interface van Ubuntu te passen. Zo is de menubalk voortaan helemaal bovenin het scherm te vinden. In de praktijk werkt dit prima. Er moet overigens nog wel het nodige aan Ubuntu 11.04 geschaafd worden. De release staat voor eind april op de agenda.
Panorama en Sync
Een geheel nieuwe feature in Firefox 4 is de Panorama-modus, die bedoeld is om het overzicht te bewaren als er veel tabs zijn geopend. Met Panorama worden thumbnails van de geopende websites getoond, die in aparte groepen geplaatst kunnen worden door ze naar met de muis getekende kaders te verslepen.
Zulke kaders kunnen eventueel een naam krijgen om de overzichtelijkheid nog te verhogen. Als een site in een dergelijk kader wordt aangeklikt, dan worden alle websites uit het kader geopend en dat is niet altijd praktisch. Panorama is wel een aardige vondst, maar niet zo handig als de tab stacking-optie van Opera. De nieuwe optie is voor Firefox 4 dan ook meer een gimmick dan een onmisbare aanvulling.
/i/1300734091.png?f=thumb)
Mozilla heeft de nieuwe browser verder standaard uitgerust met de Sync-optie. Deze optie was eerder als extensie beschikbaar onder de naam Weave. Gebruikers kunnen hiermee browserinstellingen, wachtwoorden, openstaande tabs en bookmarks online opslaan, zodat die met andere Firefox-browsers opgehaald kunnen worden. Zo kunnen de gegevens bijvoorbeeld snel naar de mobiele versie van Firefox worden overgeheveld.
Helaas!
De video die je probeert te bekijken is niet langer beschikbaar op Tweakers.net.
We gebruikten Weave al langer en de dienst bevalt ons goed. Verbindingen zijn stabiel en de data wordt met een wachtwoord en een extra passphrase beveiligd. Daardoor zou de opgeslagen data ook voor Mozilla onleesbaar zijn. Personen en bedrijven die dergelijke data toch liever in eigen beheer houden, kunnen ook een eigen Sync-server draaien.
Add-on-manager
De functionaliteit van Firefox kan al jaren met add-ons vergroot en verbeterd worden. Deze browseruitbreidingen zijn uiteraard gebleven en veel add-ons zijn al compatibel met versie 4.0.
Mozilla heeft bovendien de add-on-manager onder handen genomen. De grootste verbetering zit in de presentatie: in plaats van een dialoogvenster wordt het gehele browservenster gebruikt, wat het overzicht flink vergroot. In het 'get add-ons'-scherm worden nieuwe uitbreidingen uitgestald. Ook gebruikerswaarderingen zijn zichtbaar, zodat een bezoekje naar de extensions-website van Mozilla vaak niet nodig meer is.
/i/1300735042.png?f=thumb)
Ook de extensions-sectie van de add-on-manager is overzichtelijker geworden. Een fors nadeel van Firefox is in versie 4 echter gebleven: bij de installatie van nieuwe add-ons dient de browser nog vaak herstart te worden. Dat vinden we vervelend en het is vaak ook niet nodig - Chrome bewijst vaak genoeg dat een extensie ook zonder herstart direct kan functioneren.
Gelukkig heeft Mozilla dit probleem onderkend met het uitbrengen van de Jetpack-sdk. Extensies die hiermee worden gebouwd, zijn gebaseerd op html, css en javascript, en niet meer op de krachtige maar vrij complexe xul-technologie. Belangrijker is dat deze extensies geen browser-herstart meer vragen. Een online add-on builder moet ontwikkelaars op weg helpen.
De personas-feature, waarmee de browser in een nieuw jasje gehuld kan worden, is ook in de add-on-manager ondergebracht. Veel themes blijken in versie 4 echter nog niet te functioneren, maar we vermoeden dat dit probleem snel kleiner zal worden. Bij het installeren en activeren van een nieuwe theme is een herstart in elk geval niet nodig.
Html 5 en css 3
Mozilla heeft al ruim een jaar geleden zijn voorkeur uitgesproken voor open videoformaten op het web. Het met patenten omgeven h.264-formaat wordt daarom ook niet door Firefox 3.6 ondersteund: de browserbouwer zag meer heil in de licentievrije maar niet erg gangbare Theora-codec.

Toen Google besloot om de kwalitatief betere VP8-codec onder de noemer WebM licentievrij beschikbaar te maken, sprak Mozilla direct zijn steun voor het formaat uit. Firefox 4 kan dan ook standaard overweg met WebM-video's die met een videotag in een pagina zijn ingebed, terwijl voor het bekijken van h.264-video een aparte plug-in nodig is. Het blijft uiteraard ook mogelijk om een h.264-clip in een Flash-container te stoppen.
Firefox 4 biedt nog veel meer html 5-features. Zo is er een audio-api beschikbaar, waarmee met behulp van javascript audiodata uitgelezen en geschreven kan worden. Daarmee is het onder meer mogelijk om effecten los te laten op audiobestanden die via de audiotag op een pagina zijn ingebed. De audio generation demo geeft een goede indruk van de mogelijkheden.

De ondersteuning voor WebGL, een grafische standaard voor 3d-webgraphics, is flink verbeterd. Ontwikkelaars kunnen de api gebruiken om met javascript 3d-objecten op het canvas-element te creëren. De techdemo Flight of the navigator laat goed zien waartoe WebGL toe in staat is en het is dan ook de verwachting dat de 3d-standaard met name voor browsergames populair zal worden.
Css 3 biedt de webontwikkelaar ook een hoop nieuwe mogelijkheden. Firefox ondersteunt het leeuwendeel van deze features, waaronder transitions en transformations. De diverse nieuwe mogelijkheden van css 3 en html 5 worden fraai getoond in het Planetarium-demo.
Een aardige indicatie van de html 5-compatibiliteit van hedendaagse browsers geeft de website html5test.com. Firefox 4 scoort 255 punten op een totaal van 400. Dat is geen slecht resultaat: alleen Chrome 11 weet met 293 punten beter te scoren. Opera 11 haalde 234 punten en hekkensluiter is Internet Explorer 9 met 130 punten.
Hardwarematige 2d- en 3d-versnelling
In navolging van Internet Explorer 9 kan ook in Firefox 4 de gpu worden gebruikt voor hardwarematige versnelling. In Windows 7 en Vista wordt DirectX 10-versnelling voor 3d-graphics geboden, en Windows 7 ondersteunt ook nog eens Direct 2D. Uiteraard is dan wel een DirectX 10-videokaart nodig.

In Windows XP is 3d-versnelling via Direct X 9 mogelijk, waarbij de gpu alleen voor compositing - het samenvoegen van reeds gerenderde content - kan worden ingezet. Onder Linux en OS X kan de gpu hier ook voor gebruikt worden, maar dan wordt OpenGL ingezet. Bij de Linux-uitvoering van Firefox 4 moet aangetekend worden dat Mozilla de hardwarematige versnelling niet activeert als er buggy drivers voor de videokaart worden gedetecteerd. De propriëtaire drivers van Nvidia zouden het stabielst zijn.

Net als bij Internet Explorer 9 is de inzet van de gpu duidelijk merkbaar. In de voor IE9 ontworpen 2d-benchmark FishIE, een benchmark van Microsoft die de hardwarematige versnellingskunsten van IE9 demonstreert, presteert Firefox 4 vrijwel identiek aan de final van Internet Explorer 9.
Overigens zegt webontwikkelaar Jeff Muizelaar dat de FishIE-benchmark verre van optimaal is door het gebruik van de canvas-tag. Hij vertaalde de benchmark naar WebGL, waarmee de grafische prestaties in Firefox verder stijgen. Internet Explorer 9 ondersteunt geen WebGL.
Beveiliging en privacy
Het surfgedrag van internetters wordt steeds vaker gevolgd door bedrijven die geld kunnen verdienen met gedragsprofielen. Daarvoor worden onder andere cookies ingezet en browserbouwers zoeken dus naar nieuwe methodes om hun gebruikers hiertegen te beschermen. Cookies zijn immers voor veel internetgebruikers onbekend, en dan hebben we het nog niet eens over Flash-trucs als respawning cookies.

Mozilla heeft, in navolging van andere browserbouwers, ingezet op de zogeheten do not track-functie. Deze functie kan aangevinkt worden in het preferences-venster. Als deze wordt geactiveerd, stuurt Firefox in de http-header 'DNT=1' mee. Dit moet de webserver duidelijk maken dat de gebruiker geen prijs stelt op cookies waarmee het surfgedrag wordt gevolgd.
Of dit in de praktijk werkt, valt of staat met ondersteuning van reclamebedrijven. Ook moeten webservers worden aangepast om de dnt-header te herkennen.
Mozilla meent dat zijn opt-out-implementatie beter is dan bijvoorbeeld die van IE9, waarbij ook blacklists worden gebruikt. Blacklists kunnen immers ook 'goede' cookies tegenhouden, waarvan de internetgebruiker vervolgens hinder ondervindt.
CSS-gaten en nieuwe protocollen
Firefox 4 heeft een nieuwe aanpak voor het renderen van bezochte linkjes. Dit moet een einde maken aan de mogelijkheid dat websites met behulp van javascript en de dom-interface de surfgeschiedenis van een gebruiker kunnen achterhalen. Firefox 4 toont visited-linkjes niet langer met een aparte kleur, zodat de al tien jaar oude privacyhack niet meer werkt.
Nieuw in Mozilla's browser is ondersteuning voor het hsts-protocol. Hierbij kan een website direct een veilige versleutelde https-verbinding opzetten, nog voordat een gebruiker is ingelogd. Deze methode moet man in the middle-aanvallen helpen voorkomen.
Een ander protocol dat aan Firefox 4 is toegevoegd luistert naar de naam content security protection, oftewel csp. Dit protocol moet xss-aanvallen tegengaan en legt de gebruiker via de browser beperkingen op. Zo kan een webserver via de html-header aangeven dat scripts van slechts één domein worden geaccepteerd, of afdwingen dat een ssl-verbinding wordt opgebouwd.
Wat Firefox 4 volgens ons nog mist, is de sandbox-aanpak van Chrome. Deze softwaregevangenis maakt het aanvallers veel moeilijker om een systeem binnen te dringen. Mozilla heeft wel weer de crash protection van zijn nieuwste browser flink verbeterd: als een plugin als Flash of Adobe Reader crasht, blijft Firefox 4 overeind.
Ten slotte heeft Mozilla ervoor gekozen om het Gopher-protocol uit Firefox te halen. Dit protocol is bedoeld voor het opvragen van documenten via een menustructuur en wordt gezien als de voorloper van het world wide web. De kans is klein dat een gebruiker de Gopher-ondersteuning zal missen, maar de functionaliteit kan via een add-on alsnog toegevoegd worden.
Benchmarks 1/2
Met de komst van meer en krachtigere webapplicaties en -games, mede door de komst van html 5, wordt de javascript-engine van een browser steeds belangrijker. We vergelijken de prestaties van de nieuwste versies van Firefox, Internet Explorer, Chrome en Opera, een aantal bèta's en enkele oudere Firefox-versies aan de hand van enkele benchmarks. Alle benches zijn gedraaid op een Intel Core 2 Duo met Windows 7.
Kraken javascript benchmark |
Browser | Tijd in ms (lager is beter) |
Firefox 4
|
***
9505 |
Firefox 4 bèta 11 |
***
9906 |
Chrome 11 bèta |
***
11484 |
Chrome 10 |
****
12331 |
Opera 11 |
*****
17881 |
Opera 11.1 bèta |
*****
17916 |
IE9 |
******
21411 |
IE9 RC |
******
21460 |
Firefox 4 bèta 3 |
********
26139 |
Firefox 3.5.15 |
*********
31880 |
Firefox 3.6.13 |
**********
34682 |
Mozilla introduceert in Firefox 4 de JägerMonkey-javascriptengine, een doorontwikkeling van de SpiderMonkey-engine die is voorzien van een jit-compiler. Als we de Mozilla's eigen Kraken-benchmark draaien, zien we dat de nieuwste Firefox de koppositie pakt. Opvallend is het aanzienlijke prestatieverschil in vergelijking met de derde bèta. Hekkensluiter is Firefox 3.6.13, die zelfs door Firefox 3.5.15 wordt gepasseerd.
Chrome 10 en 11 doen het beiden goed, terwijl Opera en IE9 rond de twee keer zo langzaam zijn als Firefox. Van de eerste bèta van IE9 zijn geen resultaten opgenomen, omdat die in deze benchmark herhaaldelijk crashte.
Sunspider 0.9.1 |
Browser | Tijd in ms (lager is beter) |
IE9 |
**
316 |
Opera 11.1 bèta |
***
364 |
IE9 RC |
***
370 |
Firefox 4
|
***
371 |
Firefox 4 bèta 11 |
***
373 |
Chrome 11 bèta |
***
375 |
Chrome 10 |
***
429 |
Opera 11 |
***
441 |
IE9 bèta |
****
489 |
Firefox 4 bèta 3 |
*****
683 |
Firefox 3.6.13 |
*********
1116 |
Firefox 3.5.15 |
**********
1311 |
In Sunspider, een benchmark van de makers van Webkit, zijn de onderlinge verschillen tussen de diverse browsers aanmerkelijk kleiner. Internet Explorer 9 pakt in deze test afgetekend de kop, terwijl de kersverse bèta van Opera 11.1 de middenmoot aanvoert.
Firefox 4 doet het prima en weet met miniem verschil de twee Chrome-browsers achter zich te laten. De 3.x-versies van Firefox laten opnieuw zien dat hun javascript-engines hun beste tijd hebben gehad.
Benchmarks 2/2
De V8 Benchmark Suite is een creatie van Google. De Chrome-ontwikkelaar gebruikt deze benchmark om de prestaties van zijn V8-javascriptengine in kaart te brengen.
V8 Benchmark Suite - v6 |
Browser | Score in punten (hoger is beter) |
Chrome 11 bèta |
**********
6137 |
Chrome 10 |
*********
5418 |
Firefox 4 bèta 11 |
****
2610 |
Firefox 4
|
****
2574 |
Opera 11.1 bèta |
****
2499 |
Opera 11 |
****
2465 |
IE9 RC |
***
1744 |
IE9 |
***
1740 |
IE9 bèta |
**
1002 |
Firefox 4 bèta 3 |
*
751 |
Firefox 3.6.13 |
*
395 |
Firefox 3.5.15 |
*
324 |
Het komt niet als een verrassing dat deze test wordt gewonnen door de twee Chrome-versies. De twee recentste releases van Firefox 4 vinden we op grote achterstand op de derde en vierde plaats. Opera zit Firefox op de hielen, terwijl IE9 met zijn Chakra-engine hier alle belangrijke concurrenten ruim voor moet laten gaan.
Deze benchmark laat wederom zien dat Mozilla sinds de derde bèta van Firefox 4 flinke vooruitgang met JägerMonkey heeft geboekt, terwijl de 3.x-versies ook hier door het ijs zakken.
Peacekeeper |
Browser | Score in punten (hoger is beter) |
Chrome 11 bèta |
**********
6739 |
Chrome 10 |
*********
6053 |
Opera 11.1 bèta |
********
5442 |
Opera 11 |
********
5282 |
IE9 |
******
3962 |
IE9 RC |
******
3815 |
Firefox 4
|
*****
3395 |
Firefox 4 bèta 11 |
*****
3344 |
Firefox 4 bèta 3 |
****
2774 |
Firefox 3.6.13 |
***
2124 |
IE9 bèta |
***
2061 |
Firefox 3.5.15 |
**
1599 |
De Peacekeeper-benchmark van de firma Futuremark, die een breed scala aan scripts bevat, geeft de twee browsers van Google wederom de meeste punten. Ook Opera presteert met zijn 11.x-versies bovengemiddeld, terwijl IE9 Firefox 4 voor blijft.
Als we uit de vier javascript-benchmarks een conclusie kunnen trekken, is dat Chrome de snelste is. Firefox heeft echter flink aan snelheid gewonnen in vergelijking met de 3.x-serie. Tussen IE9 en Firefox is niet echt een duidelijke winnaar aan te wijzen; beide browsers hebben zo hun sterke punten. Opera wint als enige van de vier geen enkele test, maar weet goed mee te komen.
Conclusie
Na enige tijd met bèta's en release candidates van Firefox 4 te hebben gewerkt, zowel op Windows als Linux, zijn we van mening dat Mozilla weer volledig terug is in de browserrace. We hebben inmiddels dan ook afscheid genomen van de 3.6-serie.
Mozilla's jongste is overtuigend veel sneller dan zijn voorgangers, vooral dankzij de nieuwe Jägermonkey-engine en het gebruik van de gpu. De snelheid blijkt ook uit de benchmarkresultaten: hoewel de browser niet de rapste van het stel is, is Firefox 4 een waar snelheidsmonster in vergelijking met eerdere versies.
We zijn ook goed te spreken over de minimalistische gui van de browser. De tabs aan de bovenzijde zien er praktisch uit en er ontstaat meer ruimte voor de kerntaak van elke browser: het vertonen van pagina's. De Panorama-feature is daarbij wel aardig, maar ook niet meer dan dat. Of de bescherming tegen cookies werkt, zal de tijd moeten leren.
Een traditioneel sterk punt van Firefox blijft ook in versie 4 overeind: het ondersteunen van webstandaarden. De browser kan goed overweg met de belangrijkste vernieuwingen die in html 5 en css 3 te vinden zijn, terwijl ook het WebM-videoformaat is omarmd. Dat Firefox 4 standaard geen h.264-video's ondersteunt, is jammer, maar begrijpelijk en bovendien in vrijwel alle besturingssystemen te ondervangen.
Perfect is Firefox 4 niet. Hoewel de opstarttijd van de browser verder is gereduceerd, is deze nog altijd aan de lange kant. Verder is het herstarten van de browser na installatie van extensies niet meer van deze tijd. Ten slotte moet gezegd worden dat de browser nog altijd minder presteert dan Chrome.
Opvallend is ook dat Firefox 4 niet alleen van relatieve nieuwkomers als Chrome concurrentie te duchten heeft, maar ook van de aloude aartsvijand Internet Explorer. De prestaties van Microsofts browser doen in elk geval niet of nauwelijks voor die van Firefox 4 onder. We zijn dan ook benieuwd of Mozilla met versie 4 zijn marktpositie kan consolideren of zelfs uitbreiden.