Je kunt de Ryzen X3D-processors gerust een hype noemen. Bijna de helft van de kliks in de Pricewatch ging de afgelopen maand naar cpu's voorzien van 3D V-Cache. Moederbordfabrikanten proberen een graantje mee te pikken van dit succes door moederborden uit te rusten met een X3D-modus of zelfs speciale 'X3D-moederborden' uit te brengen. Heb je daar echt voordeel van of is het onzin?
Verschillende fabrikanten stoppen al een tijdje een speciale modus voor X3D-processors in hun bios. Gigabyte noemt dat de X3D Turbo Mode, bij MSI heet het de X3D Gaming Mode en in het bios van ASUS-borden schakel je de Turbo Game Mode in. Het concept is redelijk vergelijkbaar: smt wordt uitgeschakeld en als het een chip met meerdere ccd's is, gaat er een daarvan ook uit. Van zowel een Ryzen 7 9800X3D als een Ryzen 9 9950X3D houd je met deze modi dus een cpu met acht cores en acht threads over. Bij een 9900X3D, die bestaat uit twee ccd's van ieder zes cores, is dat zelfs maar 6C/6T.
ASUS, Gigabyte en MSI bieden allemaal speciale X3D-modi in hun bios.
Het idee achter deze modi is dat veel games ruim voldoende hebben aan zes of acht cores en zich juist verslikken in te veel cores. Dat wordt nog eens extra versterkt bij Ryzen-cpu's met twee ccd's, waarbij de latency tussen cores in de verschillende ccd's hoger is dan tussen cores binnen één ccd. Zeker toen de 'AMD 3D V-Cache Performance Optimizer Driver' nog niet zo goed werkte als nu het geval is, leverde het uitschakelen van die tweede ccd en smt soms een flinke prestatiewinst op.
Bij de introductie van de 9900X3D en 9950X3D voerde AMD echter flinke verbeteringen door in zijn drivers, die ervoor zorgden dat de scheduling – het automatisch toewijzen van programmathreads aan de al dan niet virtuele processorcores – standaard een stuk beter verliep. In de meeste games zijn die processors dan ook vrijwel even snel als de 9800X3D, die geen last heeft van het 'ccd-probleem', terwijl veel andere software natuurlijk enorm profiteert van de aanwezige extra cores. De speciale biosmodi om de gameprestaties te optimaliseren leken daarmee iets van het verleden.
Vervolgens toonde Gigabyte op Computex echter speciale Aorus X3D-moederborden. Gewapend met een 'X3D Turbo Mode 2.0' zijn deze moederborden volgens Gigabyte zo geoptimaliseerd voor de populaire AMD-cpu's, dat het op zijn plek was om X3D zelfs te verwerken in de naam van de moederborden. De fabrikant spreekt van 'tot 25 procent betere prestaties'. In dit artikel test ik alle speciale X3D-opties van zo'n moederbord en heb ik ter vergelijking direct de modi van ASUS- en MSI-moederborden meegenomen, om te achterhalen of zo'n speciaal X3D-moederbord echt een onmisbaar onderdeel van je build met een X3D-cpu is.
Gigabyte X870E Aorus Elite X3D, Pro X3D en Master X3D
De line-up van Gigabyte's Aorus X3D-moederborden bestaat uit drie modellen: de X870E Aorus Elite X3D, de X870E Aorus Pro X3D en de X870E Aorus Master X3D. De Pro en Master zijn er alleen in het wit, wat Gigabyte aanduidt met het achtervoegsel 'Ice'; bij de Elite kun je kiezen tussen zwart en wit. Bovendien is er van de Elite een X870-versie (zonder E) met minder totale bandbreedte. Hoe dat precies zit, kun je teruglezen in onze grote round-up van X870-moederborden.
Gigabyte X870E Aorus Elite X3D
In de bestaande line-up waren er al een Elite, Pro en Master zonder X3D in de naam. Naast de toevoeging van X3D Turbo Mode 2.0, die exclusief beschikbaar is voor deze nieuwe borden, gebruikt Gigabyte de nieuwe modellen ook als gelegenheid voor een kleine opfrisbeurt. De X3D-borden hebben bijvoorbeeld meer en snellere USB-poorten, ondersteunen USB-PD via de interne USB-C-header tot 65W en zijn voorzien van een nog wat sterkere vrm dan hun voorgangers. Ook deelt het tweede Gen5-slot voor M.2-ssd's op de X3D-modellen zijn lanes nu met de USB4-controller in plaats van met het videokaartslot. Het idee daarachter zal zijn dat je zo niet langer per ongeluk lanes van je videokaart afsnoept. Waar dat in de vorige line-up aanwezig was, is een eventueel derde Gen5-M.2-slot verdwenen en ingeruild voor een extra Gen4-slot.
Gigabyte X870E Aorus Pro X3D Ice
Verder valt op dat alle borden handige power- en resetknopjes op het i/o-paneel hebben en Gigabyte de bedrade netwerkaansluitingen heeft geüpgraded. De Elite en de Pro gaan van 2,5GbE naar 5GbE, terwijl de Master er zelfs een 10GbE-aansluiting bij krijgt. Daarmee is de X870E Aorus Master X3D een van de eerste moederborden met Realteks nieuwe 10GbE-adapter, de RTL8127, die stukken goedkoper en zuiniger is dan de 10GbE-nics die tot nu toe beschikbaar waren.
Gigabyte X870E Aorus Master X3D Ice
Alleen de Pro en de Master hebben voor het eerst ook een ontgrendelmechanisme voor het secundaire PCIe x16-slot; deze vrij nieuwe feature hebben we tot nu toe alleen nog maar voor het eerste slot gezien. Een ander handigheidje, waarover alle X3D-borden beschikken, is dat de driver van de draadloze netwerkadapter is ingebakken in de bioschip. Hierdoor is die direct beschikbaar tijdens het installeren van Windows, zonder dat je zelf een driver hoeft te downloaden.
Testmethode
Naast onze reguliere testmethode wilde ik natuurlijk vooral weten of de speciale X3D-modus echt verschil maakt. Of eigenlijk modi: waar ASUS en MSI maar één modus hebben, kun je bij de X3D-borden van Gigabyte zelfs kiezen uit drie niveaus. ASRock heeft als enige moederbordfabrikant geen speciale modus voor X3D-cpu's.
Om te beginnen heb ik een baseline gesteld door een AMD Ryzen 9 9950X3D te testen op de standaardinstellingen, met als enige aanpassing het inschakelen van het EXPO-profiel van de geheugenmodules. Om een algemeen beeld te krijgen van de cpu-prestaties heb ik de single- en multithreaded tests van Cinebench 2024 gedraaid. Daarnaast heb ik vier games getest op zowel 1080p Ultra als 1440p Ultra: Battlefield 6, Cyberpunk 2077, F1 25 en Starfield.
Het testsysteem zag er als volgt uit:
Processor
AMD Ryzen 9 9950X3D
Moederbord
ASUS Prime X870-P WiFi Gigabyte Aorus X870E Master X3D Ice MSI MEG X870E Godlike
Geheugen
Kingston Fury Beast 32GB DDR5-6000
Videokaart
Nvidia GeForce RTX 5090 Founders Edition
Ssd
WD Black SN7100 2TB
Voeding
Corsair RM1000x (2024)
In aanvulling op de baseline, waarbij de X3D Turbo Mode geheel uitgeschakeld was, heb ik op het Gigabyte-bord ook elk van de drie X3D Turbo Mode-opties geprobeerd: Standard, Max Performance en Extreme Gaming. Op de borden van ASUS en MSI is er maar één optie, respectievelijk de ASUS Turbo Game Mode en de MSI X3D Gaming Mode.
Bij het inschakelen van de X3D Turbo Mode 2.0 krijg je op het Gigabyte-bord de keuze uit drie profielen: Standard, Max Performance en Extreme Gaming.
Voordat we naar prestaties gaan kijken, heb ik eerst in kaart gebracht wat al die verschillende modi nou precies doen. In feite passen ze gewoon in één keer een set biosinstellingen aan. Gigabyte heeft het daarnaast over een 'dedicated hardware block', dat een AI-model zou draaien om de processor te optimaliseren, maar erg concreet wordt de fabrikant daar over niet in zijn documentatie.
Stock
ASUS Turbo Game Mode
Gigabyte X3D Turbo Mode Standard
Gigabyte X3D Turbo Mode Max Performance
Gigabyte X3D Turbo Mode Extreme Gaming
MSI X3D Gaming Mode
PPT
200W
200W
810W
810W
810W
200W
EDC
225A
225A
720A
720A
720A
225A
TDC
160A
160A
540A
540A
540A
160A
Baseclock
100MHz
100MHz
100MHz
106MHz
106MHz
100MHz
Boostoverride
0MHz
0MHz
0MHz
-250MHz
-250MHz
0MHz
Curve Optimizer
Uit
Uit
-10 allcore
Uit
Uit
Uit
Cores / smt
16 / 32
8 / 8
16 / 32
16 / 32
8 / 8
8 / 8
Met AMD's standaardinstellingen mag de AMD Ryzen 9 9950X3D continu 200W verbruiken. Deze powerlimit staat bekend als PPT en is bij Ryzen-cpu's altijd precies 35 procent hoger dan de opgegeven tdp. ASUS en MSI veranderen daaraan niets in hun speciale modi. Zowel in de ASUS Turbo Game Mode als de MSI X3D Gaming Mode wordt één ccd uitgeschakeld en smt uitgezet, zodat er van de 9950X3D een processor met acht cores en acht threads overblijft.
Gigabytes drie verschillende Turbo Modes doen allemaal iets anders. Ze hebben allemaal gemeen dat de powerlimits naar praktisch onbeperkt worden verhoogd, zodat de processor zoveel vermogen kan vragen als hij nodig heeft. Daarnaast gebeurt er per modus het volgende:
De standaardmodus past via Curve Optimizer een undervolt van tien 'counts' toe. Bij zware loads is een 'count' 3mV waard, wat betekent dat dit een undervolt van 0,03V is.
De Max Performance-modus verhoogt de baseclock naar 106MHz. Daarnaast wordt er een negatieve boostoverride van -250MHz ingesteld, vermoedelijk om de stabiliteit te garanderen.
De Extreme Gaming-modus doet hetzelfde met de baseclock en boostoverride als de Max Performance-modus, maar schakelt daarbij een ccd en smt uit, vergelijkbaar met de traditionele modi van ASUS en MSI.
Je hoeft overigens niet per se het bios in om van modus te wisselen; Gigabyte levert een programmaatje genaamd OnFly X3D mee waarmee je dat vanuit de systray kunt doen. Een reboot is wel nodig om de wijzigingen door te voeren.
Testresultaten X3D-modi
Het gaat natuurlijk vooral om de prestaties in games, maar de aanpassingen die de moederbordfabrikanten doen, beïnvloeden ook de algehele prestaties van de pc. Om daar een indruk van te krijgen, bekijken we eerst de single- en multithreaded prestaties in Cinebench.
Cinebench 24 Multi
Cinebench 24 Single
Cinebench 24 Multi
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde score in punten (hoger is beter)
Geheel zonder aanpassingen scoort de 9950X3D-processor 2403 punten in Cinebench 2024 Multi. In de Standard- en Max Performance-modi van Gigabyte is dat 2500 punten, oftewel 4 procent hoger. Van Gigabytes Extreme Gaming-modus en de modi van ASUS en MSI worden de multithreaded prestaties ruim de helft lager. Dat komt vanzelfsprekend door het uitschakelen van de helft van de cores en smt, al wordt dat bij Gigabyte enigszins gecompenseerd door de hogere baseclock.
Kloksnelheid
Packagepower
Spanning
Stock
5,1GHz
200W
1,153V
ASUS Turbo Game Mode
5,35GHz
126W
1,288V
Gigabyte X3D Turbo Mode Standard
5,25GHz
218W
1,177V
Gigabyte X3D Turbo Mode Max Performance
5,26GHz
249W
1,237V
Gigabyte X3D Turbo Mode Extreme Gaming
5,59GHz
134W
1,300V
MSI X3D Gaming Mode
5,38GHz
120W
1,291V
Tijdens de Cinebench 2024 MT-run hebben we ook de kloksnelheid, het energiegebruik en de spanning gelogd. Het uitschakelen van cores bespaart uiteraard energie, terwijl het energiegebruik in Gigabytes X3D Turbo Mode Standard en Max Performance juist hoger ligt dan standaard. De hoogste kloksnelheden worden gehaald in Gigabytes Extreme Gaming-modus.
Battlefield 6 - 1080p Ultra
Battlefield 6 - 1440p Ultra
Battlefield 6 (PC) - 1080p ultra
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Battlefield 6 leiden alle aanpassingen slechts tot marginale verschillen van maximaal 3 procent. Dat is in de praktijk onmerkbaar en zelfs op het randje van de betrouwbaarheid van de metingen, maar het is opvallend dat de AMD-cpu op zijn standaardinstellingen steeds bovenaan staat. De prestaties in deze vrij recente shooter verslechteren dus eerder dan dat ze verbeteringen door de aanpassingen van de moederbordfabrikanten.
Cyberpunk 2077 - 1920x1080 - Ultra
Cyberpunk 2077 - 2560x1440 - Ultra
Cyberpunk 2077 - 1920x1080 - Ultra
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Cyberpunk 2077 zien we wel een duidelijk positief effect van de speciale modi. Op 1080p Ultra is de Gigabyte Extreme Gaming-modus 13 procent sneller dan stock. Ook de gamemodi van ASUS en MSI doen het beter dan standaard, wat erop duidt dat het uitschakelen van cores en smt in deze game echt een beetje helpt. Wel leidt dat bij ASUS en MSI tot een verslechtering van de 99ste-percentielframerate, waar dat bij Gigabyte niet gebeurt. Gigabytes modi waarin er geen cores en threads worden uitgezet, leveren een kleinere prestatieverbetering op.
F1 25 - 1920x1080 - Ultra
F1 25 - 2560x1440 - Ultra
F1 25 - 1920x1080 - Ultra
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In F1 25 lijken de inspanningen van de moederbordfabrikanten vooral prestaties te kosten. De modi van ASUS en MSI, waarin cores en smt worden uitgeschakeld, doen het 't slechtst. In het ergste geval verlies je 8 procent aan prestaties.
Starfield - 1920x1080 - Ultra
Starfield - 2560x1440 - Ultra
Starfield - 1920x1080 - Ultra
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
In Starfield zien we vrijwel geen effect van de verschillende modi. Het verschil in de gemiddelde framerate is verwaarloosbaar en lijkt weinig lijn te vertonen tussen de verschillende resoluties. De minimale 99p-framerates lijken bij Gigabytes diverse modi wel iets beter te zijn dan stock.
Gemiddelde prestaties in gametests
Moederbord
Minimum- / Gemiddelde framerate in fps (hoger is beter)
Ten slotte berekenen we een gewogen gemiddelde van de prestaties in alle geteste games en resoluties. In het allerbeste geval, de Extreme Gaming-modus van Gigabyte, meten we 1,9 procent hogere prestaties. De andere modi van Gigabyte, en die van ASUS en MSI, leveren gemiddeld al helemaal een verwaarloosbare prestatieverbetering op.
In de praktijk is vooral Cyberpunk 2077 verantwoordelijk voor de prestatieverbetering van Gigabytes Extreme Gaming-modus. In de andere games maakt het of praktisch niets uit, of verlies je zelfs prestaties door een van de modi te gebruiken.
Reguliere testresultaten
Van de niet eerder geteste Aorus X3D-moederborden heb ik ook nog de reguliere testresultaten voor je. Net zoals alle andere X870-moederborden zijn die gedraaid met een normale Ryzen 9 9950X. Een uitgebreide beschrijving van de testmethode vind je in de eerder gepubliceerde X870-round-up.
De gemeten prestaties zijn naar verwachting. De Aorus X3D-moederborden behoren daarbij tot de borden met de best gekoelde vrm's. Dat komt ten dele door de geüpgradede vrm-componenten van deze modellen, maar ook doordat ze een metalen backplate hebben, die helpt bij het afvoeren van de warmte.
Het idleverbruik van de X3D-borden ligt wat hoger dan gemiddeld en dat van de Aorus Master X3D zelfs echt aan de hoge kant. Dat is echter niet anders dan bij het bestaande Master-model; extra's zoals de rgb-verlichting en dubbele netwerkcontroller zullen daarbij niet helpen. Onder belasting is het energiegebruik van de Elite en de Pro gemiddeld, terwijl de Master opnieuw bij de wat onzuinigere modellen hoort.
Conclusie
Ik zal maar gelijk antwoord geven op de vraag in de titel: voor de verbeterde gameprestaties met een Ryzen X3D-processor hoef je deze moederborden niet te kopen. Soms heb je er een beetje voordeel van, maar in de meeste van de door ons geteste games heb je er niets aan of gaan de prestaties zelfs achteruit. Het getweak aan het aantal actieve cores en smt is een oplossing voor een probleem dat gelukkig steeds minder bestaat, omdat de scheduling naar de juiste cores tegenwoordig beter verloopt.
De enige echt significante prestatieverbetering die we hebben gezien, is in Cyberpunk met de modi die de helft van de cores van de gebruikte Ryzen 9 9950X3D-processor uitschakelen. Alleen, dat heeft natuurlijk ook flinke impact op de prestaties in andere programma's. Als we er al van uitgaan dat je weet dat het in die specifieke game een prestatiewinst oplevert, moet je nadat je het spel afsluit wel rebooten om alle cores weer te kunnen gebruiken.
Nu zijn de X3D-modi bij ASUS en MSI slechts een biosvinkje dat je aan of uit kunt zetten, maar Gigabyte vraagt zelfs zo'n 40 euro meer voor zijn speciale X3D-moederborden. Hoewel je ze voor deze X3D-modi dus niet hoeft te kopen, heeft Gigabyte gelukkig wel andere verbeteringen doorgevoerd die de meerprijs kunnen verantwoorden.
Waarom je de Aorus X3D-borden wél kunt overwegen
In vergelijking met de originele Aorus Elite, Pro en Master, hebben de X3D-varianten meer en snellere USB-poorten, 65W-snelladen via de USB-C-poort op je kast, en een sterkere en bovendien uitstekend gekoelde vrm. Verder zijn de ethernetpoorten geüpgraded naar 5Gbit/s of zelfs 10Gbit/s bij de Aorus Master X3D en zijn sommige Gen5-M.2-slots ingeruild voor Gen4-slots. Daardoor snoep je niet langer per ongeluk lanes af van je videokaart als je een ssd in het verkeerde slot monteert. Bij de Aorus Master X3D Ice is 'ik wil een witte' ook een geldige reden, want van de originele Master bestond die niet.
In vergelijking met de oude modellen is het verschil tussen de Aorus Elite en de Pro kleiner geworden. De Gigabyte X870E AORUS PRO X3D heeft nog wel een marginaal betere vrm, maar de Elite hoeft het niet langer te doen met minder USB-poorten en een minder wifikaartje. Tenzij je per se een wit moederbord wilt, zou ik genoegen nemen met de Aorus Elite X3D, die dan een uitstekend alternatief is voor bijvoorbeeld de MSI Tomahawk.
Ook de X870E Aorus Master X3D Ice kan de concurrentie met bestaande borden als de MSI Carbon, ASUS ROG Strix-E en ASRock Taichi prima aan, met de 10Gbit/s-ethernetpoort als uniekste voordeel. Wat de kosten betreft is Gigabyte wel nog in het nadeel, want al die genoemde borden zijn al langer op de markt en intussen wat in prijs gedaald.
Kortom, kom je op basis van specificaties en features uit op een van de nieuwe Aorus X3D-moederborden, dan doe je er een prima koop aan. Laat echter de speciale X3D-modus, die Gigabyte zo belangrijk vond dat hij zelfs de naam van deze borden heeft gehaald, dan gerust lekker uitstaan.
Om te beginnen heb ik een baseline gesteld door een AMD Ryzen 9 9950X3D te testen op de standaardinstellingen, met als enige aanpassing het inschakelen van het EXPO-profiel van de geheugenmodules
EXPO is een overclock, de baseline zou op 4800 (de JEDEC-specificatie van het geheugen volgens de screenshot) of 5600 (de JEDEC-specificatie van de CPU) moeten zijn, maar blijkbaar wordt dit zo vaak gewoon over het hoofd gezien doordat overclocken zo simpel is gemaakt dat dit vergeten wordt. Het gebruikte geheugen moet dan ook op de QVL van elk moederbord staan om een eerlijke vergelijking te hebben, anders kan je het geen baseline noemen. Ter referentie: op die van het Gigabyte X870E Aorus Elite X3D moederbord staan er maar liefst 38 verschillende versies van Kingston Fury 32GB DDR5-6000
De resultaten van deze test mag je dan ook enkel gebruiken als je exact hetzelfde geheugenkitje hebt met verder ook exact dezelfde system settings, drivers, firmware, ... of slechts als subjectieve referentie, maar anders gaan de marges sowieso serieus kunnen verschillen, daarom dat geheugenbenchmarks ook bestaan en mag je tegenwoordig niet meer zomaar blind op online testresultaten afgaan .
EXPO is een overclock, de baseline zou op 4800 (de JEDEC-specificatie van het geheugen volgens de screenshot) of 5600 (de JEDEC-specificatie van de CPU) moeten zijn
Hoewel het hier an sich niet heel relevant is, vind ik JEDEC geen handig uitgangspunt voor consumentenbenchmarks. Op die snelheden wil je over het algemeen niet draaien, dat doet verder ook bijna niemand (bewust ) als XMP/EXPO beschikbaar is. Als consument moet je dat m.i. altijd aanzetten en zo snel mogelijk (ook al is het enigszins basaal) testen zodat je het product kunt retouren als het niet goed werkt (een zeldzaamheid, tegenwoordig).
Het gebruikte geheugen moet dan ook op de QVL van elk moederbord staan om een eerlijke vergelijking te hebben, anders kan je het geen baseline noemen.
Volgens mij vat je de term baseline dan verkeerd op. De baseline is hier om een vergelijking te maken met (en tussen) de verschillende X3D-modi. Het is vooral van belang dat je bij het wisselen van modus dan niet ineens een ander systeem hebt, dus zodra je daaraan voldoet is het resultaat uiteindelijk al valide.
De resultaten van deze test mag je dan ook enkel gebruiken als je exact hetzelfde geheugenkitje hebt met verder ook exact dezelfde system settings, drivers, firmware
Want anders komt de benchmarkpolitie om je op te pakken? Ik denk dat je elke benchmark in de context van de beperkingen die een benchmark inherent heeft moet zien. Niet ieder systeem is hetzelfde, zelfs als de onderdelen dat op papier wel zijn, dus je hebt altijd te maken met het feit dat je niet 1 op 1 dezelfde cijfers hoeft te verwachten. Dat staat niet in de weg dat je er valide conclusies uit kunt trekken.
Aankoopbeslissingen (want dat is het enige waar het voor een consument écht relevant is) moet je niet baseren op één benchmark, maar op velen. Of het gebruikte geheugen op de QVL staat is in die context pas echt relevant als je merkt dat resultaten sterk afwijken van de norm. Je daar vooraf mee bezig houden hindert meer dan het helpt.
Klopt, maar toch is het in de context van reviews een de facto standaardinstelling. Het is uiteindelijk waar de mensen die de benchmarks willen zien om vragen, in het verleden heeft bijv. AnandTech (RIP) wel vastgehouden aan JEDEC snelheden maar daar kregen ze je juist commentaar. Het maakt het namelijk gewoon niet makkelijker om geïnformeerde vergelijkingen te trekken als je JEDEC met XMP/EXPO vergelijkt.
Buiten het feit dat je kunt zeggen dat het nu "volledig" (tussen aanhalingstekens omdat de JEDEC spec in principe gewoon ruimte geeft voor dergelijke extensions) volgens de JEDEC spec is heeft het volgens mij voor de eindgebruiker van de benchmarks geen toegevoegde waarde.
2. Waarom heeft JEDEC niet gewoon hogere specs?
Voor het officiële antwoord moet je je tot JEDEC richten, niet tot mij Maar mijn vermoeden is dat het gewoon commercieel gezien de moeite niet waard is voor alle leden van de JEDEC.
Als ik voor de 'baseline' - misschien een beetje een ongelukkige term, in de grafieken heb ik het 'stock' genoemd - een andere geheugensnelheid dan de rest van de tests had gekozen, zou je niet weten of prestatieverschillen door het snellere geheugen of door de X3D-modi worden veroorzaakt. Nu de geheugensnelheid in alle tests hetzelfde is, weet je zeker dat een prestatiewinst of -verslechtering door de gebruikte modus van de moederbordfabrikant komt. En met het uitgangspunt om de geheugensnelheid in alle tests gelijk te houden, leek me 6000MT/s voor een gamesysteem realistischer dan 4800MT/s.
Een stock of baseline kan je dan ook niet over alle systemen heen trekken, maar slechts per hardwareconfiguratie en dan kan je van daaruit ook procentueel werken.
QVL is toch niks anders dan een compatibiliteitsgarantie, geen magische prestatieboost.
Aangezien de tests in alle gevallen succesvol waren, is dat dus irrelevant, zolang de EXPO settings correct zijn overgenomen.
klopt, maar als je ooit zelf al problemen met een moederbord/ram-combinatie hebt gehad, dan weet je dat dit enorm veel stabiliteitsproblemen kan veroorzaken en dan zou ik als fabrikant niet willen dat ze publieke testen uitbrengen met ongeverifieerde, overgeclockte hardware. Ik kan je verzekeren dat na 3 setjes en 2 moederborden de shop in kwestie niet meer zo happig was om hardware om te ruilen (jaren geleden ondertussen, toen DDR-6000 voor AM5 juist uit was met EXPO-profielen).
Wanneer de tests hier succesvol konden worden afgerond, waren er geen problemen. Daar zou ik me als fabrikant echt niet druk om maken. Zeker wanneer de prestaties in de lijn der verwachtingen lagen.
Heb je de QVL van de hier geteste moederborden overigens gecontroleerd? Of is dit slechts een theoretische discussie?
Heb je de QVL van de hier geteste moederborden overigens gecontroleerd? Of is dit slechts een theoretische discussie?
nee hoor, dit soort dingen heb ik van buiten geleerd:
Ter referentie: op die van het Gigabyte X870E Aorus Elite X3D moederbord staan er maar liefst 38 verschillende versies van Kingston Fury 32GB DDR5-6000
moest je weten wat er op QVL's staat, dan wist je ook dat ik het zelf niet kan controleren zonder het exacte model te kennen.
Als ze geheugen niet testen staat het niet op de lijst, maar dat betekent niet dat het niet (goed) werkt. En als het wel op de lijst staat kan het nog steeds issues geven als er iets mis is met het ram zelf. Dus eigenlijk weet je nog niks (zeker)!
Het is wel goed om het geheugen te testen op stabiliteit (QVL en non-QVL), dan weet je zeker dat het geheugen gewoon doet wat het moet doen in het specifieke moederbord.
Zo heb ik non-QVL geheugen (scheelde 40 euro met een setje wat wel QVL was), draait al maanden zonder issues. Eerste wat ik deed was memtest en mdsched.exe draaien.
[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 11 december 2025 16:29]
klopt, maar dat zijn systeemspecifieke instellingen en optimalisaties die niet bedoeld zijn om de vergelijking van 1 component te maken. Het doel van een vergelijking is om zoveel mogelijk variabelen uit te sluiten en in dit geval wordt er een toegevoegd wat de vergelijking onbetrouwbaarder maakt dan ze zou kunnen zijn.
Het gebruikte geheugen moet dan ook op de QVL van elk moederbord staan om een eerlijke vergelijking te hebben, anders kan je het geen baseline noemen.
waarom moet het per se op de QVL staan? Dat is gewoon een validatie lijst. Je kunt dmv een QVL al nieteens zien of een kit die er niet op staat wel of niet getest is. Ook is een QVL geen garantie, dus je bereikt er geen fluit mee.
De resultaten van deze test mag je dan ook enkel gebruiken als je exact hetzelfde geheugenkitje hebt
En dat is ook gedaan.
Als op elk systeem hetzelfde EXPO profiel geladen wordt is het speelveld net zo eerlijk als wanneer er nergens een EXPO profiel geladen wordt.
Door overal een EXPO profiel in te laden, wordt de test wel representatiever voor de ervaring van de eindgebruiker.
[Reactie gewijzigd door youridv1 op 11 december 2025 12:34]
de overklok wordt simpel door de bios van het moederbord geregeld zodoende zou je hogere klok snelheden kunnen gaan draaien met voor gekouwde presets van het moederbord zelf.
En zou je met die instellingen een overklokbare waarde overhouden van bijvoorbeeld het geheugen en misschien een tweak van de processor.
Maar dat wilt tevens zeggen dat die waarden over de grens gaan van de garantie,en zodoende valt je gehele systeem buiten de garantie periode en als er iets stuk gaat ben je het zelf schuld.Ik denk niet dat je veel garantie hebt op het moederbord.Ik zou zelf zo een moederbord nooit kopen.
Ik was al erg benieuwd naar zo'n soort test. Goed om te zien dat het eigenlijk "onzin" is en ze de cpu in het geval van gigabyte gewoon "overclocken" door hogere bclk clocks en curve Optimiser. En daar na de max boost clock weer verlagen om voor die bclk clock te compenseren echter draait je infinity fabric en geheugen dan wel op een hogere snelheid. (tenzij ze er een hebben die memory ontkoppeld)
Dit soort aanpassingen kunnen instabiel zijn dus je moet testen of het in het geval van jou gekozen componenten stabiel is.
Als je dat dan toch gaat testen kan je dit soort dingen ook zelf doen. En zelfs nog betere resulteren behalen.
Ik gebruik zelf een custom -CO per core en een +200MHz boost clock override. Waardoor mijn max boost clocks nog hoger zijn daar merk je vooral bij 1-4 core workloads wat van. En daar heb je er ook het meeste aan. Maar door de -CO zijn ook all core boosts hoger.
Voor de fclk gebruik ik 2100MHz omdat ik 6000MHz geheugen draai als je geheugen 6200 of hoger wil kan je ook nog hogere waardes gebruiken. Hier is een overzichtje van de balans die je het beste kan behouden voor optimale prestaties:
In 1:1 mode optimal FLCK is either FCLK = 2/3 UCLK or FCLK at least 66MHz higher than 2/3 UCLK.
DDR5-6000 1:1 mode + 2000MHz FCLK = GOOD
DDR5-6000 1:1 mode + 2066MHz FCLK = BAD
DDR5-6000 1:1 mode + 2100MHz FCLK = GOOD
DDR5-6200 1:1 mode + 2066MHz FCLK = GOOD
DDR5-6200 1:1 mode + 2100MHz FCLK = BAD
DDR5-6200 1:1 mode + 2166MHz FCLK = GOOD
[Reactie gewijzigd door Astennu op 11 december 2025 07:51]
Heb je een link naar een goeie guide hierover? Heb al enkele jaren een AM5 B650 met een 7700X en DDR5-6000 maar tot nu toe alleen nog maar de GPU getweaked (voor beste performance/watt)
Ik heb geen guide heb Het allemaal Ijn mijn hoofd zitten. Met Hydra 2.1 kan je het automatisch laten doen. Wat die tool doet is ipc ook wat je met de hand doet.
Het is basically:
1: zorg dat je memory helemaal stabiel is.
2: zet je boost clock over ride goed Bv +200MHz
3: zorg dat je power en temp targets even wat ruimer staan om goed te testen.
4: gebruik negatieve curve Optimiser in stapjes van -10 en kijk of je cinemench score multi en single omhoog gaat of gelijk blijft
5: bij crash of lagere prestaties ga iets omlaag.
6: gebruik ycruncher om nu stability tests te doen en blijf verlagen tot het stabiel is.
7: bij de gevonden stabiele waarde haal je er nog eens 3 of 5 extra van af voor marge voor 24/7 stability
8: zet je max power en temp limits weer goed (Ik knijp mijn cpu altijd wat af rond de 90/100w voor 8 cores en 85c om de boel efficiënter te houden)
En dit kan je als je het heel precies wilt doen per core doen. Er zijn ook tools die kunnen laten zien welke core er onder uit gaat zodat je eerder een beeld krijg welke je moet verlagen kan best dat sommige cores -35co kunnen een andere maar -15.
Je gaat er niet super veel winst uit halen maar 3-7% is wel mogelijk. Vooral all core boost wordt een stuk hoger. En ook 1-4T krijgt er wat bij voor maximale prestaties.
Samen met goede memory subtiming running kan je er toch best 5-15% uit halen Afhankelijk van het spel. Met non X3D cpu's scheelt het meer. Dus ik zou ook zeker naar memory tunning guides Kijken. Buildzoid heeft daar veel videos over. Als je Hynix A of M die hebt kan ik je eventueel wel wat timings geven waar je mee kan beginnen. Met typhoonburner kan je memory ic's uitlezen. Wellicht kan hwi64 het tegenwoordig ook (zou hwi64 eerst proberen).
[Reactie gewijzigd door Astennu op 11 december 2025 14:29]
Copy paste is "gevaarlijk" elke cpu is anders en het kan zijn dat je pc dan niet meer boot of stabiel is. Na een bios reset werkt hij dan wel weer maar het is iets om in je achterhoofd te houden. -10CO doen de meeste cpu's over het algemeen wel als je een goede koeler hebt met een slechte zou ik vooral van alles af blijven. Maar goede cpu's kunnen ook wel -30 of -40 halen.
De +200MHz boost clock override werkt ook niet altijd maar bij goede cpu's met prima koeling wel. Je kan dan wel minder -CO toepassen. Dus voor efficiëntie kan je beter van BCO afblijven of een negatieve offset gebruiken samen met een -CO.
[Reactie gewijzigd door Astennu op 11 december 2025 15:32]
In 1:1 mode optimal FLCK is either FCLK = 2/3 UCLK or FCLK at least 66MHz higher than 2/3 UCLK. Er staat 2/3 van de UCLK, maar de voorbeelden lijken 1/3 te gebruiken. Of interpreteer ik iets verkeerd?
Ik ga binnenkort een 9800X3D setje in elkaar zetten en ben wel op zoek hoe ik eenvoudig de juiste timings kan bepalen. Ik kan kiezen uit twee geheugenkits. 1 setje 6400 met slechte timings (CAS 36) of 1 setje 7200 met CAS 34. Volgens mij allebei veel te snel om XMP of EXPO te activeren, dus zal ik zelf aan de slag moeten om 6000 MT/s met goede/passende timings aan de praat te krijgen....
Sommige kits die een expo profiel hebben hebben dan ook een 6000 optie met strakkere timings.
Maar imo kan je beter voor een 6000CL30 kitje gaan bij voorkeur Hynix-A die die kunnen hele strakke subtomings draaien. Dat doet meer voor je prestaties dan die 200MHz extra. En de memory controller vind 6200 1:1 Meestal Niet zo leuk dan moet je hele hoge vsoc voltages draaien imo is dat het niet waard qua prestaties als je ziet wat dat met het verbruik doet.
Hopelijk gaat de (als het goed is) nieuwe io die en dus memory controller bij Zen6 het beter doen. Maar tot. Die tijd zou ik voor 6000CL30 met strakke subtomings gaan. CL28 is soms ook al een beetje lastig en levert ook relatief weinig op.
“en zijn sommige Gen5-M.2-slots ingeruild voor Gen4-slots. Daardoor snoep je niet langer per ongeluk lanes af van je videokaart als je een ssd in het verkeerde slot monteert.”
Maar dan heb je toch juist 2x zoveel lanes nodig om dezelfde snelheid te halen? Ik mis een beetje hoe een oudere gen winst oplevert hier.
edit: Nogmaals in het artikel duikend wordt hier in de conclusie misschien bedoeld dat één gen 5 slot nu via usb gaat in plaats van direct via de cpu. Maar beide veranderingen zijn volgens mij downgrades.
[Reactie gewijzigd door svenk91 op 11 december 2025 10:03]
De AMD Ryzen 9000-processors hebben 28 PCIe 5.0-lanes. Die worden als volgt verdeeld:
4 lanes voor de verbinding met de chipset
16 lanes voor de videokaart
4 lanes voor de USB4-controller
4 lanes voor een M.2-slot
Een tweede of zelfs derde Gen5 M.2-slot kan dus alleen worden aangeboden door bandbreedte te delen. Bij de eerste generatie X870-moederborden gebeurde dat vrijwel altijd met de videokaart. De X870E Aorus Master had bijvoorbeeld drie M.2-slots op PCIe 5.0-snelheid. Stopte je zonder daar verder naar te kijken een ssd in het tweede of derde slot, ook al was dat een Gen4-ssd, dan ging je videokaart op PCIe 5.0 x8 draaien.
Bij deze nieuwe moederborden deelt het tweede Gen5 M.2-slot niet langer lanes met het videokaartslot, maar met de USB4-controller. Je kunt kiezen tussen beide twee lanes of één van beide (het M.2-slot of de USB4-controller) de volle vier lanes. Het derde Gen5 M.2-slot is geheel verdwenen en ingewisseld voor een Gen4-slot, dat geen lanes hoeft te delen.
Voor wie zijn hele systeem vol Gen5-ssd's wil hangen, zou je dat inderdaad kunnen zien als een achteruitgang. Je hebt er nu immers nog maar twee in plaats van drie. Alleen zal het veel vaker zijn voorgekomen dat er een 'normale' ssd in een van de Gen5-slots met gedeelde bandbreedte werd gestopt, waarbij dus per ongeluk de bandbreedte naar de videokaart door de helft ging. Vermoedelijk is het aantal USB4-gebruikers ook veel lager dan het aantal gebruikers met een videokaart, waardoor de impact als er toch lanes gedeeld moeten worden kleiner is.
Ja, daar geldt hetzelfde voor. Of anders gezegd, het zijn eigenlijk gewoon PCIe 5.0-lanes vanuit de processor, alleen je moederbord limiteert die (voor het videokaartslot) tot PCIe 4.0.
Jouw moederbord heeft niet meer slots dan er lanes zijn, dus er wordt geen bandbreedte gedeeld. Een PCIe 4.0-ssd wordt niet sneller als je hem in een PCIe 5.0-slot stopt, maar toch zou ik hem in jouw geval in het eerste slot doen, want het PCIe 5.0-slot is direct verbonden met de cpu. Het tweede M.2-slot van jouw moederbord, het PCIe 4.0-slot dus, is aangesloten via een omweg door de chipset.
“Het derde Gen5 M.2-slot is geheel verdwenen en ingewisseld voor een Gen4-slot, dat geen lanes hoeft te delen.“
En waarom hoeft het gen 4 slot geen lanes met de videokaart te delen? Als dat is omdat die nu ook met de chipset en/of usb controller verbind dan is die winst er niet door de terugval in generatie, dat ze terugvallen in generatie zal dan zijn omdat de chipset/controller toch al ruim aan de max zit. Gezien deze moederborden zijn gericht op gaming is het een logische stap die ze nemen, je wilt dan idd 16 lanes voor de gpu.
Maar voor die 4 lanes direct voor SSD’s en je hangt daar 2 ssd slots aan, heb je liever 2 gen 5 ssd’s die elk op 2 lanes draaien dan 1 gen 5 slot en 1 gen 4 slot omdat je dan juist de lanes minder goed benut.
Yes, die zitten op de chipset. Voor de ssd is dat inderdaad minder ideaal dan rechtstreeks op de cpu, maar je voorkomt daardoor in ieder geval dat onbedoeld de videokaart wordt beperkt.
Ben nog aan het orienteren voor een nieuwe desktop build (algemene werkpaard; niet specifiek voor gaming).. Maar ben nog een redelijk noob op dit gebied.
Ik koop tegenwoordig alleen nog maar borden die alleen de dingen heeft die ik nodig heb.
In mijn geval had ik iig nodig voor mijn 9800X3D build:
3x M.2 direct van de CPU (1x OS ssd + 2x RAID0 game/program ssd).
1x PCIe 3.0 x4 voor 40Gbit netwerk in minimaal x8 slot.
1x minimaal PCIe x1 in een x16 slot voor 2de videokaart.
Uit de lijst van kandidaten kwam ik uit op de Gigabyte X870 AORUS ELITE WIFI7, maar heb gekozen voor de €30 duurdere X870E versie, daar die snellere en meer USB aansluitingen plus snellere PCIe slots had.
Maar voor de Steam Machine/HTPC die ik binnenkort ga bouwen, daar gaat een 8600G + B840 mobo, en dat mobo was een van de goedkoopste met betere caps voor een minimale meer prijs, en was mijn eerste keuze geweest als ik niet alle extra nodig had gehad voor mijn game PC. Of er nog een videokaart in kom weet ik niet, moet bekijken Steam Remote Play bevalt voor AAA games.
Vroeger kocht ik altijd HEDT (High End DeskTop) mobo's met extra PCIe lanes, zoals de Intel X58 en de X99, welke dan een tweede leven in mijn server kregen bij de volgende upgrade.
Maar als je toch al een mobo koopt met extra's, maakt het niet of op zijn best marginaal uit welke je ook koopt, tenzij je extreem (en dus instabiel) gaat overklokken.
En sinds TreadRipper voor thuisgebruik dood is, denk ik wel dat er weer een markt is voor een HEDT platform, met 8 tot 16 extra PCIe lanes en 3 dimm slots voor extra geheugen bandbreedte, ik zou best bereid zijn daar €3~400 extra voor te betalen.
En met AMDs chiplet ontwerp vrij eenvoudig te maken, ze zouden met ZEN7 op dat platform zelfs DDR6 kunnen gebruiken ipv het nu geplande voor AM5/ZEN7.
SSD in RAID-0, echt waar? Ik moet bekennen dat ik al heel lang niet meer game, maar is een enkele SSD tegenwoordig niet snel genoeg meer? En je kans op dataverlies is 2 keer zo hoog.
Heb ik voornamelijk gedaan voor de grote (2x 4TB iswas veel goedkoper dan 1x 8TB), maar het helpt wel, en data verlies is geen probleem, zijn nagenoeg allemaal Steam games, daarnaast staat er een Steam cache server op server die automatisch updates pre DL, en voor o.a. als ik een mini-LAN houd.
Alles staat letterlijk in paar uurtjes weer terug, en in R0 heb ik een kleine, maar merkbare speed boost.
En sommige games zelfs een duidelijke als er grote files geladen moeten worden.
Ik heb snelle en beduidend minder snelle SSDs met elkaar vergeleken en ik heb nooit een snelheidsverschil in games kunnen meten, laat staan merken. Ik ben wel benieuwd welke game volgens jou merkbaar snelheidswinst maakt bij RAID0 en om welke SSDs het gaat.
Ik koop tegenwoordig alleen nog maar borden die alleen de dingen heeft die ik nodig heb.
En hiervoor kocht je alleen borden met de dingen die je niet nodig had? Ik ben een beetje in de war, in het algemeen koop je toch alleen dingen die je nodig hebt of op korte termijn nodig denkt te hebben?
Voorheen kocht ik goede/dure OC borden, toen dat nog echt een ding was.
Begon met Pentium I, van 75MHz naar 100MHz, nu is het verschil 1~2%, tussen een redelijk budget en High End bord.
Toevallig gisteren nog het testen afgerond van een nieuw systeem, Asus B850/9700X/9060XT/32GB6000 en ging er eigenlijk vanuit dat mijn eigen 'oude' systeem: RoG MAX XI hero/9900K@5Ghz all core/3080-12GB/32GB3000(64GB kit is er even uit) minder zou presteren.
Maar wat blijkt met 3dmark test sommige testen 10K punten meer of bij Steel Nomad test gewoon ~17fps meer en 1000+ punten over het AMD systeem. En daar komt bij dat mijn systeem al 3-4 jaar dezelfde windows installatie draait en tijdens het testen er van alles open staat, ook 3 schermen aan het intel systeem. CPU zal sneller zijn de 9700X ging naar de 5.7Ghz.
Ja het AMD systeem had gewoon een 360rad, PBO extreme settings, 6200 op geheugen (expo2). Deze aanpassingen gaven gemiddeld al 2-5fps extra tijdens Steel Nomad test.
Ben dus blij dat ik gekocht heb wat ik wilde, al mijn eerdere gekochte systemen draaien ook nog, GTX1080/RTX2080 systemen. Dus "HEDT" kopen lijkt op langere termijn wat meer levensduur te geven. Ik kan gewoon nog alles spelen dat ik tegenkom (Ook al lijk ik tegenwoordig juist maar naar oudere spellen terug te kijken).
En mijn oudste "HEDT" aankoop was een dual Xeon X5160 (later X5460?- quad) core CPU systeem. (staat nu nog onder bureau). Dit was wel lastig om te koelen omdat S771 niet voor consumenten is uiteraard.
Daarmee heb ik ~10 jaar overbrugd met alleen GPU/SSD/HDD upgrades over de jaren. Dual quad core in de tijd dat de meeste mensen nog dual en misschien quad core hadden. Nadeel is dat het een E-ATX bord was dus een Cooler Master Cosmos S nodig had het spulletje erin te krijgen.
Maar wat blijkt met 3dmark test sommige testen 10K punten meer of bij Steel Nomad test gewoon ~17fps meer en 1000+ punten over het AMD systeem. En daar komt bij dat mijn systeem al 3-4 jaar dezelfde windows installatie draait en tijdens het testen er van alles open staat, ook 3 schermen aan het intel systeem. CPU zal sneller zijn de 9700X ging naar de 5.7Ghz.
Ja het AMD systeem had gewoon een 360rad, PBO extreme settings, 6200 op geheugen (expo2). Deze aanpassingen gaven gemiddeld al 2-5fps extra tijdens Steel Nomad test.
Serieus? Je bent een gpu-test aan het draaien (Steel Nomad) en bent verbaast dat de 3080, wat een snellere gou is dan de 9060XT) sneller is? En vindthet eigenlijk ook nog raar dat geheugensettings en overclocken van de cpu weinig effect hebben?
De cpu heeft daar maar een beperkt effect op, zoals je al zelf aan het kleine verschil bij een overclock kunt zien.
En ja, een high end kaart van een paar jaar oud die nieuw 2x zoveel kostte als een low-midrange kaart is nog steeds sneller.
Een RTX3080 is dan ook nog steeds een stukje dan een 9060XT, zolang je niet tegen de 10GB beperking aanloopt van de 3080 dan, wat bij een test als Steel Nomad niet gebeurt. Steel Nomad is verder voor 99% afhankelijk van de GPU dus je kunt daar geen conclusie aan verbinden wat betreft je CPU's.
Qua CPU zal een 9700X het namelijk altijd ruimschoots gaan winnen van een 9900K. Mocht je het niet geloven; wissel dan de 3080 en 9060XT eens om van computer
dan kan dat alleen doo je PCIe16_1 (dus je gpu) in x8 mode te laten draaien.
****
nu een 870E chipset leverd wel 12xPCI4 en 8xPCI3 lanes (in tegenstelling tot de 870 die maar 8xPCI4 + 4xPCI3 levert)
beiden moeten echter al die data via de chipset en over de 4 gen 5 lanes bandbreedte naar de cpu communiceren,
wat dus niet DIRECT is zoals je wilt.
**
een PCIe3x4 slot is geen probleem, wel komen die uit de chipset.
die tweede videokaart kan in een pci slot met 8 gen 4 lanes vanuit de chipset, tenzij deze voor je m.2s worden gebruikt.
**idd een treadripper x3d is hard nodig.
NIemand heeft meer cores nodig, 8 is genoeg, ik kocht geen 1300 euro i7 5960x en later 1600 euro i7 6950x voor de cores.. maar voor de lanes... zonder dat ik hoefte in te leveren op gaming performance vs de beste gaming gpu op dat moment (4790k /6700k) al betaalde je voor dat plezier wel dus +1000 euro voor je cpu en +400 euro voor je ram (omdat je al ddr4 kreeg terwijl mainstream nog ddr3 had)
maar je kreeg wel het dubbele aantal lanes, esata, ddr4, m.2 en andere technieken een of twee generaties eerder dan mainstream het kreeg
DAT was waar HEDT voor was "futureproofing en meer lanes"
meer cores was altijd irrelevant.
het zou erg fijn zijn als amd dat inziet een een treadripper X3D lanceerd mag gewoon 8 cores hebben en kwa layout en performance identiek zijn aan de 9800x3d...
Maar met het dubbele aantal lanes en met 4, 6 of 8 ddr4 channels ipv 2.
dan betaal ik happely 1500-ish euro voor een 9800x3d treadripper.
wat hij niet mag zijn is meer dan 2% zwakker in games dan de 9800x3d.. iemand die dergelijke bedragen neertelt wil geen cpu die onderdoet voor een "peasants cpu" maar gewoon viermaal zoveel betalen voor alles wat de mainstream heeft maar met extra's.
[Reactie gewijzigd door DutchGamer1982 op 11 december 2025 16:42]
Ben wel benieuwd hoe het zit met de temperatuur van de CPU en hoe agressief de 'turbo spikes' zijn bij deze standen. Merk dat bij mijn 7800X3D in een GB X670 Elite in de non-X3D stand je een redelijke knappe koeler moet hebben omdat de CPU erg agressief in de turbo gaat bij enige vorm van belasting.
Ook lees ik niks over de stabiliteit. (Potentiële) prestatie winst is leuk maar als je PC daarna aan alle kanten je in de steek laat door vast te lopen schiet je er niet zo veel mee op.
Ook lees ik niks over de stabiliteit. (Potentiële) prestatie winst is leuk maar als je PC daarna aan alle kanten je in de steek laat door vast te lopen schiet je er niet zo veel mee op.
Het lijkt mij, dat als hier iets opvallends over te melden is, dat ze dat wel zouden doen? Het geteste systeem zal dus gewoon stabiel zijn?
Ook lees ik niks over de stabiliteit. (Potentiële) prestatie winst is leuk maar als je PC daarna aan alle kanten je in de steek laat door vast te lopen schiet je er niet zo veel mee op.
Er gebeurd niks speciaals dus dat zal echt geen probleem zijn, cores uitzetten = minder kans op instabiliteit, minder warmte/verbruik = minder kans op instabiliteit en langere turbo.
Ik heb mijn goedkope B850 bordje met 9800X3D gewoon op 8/8 cores staan met PBO binnen waardes dat het stabiel is, werkt voor gamen perfect (enkele procenten meer fps), en blijft koeler dan de stock versie.
[Reactie gewijzigd door watercoolertje op 11 december 2025 09:19]
Mijn ervaring met X3D, een 5800X3D weliswaar, is dat het gewoon een kwestie is van een goed moederbord zoeken met de aansluitingen die je wilt en vervolgens met de vCore offset te kijken hoe laag je kunt gaan zonder aan de stabiliteit te tornen.
Misschien minder spannend dan volledig de diepte in te gaan, maar sinds processoren automatisch boosten aan de hand van de beschikbare overhead qua temperatuur / spanning, is er eigenlijk weinig meer aan. Hetzelfde voor RAM dankzij EXPO. Tenzij je dus echt volledig zelf wilt gaan tweaken, maar dan komt er dus flink meer bij kijken en heb je dus ook afhankelijkheden qua snelheden, zoals @Astennu ook duidelijk aangeeft. Voor mij is dat echt teveel geklooi voor een winst die ik, nadat ik klaar ben met benchen voor de optimale getalletjes achter de comma, nooit meer zal merken.
Klopt de winst is tegenwoordig beperkt met 3-7% De tijden van 25-100% overclocks Zijn helaas long gone. Maar gecombineerd met memory kan het 5-15% schelen En met non X3D cpu's meer.
Ik vind het zelf vooral leuk. Tweaken is voor mij altijd al 50 als niet 60% van de hobby geweest. Ik tweak nu vooral op efficiëntie. Daar kan je nog wel eens 20/50% winst halen met vergelijkbare of ietsjes lagere (10%) prestaties.
Ik zelf zou wel eens in de war kunnen raken bij een nieuwe pc samenstellen over dit soort functies. Daarom fijn dat Tweakers dit soort dingen uitzoekt!
Waarom noemt men EXPO eigenlijk een overklok, terwijl de modules verkocht worden met de snelheid waar EXPO ze op zet; EXPO zet het geheugen dus op de geadverteerde snelheid. Een overklok zou die snelheid juist hoger zetten, of mis ik iets? Op mijn geheugenmodules staat duidelijk 6000 geschreven, maar als ik EXPO niet aanzet draait het op 4800 (zoiets). Dat is eerder een onderklok, en EXPO is dan de standaard instelling, geen overklok.
De afkorting staat voor EXtended Profiles for Overclocking Eigenlijk wordt alles boven de JEDEC aangegeven snelheden als overclock gezien volgens mij, maar dat weet ik niet zeker.
Dat klopt helemaal. En dat betekent dus ook dat bij EXPO-kits (en ook voor XMP) er geen garantie is dat de modules stabiel werken op het moederbord, ondanks eventuele aanwezigheid op de QVL, er is afhankelijkheid van de IMC van de CPU, kwaliteit traces op het moederbord, BIOS-versie, etc. Alleen bij JEDEC-snelheden wordt gegarandeerd dat deze stabiel draaien.
:strip_exif()/i/2007936302.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2007930552.jpeg?f=imagearticlefull)
:strip_exif()/i/2007930546.jpeg?f=imagearticlefull)
/i/2007929120.png?f=imagegallery)
/i/2007930500.png?f=imagenormal)
:strip_exif()/i/2007724614.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2007724656.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2006966056.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/2005044688.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007134964.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007724642.png?f=thumbmedium)
:strip_exif()/i/2007056298.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2005651656.jpeg?f=fpa)
/u/62384/crop61891f444d6e9.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/132250/d1ca484677dbb1382705e67689809639.jpeg?f=community){kind=small}
) als XMP/EXPO beschikbaar is. Als consument moet je dat m.i. altijd aanzetten en zo snel mogelijk (ook al is het enigszins basaal) testen zodat je het product kunt retouren als het niet goed werkt (een zeldzaamheid, tegenwoordig).
Ik denk dat je elke benchmark in de context van de beperkingen die een benchmark inherent heeft moet zien. Niet ieder systeem is hetzelfde, zelfs als de onderdelen dat op papier wel zijn, dus je hebt altijd te maken met het feit dat je niet 1 op 1 dezelfde cijfers hoeft te verwachten. Dat staat niet in de weg dat je er valide conclusies uit kunt trekken.:strip_icc():strip_exif()/u/287731/crop6270fa65746ea_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/249917/jaapschaap.jpg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/37195/crop601a6852d3566_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/54579/Static.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/226826/aardblij-60.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/127590/crop5cce81c658561_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/176086/crop5f0823fa5e8d6_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/485838/crop5f639e4205c1c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}