Einde van Moore's Law voorspeld

Op de aankomende SPIE Microlithography conferentie in California zal de hoofdspreker een voorspelling uitspreken betreffende het einde van de wet van Moore. Deze wet zegt dat het aantal transistors in een processor elke 18 maanden zal verdubbelen, en werd bedacht door Gordon Moore, destijds lid van het management team van Intel. Moore zal maandag zelf in San Francisco spreken op de International Solid-State Circuits conferentie. Hij zal het hierbij hebben over de lange weg die afgelegd is met betrekking tot halfgeleiders, terwijl hij ook zal uitleggen waarom Moore's wet nog zeker tien jaar stand zal houden. Met spanning wachten we ondertussen af wie van de twee gelijk zal gaan krijgen. Verder komen op de Microlithography conferentie ook nog technische ontwikkelingen aan de orde:

SPIE, which takes place from Feb. 23-28 in Santa Clara, will also feature papers and presentations on a number of hot lithography-related topics. Among those include several next-generation lithography (NGL) technologies, such as electron-beam projection (EPL), extreme ultraviolet (EUV), immersion, nano-imprint, among others.

For example, ASML Holding NV of the Netherlands will give an update on its EUV program, while rival Nikon Corp. of Japan is expected to present the first details of its own, home-grown EUV technology.

Reacties (36)

Het kan ook niet ECHT lang meer goed gaan met de huidige technieken. Zoals ondertussen wel bekend is het in stand houden van de huidige kloksnelheden echt een lastige taak, en er wordt al driftig gespeculeerd over wat nou de limit is.

Klokloze processoren zullen hier hun intrede moeten gaan doen, maar ook wellicht chips met multiple cores of uberhaupt een heel andere, wellicht meer modulaire opbouw van een CPU en/of systeem.

Aan de andere kant - het is ook bekend dat men dit al wel vaker heeft lopen roepen en dat het uiteindelijk toch allemaal verder kon dan aanvankelijk gedacht. 0.065 micron is in ieder geval al mogelijk bevonden (zie Intel roadmaps) en het zal allemaal wel nog kleiner kunnen. Ik denk dat als je in 1990 had geroepen dat Intel ooit 0.065 chips zou uitbrengen (op toch wel more less dezelfde technologie) dat je dan voor gek zou worden verklaard.

Zo ging het ook met data dichtheid van Hard Disks, en nog wel meer dingen. Dus we zien wel wanner het einde ECHT naderbij is. De reden dat een "huidige" techniek zo lang wordt gestreched is juist omdat er ontzettend veel know how erover is en het exponentieel meer moeite en cash kost om over te stappen op een totaal andere technologie.

[slight spelling errors]

Er wordt al tijden voorspeld dat de wet van Moore niet meer zal gelden en elke keer blijkt het toch wel weer te lukken.

Er zullen nu waarschijnlijk argumenten komen dat de transistors niet meer kleiner kunnen worden gemaakt etc. maar dat zal allemaal wel meevallen.

Ik denk dat de wet van Moore pas echt niet meer klopt als er geen transistors meer in een computer zitten ofzo

Een transistor kan nooit kleiner worden dan enkele atomen, dus er is wel degelijk een grens. Verder gaat het er niet alleen om dat ze kleiner kunnen, het gaat er vooral om hoe snel die techniek ontwikkeld wordt.

Vroeger waren ze er ook heilig van overtuigd dat atomen de kleinste deeltjes van het universum waren (zelfs de naam atoom gaf dat al aan) maar dat is inmiddels ook al weer achterhaald.

Ik voorspel niet dat ze transistoren ter grootte van protonen kunnen maken maar je weet maar nooit wat ze uitvinden.

/edit = typo

Natuurlijk zit er een grens aan de maat van een transistor.
Maar daar gaat de wet van Moore helemaal niet over (al liep deze wel mooi parallel met de miniaturisering van de afgelopen jaren).

De wet van Moore zegt enkel dat het aantal transistors iedere 18 maanden ongeveer verdubbeld. Dus wanneer de transistoren niet veel kleiner meer kunnen, wordt de die gewoon groter (hetgeen overigens weer beperkingen aan de kloksnelheid stelt).

Een transistor kan nooit kleiner worden dan enkele atomen, dus er is wel degelijk een grens

Dat is dus absoluut niet waar. Je kunt een atomaire transistor maken. Ik heb het er niet over of dit soort dingen binnen afzienbare tijd bruikbaar zijn, maar het kan wel. Er is al heel veel over geschreven, bv. in Nature, lijkt me toch een serieuze bron ,

Liang, W., . . . and H. Park. 2002. Kondo resonance in a single-molecule transistor. Nature 417(June 13) :725-729

Er is ook een groep in Delft mee bezig. Zoek maar ff op de website van de TU Delft naar ene Kouwenhoven:

Even better, suggests Kouwenhoven, would be to develop macromolecules that incorporate all the needed circuit elements—transistors, resistors, and capacitors—as do today's integrated circuits. If that becomes possible, a poppy seed–size speck of such macromolecules could pack the digital power of a supercomputer

[Reactie op Manta Manta] Ik weet dat een atoom niet hetzelfde is als een molecuul. Zoek de eerste link eens op; het gaat hier om atomen. De laatste quote gaat inderdaad over macromoleculen en wat zei extra kunnen bieden[/reactie]

atoom != molekuul
Een "single-molecule transistor" kan wel uit honderden atomen bestaan!
M.a.w. je kunt een molekulaire transistor maken, dus minimaal enkele atomen groot

vergeet niet dat je ook in de andere richting het aantal transistoren kunt laten toenemen.
Je kunt de CPU bijvoorbeeld laten bestaan uit >1 core, die evenueel op meer dan 1 plakje silicium zit, met snelle verbindingen tussen de verschillende onderdelen.
Er is niets op tegen om de CPU's fysiek groter te maken, mits de warmte afgevoerd kan worden.

Dit heeft niets met de wet van Moore te maken.

Natuurlijk kan je transistoren vermeerderen, maar een ratio van T/A en snelheid is uiteraard fisisch beperkt.

Straks gaan we op de "grenzen van de fysica" komen. Dan kunnen we bewijzen of de huidige fysica nog correct is, anders komen er aanpassingen. Stel dat we transistors kunnen maken die kleiner zijn dan de huidig aangenomen atomen. Atomen en moleculen zijn nog altijd een model om chemische dingen uit te leggen, we hebben nog nooit die dingen in een microscoop-achtige-machine gezien. Atomen en moleculen zijn al een ouwe model van de chemie, bijna 100jaar oud, de "echte" chemie is al paar modellen (bv. quarks) verder dan onze schoolboekjes. De wetenschap wordt continu aangepast om up to date en correct te blijven.

Moleculen zeker, en daarop kan je ook de atomen zien. Dat is al in de jaren 70, als ik me niet vergis. Stond in mijn scheikunde boek (heette dat niet scheikunde overal?). We kunnen alleen niet omgaan met nog kleinere deeltjes (quarcs etc) Het kan dus idd nog kleiner dan atomen.

Hoezo, ik meen mij te herinneren dat men al een transistor van 1 atoom heeft. Er is vast wel iemand die het artikel kan vinden, hier op tweakers.

Had Moore, toen hij die voorspelling deed, niet al gezegd dat ie bij een bepaald punt niet meer zou kloppen?
En zijn we dat punt niet al een aantal jaren geleden gepasseerd?
Ik weet niet meer bij hoeveel transistors dat was, maar iig, over de grens die Moore jaren geleden voorspelde, zijn we al lang heen.

Jaja, het is makkelijker iemand onderuit te trappen dan zelf met een "wet" te komen.

Jouw opmerking slaat werkelijk helemaal nergens op. Moore's Law houdt al 40 jaar (?) stand en de grenzen van het mogelijke komen in zicht, puur door de fysica van materialen. Je moet je nu al aardig in allerlei bochten wringen en allerlei truukjes uithalen om met lithografie nog structuurjes in materialen te schrijven. Moore's Law is volgens mij ook puur gericht op trasistoren die mbv lithografie zijn gemaakt.

Andere technieken steken nu de kop op, die mogelijk in productie gaan als met lithografie de grens echt is bereikt.

Er worden hier helemaal geen wetten 'onderuitgetrapt', zoals jij zegt, ze worden bediscussieerd en opnieuw geëvalueerd.

Wordt het alweer voorspeld?
Volgens mij is die "wet" ondertussen haast een self-fulfilling prophecy geworden...

Tijd voor een "Tweede Wet van Moore": Elke 18 maanden zal een belangwekkend persoon in het openbaar het einde van de (eerste) Wet van Moore voorspellen

Wat dacht je van "de derde wet van moore".
Elke 18 maanden worden de cpu's 5 graden warmer en moeten ze harder gekoeld worden!!

Wat dacht je van "de derde wet van moore".
Elke 18 maanden worden de cpu's 5 graden warmer en moeten ze harder gekoeld worden!!

Hoeft natuurlijk niet, als er straks een materiaal wordt gevonden dat supergeleidend is, dan zal de weerstand afnemen en dus ook de warmteontwikkeling. Probleem is nu nog dat dit alleen werkt bij zeer lage temperaturen (in vloeibare stikstof bijvoorbeeld), maar het kan nooit lang meer duren tot ze transistors kunnen maken die ook bij kamertemperatuur deze eigenschap hebben.

Wat dacht je van "de derde wet van moore".
Elke 18 maanden worden de cpu's 5 graden warmer en moeten ze harder gekoeld worden!!

Niet een aantal graden warmer, wel aantal watten meer vermogen dissiperen. Temperatuur cpu = gedissipeerd vermogen * koelingcoëfficiënt (graden per watt)
dissiperen is het "uitzweten" van warmte.
koelingscoëfficiënt zegt hoe goed een koeler koelt.
Correct me if wrong...

Dat einde was al een tijdje voorspeld. Elke technologie loop tegen een asymptoot aan; de limiet aan die techniek. Om verder te groeien is er een nieuwe techniek nodig, een zogenaamde paradigm shift. Denk bijvoorbeeld aan glazen buizen en de ontdekking van transistoren. De moore curve zal wat afzwakken om na de ontdekking van een nieuwe technologie weer exponentieel te groeien.

Dat einde was al een tijdje voorspeld. Elke technologie loop tegen een asymptoot aan; de limiet aan die techniek. Om verder te groeien is er een nieuwe techniek nodig, een zogenaamde paradigm shift. Denk bijvoorbeeld aan glazen buizen en de ontdekking van transistoren. De moore curve zal wat afzwakken om na de ontdekking van een nieuwe technologie weer exponentieel te groeien.

Zie voor meer info:
http://www.kurzweilai.net/meme/frame.html?main=/articles/art0134.html

edit:
Gemodereerd 1 punt? Geen dank voor de behulpzaamheid voor het zoeken van de juiste link?

Ik denk dat al jaren de wet van moore als leidraad word gebruikt om te produceren.
Kijk maar in de roadmaps, de afgelopen tijd is het een self-fulfilling profecy, het is dus kortom hoe hoog de lat is gelegt door de fabrikanten zelf.(Het doet mij een beetje denken aan Sergei Boubka die iedere keer 1 cm hoger sprong om in te cashen op een wereldrecord)
Als ze sneller hadden kunnen gaan waren ze bang om in hun eigen vingers te snijden.
Misschien is het ook wel een stille afspraak voor alle technici om zich aan Moore te houden.
Dus zullen we nog wel een tijdje met de wet van moore zitten opgescheept. En voor mij gaat het snel zat, de software houdt de hardware toch al tijden niet bij

Ben ik het helemaal mee eens. Kijk nou bijvoorbeeld wat Intel doet met hun huidige roadmap. Ze hebben volgens mij genoeg op de plank liggen om dit jaar boven de 4Ghz uit te komen maar ze doen het niet, puur om marketing techische redenen.
Processor fabrikanten willen niet te snel hun technologie op de markt brengen, want dan zijn ze te snel door hun voorraad vernieuwingen heen. Maar ook niet te langzaam, want dan upgraden mensen hun processors niet. Dus houden ze een middenweg aan en toevallig of niet komt die overeen met de wet van Moore.

He huh ?
Hier:

http://www.tweakers.net/nieuws/24223/

verwachten dat die wet nog wel ff voortduurt ?!
Volgens mij hoor je al jaren een paar keer per jaar dat de wet niet meer lang zal gelden en hoor je tevens een paar keer per jaar dat die wet nog wel even zal gelden.

Only time knows....

"End of Moore's Law in sight, film at eleven"..

Dat zeggen mensen al een jaar of 40 minstens een maal per jaar.

Gordon Moore heeft die 'wet' van oorsprong bedoeld als een voorspelling voor de eerstvolgende 3 tot 5 jaar, en destijds heeft hij het gehad over ieder jaar een verdubbeling van het aantal transistoren op een processor. Inmiddels is de verdubbelingstijd opgelopen tot 1.5 tot 2 jaar, maar ik zie geen enkele reden waarom het allemaal zomaar opeens over zou zijn. De verdubbelingstijd zou best wel weer eens op kunnen gaan lopen in de volgende tien jaar, maar je moet je niet voorstellen dat per 1 januari 2005 of 2010 opeens de groei ophoudt en er verder niks meer gebeurt daarna.

Als je het strikt bekijkt is "Moore's Law" al een jaar of 10 niet meer geldig (want iedere 18 tot 24 maanden is geen 12), en als je het minder strikt bekijkt kan ie nog eeuwen vooruit.