Samsung 9100 Pro, geen heatsink 2TB

Disclaimer: Ik heb deze SSD gekregen in ruil voor een review via de tweakers testpanel. Echter, Samsung & Tweakers hebben verder geen invloed over mijn mening.

Mijn situatie

Ik gebruik mijn windows PC, waar ik deze SSD in ga installeren, voornamelijk voor fotoverwerking en gaming. Ik zal de SSD dan ook als zodanig testen. Op dit moment bevat mijn PC 4x de Samsung 980 Pro 2TB. Omdat mijn moederbord, een Asus ProArt X670E, maar 4 NVME sloten heeft, zal ik er dus 1 moeten verwijderen.

Identificatie

Ik heb 4 identieke Samsung 980 Pro 2TB SSDs in mijn PC. Ik heb er 1tje leeggehaald zodat ik die kan vervangen, maar ik weet niet welke fysieke SSD hoort bij mijn schijfletters.


F:/ is leeg, maar uitzoeken welke fysieke schijf F:/ is, is niet makkelijk


Met serienummer in hand hoop ik de SSD fysiek te kunnen identificeren terwijl ik de PC opereer

Omdat de nieuwe SSD een PCI-E 5.0 schijf is, wil ik de nieuwe SSD graag aansluiten op 1 van de 2 PCI-E 5.0 poorten op mijn moederbord. Potentieel moet ik dus ook wat SSDs verwisselen.


2 van de 4 NVME slots zijn PCI-E 5.0 op mijn moederbord

Operatie

Onder deze kleine videokaart zitten 3 SSDs. De 4e zit erboven. Daar had ik al gekeken, maar daar zit niet de SSD in die ik wil vervangen.


De SSD die eruit moet, zit rechts-onder. Dit is echter een PCI-E 4.0 slot, dus ik plaats de SSD in de PCI-E slot (rechts-boven) naar onder, en verwijder de onderste. De nieuwe SSD komt in het slot rechts-boven.


De nieuwe SSD zit erin. Nou de kleine videokaart weer erover, kast dicht, en aan met die hap.


Heatsink over de SSDs. Dit is belangrijk, meer hierover volgt.

Format

GPT is moderner. Geen idee wat precies het verschil is, maar zover ik weet is GPT de juiste keuze tegenwoordig.


exFAT of NTFS? exFAT is nieuwer, dus ik gok dat het beter is. Weet ik dat? Nee.

Benchmarks

0 GB reads, 0GB writes. Deze SSD is 100% nieuw. Ook is de SSD juist aangesloten op PCI-E 5.0

CrystalDiskMark

9100 Pro

Ik heb nog HDDs met een schrijfsnelheid van 100MB/s in gebruik. Onvoorstelbaar snel.

(Oudere) 980 Pro

Super traag gewoon, onacceptabel. /s

Ik hecht persoonlijk weinig waarde aan synthetische benchmarks zoals deze. Deze tool meet met name de topsnelheid in optimale condities, maar ik heb weinig interesse in het schrijven van een paar GB in een fractie van een seconde - ik wil veel GB schrijven!

SSDs verliezen hun performance zodra ze meer data moeten schrijven. De schrijf-snelheid begint heel snel, maar neemt af zodra hun meerdere caches vol zitten. Wanneer ik grote hoeveelheden fotos of videos verplaats, kan je dat merken.

Met oudere, tragere SSDs is de schrijfsnelheid bij een volle cache niet snel genoeg om een snelle internetverbinding bij te benen. Bij Steam krijg je dan een spontane dip in schrijfsnelheid. Ik heb niet meer dergelijk trage SSDs binnen handbereik, dus je zal me maar moeten geloven op mijn woord.

Ik koos destijds voor de Samsung 980 Pro, en dan specifiek de Pro, omdat deze een relatief hoge schrijfsnelheid heeft bij een volle cache. Bij de 980 Pro heb ik nooit gemerkt dat de snelheid afneemt, dus ik kan het ook niet makkelijk reproduceren met de waarschijnlijk nog snellere 9100 Pro, maar ik ga het toch proberen.

Schrijfsnelheid bij volle cache

Mijn plan van aanpak is om een grote dataset meerdere keren te schrijven naar de SSD. De leessnelheid van SSDs neemt niet af, dus in theorie is het geen probleem om data te kopieren vanaf de tragere 980 Pro naar de snellere 9100 Pro. Natuurlijk kan je dan de pieksnelheid niet benutten, maar ik gok dat die pieksnelheid van 14GB/s maar van korte duur is. Maar meten is weten, laten we wat fotos verplaatsen!

Lightroom + Fotos

Bijna een TB aan fotos, videos en kleine bestandjes

Ik heb een Lightroom Classic catalogus met een hele hoop foto's erin, zo'n 829GB. Dit lijkt me ruim voldoende data om een cache te pesten. Tijdens het kopieren van de data valt me op dat het verplaatsen van videos sneller gaat dan fotos, waarschijnlijk door de overhead van het kopieren van individuele bestanden. Dit is echter een realistisch scenario voor mij. De SSD toont geen enkel teken van vertraging, met een snelheid ergens tussen de 2.4GB en 3.2GB per seconde, maar na zo'n 750GB gebeurde dit:


9100 Pro 1e schrijftest

Zoals ik omschreef, zakt de snelheid spontaan in. Dit is die volle cache waarschijnlijk. De snelheid zakt dan naar zo'n 700MB tot 1300MB per seconde. Wat mij betreft een prima resultaat na het schrijven van bijna 40% van de capaciteit van de SSD. De SSD was klaar na zo'n 6 minuten en 20 seconden.

De SSD is nog niet vol, dus ik kopieer dezelfde map gewoon nog een keer naar die SSD. De cache lijkt nog steeds vol te zitten, want de schrijfsnelheid is ruwweg 1.0GB tot 1.5GB per seconde. Volgens CrystalDiskInfo is de SSD 72C. Ondanks de heatsinks van mijn PC, wordt deze SSD dus lekker warm. Ik weet niet of de hogere temperatuur voor throttling kan zorgen. Misschien dat ik een keer ga kijken om mijn SSDs actief te koelen.


9100 Pro 2e schrijftest

De 2e ronde gaat beduidend langzamer, maar de snelheid blijft stabiel. De SSD was klaar na zo'n 10 minuten en 20 seconden. Ter vergelijking schrijf ik nu dezelfde map naar een andere 980 Pro SSD. Deze andere SSD is helaas niet leeg. Realistisch, maar niet heel eerlijk. Er is een duidelijk snelheidsverschil te merken bij de 980 Pro SSD, welke duidelijke schommelingen heeft tussen de 500MB en 2GB per seconde. Ook neemt de snelheid eerder af. Echter, na de pieken en dalen lijkt de schrijfsnelheid hooguit iets lager te zijn met de 9100 Pro, zo'n 0.9GB tot 1.4GB per seconde. Deze SSD blijft relatief koel, op 65C.


980 Pro schrijven gaat net iets langzamer nadat de cache vol zit

Het lijkt er dan ook op dat de 9100 Pro vooral een snelheidswinst weet te halen voordat de cache vol zit. Zodra die cache vol zit, is het verschil verwaarloosbaar zover ik dat kan beoordelen. Ik heb niet de middelen om het nauwkeuriger te meten.

Mijn metingen lijken niet onrealistisch te zijn als je die vergelijkt met "echte" reviews van Tom's Hardware:

- https://www.tomshardware....pro-m-2-nvme-ssd-review/2
- https://www.tomshardware....ung-9100-pro-ssd-review/2

Sustained Write: De 2e ronde

Omdat de verschillen niet bijzonder groot zijn, besluit ik het proces nogmaals uit te voeren, maar dan voor beide SSDs op dezelfde manier. Beide SSDs beginnen half-vol met ~1TB vrije ruimte. Vervolgens schrijf ik mijn fotos-map weer naar de SSD. Dit betekent dat beide SSDs na het schrijven zo goed als vol zijn. Ik vind dit het meest realistische scenaro, want mijn SSDs zijn nooit leeg.


De 980 Pro's snelheid zakte na ~250GB in naar zo'n 1.4-1.5GB/s. Klaar: 9 min, 1 seconde


De 9100 Pro's snelheid schiet alle kanten op en was pas klaar na 9 minuten en 45 seconden.

De 9100 Pro zat regelmatig boven de 70C in mijn PC, 1x zelfs 77C. Ik gok dat de enorme pieken en dalen in snelheid te maken hebben met deze hoge temperatuur. Ik weet echter niet hoe ik kan aantonen dat thermal throttling hier het probleem is, maar het gedrag van de SSD lijkt me niet "normaal". Alhoewel de snelheid regelmatig boven de 2.0GB/s schoot, zakte de snelheid ook weer regelmatig.

Het resultaat is een SSD die naar mijn metingen trager is dan mijn oudere 980 Pro SSDs.

Thermal Throttling

De case-fans in mijn PC zijn erg conservatief ingesteld. Deze heb ik nauwkeurig ingesteld voor minimaal geluid zonder thermal throttling van de CPU of GPU. Echter, de SSDs worden blijkbaar vrij toasty. Voor deze test zet ik de case-fans allemaal op 100%.

Om mijn Thermal Throttling theorie te testen, zet ik al mijn case-fans op 100%. Met de case-fans op 100% voer ik de bovenstaande test opnieuw uit voor de 9100 Pro. Ik verwijder de fotos, wacht 10 minuten, en probeer opnieuw.


De 9100 Pro blijft nu braaf 58C en laat "normale" prestaties zijn met snelheden tussen 1.5 en 2.0GB/s, en is klaar na 8 minuten en 45 seconden.


De 980 Pro wordt niet sneller van de koelere omgeving en is klaar na 9 minuten en 5 seconden.

O.b.v. mijn metingen blijft het verschil tussen de 9100 and 980 Pro minimaal, maar voor de 9100 Pro heeft het zeker wel zin om de temperatuur in de gaten te houden. Onder minder optimale omstandigheden kan een snellere SSD slechter presteren door throttling dan zijn oudere, koelere voorganger.

Als toevoeging wil ik nog even vermelden dat ik me ervan bewust ben dat deze test niet optimaal is: De 980 Pro waar vanaf gelezen wordt, heeft natuurlijk maar PCI-E 4.0. Wanneer de cache nog *niet* vol zit, is er dus een theoretische bottleneck bij het lezen van de data. Echter, als je kijkt naar de snelheden die je in praktijk haalt, zit je sowieso ver onder de theoretische beperkingen van de PCI-E 4.0 snelheden.

Gaming

Ik ben zeer sceptisch dat je een verschil kan merken bij het laden van games, maar laten we het proberen. Ik ga 3 games laden vanaf mijn 980 Pro en vanaf de nieuwe 9100 Pro: Hitman 3, Borderlands 2 en Doom Eternal.

Hitman 3

Deze game is 76GB. Ik ga de Miami level laden en meet de tijd vanaf het drukken op de Play knop en het begin van het filmpje na het laden. Ik gebruik voornamelijk hoge settings voor mijn Nvidia 4080. Ik neem vervolgens de snelste tijd na 3 pogingen.

De "Move Install Folder" feature van Steam is hierbij erg nuttig - het verplaatsen van de game duurt nog geen minuut!

- 980 Pro: 24 seconden (alle pogingen waren binnen een halve seconde 24 seconden)
- 9100 Pro: Ook exact 24 seconden.

Borderlands 2

Borderlands 2 is maar 15GB. Tijdens het meten van de laadsnelheid kwam ik erachter dat het laden van de game nog geen 2 seconden duurt op de 980 Pro. Het verschil is dan ook irrelevant.

Andere games

Doom Eternal laadt in letterlijk 4 seconden. Elden ring enkele seconden. Minecraft enkele seconden. - Al deze games kan ik wel testen, maar ik kan ze niet nauwkeurig meten. Tijdens deze review besefte ik dat de meeste games simpelweg supersnel laden.

Factorio: Space Age

Ik meet de tijd tussen dat het laadscherm bij starten game zichtbaar is tot het hoofdmenu zichtbaar is.

- 980 Pro: Eerste keer 25 seconden erover om te laden, en de keren erna 10 seconden.
- 9100 Pro: Eerste keer 17 seconden, en de keren erna 10 seconden

Geen idee of dat een geldig verschil is, die 25 vs 17 seconden kan ik niet reproduceren.

Games: Conclusie

Mijn conclusie is dat deze SSDs simpelweg zo snel zijn, dat een nog snellere SSD geen effect meer heeft. Ik heb in ieder geval geen games die traag laden, behalve Hitman. (als je 24 seconden traag vindt...) en zelfs dan is er geen meetbaar - laat staan merkbaar - verschil.

Kom je vanaf een SATA SSD of een andere oude, trage NVME SSD, dan is het verschil mogelijk wel merkbaar.

De Prijs

Pakken we de prijsverschillen erbij, dan is een 980 Pro 2TB nu ~200 euro. Dat lijkt me geen goede deal meer. De 990 Pro is echter 158 euro vergeleken de 235 euro voor de 9100.

Voor net iets meer heb je dan een 4TB 990 Pro.

Voor het geld is de 990 Pro simpelweg een betere deal, met de aanname dat de prestaties van de 990 Pro vergelijkbaar zijn met de 980 Pro en 9100 Pro (welke al vergelijkbaar zijn)

Conclusie

De Samsung 9100 Pro is een SSD. Het is een snelle SSD. O.b.v. mijn tests heeft de 9100 Pro weinig voordeel tegenover de oudere 980 Pro en heeft de hogere bandbreedte door de PCI-E 5.0 geen merkbare impact zodra je je favorite benchmark tools afsluit.

De realiteit is gewoon dat moderne high-performance SSDs gewoon belachelijk snel zijn - sneller dan de rest van je hardware of software kan benutten. Er valt wat mij betreft nog winst te halen bij sustained writes, en op dat vlak is het verschil tussen de 980 Pro en 9100 Pro gewoon erg klein.

De 9100 Pro is op dit moment nog duur vergeleken zijn 990 Pro voorganger. Op dit moment zou ik dan ook gewoon het oudere model aanraden door de betere prijs. Lees je dit in de verre toekomst, dan zal je zelf een geinformeerde keuze moeten maken o.b.v. de dan actuele prijzen.

De 980 Pro is 5 jaar oud - ik had oprecht meer verschil verwacht na 5 jaar ontwikkeling.