Bill Gates had de maker van de Altair begin 1975 aan de telefoon met een brutaal aanbod: een Basic-interpreter aanleveren voor 's werelds allereerste commercieel succesvolle microcomputer, de Altair 8800. Brutaal, want Gates en zijn kompaan Paul Allen hadden nog geen enkele regel code geschreven toen zij het aanbod deden. Sterker nog, ze hadden niet eens een Altair-systeem om de code voor te schrijven. Dit was Micro-Soft, met een streepje inderdaad, in een notendop: een ondeugend initiatief van twee computernerds gebaseerd op bluf, ballen en een flinke portie voortschrijdend inzicht.
Om die periode van computersystemen te contextualiseren: het systeem in kwestie is een pc op basis van de Intel 8080-chip met maar liefst 256 bytes aan ram. De Altair 8800 heeft geen ingebouwd scherm of een andere vorm van video-output, dus vereiste het een beeldterminal of een Teletype als interface. Dat is een elektromechanische teleprinter waarmee toetsenbordinput naar een speciaal papier omgevormd werd, wat door de pc ingescand kon worden. De Altair 8800 kan ook zonder terminal geprogrammeerd worden aan de hand van de fysieke schakelaars aan de voorkant van het systeem.
Basic is een manier voor gebruikers om de computer te programmeren, wat in die tijd in de praktijk het gebruiken van de pc betekende. Basic staat vooor Beginners' All-purpose Symbolic Instruction Code. Basic zou in de jaren '70 de standaardprogrammeertaal worden voor thuiscomputers, mede dankzij Microsoft.
Computerprogrammeur Paul Allen en middelbareschoolvriend Bill Gates, toen nog een brave Harvard-student, bedachten in januari 1975 dat zij een versie van een interpreter voor de Basic-programmeertaal wilden ontwikkelen voor de Altair 8800, ofwel een manier voor gebruikers om Basic-code direct op de pc in te voeren.
Daarvoor was de hulp van Gates' huisgenoot en Harvard-wiskundestudent Monte Davidoff nodig. De Altair 8800 ondersteunde oorspronkelijk namelijk alleen maar integers, ofwel hele getallen. Hij moest de wiskunde achter de verwerking van zwevendekommagetallen uitvogelen, waardoor de Basic-versie ook getallen achter de komma kon ondersteunen.
Het conceptproduct Altair Basic werd in enkele maanden door de heren ontwikkeld. Volgens een biografie van Gates gebruikten ze helemaal geen Altair 8800 voor dit proces en zelfs geen onderliggende Intel 8080-chip om er code voor te ontwikkelen. In plaats daarvan maakte Allen een Intel 8080-emulator die op een PDP-10-mainframecomputer in Harvards computerlokaal draaide. Gates schreef veel van de code die nodig was om Basic te vertalen van en naar machinecode voor de Altair.
Van bluf naar product
De ontwikkelaars hadden anderhalve maand na de initiële bluf een daadwerkelijk werkend product dat aan Micro Instrumentation and Telemetry Systems, de maker van de Altair, gepresenteerd kon worden. Althans, een product ontwikkeld via een emulator op een compleet ander computersysteem. Het was dus geen gegeven dat alles ook echt zou werken tijdens de presentatie op compleet andere hardware. Allen vloog vanuit Massachussetts naar Albuquerque om het aan MITS te presenteren.
Een Altair 8800 met Model 33 ASR Teletype. Boven op het systeem ligt de kenmerkende Basic-tape. Bron: Tim Colegrove
Tijdens de vlucht zou hij zich gerealiseerd hebben dat er nog een essentieel onderdeel miste: een loader. Deze software was nodig om de communicatie tussen de Altair en een Teletype mogelijk te maken. Het laatstgenoemde apparaat was dan weer nodig om de papieren Basic-tape van Gates en Allen uit te kunnen lezen. Allen zou de code aan boord van de vlucht hebben geschreven en voor de presentatie ter plekke met de fysieke schakelaars van de Altair 8800 ingevoerd hebben.
Wellicht zie je het intussen al aankomen: die presentatie werd een regelrecht succes. De Basic-interpreter werkte perfect en MITS bood Allen de positie van vicepresident en softwaredirector aan. Tegelijkertijd sloten Gates en Allen een deal met het bedrijf voor 3000 dollar en een onbekende commissie per verkochte Altair Basic-kopie.
Kort daarna, ten tijde van de publicatie van dit artikel exact 50 jaar geleden, stichtten Allen en Gates Micro-Soft, een samensmelting van het woord 'microcomputers' en 'software'. De heren zijn op dat moment respectievelijk 22 en 19 jaar oud en leggen het fundament van wat intussen al decennia een van de grootste softwarebedrijven op aarde is.
Microsofts eerste werknemers, waaronder Bill Gates linksonder en Paul Allen rechtsonder. Bron: Microsoft
Hoe dat fundament gelegd werd, zou volgens Stephen Manes en Paul Andrews, schrijvers van het boek 'Gates', typisch zijn voor hoe Microsoft de daaropvolgende jaren opereert: "Producten aankondigen die niet bestaan, het baseren op de beste versie van iets wat ergens anders beschikbaar is, een uitvoering demonstreren die niet volledig werkt en het product uiteindelijk enigszins buggy na een uitgestelde release uitbrengen." Of dat laatste deel helemaal klopt, dat laten we in het midden. Wat Microsoft in die tijd ook precies deed, het eindresultaat is op zijn minst noemenswaardig. En dat was pas het begin.
Microhard en MS-DOS
In de daaropvolgende jaren hanteerde Micro-Soft, vanaf eind 1979 consistent gestileerd als Microsoft, strategisch gezien een vrij eenvoudig maar lucratief concept: de eigen Microsoft Basic-software licenseren aan allerlei hardwarefabrikanten. Gates had intussen Harvard verlaten en het bedrijf vestigde zich in Albuquerque. Het bedrijf portte de programmeertaal voor het besturingssysteem van allerlei toentertijd grote partijen. Misschien ken je ze wel: Apple met de Apple II, IBM met de Personal Computer en Commodore met de Commodore 64. Wel met een kleine upgrade, want in plaats van op papieren tape werd Basic intussen geleverd via onder meer cassettes of de romopslag van computersystemen.
CP/M
In 1980 deed Microsoft alweer afstand van zijn reeds aangenomen naam. Althans, conceptueel gezien, want in dat jaar bracht het bedrijf zijn eerste hardwareproduct uit: de Z-80 SoftCard voor de Apple II. De pc ondersteunde processorkaarten waardoor het systeem een andere cpu kon gebruiken. De insteekkaart van Microsoft beschikte over een Zilog Z80-cpu, wat een Intel 8080-compatibele processor is. Dat is dan weer belangrijk, want zo'n processor was vereist om het besturingssysteem Control Program/Monitor te kunnen draaien. In die tijd was CP/M de industriestandaard van de besturingssystemen en werd vooral in zakelijke context gebruikt.
De Z-80 SoftCard was net als het oorspronkelijke Basic een manier van Microsoft om bestaande technologie tot een nieuw product om te vormen. De kaart werd door Seattle Computer Products ontwikkeld, door een andere partij doorontwikkeld en weer door een ander bedrijf geproduceerd. Onthoud SCP, want zij komen nog terug in de turbulente begindagen van Microsoft.
Besturingssysteem
Tot dusver zijn er enkele vroege producten van Microsoft voorbijgekomen, maar nog geen enkel besturingssysteem. Dat is bijzonder, aangezien het bedrijf daar juist om bekend staat. In de jaren zeventig en tachtig waren besturingssystemen voor specifieke computers veelvoorkomend. Denk bijvoorbeeld aan Apple DOS en Atari DOS voor systemen van respectievelijk Apple en Atari, en Trsdos voor Tandy TRS-systemen. Microsoft verzorgde Basic-implementatie voor die besturingssystemen.
Omdat sommige van de vermelde computers met Microsoft Basic op roms geleverd werden en de programmeertools dus direct bij het opstarten op het scherm verschenen, zou je al bijna van een besturingssysteem kunnen spreken. Het was de interface waar gebruikers veelal interactie mee hadden, al was Microsoft Basic vooralsnog een laagje boven op een besturingssysteem. Het populairste multiplatform-OS van die tijd was het vermelde CP/M, maar ook Microsoft wilde deze productcategorie betreden. Dat deed het bedrijf dan ook, zo'n vijf jaar na de oprichting.
Xenix en Word
Xenix was met MS-DOS het eerste OS met ondersteuning voor wat toen Microsoft Multi-Tool Word heette, de eerste tekstverwerker van het bedrijf. Rond de release in 1983 was een tekstverwerker nog een ongebruikelijk stukje software. In de jaren negentig groeide het programma echter uit tot de gouden standaard van digitale tekstverwerking.
Microsoft was overigens niet de eerste met een dergelijk programma. Dat was namelijk Bravo, de toonaangevende wysiwygtekstverwerker van Xerox PARC. Geheel in stijl huurde Microsoft een van de bedenkers van Bravo in, namelijk Charles Simonyi. Hij hielp met een andere voormalige werknemer van Xerox PARC om Multi-Tool Word te ontwikkelen.
In 1980 licenseerde Microsoft geheel in lijn met de toenmalige bedrijfsstrategie het besturingssysteem Unix van AT&T, door Microsoft omgedoopt tot Xenix. Het 16bit-besturingssysteem, dat aan oem's gelicenseerd werd, werd een belangrijk onderdeel van het bedrijf en zou eigenlijk doorlopend ondersteund blijven worden, ook na de release van een eigen besturingssysteem, niet lang daarna.
'Eigenlijk', want in 1983 werd het woord 'vaporware' voor het eerst gebruikt en wel om Xenix te beschrijven. Omdat Unix-maker AT&T met een nieuwe versie genaamd System V kwam, moest Microsoft concurreren met een nieuwe en verbeterde versie van het besturingssysteem. Het bedrijf koos er echter voor om de handdoek in de ring te gooien. De ontwikkeling van Xenix werd opgegeven maar dit was niet aan het grote publiek duidelijk gemaakt. De oprichter van een bedrijf dat Xenix gebruikte, wilde weten of het OS nog ondersteund zou worden. Een softwaremaker bij Microsoft beschreef de software echter als 'vaporware'.
MS-DOS
Maar zoals gezegd, Xenix was eigenlijk ook niet echt een besturingssysteem van Microsoft zelf, want het ging om een herverpakt product dat door AT&T ontwikkeld werd. Dus was het in de zomer van 1981 eindelijk zover; Microsoft bracht toen zijn eerste eigen besturingssysteem uit: het iconische MS-DOS. Nou ja, 'eigen' is wellicht wederom niet helemaal feitelijk.
Om dat in context te brengen moeten we even een zijsprongetje maken naar IBM. Het bedrijf werkte in 1980 aan een aankomende persoonlijke computer op basis van x86-architectuur. Daarvoor onderhandelde het bedrijf met de makers van CP/M om het besturingssysteem op de IBM-pc te mogen aanbieden. Die onderhandelingen leverden uiteindelijk niets op en dus was het aan Microsoft om een eigen besturingssysteem te maken voor de pc van IBM.
MS-DOS
Daarvoor kocht Microsoft de rechten van 86-DOS, een ogenschijnlijke kloon van CP/M, van het intussen welbekende Seattle Computer Products. Het bedrijf huurde tevens Tim Paterson in, de maker van de Z-80 SoftCard en 86-DOS. Hij moest zijn besturingssysteem voor Microsoft naar de betreffende IBM-pc porten. Microsoft licenseerde de software, omgedoopt tot MS-DOS, niet-exclusief aan IBM.
In augustus van 1981 bracht IBM de toonaangevende Personal Computer model 5150 op de markt. Het systeem werd een ongekend succes en dat was mede te danken aan het besturingssysteem, dat op IBM's systemen PC DOS genoemd werd. Maar Microsoft was niet alleen van de licentiedeal met IBM afhankelijk. Omdat het om een niet-exclusieve deal ging, konden tientallen andere bedrijven het kenmerkende besturingssysteem ook afnemen.
IBM PC DOS en MS-DOS werden snel de dominante besturingssystemen en Microsoft werd een van de dominante spelers op het gebied van computersoftware. Er was nog maar een zetje nodig om het bedrijf te verheffen naar de toppositie: een echt eigen besturingssysteem. Raad eens wat dat zou zijn.
Een kijkje in Windows
In november van 1985 is het zover. Ruim tien jaar na de oprichting van Microsoft komt het bedrijf met het product waar het de komende veertig jaar om bekend zal staan: Windows. Het besturingssysteem kwam een jaar te laat uit, de systeemeisen waren te hoog en de eerste reacties waren relatief negatief. Maar flop of niet, het bedrijf vestigde zich als de mainstreambesturingssysteemkoning voor thuiscomputers. En dat is sindsdien niet meer veranderd.
Het concept van Windows was simpel: het neemt de functionaliteiten van MS-DOS, op dat moment al verreweg het populairste consumentenbesturingssysteem, en bouwt daar een grafischer georiënteerde multitaskervaring overheen op basis van vensters. We kunnen het grapje blijven maken: dit was geen nieuwe ontwerpfilosofie. Gates zag tijdens een computerevenement in 1982 de grafische gebruikersomgeving Visi On van VisionCorp voor IBM-pc's en dat zou hem aangezet hebben om intern een eigen gui te ontwikkelen, een plan dat hij al langer gehad zou hebben.
Microsoft kondigde Windows in november van 1983 aan. Het besturingssysteem werd als 'een extensie van MS-DOS' gepresenteerd en moest in april van 1984 uitkomen. De software vereiste een systeem met twee floppydiskslots en 192KB ram. Windows moest, zoals de naam wellicht doet vermoeden, een besturingssysteem worden dat met vensters werkte en berustte meer dan concurrenten op het gebruik van een computermuis. Voor de duidelijkheid, dat was in de jaren tachtig nog niet de norm. De prijs zou ergens tussen de 100 en 250 dollar liggen.
Teleurstellende release
De release van Windows 1.01, de eerste publieke releaseversie van het besturingssysteem, werd met gemengde recensies beoordeeld. Enerzijds omdat het OS een slordige anderhalf jaar later dan beloofd uitkwam. Maar ook puur inhoudelijk was de realiteit anders dan de visie die in 1983 geschetst werd.
De beloofde geheugenvereiste van 192kB bleek niet waargemaakt te kunnen worden; de systeemeis was 256kB. The New York Times beschrijft dat ook dit echter niet genoeg is. "Op het doosje staat onder de systeemeisen in kleine letters: 'Als je tegelijkertijd meerdere applicaties of DOS 3.3 gebruikt, wordt meer geheugen aangeraden.' Waarom zou iemand Windows kopen zonder de bedoeling om meerdere applicaties te draaien?" Om het nog erger te maken testte de betreffende journalist Windows op een pc met de dubbele hoeveelheid aanbevolen ram, namelijk 512kB. "Desondanks voelt Windows alsof je op de Noordpool stroop probeert te schenken."
Maar aan de andere kant, zoals de toenmalige marketingpresident en latere ceo Steve Ballmer uiterst enthousiast in een interne parodiereclame verklaart, kostte Windows 1 slechts 99 dollar. Dat was goedkoper dan veel concurrenten.
Einde van begintijd, begin van dominantie
Ondanks de behoorlijk kritische receptie is de historische waarde van Windows 1 natuurlijk enorm. Met de release van het besturingssysteem consolideerde Microsoft de OS-markt. Hoewel het bedrijf naar verluidt 'slechts' een half miljoen kopieën van de software verkocht, was het fundament voor besturingssysteemheerschappij gevestigd. Ja, Microsoft had veel van zijn vroege productreleases deels of volledig te danken aan andere partijen, maar Gates en Allen bleken het hoe dan ook bijna altijd bij het rechte eind te hebben, en dat zo vroeg in de thuiscomputerera.
Daarmee wisten de computernerds een toonaangevend internationaal bedrijf te stichten. In eerste instantie praktisch vanuit het computerlokaal van Harvard, maar binnen ruim tien jaar vanuit meerdere vestigingen over heel de wereld. In 1975 met een papieren Basic-tape voor een of andere pc, intussen met een toepassing voor praktisch ieder onderdeel van het digitale werkproces en nog veel meer. Ooit op basis van bluf en stoute schoenen, intussen met tientallen miljarden aan jaaromzet achter de hand, bijvoorbeeld voor de overname van kleine start-ups zoals Activision-Blizzard, Bethesda, LinkedIn, Skype, GitHub, Mojang en de telefoondivisie van Nokia. Maar de mooiste overname is wellicht die van PowerPoint-maker Forethought in 1987, want nee, ook die iconische software werd oorspronkelijk niet door Microsoft gemaakt.
Paul Allen en Bill Gates in 1981 en in 2013. Bron: Sipa Press / Living Computer Museum
Misschien goed om toe te voegen dat het product extern 86-DOS heet (vanwege de 8086 chip) maar intern QDOS oftewel quick and dirty operating system heet. De term "disk operating system" is achteraf verzonnen.
Bijzonder interessant wat de geschiedenis deed en dank je wel Tweakers voor dit fijne en pakkende leesvoer
Mijn eerste eigen X86 systeem was een PC XT 8 MHz, 640 KB, 20 MB HDD en Hercules monochrome videokaart. Ik heb me weken vermaakt met Kroz; een op ASCII gebaseerd spel en nu zit ik te gamen met ray tracing en al. Het verschil tussen die 2 uitersten heeft een span van vele jaren waarin ik opklom tot waar ik nu ben.
Als je destijds zou zeggen dat een kale Windows installatie ooit tientallen gigabytes zou kosten werd je in het gekkenhuis opgenomen.
Een grote mijlpaal was Windows 95 met zijn nieuwe GUI. Het menu 'start' was een uitvinding van jewelste en ik weet nog dat ik heel vroeg in de ochtend voor een winkel stond om mijn kopie van Windows 95 te mogen kopen -> net het laatste exemplaar kreeg ik in handen. Een cd met Windows, een paar muziekfilmpjes en het spel Hover! met een heleboel drivers. Dat was echt magisch en fantastisch.
Hoewel Xenix inderdaad gebasseerd was op AT&T's Unix broncode, was het ook wel redelijk aangepast door Microsoft. Moest ook wel want Unix was niet bedoeld om op een microcomputer te draaien terwijl dat net de markt was waar Microsoft met Xenix voor ging.
En Microsoft heeft Xenix relatief lang ondersteund gehad, Xenix is zelfs lange tijd de best verkopende Unix variant geweest en met Xenix 386 zijn er ook onderdelen uit System V alsook BSD geintegreerd geweest in het OS. En toen Microsoft ermee stopte hebben ze het uiteindelijk doorverkocht aan SCO, je weet wel, die onderneming die geprobeerd heeft Linux onderuit te halen met beschuldigingen van copyright schendingen, vermoedelijk in opdracht van Microsoft.
PC-DOS en MS-DOS zijn niet hetzelfde besturingssysteem. Hoewel ze grotendeels gelijk zijn, heeft het tot versie 6 geduurd voordat ze ook echt identiek werden. PC-DOS was eerst, want deze was er voor de IBM PC, maar omdat IBM geen exclusiviteit had op het OS, behalve dan de naam, kon MS een licht aangepaste versie aanbieden aan makers van kloon computers. Het is dit wat uiteindelijk IBM de nek heeft omgewrongen terwijl het Microsoft groot heeft gemaakt.
DOS was een echt besturingssysteem ook al ondersteunde het geen multi tasking of meerdere gebruikers. Het was een eenvoudige command interpreter met een basis set aan tools waarmee je je computer kon opstarten. Windows daarentegen was geen besturingssysteem, het was een zogenaamde program manager. Een manier om programma's mee te beheren en te gebruiken. Ook Windows 95 is in de basis geen besturingssysteem daar het nog altijd DOS vereist om te kunnen opstarten en uiteindelijk gaat doorladen, net zoals bij de voorgaande Windows versies. Windows met een NT kernel daarentegen kan je wel een volwaardig besturingssysteem noemen daar dat geen basis in DOS meer heeft.
Ook Windows 95 is in de basis geen besturingssysteem daar het nog altijd DOS vereist om te kunnen opstarten en uiteindelijk gaat doorladen, net zoals bij de voorgaande Windows versies.
Veel mensen beschreven Windows (95) als een laag op DOS. Dat bleek ook niet helemaal correct te zijn. DOS gedroeg zich op sommige punten anders als Windows functionaliteiten aanriep en anderzijds werden sommige DOS interrupt calls doorgeleid naar Windows95 code. Bij het starten was DOS actief maar al vrij snel in het proces van het opstarten van Win95 ontstond een systeem dat een soort huwelijk was tussen Windows en DOS; acties die in een van beide hun oorsprong vonden konden ook door code in de ander afgehandeld worden.
Om een lang verhaal kort te maken: Microsoft kon en kan bestaan dankzij ellebogenwerk, overkopen, producten die net niet werken, meegaan op de waan van de periode, allemaal met net genoeg kennis achter de schermen maar niet genoeg om het volledig uit te voeren en natuurlijk niet te vergeten; de sleazebag-verkooptechnieken... behalve in Nebraska!
Tegenwoordig is dat nog steeds terug te zien. Het is waarom ik het gebruik van .NET MAUI nooit zal goedkeuren
Volgens mij heb je meer aan Microsoft te danken dan dat je wil toegeven. Het is een wereld prestatie wat ze gedaan hebben
Alles stond toen in de kinderschoenen dus de opmerking net genoeg kennis is er 1 die kant nog wal raakt om alleen maar uit te halen naar een periode die je niet begrijpt. Zonde, want ik denk dat de oprichters alleen maar respect verdienen.
Dat ben ik niet met je eens. Als MS Windows niet has verspreid had iemand anders wel een vergelijkbaar OS en misschien wel beter OS verspreid. Diverse Office alternatieven waren ook reeds buiten MS ontwikkeld, ik noem een Lotus 1-2-3.
Dat ben ik niet met je eens. Als MS Windows niet has verspreid had iemand anders wel een vergelijkbaar OS en misschien wel beter OS verspreid. Diverse Office alternatieven waren ook reeds buiten MS ontwikkeld, ik noem een Lotus 1-2-3.
De dominantie van Office begon parallel met de uitrol van Windows 95.'Nederland stapt over' werd de titel van die campagne, waarbij je met de aanschaf van een Win95 licentie de Office 95 licentie er praktisch voor niks bij kreeg. Daarmee werd de concurrentie uiterst effectief uit de markt gedrukt. En vergis je niet, in die tijd waren concurrenten als WordPerfect, samen met o.a. IBM/Lotus (1-2-3, Notes, Mail) en Borland (Quattro Pro) zo'n beetje marktleider op het gebied van de belangrijkste office applicaties.
De enige concurrentie die Microsoft nog kreeg op het gebied van besturingssoftware, kwam uit de keuken van IBM, wat toentertijd met OS2/Warp nog een dappere poging deed de dominantie van Microsoft te breken.
Daar is niks dappers aan. OS/2 is samen met Microsoft ontwikkelt en was een poging van IBM om de markt te monopoliseren. Daarom was PS/2 ook incompatible met de PC want ze dachten dat de klant klakkeloos IBM zou volgen, want dat deden de klanten van IBM al decennia, en dat zou de kloonfabrikanten (en Microsoft) dwingen om met eigen ontwikkeling te stoppen en gewoon IBM-technologie (PS/2 en OS/2) te licenseren. Dus nee, IBM wilde niet de dominantie van Microsoft breken, maar ze wilden zelf die dominante monopolist zijn.
Heb hier nog een PS/2 staan van ons verhuur programma, was met een IBM token Ring netwerk verbonden naar 2 andere om vanop 2 plaatsen ons filmverhuur programma te draaien. (we waren de eerste videotheek van België )
Was toen ook een belachelijk dure (en in mijn opinie niet nodige) investering, denk dat we toen ook zelfs buiten de bankenwereld en overheid vermoedelijk de enige in België waren met een token ring netwerk
Die "harde schijf" van de PS/2 was ook geweldig , lag een riem bovenop voor de aandrijving rofl leuke tijden
Och du meine gutte. OS2/Warp. Die kon toen beter (echt) realtime multitasken dan windows en werd om die reden in de industrie gebruikt op diverse plekken. Ooit 1 keer met zo'n apparaat gespeeld. Als ik het me goed herinner was het vlotter dan windows, maar drivers waren een drama.
Dank opa voor het ophalen van een herinnering van deze opa
Ik kan me niet herinneren dat de drivers zo'n groot probleem waren.
Het grootste probleem was dat er weinig native software voor OS/2 was.
De bestaande windows (3.1) software kon je prima via de emulatie van OS/2 draaien. Maar nieuwe software voor Win95 niet. Daar had Microsoft wel voor gezorgd dat het bewust incompatible werd gemaakt.
Ik heb OS/2 Warp en OS/2 v4 nog gedraaid. Maar uiteindelijk had je toch een dualboot met windows om software te draaien waar je geen OS/2 alternatief voor had.
[...]
De dominantie van Office begon parallel met de uitrol van Windows 95.'Nederland stapt over' werd de titel van die campagne, waarbij je met de aanschaf van een Win95 licentie de Office 95 licentie er praktisch voor niks bij kreeg.
Nope. Wordperfect 5.1 was leidend in het DOS tijdperk maar miste compleet de boot bij Windows 3.1.
Opeens kon je met Word WYSIWYG incl. bitmaps en zeer goede TT fonts opmaken en de aankoop van MS van Excel/Access werkte de DOS 1-2-3/dbase alternatieven snel de deur uit. MS was bepaald niet vies om wat code toe te voegen wat concurrerende programma's niet lekker deed werken
OS/2 Warp was een complete misser (wel echt 32 bits) voor de thuisgebruiker omdat gaming onder DOS al enorm populair was en bepaald niet compatibel in dat opzicht.
Los van het feit dat startmenu/taskbar/UI van Win95 ergonomisch een generatie verder was dan het technisch vernufte presentation manager van OS/2.
Verder had win 1 geen multitasking wat pas met een 386 realiteit werd (286 was gaar volgens Gates en multitasking werd met TSRs al in DOS nagebootst). Op zich had Basic ook geen DOS/OS nodig want gebruikte vnl. geen DOS interrupts, was nl. dezelfde interpreter als de ROM versie met wat file extensies..
Dat ben ik niet met je eens. Als MS Windows niet has verspreid had iemand anders wel een vergelijkbaar OS en misschien wel beter OS verspreid. Diverse Office alternatieven waren ook reeds buiten MS ontwikkeld, ik noem een Lotus 1-2-3.
Lees je wel wat je zegt? Waarom is dat niet gedaan in begin 1975 ? Of de komende 10 jaar daarna? Omdat MS(Gates) heeft hier linksom / rechtsom een versnelling aangegeven. Het zou vast uiteindelijk vast iemand anders lukken om GUI OS te maken, maar toch niet gebeurd tot na 1985. Dus als Windows nu niet verspreid was door MS in 1975, hadden wij misschien nu vertraging op deze kleine computer "revoluties"...
Volgens mij haal je wat jaartallen door elkaar. 1975 was MS nog lang niet bezig met Windows. Wel was rond die tijd Xerox met iets vergelijkbaar bezigs. Zowel Apple als MS hebben het daarvan.
Het Palo Alto project is door het toen al erg grote Xerox niet gepatenteerd omdat ze niet wouden uitbreiden naar de computer markt omdat dan het risico van een Anti trust zaak aan de broek krijgen te groot werd. Daar hebben Apple en MS, maar ook vele anderen van geprofiteerd. Daarbij zou ik ook Digital Research willen noemen (Die eerder CP/M ontwikkeld hadden op basis van een Dec OS waarvan ik even niet op de naam kan komen)
Ik heb laatst (het mij vanwege de Atari ST vertrouwde) GEM van Digital research eens geprobeerd in PCem. (een emulator van oude PD hardware) Dit soort oude software is meestal wel beschikbaar op archive.org voor wie er naar geinteresseerd is.
Het is echt zelden dat een OS echt origineel is. Het is ook erg praktisch om voort te borduren op oudere varianten.
Dus als Windows nu niet verspreid was door MS in 1975, hadden wij misschien nu vertraging op deze kleine computer "revoluties"...
Ik snap de insteek maar dat lijkt hier toch echt niet echt aannemelijk. Ze waren niet alleen op het pad van DOS etc dus dan had wel een andere bedrijf de race gewonnen. IBM en Apple waren toen ook al in de race. Ook VisiOn’s Applications Manager was er al voor Windows dus aan visie ontbrak het in die tijd niet niet. Een DoS OS + muis + toetsenbord + overliggende grafische interface met vensters. De richting was duidelijk.
Ik wil de pluimen op de hoed van Micrsoft niet helemaal wegnemen maar ik behoed me wel voor de illusie dat zonder Microsoft we later gestart zouden zijn met de ontwikkeling van hardware en Software tot op het punt dat we nu minder ver zouden staan.
Dat kun je natuurlijk van alle producten zeggen. Apple was ook niet de 1e met een telefoon, maar ze hebben wel iets goeds gedaan. Het gaat er niet om "dat er anders wel iemand anders was geweest", het gaat er om dat je iets als 1e daadwerkelijk doet (of misschien niet technisch als 1e, maar wel voor de main stream).
Uiteraard hadden we zonder Microsoft vandaag een ander OS landschap gehad waarbij mogelijk 1 andere speler dominant was geweest. En dan zaten we daar vandaag met zen allen op af te geven.
Het grote probleem is altijd dat je goede standaarden moet hebben. Alternatieven zijn leuk, maar standaarden zijn nodig voor een brede adoptie van iets. Dat zag je in de jaren '70 en '80 bijvoorbeeld net met kantoorsoftware. Bekijk de evolutie van een spreadsheet eens en de software die daarvoor gebruikt werd en je ziet dat een volgend succesvol programma altijd verder bouwde op het vorige, inclusief compatibiliteit voor het bestandsformaar van de vorige succesvolle app. Totdat Excel de de-facto standaard werd.
Overigens mis je volgens mij dat ik onderscheid maak tussen C-level en de uitvoerders De ene maakt uit wat de andere meekrijgt aan middelen om uitvoer op de lagere niveau's mogelijk te maken.
Dat kun je afdoen met "niet begrijpen", maar ik vrees dat het met redelijk ruime ervaring op dat gebied voor mij al even te laat is.
Neemt niet weg dat het zeker een prestatie is. Het is alleen wel frustrerend voor de idealisten onder ons die graag zouden zien dat het succes op een minder agressieve manier wordt behaald.
[Reactie gewijzigd door Stukfruit op 4 april 2025 08:17]
Dat niet allen probeer maar eens een computer programms draaiende te krijgen wat zo veel hardware ondersteund het is bijna onmogelijk en toch hebben z de windows 11 nu wel [precies zoals ze het willen hebben.
Ze hebben het goed voor elkaar gekregen, zo veel compatibaliteit.
Ondanks al het gemopper soms moet ik je wel gelijk geven dat dit een lastig probleem kan zijn. Verder is Microsoft groot geworden en of je het wilt of niet, daar bouwen we op voort.
Zelf ben ik heel makkelijk daarin. In mijn bedrijf heb ik ..365 geïntegreerd met redundant cloud storage op meer dan één cloud en een b.y.o.d. beleid. Het is daarbij heel gemakkelijk om mee te gaan. Ik kan blijven bokken tegen re-integratie, maar het kan ook verdomd handig en makkelijk zijn. Dus houd je tijd over voor andere belangrijkere zaken. Het heeft een reden dat ik Microsoft software gebruik in werk én prive.
Dit was in het begin een utopie die nu werkelijkheid is geworden.
Respect met wel wat kanttekeningen.... een deel van wat ze (technisch) bereikt hebben was zeker knap/indrukwekkend. Maar veel hebben ze bereikt op dubieuze wijze. Dat in het land der blinden, eenoog koning is, wil nog niet zeggen dat de koning dan maar andermans inspanning het zijne mag noemen.
Nu zijn we toch een stuk minder vergevelijk als bijv. een game-developer een onvoltooid produkt al released....
Toen kwamen ze er mee weg omdat er geen goed bereikbare alternatieven waren.
Door overnemen, en smerige verkooptechniek, is er wel een soort standaard ontstaan. Helaas blijkt in andere omgevingen door 'ik weet het beter' of 'nee het is niet af' veel producten te laat, te complex en verdeeld de wereld in te worden gebracht. En het bedrijf is de laatste 10 jaar echt wel veranderd. Geen steve balmer, en in de programmeertalen de invloeden van Anders Hejlsberg. Nog steeds vroegtijdige releases, die nog niet af zijn, maar wel meer open.
Klopt, de hele introductie van feedback en insiders is gemaakt om niet meer te testen. Niet dat elke Windows release een succes was maar denk aan de ontwikkeling van teams en de bouw new Outlook. Stuk voor stuk producten die wel vernieuwend zijn maar heel buggy. Ze weten ondertussen ook als ze niet op tijd instappen of veranderen het niet goed gaat met hun positie op de markt. Maar dan nog... Zijn er geen betere manieren om de software uit te brengen?
Geen Steve Ballmer. Maar wel extreme datahonger, overal abonnementen pushen, telemetrie om elke hoek wat standaard opt-out is, een GUI die niet consistent is (nog steeds configuratiescherm + settings).
Ik kan niet zeggen dat ik Microsoft een betere kant op vind gaan. Het voelt ook totaal niet meer alsof ik de controle over Windows heb. Ik ben dan ook steeds meer Linux (mint) gaan gebruiken sinds ik windows 11 heb.
Hoewel je kritiek begrijpelijk is en het waar kan zijn dat Microsoft in het verleden gebruik heeft gemaakt van strategische overnames en soms producten heeft gelanceerd die niet volledig uitgewerkt waren, heeft het bedrijf ook indrukwekkende prestaties geleverd. Microsoft heeft een grote rol gespeeld in het toegankelijk maken van technologie en het creëren van standaarden die de basis vormen voor veel digitale innovaties vandaag de dag.
Wat betreft .NET MAUI, zijn er zeker verbeterpunten te noemen. Tegelijkertijd biedt het framework een interessante oplossing voor multiplatform ontwikkeling en blijft het zich ontwikkelen. Kritiek op technologie is waardevol, zolang het ook de ruimte geeft voor constructieve dialoog en nieuwe inzichten.
Helemaal eens. Ik geloof niet dat er in ICT-land ruimte is voor zaken als absolutismen en "dit is van X dus is het ruk". Ik denk dat je zaken objectief moet afwegen en persoonlijke voorkeuren er buiten moet laten. Je hoeft bijvoorbeeld geen fan te zijn van autodesk, maar gezien de dominantie van dat merk is het bijvoorbeeld equivalent van jezelf in de voet schieten als Ingenieursbureau door te zeggen dat je het 'anders' doet, puur omwille van het feit dat alle technische tekenaars van school komen met autodesk als kennispatroon, en los van IFC, zijn de uitwisselformaten vrij "autodesk centrisch".
In ICT gaat dat natuurlijk verder; MAUI biedt een hoop voordelen qua kosten, dev tijd, flexibiliteit, en performance als je het vergelijkt met QT, Flutter, cordova, electron, of native API's, zeker als je 'OS agnostisch' je codebase zo veel mogelijk wilt delen. Het heeft maar één nadeel en dat is dat het wel nog vrij "jong" is, nog maar 3 jaar oud, maar veel grote SDK-bouwers 'springen' er al op. Dat maakt het vrij veilig, zeker als balans tussen performance en flexibiliteit.
Zeker in een rol als architect zal ik niet zo snel me 100% vastleggen op iets wel of niet, maar objectief en naar maintainability kijken. Misschien is OutSystems beter geschikt voor je doel, misschien wel Unreal Engine. Kritiek mag, maar wel op feiten en meetbare zaken. Kritiek op Maui puur omwille van "is microsoft" is namelijk een beetje gek, immers:
Ik weet niet waar @Stukfruit zaken goed te keuren heeft of goed te vinden heeft, maar in mijn functie als architect luister ik graag naar argumenten en kijk ik naar de HR middelen die als bedrijf beschikbaar zijn. Als onze codebase .Net gebaseerd is, dan zal ik inderdaad nu op versie 9 willen zitten, en zal ik MAUI zeker overwegen als dat in de solution architectuur van mijn applicatie past qua front-end.
Ik geloof niet dat er in ICT-land ruimte is voor zaken als absolutismen en "dit is van X dus is het ruk".
Gelukkig zei ik dat niet Ik zeg dat ze een staat van dienst hebben waardoor het gebruik van hun producten niet altijd verstandig is, zoals het artikel ook netjes omschrijft.
MAUI biedt een hoop voordelen qua kosten, dev tijd, flexibiliteit, en performance als je het vergelijkt met QT, Flutter, cordova, electron, of native API's, zeker als je 'OS agnostisch' je codebase zo veel mogelijk wilt delen.
Electron en o.a. native API's horen niet in je rijtje thuis.
Het nadeel van MAUI is niet dat het jong zou zijn (zeker niet met in gedachten dat het min of meer als vervolg op Xamarin Forms uit 2014 (uit m'n hoofd) te beschouwen is), maar dat het gewoon nog niet veel beter lijkt te zijn dan de alternatieven. Niet qua stabiliteit, niet qua uitbreidbaarheid, niet qua documentatie. Ik ben niet de enige die dit zegt. Qua concept vind ik het serieus prachtig, maar qua uitwerking zie ik het voorlopig niet verder komen omdat ze teveel hooi op hun vork proberen te nemen voor iets waar genoeg alternatieven voor zijn met minder vendor lock-in en betere uitbreidingsmogelijkheden. Voor een basis UI is het prima, voor het uitgebreidere werk (nogmaals: helaas) niet.
Licentie is imho niet erg relevant. Het draait om hoeveel middelen er beschikbaar worden gesteld om een product in leven te houden en de tijd die je zelf (en je ontwikkelaars) moet investeren om het werkend te krijgen. Om gelijk de koppeling te maken met het artikel: er is door de jaren heen relatief veel bewijs te vinden waaruit blijkt dat MS je liever door laat gaan met het gebruik van hun producten dan dat ze voortijdig aangeven er geen brood meer in te zien. Dat kost veel uren bij partijen die niet zoveel middelen hebben als Microsoft, door een beslissing waar je zelf eigenlijk wat meer invloed op zou moeten kunnen hebben.
Overigens:
Als onze codebase .Net gebaseerd is, dan zal ik inderdaad nu op versie 9 willen zitten, en zal ik MAUI zeker overwegen als dat in de solution architectuur van mijn applicatie past qua front-end.
Ik neem aan dat je weet dat alles in dezelfde taal of framework willen hebben een bekende valkuil is?
[Reactie gewijzigd door Stukfruit op 4 april 2025 20:31]
Ik werk bij een groot IT consult bedrijf en er is dus eigenlijk niks nieuws onder de zon. Men verkoopt ook nog steeds wat (net) niet mogelijk is in de waan waar we deze dag in de technologie mee leven. AI is vandaag de dag het grote buzzwoord...
Superleuk artikel!
MS-DOS 3.2 is de eerste waar ik een actieve herinnering aan heb, op de 386.
Daarvoor ook wel met een XT gespeeld, maar geen idee wat daar op draaide destijds.
Komt er nog een vervolg op het artikel? Het stopt nu eigenlijk na de eerste 10 jaar en het smaakt naar meer!
Windows 3.0 (of later 3.11) was wel de eerste versie die mainstream werd. Lees daar graag nog een addendum over. Brings back memories.
Ook de diverse eigen Microsoft games zijn wellicht een mooie toevoeging voor een volgend artikel?
Komt er nog een vervolg op het artikel? Het stopt nu eigenlijk na de eerste 10 jaar en het smaakt naar meer!
Dit dus, ik was aan het lezen en wilde naar de volgende pagina klikken om er vervolgens achter te komen verrek dit is het einde. Jammer!
Ja super artikel! Ook ik dacht volgende pagina naar Windows 3.0
Maar helaas ... Vervolg op artikel zou door velen op prijs worden gesteld denk ik.
Dank voor deze nostalgie, van mij hoeft wachten op volgende mijlpaal niet hoor
Wat een klinisch schoon artikel. Er wordt niet genoemd hoe belangrijk piraterij was in de begindagen (en natuurlijk later), en de ietwat hypocriete relatie daarmee:
Microsoft's Altair BASIC was popular with computer hobbyists, but Gates discovered that a pre-market copy had leaked out and was being widely copied and distributed. In February 1976, he wrote An Open Letter to Hobbyists in the MITS newsletter in which he asserted that more than 90% of the users of Microsoft Altair BASIC had not paid Microsoft for it and the Altair "hobby market" was in danger of eliminating the incentive for any professional developers to produce, distribute, and maintain high-quality software.
Dus het was ook piraterij die de producten van Microsoft toen al zo populair maakte. En natuurlijk was Bill Gates ook niet het netste jongetje van de klas:
After the Mothers Club donation was exhausted, Gates and other students sought time on systems including DEC PDP minicomputers. One of these systems was a PDP-10 belonging to Computer Center Corporation (CCC) which banned Gates, Paul Allen, Ric Weiland, and Gates's best friend and first business partner Kent Evans for the summer after it caught them exploiting bugs in the operating system to obtain free computer time.
De liefde-haatrelatie met piraterij zie je tot de dag van vandaag terug. Zo worden de community tools om Windows en Office buiten Microsoft om te activeren al jarenlang aangeboden via Microsoft's eigen servers en dienstverlening.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 4 april 2025 08:03]
Je kan nu ook gewoon weer een hedendaagse Windows installeren op een stuk schroot zonder key of wat dan ook. 10 draait op hardware die gemaakt is toen Vista net uit was.
Dit hebben ze altijd gedaan. Op het moment dat het gebruik van Windows ergens wordt belemmerd gaan ze een 'zwarte' installatie makkelijker maken. Of gebruikers ervoor betalen of niet is dan bijzaak.
XP is wel een probleem nu. Hoe kom ik in een Samba 4 server?
[Reactie gewijzigd door blorf op 4 april 2025 09:15]
Je kan nu ook gewoon weer een hedendaagse Windows installeren op een stuk schroot zonder key of wat dan ook.
Windows 11 24H2 breekt die cyclus door het gebruik van een nieuwe instructie (POPCNT) die op zeer oude processors afwezig is. Dit is een "harde" eis waar niet zomaar omheen te werken is, in tegenstelling tot de eerdere kunstmatige eisen van Windows 11 (TPM 2.0, verplichting veel nieuwere processor, etc.) waar men omheen kan werken.
Niet dat dat veel uitmaakt. Op oudere hardware draait Windows 10 met ondersteuning tot 2032. Daarnaast is er natuurlijk altijd nog Linux.
XP is wel een probleem nu. Hoe kom ik in een Samba 4 server?
Je kan in Samba SMBv1-ondersteuning inschakelen. Doe dit uiteraard enkel op een geïsoleerd netwerk. Dat kan met iets als:
server min protocol = NT1
client min protocol = NT1
ntlm auth = yes
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 4 april 2025 09:42]
Ik verwacht dat ze die IME/Secure boot vereiste van Windows 11 ook een keer gaan laten vallen en gewoon updates tot de meest recente versie gaan ondersteunen op een pirate installatie.
Ik verwacht dat ze die IME/Secure boot vereiste van Windows 11 ook een keer gaan laten vallen
Dat is geen harde eis. Microsoft gaat zachte eisen niet snel laten vallen. Er is een reden waarom ze dat hebben ("Windows is veilig op elk ondersteund apparaat!").
en gewoon updates tot de meest recente versie gaan ondersteunen op een pirate installatie.
Dat werkt al. Je moet alleen handmatig upgrades uitvoeren of een eigen update server draaien.
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 4 april 2025 09:40]
Onze eerste pc (rond 1987) was een Tulip PC compact 2, met een 20mb mfm hard disk en voor een XT bijzondere 3,5” HD diskdrive. Daar draaide windows 1.3x op wat maar liefst 3 hele 3.5” DD (720kb) diskettes nodig had om te installeren.
Toen was het genoeg om california games en lotus 1-2-3 op te draaien. Met een enkele foto van je hedendaagse smartphone is die harddisk vol
Cool! Altijd leuk om te lezen wat mensen hun eerste stappen in de digitale wereld waren.
Onze eerste was een Laser 286 XT ( 1988 ), met een 5.25" en een 3.5" floppy drive (beide Double Density) en een VGA videokaart met kleuren monitor. De disk was 40 MB. RAM Weet ik niet 100% zeker meer, maar ik dacht 1 MB.
Deze behuizing hadden we: https://www.homecomputermuseum.nl/collectie/laser/laser-386/
En ook Commodore BASIC is van de persoonlijke hand van Bill Gates. Maar dat was één van de weinige slechte deals uit de geschiedenis van Microsoft. Bij Commodore waren ze zelfs woedend op Bill Gates na de WAIT6502,1-grap. Commodore had alle rechten en zelfs de naam van Microsoft werd jarenlang niet vermeld totdat de Commodore 128 verscheen (want Commodore had Microsoft toen weer nodig voor de Amiga).
Een andere was dat ze een klein bedrijfje genaamd naar een stuk fruit een MS Basic licentie gaven voor een vast bedrag. 31.000 dollar flat flee als de informatie op google klopt.
Vandaar dat de C128 basic meer leek op de MSX basic dan op de C64 basic? Ik vond basic op de MSX en C128 in elk geval een stuk makkelijker dan op de C64.
Ik denk het niet, maar toen de C64 verscheen was Commodore BASIC al verder, de PET's hadden toen al een beter BASIC. Het was een kostenafweging: Een grotere ROM zou de C64 duurder gemaakt hebben, maar ook het geheugenbeheer had geavanceeerde moeten worden; de C64 heeft het BASIC altijd in het geheugen zichtbaar zodat +/- 38KB RAM voor een BASIC-programma beschikbaar is.
De C128 heeft een MMU-chip, wat een BASIC-ROM van 32KB mogelijk maakte en dat het BASIC-programma over twee banken van 64KB verdeeld kon worden. Ik denk dat het het sluitstuk was van jaren doorontwikkeling.
Ook de copyrightmelding van (C) Commodore 1985 (C) Microsoft 1977 suggereert dat het BASIC van de C128 niet meer door handen van MIcrosoft is aangeraakt, men erkende nu simpelweg dat Microsoft de oorspronkelijke auteur was terwijl men voor de Amiga een nieuw BASIC bij Microsoft aan het kopen was.
Het BASIC van de C64 is wel behoorlijk snel voor een 8-bit computer, de manier waarop het gemaakt is maakt het lastig om met een geavanceerder BASIC dezelfde snelheid te behalen.
Bedankt voor de info! Wat ik ook wel grappig vond is dat de MSX en de C128 basic grofweg met dezelfde commando's werkte (line, circle, draw, play, etc.) Maar met dezelfde waardes als input toch een net iets andere uitwerking hadden.
Maar dat had wellicht met de achterliggende hardware te maken?
Ik weet niet of het helemaal waar is maar de geschiedenis achter de introductie van de muis had hier wel mooi in meegenomen kunnen worden. Waarbij toen grote os/Warp niets zag zitten in het gebruik van een muis. En wie wel, juist Microsoft
/i/2007377596.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/1153345840.gif?f=fpa)
:strip_exif()/i/2007331784.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2006057504.jpeg?f=fpa)
/i/2007013324.webp?f=fpa)
/i/2007064212.webp?f=fpa)
:strip_exif()/i/1398151713.jpeg?f=fpa)
/i/1216983337.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/47442/hacktic.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/63255/crop62861790abf81_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/581763/crop671d464e1d270_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/78725/train-icon3.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/312565/crop5e517a491b68b_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/290839/crop5b757283a589c_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/64465/crop5db09addab56c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/30465/billgates2.PNG?f=community){kind=small}
/u/237439/kerstmuts02.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/298299/crop55cdc2dd8581c_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/32775/fokker-60x60.gif?f=community){kind=small}
/u/1906/crop5dfd46928e003.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/900587/crop58d287fd6389a_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/149215/maillist.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/355633/crop611ab17eb2582_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/449071/crop6722383f3c671_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/357567/crop5dfcfaa04d0e8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/10274/crop67712295188a6_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/161314/1285883144966.jpg?f=community){kind=small}
/u/175440/crop5b5f0d899a5e8_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/136442/crop6198f3130240d.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/2277874/crop67ea55c1ab558_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/230710/Overdose_avatar_army.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/1620490/crop61fe9f1db1033_cropped.jpg?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
/u/99142/crop62758e978b3e3_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/98401/crop57b85f51b147a.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/9023/crop586ff6dbba130_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/80896/crop61b454ad3fc29_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/33876/crop5db309f39f3f0_cropped.gif?f=community){kind=small}
/u/604550/crop5616bb6cb8e0c_cropped.png?f=community){kind=small}
