Alliander waarschuwt voor nog tien jaar overlast door vol stroomnet

Alliander waarschuwt dat particulieren en bedrijven nog zeker tien jaar overlast gaan ervaren door het 'volle stroomnet'. Door personeelstekorten en lange procedures duurt het aanleggen van nieuwe aansluitingen volgens de netbeheerder bijvoorbeeld langer.

Het bedrijf waarschuwt dat de problemen de komende jaren nog groter worden. Het verduurzamen van de industrie, de bouw van nieuwe huizen en het van het gas af halen van bestaande huizen worden als redenen genoemd. Er zou daarnaast te veel onduidelijkheid zijn over de toegestane plekken voor nieuwe elektriciteitinfrastructuur. Alliander-topman Maarten Otto wil dat provincies en gemeenten sneller en duidelijker beslissingen nemen over waar elektriciteitsstations, transformatorhuisjes en warmtenetten gebouwd mogen worden. In 2023 investeerde het bedrijf naar eigen zeggen ruim 1,4 miljard euro in het versterken van energienetten.

Het Nederlandse elektriciteitsnet zou de laatste jaren 'overvol' geraakt zijn vanwege verschillende maatschappelijke ontwikkelingen. Onder meer het stijgen van het aantal zonnepanelen, warmtepompen en elektrische auto's en de bijbehorende infrastructuur zorgt voor een grote druk op het stroomnet. Om die reden stopte TenneT in de provincie Zeeland bijvoorbeeld vorig jaar met het aannemen van nieuwe aanvragen voor aansluitingen voor grootverbruikers. Stedin verzocht EV-gebruikers onlangs om hun voertuig niet tussen 16.00 en 21.00 uur op te laden.

Update, dinsdag: Er werd ten onrechte gesuggereerd dat de provincie Zeeland een stop zette op nieuwe aanvragen. Dit is verbeterd.

Reacties (298)

[Aardedraadje]

"Het Nederlandse elektriciteitsnet zou de laatste jaren 'overvol' geraakt zijn vanwege verschillende maatschappelijke ontwikkelingen. Onder meer het stijgen van het aantal zonepanelen, warmtepompen en elektrische auto's en de bijbehorende infrastructuur zorgt voor een grote druk op het stroomnet."

Volgens mij komt het toch echt door een gebrek aan langetermijnvisie. Door de overheid wordt gepushed op het installeren/gebruiken van alle bovenstaande. Maar echt uitbreiden van het stroomnet is jarenlang uitgebleven. Al in 2008 waarschuwde de WRR dat er veel meer geïnvesteerd moest worden. Maar de ACM heeft al die tijd beperkte ruimte overgelaten voor investeringen die netbeheerders mochten doen.

[Pat-Juh]

Mijn vader vertelde (hij werkte tot '85 bij een netbeheerder) dat er zelfs al in die tijd regio's en trajecten waren die tegen de limieten liepen of (veel) achterstallig onderhoud en beheer kende. Ik kan mij voorstellen dat dit tot 2008 niet veel beter is geworden en de afgelopen 15 jaar een enorm struikelblok is geworden door onze toename van energie-honger.

[Wouterie]

Een energie transitie zorgt ervoor dat het stroomnet behoorlijk meer te verduren krijgt. Op zich is dat verwonderlijk. Wat mij wel verwondert is dat alle betrokken partijen doen alsof het een complete verrassing is. De netbeheerders, de ministeries, de ACM... ze hadden blijkbaar geen idee. Dat is toch raar. Als je op enig moment bedenkt dat iedereen in de stad voortaan op de fiets moet, maar je bedenkt niet dat je dan wel ervoor moet zorgen dat al die duizenden extra fietsers over dat fietspad moeten, dan ben je toch behoorlijk achterlijk? Of zie ik dat verkeerd?
Je kunt dat niet afwentelen op onze energie-honger. Ik gebruik relatief gezien veel minder energie dan 10 jaar geleden. Netto dan... Geen gas meer, maar veel meer elektriciteit waar ik overigens een flink deel van teruglever. Precies zoals men had bedacht.

[Heroic_Nonsense]

Ho ho.

De netbeheerders roepen al bijna 20 jaar dat er meer capaciteit nodig is om alle (toen nog) toekomstige plannen uit te kunnen voeren. En dat was nog zonder het vooruitzicht dat de gaskraan in Nederland vervroeg dicht zou gaan en Russisch gas geen vervanger zou zijn.

Het probleem is meer dat een netbeheerder a) niet op zijn centen mag zitten en b) niet meer in rekening mag brengen dan voor het onderhoud van het net nodig is. Dus er was geen geld om alle uitbreidingen zelf te bekostigen.

Het tarief van elektra- en gasnetbeheerders, wordt vastgesteld door de ACM. De netbeheerders moeten aantonen dat een bepaald tarief hoger moet dan wat het ACM berekent op basis van hun formules. Echter, omdat Nederland in een economische crisis zat, wordt pas vanaf 2016 mondjesmaat een hoger tarief toegestaan door het ACM. Daarnaast mogen netbeheerders nu leningen aangaan en obligaties uitgeven. Dus nu is er (gelukkig) geld.

Maar nu er geld is, zijn er handjes tekort die het geld kunnen omzetten in een netwerk.Ook een gevolg van kortzichtigheid in Den Haag, want we moesten zonodig een kenniseconomie opbouwen. Dus werk-met-de-handjes werd als minder belangrijk beschouwd, met als gevolg dat er de afgelopen 30 jaar verrekte weinig
mensen voor een technische opleiding kozen (TU's even niet meegeteld - ik heb het over mensen die met de laarzen in de modder moeten staan).

De schuld ligt toch echt in Den Haag, en bij een toezichthouder die onvoldoende inzicht had in wat komen ging en daarom de tarieven laag hield.

En JIJ gebruikt misschien netto minder energie dan 10 jaar geleden, maar:

- dat geldt zeker niet voor de samenleving in zijn geheel. Vooral elektrische auto's opladen en elektrisch koken, en dan vooral dat we dat allemaal op hetzelfde tijdstip willen doen, is een probleem.
- ik vermoed dat het woordje 'netto' hier het toverwoord is. De salderingsregeling zorgt er weliswaar voor dat er nu veel zonnepanelen liggen, maar die energie moet ook ergens naar toe als je het niet zelf verbruikt of opslaat. Over het algemeen lost dat dus niet het capaciteitsprobleem op het netwrrk op (sterker nog, het veregert het zelfs)

[Reactie gewijzigd door Heroic_Nonsense op 23 juli 2024 09:29]

[RonJ]

dat geldt zeker niet voor de samenleving in zijn geheel. Vooral elektrische auto's opladen en elektrisch koken, en dan vooral dat we dat allemaal op hetzelfde tijdstip willen doen, is een probleem.

Dan gebruiken we dus óók als samenleving (veel) minder energie. Benzine, diesel en LPG zijn ook vormen van energie. Idem voor aardgas voor CV. We staan nog maar aan het begin natuurlijk, maar vooralsnog blijft het elektriciteitsverbruik stabiel of daalt zelfs iets zoals @Chris_147 al schrijft, ondanks een aandeel van toch al zo'n 4% BEV en 7% PHEV voor auto's en zo'n 19% voor warmtepompen in woningen.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er geen problemen zijn, maar die zitten dus vooral zoals je al terecht stelt in de gelijktijdigheid en het gebrek aan sturing. Dat is allemaal niet bijster ingewikkeld om op te lossen met een stukje regie en langdurige planning, maar dit vooraf voorkomen was nog veel makkelijker geweest want je kon deze problemen al jarenlang van mijlenver zien aankomen. Maar ja, dat krijg je als de meest ingrijpende transitie van onze infrastructuur sinds de uitrol van het gasnet, bestuurd wordt door arrogante alfa-ministers die ondanks een hoop gepredik zelf nog doodleuk een gasmeter en ronkende diesel-SUV hebben, niet weten hoe je een huis op kernenergie verwarmt en nog geen led-lamp kunnen installeren.

[Chris_147]

Deze blogpost opende wel mijn ogen ivm transitie van benzine/diesel naar EV.
https://e-drivers.com/een...n-door-bas-van-der-weerd/

1l benzine bevat 8,9kWh aan energie.
Maar 1l benzine kost ook 6kWh aan energie om te raffineren!

Met mijn EV rij ik gemiddeld aan 17-18kWh/100km. Dat is dus 1,9-2l benzine/100km!
Met mijn vorige diesel (1/3e vermogen, even groot, maar lager) zat ik nooit onder 5l/100km.

Of kijkend naar enkel het verbruik voor raffinage:
Mijn EV geraakt met die 6kWh dus ongeveer 30-35km ver.
Mijn diesel geraakte met die liter benzine diesel maximum 20km ver.
Anders gezegd: als je overstapt van benzine/diesel naar EV, gaat het elektriciteitsverbruik omlaag.

[Reactie gewijzigd door Chris_147 op 23 juli 2024 09:29]

[klakkie.57th]

Maar komt die 6kw energie die nodig is voor raffinage uit het electriciteitsnet of is het locale productie op het fabrieksterrein

[Chris_147]

Geen idee.
Voor energie-efficiëntie maakt het niet uit. Voor de belasting op het net natuurlijk wel.

Ik wist het gewoon nog niet en vond het wel interessant.

[netfast]

En waar vindt die raffinage plaats? In Nederland? Of elders? Want dat heeft ook effect in je vergelijking... Want als dat elders is, is het aantal kWh daarvoor 0 voor de NLse netwerken en is een EV dus "belastender"

[RonJ]

Klopt helemaal inderdaad. Een BEV verbruikt weliswaar veel energie, maar well-to-wheel is het een enorme stap in efficiëntie. Wij raffineren in Nederland ook nog eens de brandstoffen voor een flink deel van de markt in noord-west Europa. De afname zal dus nog veel forser zijn. Dat is echter wel stroom/energie opgewekt door de raffinaderijen zelf en/of fossiele centrales die er direct naast staan wordt opgewekt. Dat lost de netwerkproblemen dus niet op.

[Robinvv78]

Het artikel vergeet alleen even dat er voor het maken van elektriciteit ook energie nodig is. Maar dan nog is een elektrische auto zuiniger met energie, dan een brandstof auto. Wat ook zuinig zou kunnen zijn in theorie is een auto op gas die de brandstof omzet naar waterstof en electrolyse. Dan heb je toch maar 20% meer verbruik aan energie dan elektriciteit van een gasturbine.

[Chris_147]

Wat ook zuinig zou kunnen zijn in theorie is een auto op gas die de brandstof omzet naar waterstof en electrolyse. Dan heb je toch maar 20% meer verbruik aan energie dan elektriciteit van een gasturbine

Huh? Kan je dat eens toelichten?

Gas omzetten naar waterstof en electrolyse? Electrolyse is een proces, geen stof of energie. Het kost energie.
En wat ga je dan met die waterstof in je auto doen? Verbranden in een motor met een rendement < 50% of via brandstofcel omzetten in elektriciteit om een elektromotor aan te drijven?
Het lijkt dat je zoveel mogelijk energie omzettingen wil doen in een wagen. Dat kan nooit efficiënt zijn!

1 Nm3 waterstof produceren uit gas kost ongeveer 4,2 a 5kWh. (link)
1 kg waterstof is 11,126 Nm3 waterstof.
De Mirai kan op 5,6kg waterstof 650km ver geraken, dus op 1 kg 116 km.
Dus op 4,2kWh electrolyse == 1 Nm3 waterstof, dat moet je nog comprimeren (even buiten beschouwing laten) == 0,09 kg waterstof == 10,4 km.
Conclusie: als je waterstof gaat maken uit aardgas om te gaan rijden, dan kan je beter op aardgas rijden. Veel efficiënter, gemakkelijker en minder vervuilend!

[Arne-Wynand]

Respectfully, maar de lithium en andere grondstoffen om je auto uberhaupt gemaakt te krijgen hebben ook hun (energie)productiekost. Laadt je je auto op met stroom uit gas, zit je daar ook met een raffinage kost. Zonder voor voor A of B te vouchen, maar neem het wel bij op in je gedachtegang om het 'fair' te houden. :-)

[Chris_147]

Waar en niet waar.
Het ging hier over de stroomnet belasting in Nederland, niet de totale milieu impact van de verschillende soorten auto's.

Net zoals het mijnen van de lithium en andere grondstoffen energie kost, kost olie oppompen ook energie.
Maar dat gebeurt niet in Nederland. Raffineren wel.

[SaraNostra]

Leuk, dus omdat dat niet in Nederland gebeurd, maar in Congo (door kids), kunnen we het gewoon wegmoffelen. Slim!

[Chris_147]

Niet weg moffelen.
Het is gewoon niet van belang voor de belasting op het, dat is toch het onderwerp van dit artikel?

Wil je een well-to-wheel discussie voeren? Kan, maar is of topic bij dit artikel.

[Lothlórien]

Dat is het lastige aan de vergelijking tussen BEV en ICE. Door de productie van de aandrijflijn te vergelijken met de productie van brandstof ben je al meteen appels en peren aan het vergelijken. Je moet ze echt op een rij zetten waarna je een break-even point kunt berekenen. En zelfs dan lopen de schattingen zo uiteen dat de ene berekening 40.000 en de andere berekening 300.000 km zegt. (Het zal vast rond de 100.000 km liggen )

[Heraz]

Je vergeet hier dat elektriciteitscentrales niet 100% efficiënt zijn. En transport geeft ook verlies. Dus die 2 moet je nog delen door ~0,4-0,5.

[Chris_147]

Verbruik elektriciteit in Nederland lijkt toch in ieder geval niet omhoog te gaan de laatste jaren en zelfs te dalen:
https://www.clo.nl/indica...n-elektriciteit-1990-2022
https://www.cbs.nl/nl-nl/...k-in-nederland-sinds-1990

Het grote probleem is natuurlijk dat we nu minder voorspelbare energieproductie hebben: wind en zon.
Gas en kolencentrales kan je vrij snel meer laten produceren, wind en zon kan je niet op bevel opschalen.

En ivm het netwerk: vroeger was het van centrale naar industrie en huizen.
Nu lopen de stromen veel ingewikkelder afhankelijk van het moment op de dag en welk seizoen het is.

[Reactie gewijzigd door Chris_147 op 23 juli 2024 09:29]

[rmcvanleeuwen]

zo als wijlen Wubbo Ockels al zij , " we hebben geen energie probleem maar een energie opslag probleem"

[jvr]

De netbeheerders hebben ook een commercieel belang, ze willen die schaarste...is geld.
Er zijn oplossingen die eenvoudig te implementeren zijn:

https://youtu.be/tjy1eWX-tJM?si=lbDPD3nHFaY6VXJA

[Rhylian]

Helaas klopt er niets van wat meneer de zonnepanelen boer verteld. Allereerst zijn er 2 hoospanningskabel types. de 110 kV (110.000 V) en 320 kV (320.000 V) daarnaast komt het op MS stations van 10 kV (10.000) en daarna gaat het naar een LS station. En dat afzakken van 230 naar 210 is ook compleet onjuist. Huizen en alle aansluitingen zitten niet op een aflopende kabel maar op een ring.

Ook houdt de beste geen man rekening dat het net een 50 hertz balans frequentie moeten hebben omdat er anders onbalans ontstaat. Ook krijgen netbeheerders helemaal geen subsidies voor "ingewikkelde dingen".

Daarnaast hebben en mogen netbheerders geen commercieel belang hebben. De gemeentes zijn namelijk de aandeelhouders.

De beste meneer de Zonnepanelen boer heeft echter wel een commercieel belang namelijk het willen verkopen van Zonnepanelen En daar niet accurate verhaaltjes bij verzinnen.

[Reactie gewijzigd door Rhylian op 23 juli 2024 09:29]

[jvr]

Hz zal niet inzakken immers de net spanning blijft rond de 230v en binnen de wettelijke afgesproken marge. Dan zouden we ook ellende krijgen als de voltage oploopt na 250v.


Klopt dat het om een lus gaat, alleen bij een dijk is dat niet altijd het geval...dat weet ik aangezien ik er jaren zelf op een dijk heb gewoond.
Buiten het feit dat hij het als voorbeeld aangaf om te laten zien hoe een spanningsval kan optreden.


320kva ...praat je over vermogen
(Kilo volt Ampère)

Winsten worden uitgekeerd als dividend...ja dat zijn overheden met continue te korten op hun begroting. Maar ook extra salarissen van de directeuren van de netbeheerders, mooie panden etc ..sus voldoende belangen.

[Rhylian]

Nou alle uitgaven van een netbheerder moeten goedgekeurd worden door de aandeelhouders hoor Dus echt niet zomaar "mooie panden" of extra salarissen. Salarissen bij overheidsinstellingen of commerciele bedrijven zijn voor de directeurs flink hoger (en bij de laatste komen daar nog bonussen bij)

[jvr]

Dat is niet zo ingewikkeld omdat goed te laten keuren.....daar zijn financiële slimmigheden voor. Daar naast als het salaris is gekoppeld aan een omzet doel...dan is het helemaal eenvoudig.

[Heroic_Nonsense]

Als je dit soort uitspraken doet, moet je ze kunnen onderbouwen.

De directie van Alliander zit keurig onder de Balkenende-norm. Er is geen commercieel doel - de startups binnen Alliander worden verzelfstandigd of verkocht zodra ze winst gaan maken. Zoals onlangs ook Kenter is verkocht.

[jvr]

Dus weken ze de startups los, de netbeheerder koopt hun diensten in. Dus de kosten stijgen en moeten de inkomsten omhoog. Dus wat is je punt.

[Heroic_Nonsense]

Nee, de netbeheerder koopt geen diensten in van de startups. Die startups leveren diensten aan eindklanten (bijvoorbeeld meetdiensten).

De startups worden opgezet omdat de markt hier zelf niet mee komt, of omdat de diensten in het verleden door de netbeheerder werden uitgevoerd maar a) niet meer mogen worden uitgevoerd of b) volgens het bestuur niet meer als kerntaak worden beschouwd en daarom op de markt gezet worden.

[jvr]

Haha ze houden zich netjes aan de balkende norm....hun track record is niet al te best:
https://www.google.com/se...&biw=384&bih=718&dpr=2.81

[Heroic_Nonsense]

Dat klopt zeker. Maar die directieleden zitten er al een tijdje niet meer.

[Rhylian]

En wat voor omzetdoel zou een niet commerciele door gemeenten beheerde netbeheerder hebben die ook geen winst mag maken?

Volgens mij denk je dat netbeheerders net als commerciele bedrijven werken met directeuren en salarissen?

[jvr]

Overheden komen altijd te kort voor al hun plannen en moeten keuzes maken. Dus als er meer inkomsten worden gegenereerd, kunnen ze meer plannen uitvoeren.

Dus zolang de kosten en inkomsten gelijk blijven maken ze GEEN winst.

Dus waar je steeds met winst aan komt zetten, geen idee.

[Mankersmit]

De aandeelhouders van de netbeheerders zijn gemeenten en provincies. Die bepalen niet waar er wordt geïnvesteerd. Sterkernog die hebben jaren lang winst afgeroomd voor hun eigen begrotingsgaten.
Veel over waarom er niet grootschalig is geïnvesteerd staat hierboven al.
Maar wat je stelt op veel punten klopt niet.

Zo kent Liander o.a. een middenspanningsnet van 10 kV en 20 kV en een hoogspanningsnet van 50 kV.
TenneT heeft hoogspanningsnetten van 110 kV en 220 kV (noordoost Nederland) en 150 en 380 kV.

Dan heb je zoals eerder ook gesteld maar beperkt dat eindgebruikers op een ring zijn aangesloten.
De ringen veelal tot en met de middenspanningsruimtes (daar waar de 10 kV of 20 kV wordt teruggebracht naar een 230/400V niveau. De kabel naar een gemiddelde woning is vanaf dat punt enkelvoudig.

[Rhylian]

Oh naar een woning heb je volledig gelijk dat de aansluiting enkelvoudig is. Echter de zonnepanelenboer in het filmpje doet net alsof de ring waar de enkelvoudige huisaansluitingen op zit ook enkelvoudig is.

"Die bepalen niet waar er wordt geïnvesteerd. Sterkernog die hebben jaren lang winst afgeroomd voor hun eigen begrotingsgaten." Dus daarmee hebben ze de investeringen toch beinvloed lijkt me? Want als de winst niet opnieuw in uitbreidingen gestopt kan worden omdat de gemeenten het afromen ... dan bepalen ze in feite wel of er dus geinvesteerd kan worden?

Je punten van Liander dat die een 50 kV net hebben: correct was ik vergeten. En Tennet inderdaad 110 kV, 150 kV, 220 kV en 380 kV ook helemaal correct en dank voor de aanvulling. Maar ook hier weer ging om wat de zonnepanelenboer beweerde dat het HS net van Tennet 25 kV - 100 kV zou zijn. Wat dus niet klopt. En zijn middenspanningsverhaal klopte dus ook niet zijn idd 10 kV en 20 kV zoals jezelf correct aangeeft.

[Mankersmit]

Dat antwoord qua investeringen is jeen. Tuurlijk is het uitkeren van divident ietswat maakt dat je minder kan investeren. De grootste factor echter was de houding van de overheid en dan met name de acm. Als een netbeheerder een te kort zag aankomen, mocht men pas investeren als er niet meer kon worden geleverd (congestie).
Dat zie je vaak vooraf aankomen. Klanten vragen een aansluiting of een prijsopgave. Dan heb je in beeld wie waar hoeveel energie wil. Als je dan over de capaciteit op die plek heen gaat, zou je stellen dat je het net gaat uitbreiden/verzwaren. Echter waren het de regels dat dit ook pas echt mocht als de contracten waren getekend en het te kort ook een feit werd. Want stel je voor dat je wel had (voor) geïnvesteerd en die klant toch 50 km verderop zijn aansluiting wenst. Dan is er een investering zonder vraag gedaan (in de ogen van de acm). Zij (acm) waren bang dat dit dus veelvuldig voor zou komen en het net dus flink was uitgebreid zonder vraag. En die kosten zouden dan in de beheertarieven terug te vinden zijn.

Wat het gevolg hiervan is, is wel duidelijk denk ik....
En die zonnepanelenboer (heb t filmpje niet gezien) mag denk ik eerst even in de leer bij een kundig iemand. Echter zijn het vaak de hardste schreeuwers die de wereld beheersen en niet de mensen met kennis...

[Rhylian]

Ja geheel mee eens. ACM was gewoon weg behoorlijk kortzichtig.

[JoeB2C]

Dat we handjestekort hebben ligt meer aan de vergrijzing dan economische structuur.

[flippy]

nee, dat ligt echt aan de drang van den haag om in je jaren 90 alle technieklokalen weg te halen en mensen naar de hogere scholen duwen "anders eindig jeals loodgieter of achter de vuilniswagen" en 30 jaar later hebben we enorme kantoren vol zitten met managers die niks te managen hebben en niemand om de riolering te fixen.

[Pasc66]

Hoewel de schuld primair in Den Haag ligt weet iedereen die bij Alliander werkt dat er een enorme geldverspilling plaatsvindt. Er was altijd al teveel (!) geld.
Alliander moet verder eens ophouden met altijd naar een ander te wijzen. Als je de directeur op bnr hoorde: echt zum kotsen - alles ademde “de ander heeft schuld” uit.

[Heroic_Nonsense]

Of er geld verspild wordt, weet ik niet. De jaarcijfers zijn echter ondubbelzinnig. Ik denk niet dat een interne bezuiniging binnen Alliander voldoende geld zou uitsparen om het deficit voor de energietransitie te bekostigen. Dat zou eerder een druppel op de gloeiende plaat zijn.

Disclaimer: ik werk bij Alliander (IT)

[centr1no]

De schuld ligt toch echt in Den Haag, en bij een toezichthouder die onvoldoende inzicht had in wat komen ging en daarom de tarieven laag hield.

Ook lekker kort door de bocht.
Het ontbreekt ze misschien aan lange termijnvisie maar ze beschuldigen dat ze geen glazen bol hebben en geen kapitalen uitgeven aan dingen die misschien over decennia pas relevant worden en daardoor ergens onder op de stapel belanden is dan ook niet realistisch.

In het algemeen zijn er genoeg voorbeelden van situaties waarvan experts al jaren en jaren zeggen en zeiden dat op specifieke gebieden iets moest worden gedaan, die genegeerd werden of te weinig aandacht kregen omdat de prioriteit gewoon niet hoog was.
Sowieso is het geen goede reclame om tegen het volk te moeten zeggen dat tarieven of belastingen omhoog moeten omdat er dingen geregeld moeten worden die anders misschien over 20 jaar een issue kunnen worden.

Het heeft overigens geen nut om ons nog druk te maken over het milieu of energie omdat we ons moeten voorbereiden op de oorlog die er aan zit te komen met Rusland, China en Noord-Korea.

[Heroic_Nonsense]

Het ontbreekt ze misschien aan lange termijnvisie maar ze beschuldigen dat ze geen glazen bol hebben en geen kapitalen uitgeven aan dingen die misschien over decennia pas relevant worden en daardoor ergens onder op de stapel belanden is dan ook niet realistisch.

Zie hier het probleem in Nederland. Er zijn (en waren) genoeg experts die middels modellen konden voorspellen dat verzwaring van het net nodig was. Maar inderdaad: met uitgaven om een toekomstig probleem te voorkomen win je geen stemmen tijdens verkiezingen, dus koos men er voor om het geld aan andere zaken uit te geven.

In het algemeen zijn er genoeg voorbeelden van situaties waarvan experts al jaren en jaren zeggen en zeiden dat op specifieke gebieden iets moest worden gedaan, die genegeerd werden of te weinig aandacht kregen omdat de prioriteit gewoon niet hoog was.

Precies!

Sowieso is het geen goede reclame om tegen het volk te moeten zeggen dat tarieven of belastingen omhoog moeten omdat er dingen geregeld moeten worden die anders misschien over 20 jaar een issue kunnen worden.

Exact wat ik zeg inderdaad.

We zijn het eigenlijk dus roerend met elkaar eens.

Ook lekker kort door de bocht.

Achteraf gezien dus niet zo kort door de bocht.

[centr1no]

Achteraf gezien dus niet zo kort door de bocht.

Jawel, want deze context stond niet in je eerste reactie.

Het is fijn dat je het met mijn enigszins off-topic commentaar eens bent, maar ik spreek je niet tegen.
Ik vond alleen dat die zin wat nuance nodig had omdat je zin de schijn wekt dat 'Den Haag' simpelweg nalatig is geweest.
Ik ben geen fan van de Nederlandse politiek maar vond het wat te makkelijk gezegd.

[Nox]

Betreft dat laatste; het was de bedoeling dat je zelf meer van je eigen opwek ging consumeren. Alleen hebben de regeringsleiders tot twee keer toe besloten dat de financiele prikkel hiervoor (en imho is die prikkel terecht!) niet afgegeven hoeft te worden.

Ik ben - persoonlijk - blij met de stap van V.d. Bron die terugleververgoedingen gaat vragen. Het kabinet had al moeten beginnen met stoppen van salderen. Het elektriciteitsnet is geen accu, zonne-energie hebben we te veel van en heeft straks nagenoeg geen waarde als je het niet goedkoop kan opslaan. Het is een onrealistisch iets. Als de zon schijnt hebben we namelijk veel minder energie nodig. Niet voor de verlichting en als het zonnetje de woonkamer in schijnt hoeft de kachel ook niet aan. Pas als de zon niet schijnt hebben we het nodig voor verlichting en verwarming en doorgaans laden we dan ook onze auto's op.

Daarover gesproken, ik ga op kantoor nog ff snel de stekker in de auto stoppen straks.

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[Wouterie]

Het energienet is geen accu en is het nooit geweest. Men had nooit salderen in het leven moeten roepen. Het is net als aan het eind van een jaar met een gortdroge zomer en kletsnatte winter zeggen dat er netto gezien geen probleem met het water is. Het is dom, oliedom. Als er dan ook nog een verdienmodel aan wordt gehangen, dan kun je er gif op innemen dat het volledig mis gaat.
Het is, wat je zegt, volledig onrealistisch.
Alleen is dat niet het probleem en de verantwoordelijkheid van de huiseigenaar met zonnepanelen op het dak. Het probleem is gecreëerd en in stand gehouden door de politiek (in alle facetten) en de bedrijven die er flink aan verdienen. Ook nu is er weer totaal geen visie, geen plan, geen langetermijndenken. Er wordt niet nagedacht over toekomstbestendige opslag, en als er dan wel wordt nagedacht dan ontbreekt het totaal aan coördinatie.
Waarom blijft men in dezelfde rondjes draaien? Hoe bestaat het dat ik een 3 jarig vast energiecontract kan afsluiten met zonnepanelen? Men houdt de waanzin in stand. Je zou het anders kunnen doen, door bijvoorbeeld verbruik tijdens de piekuren in opbrengst te belonen. Geef mensen een paar kWhtjes cadeau op zonnige dagen tussen 11 en 15 uur. Doe een gratis wasje als de zon schijnt... Dat soort dingen. En verplicht een zonneweide of windmolenpark ook een dikke batterij (o.i.d.) neer te zetten voor de donkere dagen. Er zijn voldoende ideeën om energie op te slaan, maar daar lopen we weer een beetje achteraan te sukkelen.
Nog steeds wordt opbrengst gestimuleerd, niet opslag en geen verbruik.

[Nox]

Salderen was 10 jaar terug een uitstekende vorm van subsidie. En toen werd bekend dat er (op het juiste moment) afgebouwd werd. Prima! Maar dat is 2 keer uitgesteld.

En over 2 jaar zijn we boos dat hij pof in een keer verdwijnt. Want dan zijn we genaaid, in het voordeel van de pv bezitter die het zelf niet doorheeft dat hij al veel euro's er mee verdiend heeft.

Anderzijds, het nieuwe huis van mijn ouders wekt een krankzinnige 6-7MWh op per jaar. En die dingen waren verplicht van de energieprestatienorm. Dat mag er imho echt uit, of alleen installaties tot 4 panelen mee laten tellen (kleine installaties ben ik nog steeds voorstander van, bewoners kunnen die energie namelijk wél op maken).

Ik vermoed overigens ook dat er nog niet overal een slimme meter hangt. Bij mijn ouderlijk huis hangt de ferraris al ruim 10 jaar mét panelen. (En nooit is er iemand die vroeg of hij vervangen mocht worden).

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[bazzi]

Betekend dus, dat de nieuwbouw te kort schoot op andere energieprestatienorm punten. Maar je kan/kon een hoop fixen met panelen. Let wel, mijn kennis is van +/- 2016 en ik heb toen expres aangestuurd om op alle punten zo hoog mogelijk te scoren. Was mn aannemer niet helemaal blij mee, maar wij uiteindelijk wel. Je bouwt toch voor +/- 100 jaar, dus dan moet je wel een beetje vooruitstrevend zijn qua isolatie. En niet het minimale, dus de bouwbesluit norm…

[Nox]

Het is allemaal vrij goed geïsoleerd hoor, ik zou niet weten wat er nog beter kan. Er zit alleen geen driedubbel glas in en de kozijnen zijn van hout. Wanden zo dik als een kasteel, water-water pomp erin. Alleen ja, dat gigantische dak op zuidwest daar passen inderdaad 24 panelen op. Met 20 minder hadden ze ook al een leuke installatie imho maar het is dan esthetisch misschien minder fraai. Of de ontwikkelaar wilde gewoon zoveel mogelijk panelen. Of er is inderdaad nog ergens wat blijven liggen, who knows.

[RonJ]

Geen WTW waarschijnlijk? En geen triple glas en echt goed isolerende kozijnen toepassen is toch een gemiste kans, want dat ga je de komende 20-25 jaar ook niet meer vervangen. Het is een, zoals gebruikelijk in NL, door de bouw- en milieulobby bedacht (verdien)systeem waarin de zogenaamde "schaampanelen" (24 stuks vallen daar natuurlijk niet onder ) vrijwel altijd de makkelijkste en goedkoopste route zijn om de benodigde energieprestatiepunten te behalen, ten kostte van veel betere, maar duurdere passieve verbeteringen en/of echte innovatie in de manier van bouwen.

Nee, we blijven liever gewoon doen wat we altijd doen in de bouw, we maken de isolatieplaatjes een paar cm dikker en het resterende verschil lossen we dan wel makkelijk op met wat paneeltjes op het dak.

Maar, zolang je dus niet echt passief gaat bouwen, is 24 panelen toch helemaal niet zo heel raar, laat staan "krankzinnig"? De W/W warmtepomp zal een flink deel opslurpen (nee, niet de maanden met juist het grootste verbruik, dat klopt) en met 1 of 2 EV's erbij zal je toch echt het merendeel van deze opwek gewoon zelf gaan opsouperen.

[Nox]

Wel WTW, maar geen douche-wtw voor zover ik kon zien. (er is een douche op de BG dus die had dan in de put moeten zitten).

Uiteindelijk is 20cm isolatie voldoende, maar je kan ook 25cm isolatie aanbrengen. Je kan dubbel glas HR+++ installeren, maar er bestaat straks ook wel vierdubbel glas (ik noem een dwarsstraat). Je kan ook passief bouwen, waar stop je? Er is een grens, er zijn al duizenden euro's geïnvesteerd in een W/W pomp zodat het rendement fors omhoog gaat van de verwarming. De warmte afvoeren in de zomer is die in de winter weer gebruiken.

Ik vermoed dat als er géén minima waren, het huis nog enkel glas had. Verwarmingskosten zijn het probleem van de ontwikkelaar niet namelijk

[RonJ]

Wel WTW, maar geen douche-wtw voor zover ik kon zien. (er is een douche op de BG dus die had dan in de put moeten zitten).

Ook een gemiste kans, maar met de badkamer beneden misschien wel beter als bewoner. Horizontale/put-DWTW's moet je continu schoonmaken en rendeert veel minder. Een verticale rendeert beter en behoeft niet tot nauwelijks onderhoud.

Uiteindelijk is 20cm isolatie voldoende, maar je kan ook 25cm isolatie aanbrengen. Je kan dubbel glas HR+++ installeren, maar er bestaat straks ook wel vierdubbel glas (ik noem een dwarsstraat). Je kan ook passief bouwen, waar stop je? Er is een grens, er zijn al duizenden euro's geïnvesteerd in een W/W pomp zodat het rendement fors omhoog gaat van de verwarming. De warmte afvoeren in de zomer is die in de winter weer gebruiken.

Ik vermoed dat als er géén minima waren, het huis nog enkel glas had. Verwarmingskosten zijn het probleem van de ontwikkelaar niet namelijk

Ze zoeken altijd de minima op, dat is nou precies het punt, dat doen ze dus via de makkelijkste weg van de minste weerstand en verandering, door te strooien met paneeltjes en zware warmtepompen ipv gewoon écht goed te (leren) bouwen.

Als ze het geld dat ze nu bij de installateur besteed hebben aan die peperdure, inefficiënte W/W pomp en bijbehorende grondbron ipv daarvan hadden gestopt in het upgraden van de isolatie naar (semi-)passief-huis niveau dan was de tent nu voor de hele levensduur met een splitpompje of airco van 2-4kW warm te houden. Dan had je ook weer minder PV nodig gehad, geen/kleinere vloerverwarming of radiatoren, etc. etc. Dan was je uiteindelijk niet tot nauwelijks duurder uitgeweest voor de totale bouwsom, maar het energieverbruik over de levensduur was wel fors lager geweest.

[Nox]

Ja, hartstikke leuk maar ik heb de woning niet gebouwd. Letterlijk barking up the wrong tree hier. Het gaat om een projectontwikkelaar die gewoon wat pandjes bouwt in het dorp en die verpatst. De keerzijde is torenhoge bouwkosten en nog onbetaalbaardere woningen. En daarbij is een w/w pomp efficiënter en koelt die in de zomer voor nop. Ergo, er is altijd wel iets te verbeteren. Jouw woning had ook beter gekund, dit is allemaal mosterd-maaltijd verhaal.

Wat nog erger is, is dat er tal van woningen voor 15 jaar neergezet worden, dat met cop1 oliegevulde elektrische radiatortjes warmgestookt wordt met amper isolatie. En dat blijft dan 30 jaar staan, want over 15 jaar hebben we nog steeds een woningnood en roept iedereen moord en brand dat het afgebroken wordt. Modulaire bouw voor tijdelijke woningbouw heeft belabberde eisen, dat is pas een ramp.

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[Zwarte_os]

Voor de bouw is het ook niet makkelijk om een project rendabel te krijgen. Daarbij, als je een isolatiemaatregel gebruikt waar je niet al decennia ervaring hebt dan loop je als aannemer ook nog eens heel veel risico als het fout gaat.

Daarom zie je nog steeds dat men plastic zakjes met steenwol bouwen in plaats van materialen te gebruiken die dampopen zijn en in staat zijn om hitte buiten te houden (hempcrete of houtwol bv).

[bazzi]

Om je een idee te geven: wij hebben overal de maximale isolatie waarde wat kon in de muren die al vergund waren. Levert een rc waarde op van rond de 9 bij ons in de muren. Kelder heeft een rc waarde van 9 rondom en de keldervloer ook, aan de buitenkant. Die isolatie kan je namelijk nooit meer upgraden. Ook het dak is maximaal geïsoleerd in wat al vergund was, ook tegen de rc van 10 aan. Tripple glas in geïsoleerde aluminium kozijnen. Kortom net niet passief. Want dat is rc10+. Huis is nogal groot (iets meer dan 480m2, ja achtelijk, maar ook dat was al vergund).

Met douche wtw, ventilatie wtw en een w/w warmptepomp voordelig te verwarmen. We zitten grofweg op 14kwh per m2 qua verbruik per jaar totaal aan energie behoefte. Helaas geen passief huis, maar wel redelijk qua kosten, in vergelijking qua oppervlakte. Panelen hadden we niet nodig om de epn te halen, maar op wat vergunt was wel (namelijk bouwbesluit 2015)

[Nox]

Om je een idee te geven, als je jouw woning van 480 vierkante meter twee keer door midden had gedaan kon je 4 gezinnen huisvesten (in plaats van 1 nu?) met dezelfde energie . Ik ben echt benieuwd waarom je 480 vierkante meter nodig hebt.

[bazzi]

Niet. We hebben een lopend project overgenomen, van iemand met grootheidswaanzin

Ondertussen hebben we een appartement gecreëerd in de kelder en daar hebben we op incident basis mensen laten wonen, ivb verbouwing of vlucht voor oorlog. En we verhuren het af en toe op airbnb.

Maar nee, 480m2 is veels te groot, als ik het over zou doen, had ik alles gecanceld en wat anders gebouwd. Lopend project of niet

[Nox]

Je had het ook gewoon kunnen splitsen tijdens de bouw Een 480m woning levert misschien een miljoen op, maar 4 woningen van 120m leveren een halve per stuk op. Houd je zeker een half miljoen nog over om zelf wat moois te maken

Edit:
Ik ga er vanuit dat je niet in de randstad woont, indien ja, bedragen verdubbelen. Indien metropoolregio Amsterdam dubbel verdubbelen.

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[bazzi]

en dat mag niet van de gemeente

(we houden het nu aan en als de gemeente veranderd (en ons gezin) dan kunnen we dat altijd nog doen, want de locatie is top)

[Reactie gewijzigd door bazzi op 23 juli 2024 09:29]

[Nox]

Oh, ja, stel je voor dat je eens wat bijdraagt aan de woningnood

[Wouterie]

Salderen is (was) een prima manier van subsidie, maar niet erg doordacht. De pieken in verbruik en aanbod waren ruim van te voren te voorzien. Ze zouden met mijlpalen kunnen werken waarbij de stimulatie van het doel afhankelijk is van het nut. Bijvoorbeeld men weet wat de capaciteit is van het netwerk in een bepaalde regio. Dan zet je in op subsidie tot x mW voor dat gebied en trekt dan weer subsidie uit voor verbruik en opslag. Zodra er weer ruimte is dan trek je de subsidie voor duurzame opwekking weer open.

Maar ondertussen moet er wel als een malle gewerkt worden aan de capaciteit van het stroomnet! Dat ze dat onvoldoende hebben gedaan vind ik, ongeacht wie daar uiteindelijk voor verantwoordelijk is, echt schandalig. Zoverre wijst iedereen naar elkaar en zitten wij met de gebakken peren. Kleuterschoolgedrag.

[Nox]

Het was een prima subsidie en ook best doordacht. De oude meters waar er toen veel meer van waren, verrekenden dit per direct. De overige meters kon je gewoon een simpel rekensommetje mee maken.

En tot een bepaald niveau kan het net dit prima aan. Je geeft dan aan van 'hey, over 7 jaar stopt deze subsidie' en iedereen weet dan gelijk of het wel/niet verstandig is om te investeren. Dat rekensommetje kan iedere installateur of consument maken.

Maar de subsidie stopte niet en door het dure gas gingen mensen snel het rekensommetje mét subsidie maken, je bent knettergek eigenlijk als je het niet doet. En dan wordt iedereen weer teleurgesteld als het niet voor een derde keer uitgesteld wordt.

[Wouterie]

Salderen was op zich niets nieuws met de oude meters. Alleen was het niet wettelijk geregeld. Noem je het terugleveren voor 2004 ook een subsidie? Pas vanaf 2021 wordt er over subsidie gesproken, daarvoor was het een kwestie van heen en weer draaien van de meter.
Wat ik mis in dit verhaal is wat men nou eigenlijk wil bereiken. Wat willen we nou met het energienet (in alle facetten) in Nederland en Europa? Als je weet wat je doelen zijn dan kun je daar je acties en subsidies op afstemmen. Ik weet wat ik wil en dat is dat het me niet al te veel geld kost. Maar om eerlijk te zijn heb ik geen idee meer waar we mee bezig zijn in Nederland.

[Zwarte_os]

Problematisch is dan ook dat de politiek doet alsof ze compleet verrast worden door de afbouw van het salderen. Daardoor krijgen huishoudens het idee dat ze nu bestolen worden in plaats van dat mensen al een tijdje gematst werden.

[Unstable Element]

Deze hele discussie wordt aangeslingerd door de energiemaatschappijen en in mindere maten voormalig energie adviseur Bontenbal en leid vooral af van de energie maatschappijen en multinationals.

Die krijgen namelijk het verschil tussen de marktwaarde en de productie kosten uit de SDE++ regeling. Zo heeft hier de lokale IKEA 1,6 miljoen aan SDE+ subsidie ontvangen.

Die SDE+ +pot wordt gevuld door de huishouden die met zo’n 350 euro per huishouden per jaar aan extra ODE heffing.

Als je wilt zien waar in de buurt die SDE++ wordt uitgegeven kun je dat vinden op de website van de overheid

En het gaat dan over flinke bedragen in 2023 is er 8.000.000.000 uitgekeerd aan SDE++ subsidie terwijl de "extra kosten" van het salderen door particulieren wordt geschat op zo'n 700 miljoen tot 2030.

Daarnaast is meer als de helft van de zonne energie die de prijs zo hard drukt afkomstig uit deze met SDE++ gelden gesubsidieerde zonneparken.

Terwijl die zonneparken een zwaardere wissel trekken op het elektriciteitsnet.
Energie in woonwijken wordt vaak redelijk lokaal gebruikt. Airco van supermarkten. Energie verbruik in flatgebouwen laden van auto’s dat soort werk. Zonneparken liggen vaker wat afgelegen infrastructuur moet daar voor worden aangepast. Denk aan het verzwaren van de kabels naar het veld, het plaatsen van een extra omvormer huis. Dit wordt allemaal betaald uit belasting geld.

Om het over wind nog maar helemaal niet te hebben want dat gaat een Nederlands huishouden zo’n 1000 euro per jaar kosten aan alleen al vaste lasten voor het netwerk.

Het verzwaren van het netwerk in de woonwijken moet sowieso gaan gebeuren omdat we van het gas af moeten en we veel meer elektrisch gaan rijden. Daar hebben de zonnepanelen relatief weinig invloed op.

[Reactie gewijzigd door Unstable Element op 23 juli 2024 09:29]

[Nox]

Windenergie is wel echt een stuk beter dan zonne-energie, vooral omdat het vaak waait in de jaargetijden dat we meer energie nodig hebben (winter/najaar). En bovendien, ook veel 's nachts.

[Wouterie]

Maar windenergie heeft als nadeel dat er nogal een flinke windturbine moet worden neergezet. Er zijn nauwelijks plekken in Nederland op het vaste land waar het zonder problemen kan en ook op zee is het omstreden vanwege de impact op de omgeving. Zonne-energie is vele malen schoner dan windenergie en een stuk makkelijker op je dak te zetten dan een windturbine.
Het grootste probleem lijkt op dit moment toch het opslaan van de goedkope energie en dat weer inzetten wanneer het duurder is. Er zijn wel wat manieren om dat te bewerkstelligen, zoals Seaborg met hun natriumhydroxide oplossing... Maar daar moeten we dan wel even wat prio aan gaan geven en niet alleen aan opwekking.

[Nox]

Solar heeft een carbon intensity van 37gCO2eq/kWh en wind 13g. Bronnen uit de app 'electricity maps' welke ook weer diverse bronnen heeft voor deze informatie.
Wind is bijna drie keer zo schoon als zonne-energie. En als je voor de solar ook nog eens bergen en bergen accu's moet plaatsen gaat dat er niet beter op worden. Je zit er dus behoorlijk naast. Vergeet niet dat je voor 1 windturbine op zee van

(ter info, gas zit op 521g en kolen 817g, biomassa op 230g dus biomassa is wel degelijk schoner, hetzij met haar eigen nadelen uiteraard).

[Wouterie]

Puntje van aandacht is wel dat ze zonnepanelen op daken vergelijken met windturbines. Natuurlijk is een thuisoplossing vervuilender dan een centrale oplossing! Vergelijk dan een zonneweide met windturbines.

Het gaat mij niet eens om de CO2. Windturbines geven horizonvervuiling, geluidsoverlast, slagschaduw. Dat zijn punten waardoor ze ongeschikt zijn om in de nabijheid van woonhuizen te plaatsen. Maar daarnaast zijn ze dodelijk voor vogels en vleermuizen. Daar zijn oplossingen voor, van simpele zoals één wiek zwart verven tot complexe detectiesystemen, maar die zorgen doorgaans voor minder opbrengst. Windturbines op zee lossen veel van deze problemen op, maar het effect op het biologisch leven in zee wordt steeds meer inzichtelijk. Gelukkig zijn dat meer positieve dan negatieve effecten.

Een andere zorg is wat mij betreft de afhankelijkheid van China voor zaken als indium en neodymium voor windturbines. Ik kan me niet voorstellen dat de carbon intensity check in Baotou is gaan kijken hoe ze daar met het milieu omgaan of naar de gevolgen van het weglekken van zwavelhexafluoride uit de coating, wat zelfs het RIVM als aannemelijk risico ziet. Nou, als het RIVM eenmaal zover is dat ze iets als een risico zien dan mag je aannemen dat het inmiddels overal verspreid is.

[Nox]

Puntje van aandacht is wel dat ze zonnepanelen op daken vergelijken met windturbines. Natuurlijk is een thuisoplossing vervuilender dan een centrale oplossing! Vergelijk dan een zonneweide met windturbines.

Het gaat mij niet eens om de CO2. Windturbines geven horizonvervuiling, geluidsoverlast, slagschaduw. Dat zijn punten waardoor ze ongeschikt zijn om in de nabijheid van woonhuizen te plaatsen.

Die laatste punten zijn amper van toepassing als ze op zee staan. Horizonvervuiling, jemineetje, je zal maar een windmolen zien. Wil je nou wel of niet het licht aan kunnen doen, de kachel aan zetten en met de trein of auto reizen? Windenergie harvesten we al eeuwen, het is gewoon nodig. Anders maar terug hout sprokkelen wat mij betreft. En met de komst met wind op zee zijn de overige argumenten ook allemaal ongeldig verklaard. Tuurlijk, je moet het ding niet naast je huis hebben maar op het platteland ver weg van de huizen prima.

Maar daarnaast zijn ze dodelijk voor vogels en vleermuizen. Daar zijn oplossingen voor, van simpele zoals één wiek zwart verven tot complexe detectiesystemen, maar die zorgen doorgaans voor minder opbrengst. Windturbines op zee lossen veel van deze problemen op, maar het effect op het biologisch leven in zee wordt steeds meer inzichtelijk. Gelukkig zijn dat meer positieve dan negatieve effecten.

Een andere zorg is wat mij betreft de afhankelijkheid van China voor zaken als indium en neodymium voor windturbines. Ik kan me niet voorstellen dat de carbon intensity check in Baotou is gaan kijken hoe ze daar met het milieu omgaan of naar de gevolgen van het weglekken van zwavelhexafluoride uit de coating, wat zelfs het RIVM als aannemelijk risico ziet. Nou, als het RIVM eenmaal zover is dat ze iets als een risico zien dan mag je aannemen dat het inmiddels overal verspreid is.

En de PV panelen groeien aan de boom? Die komen voornamelijk allemaal uit China en worden waarschijnlijk ook niet op de schoonste manier gemaakt.

[Wouterie]

PV-panelen groeien niet aan bomen, maar silicium is zo'n beetje overal om je heen.

Je leest ook echt totaal niet wat ik zeg. Er zijn bar weinig plekken in Nederland waar je een windturbine kunt plaatsen zonder dat het overlast geeft. Is het niet in vervuiling dan wel als gehaktmolen. Ik maak duidelijk onderscheid tussen windturbines op land en op zee, maar dat is blijkbaar al te ingewikkeld.

[Nox]

Ja want als je wat zand in een rechthoekig vormpje giet heb je een PV-paneel. Het spul moet ontgonnen worden en vereist veel fabricagestappen.

En ik lees wel wat je zegt; maar je spreekt jezelf tegen. Enerzijds vind je wind op zee niet goed: "en ook op zee is het omstreden vanwege de impact op de omgeving", anderzijds vind je wind op zee wel een goede oplossing: "Windturbines op zee lossen veel van deze problemen op, maar het effect op het biologisch leven in zee wordt steeds meer inzichtelijk. Gelukkig zijn dat meer positieve dan negatieve effecten."

Tuurlijk kan je geen 14MW turbines op land plaatsen, dat snappen veel mensen. Maar er zijn zat plekken waar ze op kleinere schaal geplaatst kunnen worden. Horizonvervuiling mag je afstrepen. Dat is een mening. Ik vind PV-panelen dan weer vaak foeilelijk. Ook zonneweide's zijn zo'n zonde van de grond. Die kan je nuttiger gebruiken, er zijn zat enorme bedrijfshallen die nog vol met PV gelegd kunnen worden. Pas als dat vol ligt kan je aan zonneweides beginnen.

En we slopen dieren op veel manieren, niet alleen met windmolens. PV-panelen bewegen niet dus die zullen niet snel wilde dieren slopen, maar de hoogspanningsmasten voor onze infra slopen er meer dan genoeg. Anders slopen we ze wel met ons gedrag, kappen van bossen, auto's enz. Ik denk echt wel dat de conclusie is dat windenergie op termijn schoner is dan pv, vooral omdat je minder hoeft te balanceren en er ook in het donker en winter nog opgewekt kan worden, en dan het liefst zoveel mogelijk in zee.

[Wouterie]

Ik vind van alles maar ik gebruik voornamelijk de informatie die aanwezig is. Geregeld komt er een meneer ons vertellen dat de provincie Utrecht heeft bedacht dat er een windturbine even verderop moet komen. Een hoop blabla maar het is niets meer dan een eenzijdig reclamepraatje. Windturbines op land is platgeslagen een belachelijk idee. Als ze dan zo prachtig en schoon zijn, zet ze dan midden in de stad waar ze zo nodig zijn.
Horizonvervuiling of landschapsvervuiling is behoorlijk subjectief maar wordt wel meegenomen in de wetgeving en vergunningen. Je kunt van mening zijn dat het niet boeit, maar dat zeggen vaak de mensen die zelf geen uitzicht hebben of het graag voor een ander invullen. De mensen die het wel aangaat krijgen het gelukkig steeds vaker in de gemeentelijke verordeningen en regelgeving ingebed.
Ik vind dat we eerlijk moeten onderzoeken en communiceren wat de voors en tegens zijn. Het is als met zoveel verhaaltjes dat er wordt gesproken over één aspect, vaak CO2, en de rest niet op tafel komt.
Ik hou van vogels. Herinner jij je de Lammergier nog uit 2021? Beestje werd uitgezet in een poging de dieren in Europa weer te introduceren, maar vloog helaas bij Wieringerwerf tegen een windturbine. De windmolen was niet voorzien van een detectiemechanisme. Lekker milieubewust.
Goed, mijn zonnepanelen komen uit Noorwegen, de benodigde elektronica zo veel mogelijk uit Europa en Taiwan, de frames uit Nederland. Er zijn keuzes genoeg op dit gebied. Het hoeft niet allemaal onder barbaarse omstandigheden uit China te komen. Supermagneten helaas nog wel.
Mijns inziens zou er gekeken moeten worden waar de investering het meest effectief is, met in inachtneming van alle facetten. Windturbines op zee, graag, maar let wel op de overlast tijdens de bouw en gebruik een niet giftige coating. Zonnepanelen op daken en dan wel aansluiten graag. Bij de boerderij verderop liggen een paar honderd panelen op de stallen maar kan de netbeheerder ze niet aansluiten. Lekker dan. Maar wel telkens terugkomen op die windturbine die verderop zou moeten komen.

[Nox]

"Horizonvervuiling of landschapsvervuiling is behoorlijk subjectief maar wordt wel meegenomen in de wetgeving en vergunningen. Je kunt van mening zijn dat het niet boeit, maar dat zeggen vaak de mensen die zelf geen uitzicht hebben of het graag voor een ander invullen."

Ik kijk zelf uit op een windmolen even verderop. Staat ver genoeg zodat ik geen slagschaduw heb of dat ik hem hoor. Maar ik zie hem wel degelijk. En eerlijk gezegd super handig, ik weet gelijk of het waait en wat de windrichting is.

En betreft die lammergier, da's natuurlijk inderdaad zonde. Een blad zwart maken zou inderdaad best logisch zijn als dat helpt. Anderzijds is het 1 vogel, als je breder kijkt naar de gehele impact van alle windmolens op land en alle vogelsterfte zijn de invloeden van ziekte, prooidieren (katten vooral) en andere milieurampen groter. Vergis je niet dat die Lammergier uitgestorven raakte omdat we massaal zijn leefgebied voor de komst van de windmolens al hebben gesloopt.

Anderzijds, stel dat we ons gaan beperken tot vooral solar, hoe had je het voor je gezien om je zomerproductie-overschot op te slaan zodat we het in de winter kunnen gebruiken? Alternatieven zijn er amper. Kernenergie is relatief schoon van co2. Maar makkelijk te ontginnen uranium is als we kappen met gas en massaal kerncentrales bouwen binnen de helft van de levensduur van een kerncentrale op. Dan word dure kernenergie nóg duurder. Is dat dan wel een oplossing? En dan heb ik het niet gehad over de hoeveelheid afval waar we nog geen echt goede oplossing voor hebben anders dan regelmatig een nieuwe opslag bouwen en hopen dat die opslag heel blijft. En de uitstoot en vervuiling om het uranium te ontginnen en te zuiveren...

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[Wouterie]

We hebben, of hadden, hier zowaar een waterkrachtcentrale. Maar door de lage gasprijs was het niet rendabel. Er zijn wel alternatieven voor de traditionele kernreactoren, maar dat is de laatste decennia niet echt van de grond gekomen. Opslag in gesmoltenzout bijvoorbeeld kan ook, maar ook dat krijgt nu pas de nodige aandacht. Het probleem was dat er nauwelijks echte investeringen van de grond kwamen zolang de noodzaak niet werd gevoeld.
Of er waren toch teveel cowboys bij betrokken, zoals bij de Grevelingendam. Maar goed, dat zijn de gevolgen van de keuzes die zijn gemaakt. Niet perse iets voor een simpele burger om de gevolgen van te dragen. Ik zou ook wel zo'n baan willen anders!
Och, hou op over katten... Ik snap niet dat dat nog mag anno 2024. Mijn punt is voornamelijk dat er te weinig oog is (was) voor de impact buiten het CO2 verhaal. Vroeger werd er niet eens nagedacht over geluidsoverlast en slagschaduw! Moet echt elk probleem voorgekauwd worden? Als ik op een dag besluit een heipaal de grond in te rammen, dan ga ik toch ook na wat de gevolgen zijn voor de omgeving?

Ok, mijn standpunt: op het land voornamelijk solar tot alternatieven een optie zijn. Op zee wind en getijde. Die alternatieven komen er echt wel, zoals SALIENT. Nu willen de kolencentrales overstappen op biomassa... tja, dat is ook maar een tussenoplossing. Uiteindelijk zullen we slimmer moeten worden.

[familyman]

Grappig over dat terugleveren.

Ik rij ook niet over de snelweg bij rotterdam, waarom moeten mijn centen dan wel de geluidswallen en wegen daar betalen.

We hebben gewoon andere eisen aan de infrastructuur. Dan wordt via vastrecht betaald. En we hebben er structuurfondsen voor.

Afrekenen met degenen die al investeerden, omdat het verzoek was om op alle daken zonneenergie te leggen, is imho niet logisch.

[Nox]

Grappig over dat terugleveren.

Ik rij ook niet over de snelweg bij rotterdam, waarom moeten mijn centen dan wel de geluidswallen en wegen daar betalen.

Maar o-wee als je daar wel rijdt en je krijgt een boete omdat je zei dat je er niet ging rijden? Kromme beredenering. Mensen in Rotterdam rijden niet veel in Groningen maar moeten dan toch betalen voor de geluidswallen in Groningen.

We hebben gewoon andere eisen aan de infrastructuur. Dan wordt via vastrecht betaald. En we hebben er structuurfondsen voor.

Afrekenen met degenen die al investeerden, omdat het verzoek was om op alle daken zonneenergie te leggen, is imho niet logisch.

Zonne-energie was ooit een mooi iets. Zelf wat energie opwekken met panelen van 200Wp. Die leveren nu het dubbele op, zijn spotgoedkoop geworden. Tijd om de subsidiekraan dicht te draaien. Subsidies zijn een eeuwenoud instrument. Vroeger kregen boeren subsidie voor het produceren van voedsel omdat marktwerking niet echt fijn is voor zo'n eerste levensbehoefte. Nu worden duurzamere voorzieningen gesubsidieerd omdat die anders niet op gang komen (EV's, windmolens enz.) en op een gegeven moment is het volwassen en moet de subsidiekraan niet dicht.

Vergis je niet dat als je tegenwoordig PV-panelen legt je die al met 4-5 jaar terugverdiend kan hebben. op een termijn van 25 jaar met enkel het vervangen van een omvormer als kostenpost zo'n beetje haal je 500% rendement. Dat is belachelijk veel, daarbij komen er kosten bij die die mensen die niet eens PV-panelen kunnen installeren moeten ophoesten omdat particulieren zijn begonnen als energieleverancier en zich niet hebben ingelezen over hoe het e.e.a. er over een paar jaar voor staat.

Als je PV-panelen hebt, en nu boos wordt omdat iemand jouw bijna waardeloze energie niet wil accepteren heb je een bord voor je kop gehad omdat dit probleem er al voor je de panelen terug verdiende was. Jouw terugleververgoeding bestaat voor een groot deel uit belastingen waar je niet eens echt recht op hebt, dat is de subsidie. Je had moeten kijken of het bij het wegvallen daarvan nog steeds rendabel was, als dat niet zo was: gegokt en verloren.

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[Zwarte_os]

Ik ben tegen salderen maar dit is geen goed antwoord. De politiek en media hebben echt heel hard gefaald in goede informatievoorziening en het doen van de juiste investeringen. Niemand behalve insiders weet wat netcongestie inhoudt. En dan moet je ook nog eens onbalans gaan uitleggen. Het afgelopen jaar heeft laten zien dat de media en Den Haag er echter totaal geen behoefte aan hebben om een duidelijk inzicht te geven in hoe het stroomnet nou werkt. Liever fophef en populisme verspreiden.

[TIGER79]

Vergis je niet dat als je tegenwoordig PV-panelen legt je die al met 4-5 jaar terugverdiend kan hebben. op een termijn van 25 jaar met enkel het vervangen van een omvormer als kostenpost zo'n beetje haal je 500% rendement.

Dit is natuurlijk per situatie anders. Onze panelen zijn eind zomer geplaatst met een verwachte terugverdientijd van 6.5 jaar. Geen luxe installatie met simpele string omvormer maar simpelweg dakligging (NNW) wat erg ongelukkig is. Desalniettemin zorgde bijv de teuglevertaks van ongeveer 400 euro per jaar ervoor dat die terugverdientijd meer richting de 8.5 jaar gaat.

[Reactie gewijzigd door TIGER79 op 23 juli 2024 09:29]

[familyman]

De infrastructuur is niet op orde. De eisen die als maatschappij daaraan stellen, zijn veranderd. Van 1 weg van kolencentrale naar huis, naar 2 weg met opslag vanwege groene energie.

En ik moet betalen, omdat ik gehoor geef aan de vraag om kolencentrales overbodig te maken...

Dubbel trouwens, want ik betaal gewoon rente.

Als we het echt goed doen, gaan de kolencentrales uit, dan is de stroom ook niet waardeloos meer, en in lijn met wat we me energie transitie proberen te bereiken.

Ik weet dat dit nu niet haalbaar is. Maar oorzaken en gevolgen worden zodanig vermengd, dat het straks de verdere vergroening in de weg staat.

Net als de opmerking dat er geen ruimte op het net is voor kerncentrales.... wel als die de kolencentrales uit de loop kunnen halen.

En dat was net het punt, electriciteitsvoorziening met zo min mogelijk co2.

Op deze manier de boel gaan verdraaien, is gewoon krom.

[TheDudez]

Probleem is dat ik het nooit op kan maken als de zon schijnt all zet ik alles aan. En ik weet zeker dat een hoop andere hier ook last van hebben of ik moet crypto gaan minen.

[Nox]

Dan heb je teveel panelen nee, het is niet erg maar je krijgt het idee dat het net een accu is. Dat is het niet. Producenten van energie mogen gerust worden betaald naar de waarde ervan. En die waarde is niet veel.

[RobbieB]

Helaas wonen we hoog op het noordelijke halfrond en in de zomermaanden heb ik er teveel en in de winter veel te weinig. En dat gaat een thuisaccu ook niet oplossen. De oplossing daarvoor heet salderen...

[TheDudez]

Inderdaad dat probleem heb ik dus ook. Zonder salderen is het gewoon een stuk minder intersant. Als ik minder had gedaan dan had ik niet genoeg opgewekt voor de winter.

[Nox]

Je schrijft oplossing verkeerd, de oplossing hiervoor heet alsnog een thuisaccu en een kleinere installatie. Dan trek je in de winter gewoon wat extra stroom van het net af, wanneer die grote ventilatoren op zee draaien omdat het k*tweer is.

Je thuisaccu voorziet je dan in stroom voor het koken, de auto opladen, de airco 's avonds en nog wat verlichting. En het opwarmen van je sww buffervat (boiler).

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[bzzzt]

Je schrijft oplossing verkeerd, de oplossing hiervoor heet alsnog een thuisaccu en een kleinere installatie..

Waarom zou je zelf een thuisaccu moeten hebben, onderhouden etc? Ruimte is er lang niet altijd en qua schaalgrootte is het waarschijnlijk veel efficiënter als het onderdeel is van het netwerk.

[Nox]

Tuurlijk is dat wel efficiënter, maar dat neemt niet weg dat het wel een oplossing is.

[DataGhost]

Dat is daar helemaal de oplossing niet voor, salderen lost niets op behalve het probleem wat jij vindt dat er in jouw portemonnee is. Ondertussen is de situatie nog steeds dat er in de winter te weinig zonne-energie is voor jouzelf (en het hele land) en in de zomer te veel voor jouzelf (en het hele land) en dat betaalbare accu's bij lange na niet groot genoeg zijn om dat te overbruggen. Als je nou een elektriciteitskabel naar Nieuw-Zeeland legde met daar ook wat panelen, dat is de "oplossing" tegen zowel dag/nacht als winter/zomer. Alleen is dat een beetje lastig in de praktijk.

[airell]

Stop dan hier ook mee: https://www.amsterdam.nl/...epanelen-langs-snelwegen/
Waarom dit dan ook goedkeuren als de boel al vol is?!

[Nox]

Misschien omdat we hier in Amsterdam wel voldoende verbruikers hebben. Het staat langs de snelweg vol met datacenters. Energie opwekken in Maastricht en in Amsterdam of Groningen gebruiken is niet efficiënt, maar hier opwekken en hier gebruiken is dat wellicht wel. En Amsterdam heeft veel monumentale panden waar PV-panelen niet op kunnen/mogen/liggen.

[Reactie gewijzigd door Nox op 23 juli 2024 09:29]

[Unstable Element]

Het probleem in Amsterdam is vooral dat wij Amsterdammers vinden dat anderen groen moeten doen.
Eerste reactie bij zonnepanelen en windmolens is vaak, kan dat niet in Drenthe of anders op zee.

Maar goed dat is meer een mentaliteit dingetje, en op veel meer vlakken van toepassing.

[Juzzuts]

Waarschijnlijk omdat een veld als dit niet op 230 terugvoedt, maar op een middenspanning uitkomt. Uiteindelijk is iedere kWh die duurzaam opgewekt wordt, winst. Hier hoeven geen kolen voor verbrand te worden.

Het zogenaamde volle net is niet één probleem, maar een diversiteit ervan. Juist doordat het een complex systeem is, gaan er zoveel spookverhalen in de rondte en heeft iedereen weer een ander beeld of eigen verhaal.

Als de spanning te hoog wordt door allerlei zonnepanelen op een lokaal 230V-net, dan schakelen de omvormers gewoon uit. Niks aan de hand. Ja, je raakt rendement kwijt van je paneeltjes. Ja, de trafo die naar middenspanning moet transformeren is op zijn max. Nee, er gaat niks kapot.

[Neocortex-re]

Als we afspreken dat we ook in december groene energie moeten gebruiken voor een bepaald deel van onze behoefte dan wil ik best salderen afschaffen. Het werkelijke probleem is dat de stroomprijs in de koude maanden wordt gemaximaliseerd op de prijs van fossiele brandstof. Slecht nieuws: met die fossiele brandstof moeten we op gaan houden.
Het is niet erg om een overschot te hebben in de zomer. Dat wordt dan gewoon niet gebruikt. Het zorgt er wel voor dat ik ook in oktober nog zelfvoorzienend ben.

[Nox]

Die prijs wordt gemaximaliseerd op het te leveren balanceervermogen om het net stabiel te houden. Daar wordt nu gas voor gebruikt, maar in bijvoorbeeld de ArenA gebruiken ze daar accu's voor. Dezelfde functie kan gedeeltelijk door windmolens gedaan worden maar zal bij ons vooral door accu's gedaan moeten worden. Hydrostorage gaat in ons platte landje niet helpen. Op het moment dat we alleen maar balanceren met gas zal dit een stuk betaalbaarder worden.

Ik heb de variabele tarieven in kaart gebracht, mijn - van de zomer - afgesloten jaarcontract is nog steeds op 98% van de tijd duurder geweest dan de variabele kosten. En dat is pas sinds oktober, ik wil niet weten hoe erg het wordt straks in de zomer. Een ding weet ik wel, ik ga de vaatwasser wel overdag laten draaien en de wasmachine gaat op de timer eind van de middag aan als ik weer een nieuw contract kan afsluiten.

En misschien de airco lekker overdag laten draaien, dan hoeft hij 's avonds als energie wat duurder wordt niet aan.

[mongkut]

Ik heb sterk het gevoel dat jij geen zonnepanelen heb, of je moet vandaag een ernstige zonnesteek hebben opgelopen

[Rmaxx]

dat zie je niet verkeerd .. Maar nu is het probleem er; dus 1x raden wie mag betalen voor de oplossing van deze 'onmogelijke opgave'.....

[Wouterie]

Ik gok dat we 'met z'n allen de schouders eronder moeten zetten' en dat pijnlijke maatregels helaas genomen moeten worden om deze crisis te kunnen bezweren.
Doen ze toch slim! Lekker op je gat blijven zitten tot het mis gaat en dan doen alsof je de crisis bezweert terwijl je de kosten weet af te wentelen op de mensen die ook de pijn lijden.

[ComputerGekkie]

Vergeet niet dat als de belastinggelden gebruikt worden, dit bij dezelfde mensen vandaan komt.

[Wouterie]

Dat terwijl je ook wat van de gasbaten had kunnen reserveren in plaats van naar de maan te schieten. Letterlijk.

[Rmaxx]

oef, gasbaten, verhaal apart. goedkoop leveren aan buitenland, duur voor eigen inwoners, en begin niet over de ellende die ze achterlaten voor de bewoners in het gebied waar ze het oppompen... je zou er een slechte (bijna ongeloofwaardig) film van kunnen maken..

[Pat-Juh]

Dat vind ik ook. Dat het in de jaren '80 al achterliep op verschillende tracés en dat er vanaf die jaren weinig verbeterd is vind ik raar.. Beleid vereist toekomstgericht kijken en handelen lijkt mij.

[oks]

Inderdaad, helemaal mee eens. In 2014 met de opkomst van de populariteit van zonnepanelen was dit allemaal al te voorzien.

[jevin20]

En in de tussentijd is alle winst van deze netbeheerders/energieleveranciers volgens mij terug gevloeid naar de aandeelhouders e.d., maar moet de consument nu veel meer gaan betalen omdat zij zonnepanelen op haar dak legt, een warmtepomp aanschaft, en een elektrische auto is gaan rijden. Wellicht is dat te kortzichtig, maar zo voelt het.

Ik heb afgelopen week even gekeken naar een nieuw energiecontract. Als ik op een prijsvergelijker (en er zitten grote verschillen tussen de verschillende vergelijkers) mijn situatie invul mét en zonder zonnepanelen, zit er netto per maand nog maar 35€ verschil tussen het wel of niet hebben van zonnepanelen (cashback meegerekend dus wel elk jaar even overstappen). Dit betekent effectief (aanschaf 10 zonnepanelen 5000€ afgelopen juni) dat mijn terugverdientijd nu naar 12 jaar is gegaan.

Nu heb ik de luxe om te kunnen zeggen, ik doe het voor het klimaat, en niet voor een eventuele terugverdientijd, zoals ik ook een warmteterugwinning installatie heb laten plaatsen op mijn douche afvoer die ik niet terug zal verdienen, maar ik kan me voorstellen dat niet iedereen dat financieel aankan.

[guardi1337]

12 jaar, hoe bereken je dat ? Die 10 paneeltjes moeten wel zo'n 3000kWh per jaar opleveren, daarmee bespaar je bij 0.28ct per kWh rond de 840 euro per jaar. Uitgaande dat we voorlopig kunnen blijven salderen heb je ze binnen 6 jaar terugverdiend ?

[jevin20]

Dat is helaas dus niet waar. Dit is de fout die de consumentenbond ook maakt bij de terugverdientijd uitrekenen.
Maar de berekening die je eigenlijk moet maken is de vaste contractprijs voor 1 jaar vergelijken met en zonder zonnepanelen. Je krijgt namelijk cashback bij veel leveranciers, maar steeds vaker alleen of veel meer als je geen zonnepanelen hebt.

Die 28ct/kWh berekening is leuk, maar is netto gewoon niet zo. Het is namelijk niet zo makkelijk meer vergelijken, omdat er allerlei verborgen kosten gerekend worden tegenwoordig (zoals vermindering van cashback, verhoogde maandelijkse vaste kosten en zelfs hogere tarieven als je zonnepanelen hebt), tegenover een steeds lager wordend teruglevertarief.

Dus nogmaals: vergelijk de prijzen van 1-jarige vaste contracten voor wel/geen zonnepanelen in jouw situatie, en dan bereken je de daadwerkelijke terugverdientijd.

Edit; nog even een toevoeging, namelijk mijn situatie ingevuld op pricewise.

Door mijn huis als voorbeeld te nemen, en alle gegevens in te vullen bij vergelijkingssite Pricewise laat het volgende beeld zien met én zonder zonnepanelen:
Verbruik 700 kWh piek, 1600 kWh dal, 900 m3 gas, 3000 kWh piek teruglevering, 1300 kWh dal teruglevering (10 zonnepanelen, reeds geïnstalleerd), totaal 9 vaste contracten.
1. Innova energie 93,58€/maand, 1.122,68€/jaar (geen welkomstkorting)
2. Budget energie 99,24€/maand, 1.190,88€/jaar (180€ welkomstkorting)

Verbruik 700 kWh piek, 1600 kWh dal, 900 m3 gas, totaal 38 vaste contracten.
1. Energiedirect 128,24€/maand, 1.538,91€/jaar (300€ welkomstkorting)
2. Innova energie 129,05€/maand, 1.548,54€/jaar (315€ welkomstkorting)

Het maandelijkse verschil bij Innova energie is nu 34,68€/maand. Met een aanschaf van 10 panelen en in mijn geval kosten 5000€ betekent dit dat de terugverdientijd maar liefst 12 jaar is.

[Reactie gewijzigd door jevin20 op 23 juli 2024 09:29]

[willemd]

Maar nu negeer je je zonne-energie die je direct gebruikt, die dus niet teruggeleverd wordt. Dan heb je in de situatie zonder panelen dus ook een veel hogere afname van het net. Die reken je nu niet mee.
Als je huis overdag bijna geen stroom gebruikt, dan had je misschien minder panelen op zuid kunnen leggen. De afbouw van salderen was immers ook al jaren aangekondigd.

[jevin20]

Dat is een goed punt, ik had al ergens in mijn achterhoofd dat ik ergens iets te kort door de bocht ging.

Nu heb ik dat even bekeken: Ik gebruik de Homewizard energiemeter voor de zonnepanelen en de P1 meter om al mijn verbruik en opbrengsten te zien, ook dat wat de energieleverancier dus niet ziet.
Ik heb nog geen volledig jaarbeeld (panelen in juli 2023 gelegd), maar ik heb van augustus t/m februari 1425 kWh opgeleverd, en 324 kWh zelf verbruikt hiervan. Rekening houdend dat de gunstigste zonnemaanden hier nog niet meegerekend zijn (maart t/m juli), die niet gunstig zijn voor eigen verbruik verhouding want veel meer opleveren dan verbruik, doe ik een aanname dat ik ik ~18% van mijn verbruik maar zelf kan gebruiken.

De volgende uitdaging is dat ik geen gesplitst zicht heb tussen dal/piek opwek/verbruik, en ook nog geen volledig jaaroverzicht van mijn verbruik heb, maar laat ik simpelweg rekenen met 20% vermindering piek/dal verbruik:
Verbruik 560 kWh piek, 1280 kWh dal, 900 m3 gas, 2860 kWh piek teruglevering, 980 kWh dal teruglevering (10 zonnepanelen, reeds geïnstalleerd), totaal 9 vaste contracten.
1. Budget energie 90,56€/maand, 1.086,77€/jaar (180€ welkomstkorting)
2. Greenchoice 103,04€/maand, 1.236,49€/jaar (geen welkomstkorting)

Als ik de goedkoopste neem kom ik dus op een prijsverschil van 37,68€/maand aldus een terugverdientijd van 11,06 jaar.

Nog een aantal opmerkingen:
- Ik doe hard mijn best om zoveel mogelijk eigen zonnestroom te verbruiken (bijv. wasmachine/droger/vaatwasser overdag aan indien er zon is (maar ik heb geen elektrische auto die ik kan laten opladen overdag)
- Ik heb gekozen voor 10 zonnepanelen omdat er een hybride warmtepomp zou moeten komen, en daarmee zou het kostenplaatje er uiteraard een stukje anders uitzien, en ook zodat ik bij weinig zon nog steeds mijn verbruik wat kan drukken.
- Het is een voorbeeldrekening. Wellicht dat je met mijn huidige verbruik en maar 5 zonnepanelen rendabeler bent omdat de overcapaciteit die ik nu heb zich slecht terugverdiend, maar mijn punt is dat je niet meer zo makkelijk gewoon cent/kWh uit kunt rekenen die je bespaard met zonnepanelen want zo zit je energiecontract ook niet meer in elkaar.

[Reactie gewijzigd door jevin20 op 23 juli 2024 09:29]

[Neocortex-re]

Ik kan het niet precies volgen uit je voorbeeld, maar ik herken de contouren. Teruglevering voorbij je eigen gebruik levert nagenoeg niks meer op. Eigen verbruik is vaak niet zo hoog en lastig ver omhoog te krijgen. Warmtepomp, boiler en EV kunnen well helpen.
De terugverdientijden die in het algemeen worden genoemd zijn erg optimistisch, zeker als je A-merk componenten in je installatie wenst.

[icecreamfarmer]

Dan vul je dat toch niet in bij gaslicht.com?
Krijg je dezelfde welkomstbonus.

[jevin20]

Daar heb ik dus ook geprobeerd wat over op te zoeken, en weinig over kunnen vinden.

Juridisch gezien sluit je een contract af, waar je de juiste omstandigheden door zult moeten geven die je verwacht. Je nieuwe energieleverancier vraagt je historisch verbruik op bij de netbeheerder om een inschatting te maken van je maandelijkse kosten. Dan krijgt hij ook te zien dat je dus wel al eerder terugleverde, dus ik denk dat dat niet goed gaat.

Wellicht heeft iemand hier een duidelijker antwoord op, ik vind het een interessante kwestie in elk geval.

[icecreamfarmer]

Nee je gaat naar een vergelijker en vult daar een schatting in.
Vervolgens ontvang je een contract maar wordt er niets meer gevraagd.

Ik heb dat zelf ook zo gedaan in augustus want voordat de media er mee kwamen had ik dat al 2 maanden van te voren door.

[jevin20]

En in je contract wordt daar iets gezegd over terugleververgoedingen en dergelijke? En salderen?
Dat loopt allemaal gewoon zoals je zou verwachten?

[icecreamfarmer]

Tot nu toe wel.
Daar staat niets van in. Was ook voordat die hype begon.

[guardi1337]

Als ik je goed begrijp en je vult het zo in op Pricewise, dan krijg je op deze manier geen goede berekening.

Volgens mij zit het zo:
Als je het zo invult op Pricewise wordt de terugleververgoeding gebruikt. Dat is een zeer laag tarief (vaak <10 ct) wat je krijgt over datgene dat je meer teruglevert dan afneemt (je overproductie), over een jaar gemeten. Want je kan salderen over een jaar.

Eerst wordt er dus gesaldeerd. Als je 2300 kWh afneemt en 3000 opwekt, betaal je dus 0 euro voor die 2300 kWh, en krijg je die terugleververgoeding van 5-10 cent voor je 700 overproductie.

Je geeft aan 3000+1300 op te wekken (4300kWh), dat is wel wat aan de hoge kant denk ik voor 10 paneeltjes. Maar als dat klopt dan krijg je dus over 4300 (opgewekt) - 2300 (verbruik) = 2000kWh de terugleververgoeding.

Wat @willemd zegt klopt ook, een deel van de opgewekte energie gebruik je gelijk zelf. Je neemt dus niet 2300 af, maar bijvoorbeeld 1500 (800 komt direct van de panelen). Je levert daardoor niet 4300 terug, maar 3500. De som blijft wel gelijk, de 1500 afgenomen kWh zijn vanwege saldering 'gratis'. Daarboven krijg je over 2000kWh de terugleververgoeding.

[jevin20]

Dat heb ik vorige week uitgezocht, en dat wordt slecht omschreven op alle vergelijkers, maar je vult in wat je opbrengt, niet wat je daadwerkelijk teruglevert. Als je de kostenspecificatie bekijkt is dat ook wat er omschreven staat:
"Leveringskosten
€ -527,06
Teruglevering
€ 0,05000 x -2.000 kWh € -100,00"
Overigens, @willemd had gelijk met betrekking tot het eigen gebruik, dus op basis van de informatie in mijn bovenstaande reactie op @willemd heb ik de berekening al aangepast naar
"Verbruik 560 kWh piek, 1280 kWh dal, 900 m3 gas, 2860 kWh piek teruglevering, 980 kWh dal teruglevering"
Waarbij je dus in de kostenspecificatie ziet dat ik resterende 2000 kWh daadwerkelijk overhoud en dus netto teruglever, waarover de terugleververgoeding van toepassing is.

Edit:
Oh en FYI, ik heb 10 panelen van elk 420wp. Verwachte jaaropbrengst volgens de installateur was 4279 kWh, dit is de opbrengst vs hun verwachting tot nu toe:
Augustus: 539 vs 484
September: 475 vs 397
Oktober: 247 vs 278
November: 141 vs 147
December: 67,7 vs 108
Januari: 150 vs 138
Februari: 137 vs 205

Totaal = 1656,7 vs 1757
Zoals je ziet is bij de gunstigste maanden er 10-20% meer opbrengst dan verwacht, met in december en in februari zoals bekend een slechte maand. Dus ik verwacht dat de totale opbrengst wel in de richting van 4300 kWh komt, vandaar mijn berekening.

[Reactie gewijzigd door jevin20 op 23 juli 2024 09:29]

[guardi1337]

Aha, ik begin het te snappen, denk ik

Bij een aantal partijen moet je terugleververgoeding betalen. Als je 1000-2000kWh 'saldeerbaar teruglevert' kost je dat bij Budget Energie dus 120 euro per jaar. Als je niet zoveel stroom verbruikt, maar wel redelijk wat 'saldeerbaar teruglevert', is dat een flinke hap uit je besparing.

Verder is overcapaciteit terugleveren financieel niet heel interesant. Als je een kleinere installatie had, gelijk aan je 2300 kWh verbruik voor bv 3000 euro, dan had je de installatie wat sneller terugverdiend. 4 van de 10 panelen brengen samen maar 100 euro per jaar op. 20 jaar terugverdientijd, specifiek op die paneeltjes.

Je kan nog aan de warmtepomp of 2000kWh aan crypto's gaan minen in de winter, bespaar je vanwege warmteontwikkeling gelijk op gas Of een batterij kopen en met een variabel contract je overcapaciteit 's avonds duur verkopen, volgens mij zijn hier ook wat tweakers mee bezig. video: Is een thuisaccu in 2023 al interessant? . Maargoed.. weer een flinke investering, een boel gedoe en maar afwachten of je het echt terugverdient.

Geen vetpot inderdaad. Ik had mijn panelen liggen voor de oorlog tussen Rusland en Oekraine, heb dus flink kunnen bespare op die absurde stroomkosten. Verder heb ik geen overcapaciteit en geen terugleverkosten. Dat scheelt behoorlijk blijkbaar.

[mr_evil08]

Afhankelijk van je dak, in de meeste situatie,s heb je binnen 3-5 jaar al terug verdiend, zonnepanelen is echt een no-brainer.

(mits saldering 100% blijft en leveranciers geen creatieve manieren gaan bedenken om er onderuit te komen wat nu al gebeurd).

[_eLMo_]

Je vergeet dat je ook direct zelf stroom gebruikt die niet langs de meter komt.

[marcop23]

Veel energiemaatschappijen rekenen tegenwoordig een hogere gasprijs als je zonnepanelen hebt. Geen grap, helaas. Daardoor wordt een vergelijking puur op basis van kWh-tarieven helaas steeds minder nuttig.

[1Mark]

Een netbeheerder is toch geen commercieel bedrijf, dus van winst naar aandeelhouders is volgens mij geen sprake. Ook geen maffe regelingen waar de CEO buitensporig veel geld binnenharkt.

[marcop23]

Netbeheerders hebben wel aandeelhouders, maar dat zijn allemaal regionale overheden. Bijvoorbeeld bij Alliander:

Alle aandelen van Alliander zijn in handen van Nederlandse provincies, zoals Gelderland (45%) en Noord-Holland (9%), gemeenten, waaronder Amsterdam (9%) en B.V. Houdstermaatschappij Falcon (13%) waarvan de aandelen worden gehouden door de provincie Friesland.

[daanb14]

Netbeheerders kun je wat dat betreft weglaten als het gaat om het teruglvoeien van winst naar aandeelhouders. De netbeheerders, Alliander, Enexis en Stedin, zijn semi-overheidsbedrijven en volledig in handen van de gemeentes waar zij het net beheren.

[Yakotb]

Daarnaast is er ook een strikte scheiding tussen het gereguleerde deel van het bedrijf en het commerciële deel. Er kan dus geen overheidsgeld naar commerciële activiteiten gaan, of naar winst.

[Kurai Hoshi]

Het dividend gaat alsnog naar de aandeelhouders, ook al zijn dat de provincies en gemeenten, en dus niet richting extra investeringen in de infrastructuur. Het blijft een rare constructie zo.

[IIIIIIIIIIII]

Dat is toch ook te begrijpen? De energieleveranciers kopen bij het salderen in feite het door jou opgewekte energie op voor de prijs wat jij aan hun betaalt als je van hun elektra inkoopt. Vervolgens verkopen ze het meteen voor de dan geldende prijzen, wanneer ook rest van Nederland energie van de panelen verkoopt. Je kan je voorstellen dat die prijzen veel lager zijn waardoor de leverancier eigenlijk jou betaalt.
Ik vind het ook lekker als het zo doorgaat want dat is positief voor mijn portemonnee, maar ik snap wel waarom de energieleveranciers hiervan af willen.

[jevin20]

Zeker weten. Ik ben ook geen voorstander van salderen, want dit motiveert mensen niet om hun eigen zonne-energie te gebruiken, en motiveert de markt ook niet om oplossingen te zoeken zoals een thuisbatterij om daarmee meer eigen stroom te verbruiken.

Je ziet door het salderen in stand te houden dat alle energie leveranciers nu andere manieren zoeken, en gevonden hebben, om de kosten door te berekenen, waardoor het doel van de overheid (terugverdientijd laag houden en daardoor mensen motiveren om zonnepanelen te nemen) dus geen stand houdt.

[Egodepego]

Fijn he, marktwerking...

[HellboyFromHell]

Dat er nog steeds zoveel terugverdiend kan worden is het grootste probleem, hierdoor plaatsen bedrijven hun daken nogsteeds vol met tonnen aan zonnepanelen, die mede gesubsidieerd zijn door de belastingbetalers, en hun verzwaarde aansluiting? Ook mede gesubsidieerd door belastingcenten. De benodigde netuitbreiding? Ja die ook.. Maar Jumbo heeft nu wel een mooi groene, geld opleverende investering op hun daken van hun distributiecentra liggen, en ze kunnen zeggen dat ze nu groene stroom hebben, win win (ten kosten van de belastingscenten).

En in het echt is die gehele constructie nog raarder, bedrijven als Unive benaderen Jumbo (of de lokale boer bijv) over hun dak van hun distributiecentrum om deze van hen over te kopen/ huren waarnaar hun dan kosteloos de panelen plaatsen met aansluitingen, dakverzwaringen ed. in ruil voor een gedeelte van de maandelijkse opbrengsten, met een doorloopperiode van meestal 10, 15 jaar waarnaar je de panelen overneemt. Allemaal bedrijven en constructies gemaakt om van de slecht doorberekende subsidies gebruik(misbruik) te maken, echt misselijk.

[Reactie gewijzigd door HellboyFromHell op 23 juli 2024 09:29]

[Wobblier]

Mijn inziens komt dit niet door een gebrek aan visie, maar een verkeerde visie. Er is (overigens met aardig succes) gestuurd op marktwerking en prijs. Energiekosten en aansluitkosten zijn in Nederland zijn gemiddeld / laag terwijl de eisen aan de infrastructuur en kwaliteit hoog zijn geweest.

De "markt" werkt minder aan waarden als (over)capaciteit en duurzaamheid/continuïteit. Voor wat betreft de overheid, we hebben in grote mate voor deze visie gestemd in vorm van de liberale partijen.

[GurbieV]

Je legt hiermee de vinger op de zere plek. Vreemd dat niet meer reageerders dit zien. Nu is het makkelijk praten achteraf. Maar 10 of 20 jaar geleden maakte niemand zich druk hierover. Dubbeltje eerste rang. Niks mis mee. Destijds veel investeren had geleid tot opmerkingen over een verspillende overheid en over onnodige verduurzaming en weggegooid geld.

[1Mark]

Tja, de markt moest geprivatiseerd worden en daarmee de energiebedrijven opgeknipt. Dat zou marktwerking en lagere prijzen opleveren.

Dat is volgens mij in geen enkele geprivatiseerde industrie gebeurd en de visie is er verdwenen. Nu is het zelfs zo erg dat àls de politiek een visie heeft (de neo-liberalen willen kerncentrales) niemand ze wil bouwen, omdat het niet genoeg oplevert.

Maar laten we vooral doorgaan met de schuld aan links geven (die al 20 jaar niet of amper hebben geregeerd) en nogmaals rechts stemmen.

[GurbieV]

Ik denk dat schuld überhaupt niet zoveel zin heeft, daar komen we niet verder mee. We willen allemaal goede zorg en niet teveel belasting betalen en niet teveel bezuinigingen in het algemeen. We zullen de komende tijd hard moeten werken en leren omgaan met ongemakken.

[bzuidgeest]

Het is allebei, door gebrek aan visie zijn tal van andere problemen ontstaan. Directe en indirecte gevolgen.

De overheid zit gewoon op zijn handen. Nieuwe energie wet is hard nodig, opgesteld voor de moderne tijd.

[xzaz]

Ik denk dat er geen nieuwe energie nodig is. Er is genoeg nieuwe energie in de vorm van wind of zonnepanelen en over 20 jaar ook weer kernenergie. Tenzij je 'ernergiewet' bedoelt?

Heeft Alliander ook cijfers? Of roepen ze dit gewoon weer en hopen ze dat het blijft plakken?

[Reactie gewijzigd door xzaz op 23 juli 2024 09:29]

[bzuidgeest]

Er staat ook "energie wet" dus waarom je twijfelt geen idee...

[Aaargh!]

Waarschijnlijk vanwege de onnodige spatie. Het is ‘energiewet’, niet ‘energie wet’.

[Reactie gewijzigd door Aaargh! op 23 juli 2024 09:29]

[xzaz]

Er staat:

Nieuwe energie wet is hard nodig

Nieuwe energiewet is wat anders dan Nieuwe energie wet.

Van toepassing.

[Reactie gewijzigd door xzaz op 23 juli 2024 09:29]

[bzuidgeest]

De meeste begrijpen het net zo goed. Jammer van een spatie extra. Niets beters te doen?

[SuperDre]

Onzin, je zit gewoon te mierenneuken, iedereen leest daar gewoon energiewet ongeacht dat er een spatie tussen staat. Juist als je het anders gaat interpreteren klopt die hele zin niet.

[Ramon]

Beetje jammer om zo te reageren en dan zelf een nog veel ergere typo te maken.

[brama]

Zeuren over grammatica, maar dan zelf een dikke dt-fout maken uiteraard

[Wouterie]

Klopt. De ACM en ministeries hebben actief de nodige investeringen tegengehouden. De netbeheerders hebben zich echter ook niet drukker gemaakt dan strikt noodzakelijk. Eigenlijk is het een schande... maar ja, waarom zou je als ACM je ook maar iets aantrekken van de keuzes uit het verleden? Lekker de bal bij de consumenten en andere afnemers leggen en doen alsof je van niets weet.

[Rhylian]

Nou de netbeheerders roepen sowieso al sinds ongeveer 2016 dat het net richting de maximum capaciteit ging hoor.

[Wouterie]

Zeker, en de ACM hield de investeringen tegen omdat de netbeheerders onvoldoende konden aantonen dat het werkelijk een probleem zou worden. De ACM is er nog trots op ook! Maar dat de netbeheerders zich zo passief opstelden vind ik schandalig. Ze konden het prima aantonen maar vonden het blijkbaar te veel moeite.

[Rhylian]

Beetje dubbel jouw redenering. ACM die trots was oftewel ondanks alles wat aangedragen werd door de netbeheerders vond de ACM het onvoldoende en dan nog hadden de netbeheerders niet genoeg gedaan?

Mijn inziens heeft niet uitgemaakt wat er tegen de ACM gezegd is, de netbheerders kregen gewoon een antwoord apparaat. Kun je wel zeggen ja de netbheerders hebben "maar" (heel even kort overdrijven) 80 redenen gegeven maar hadden ze maar 100 moeten geven dan had de ACM vast wel ja gezegd nou dat denk ik dan ook niet dat dat uitgemaakt had

[Wouterie]

De ACM vond de onderbouwing onvoldoende om de investeringen goed te keuren. Als de netbeheerders zich echter wat drukker hadden gemaakt om de ACM te overtuigen dan was het mijns inziens een simpel rekensommetje geweest om de capaciteitsproblemen te onderbouwen. De ACM beroept zich op de 'kennis van toen' en de netbeheerders beroepen zich op de starre houding van de ACM.
De ACM kreeg vanuit de ministeries te horen (natuurlijk niet per brief) dat ze moesten sturen op het binnen de perken houden van de investeringen, waardoor de netbeheerders effectief alleen budget hadden voor de hoogstnoodzakelijke investeringen en verder bezig waren met de ballen hoog te houden.
Mijns inziens hebben ze onvoldoende prioriteit gegeven aan het onderbouwen van de problematiek. De netbeheerders waren wel degelijk op de hoogte van de ellende die eraan kwam. Wat naar de krant gegaan, had de reactie van de ACM gepubliceerd, weet ik veel! Maar nu is het te laat en blijft men lekker naar elkaar wijzen.

[Rhylian]

Het is in de krant dus/internet aangegeven door de netbeheerders al op zijn minst in 2016? Dus: "Wat naar de krant gegaan, had de reactie van de ACM gepubliceerd, weet ik veel!" hebben ze gedaan.

En jij denkt dus dat ze niet met rekensommetjes naar de ACM zijn gegaan? Geloof me dat is 100% zeker te weten gebeurd. Die hele energietransitie (exclusief het versnelde van het gas af door de oorlog) is absoluut berekend aan aangegeven aan het ACM.

[Wouterie]

De houding van de ACM is verbijsterend en de netbeheerders liepen keer op keer tegen de muur aan... Maar als je maar blijft rondjes draaien met dezelfde club en geen steek verder komt, dan zoek je het toch hogerop? Economische Zaken was apetrots op de ACM! Nooit is het signaal naar buiten gekomen dat het zo dreigde mis te gaan. Vanaf 2008 zijn ze al bezig met 'ernstige signalen' af te geven aan de ACM, in 2012 kwam er een onderzoek vanuit PwC wat de ACM lekker negeerde, in 2013 is de wetgeving aangepast zodat de netbeheerders meer ruimte zouden krijgen, in 2015 moppert Tennet tegen de Rekenkamer over de houding van de ACM... hele heftige discussie volgde, maar de ACM was niet te overtuigen en stelt: "ACM heeft geen (voldoende) duidelijke aanwijzingen dat zich in het kader van de energietransitie binnen de komende reguleringsperiode ontwikkelingen zullen voordoen die tot dermate grote kostenveranderingen leiden, dat die niet adequaat met de huidige (flexibiliteit in de) reguleringsmethode geadresseerd kunnen worden."
Pas in 2017 werden ze wakker omdat ze toen zagen dat het mis ging. Waarom wacht je als netbeheerder tot het echt misgaat? Dat vraag ik me af. Waarom wordt het debat niet breedgetrokken? Waarom zien we de netbeheerders niet aan tafel bij talkshows op TV? Als ze al op TV komen zijn zij de booswichten van het verhaal. Dat hebben ze niet slim aangepakt.

[Rhylian]

Mee eens dat ze minder lief hadden moeten zijn naar de regering. Het welbekende voorbeeld is bijvoorbeeld recent Jetten. Toen deze aangesteld werd ging deze "kijken" naar het (te) lange traject van 5-12 jaar dat Tennet en regionale netbeheerders nodig voor vergunningen. Een jaar later ging de heer jetten weer "kijken" omdat het traject wel erg lang was voor vergunningen en nu is het kabinet demissionair en zijn we nog niks opgeschoten.

Maar ik ben persoonlijk helemaal klaar met VVD en D66 en Rutte I-IV en balkenende. Ook het tekort aan MBO-'ers en het verslechterde onderwijssysteem is daar begonnen, de zogenaamde privatisering die alles beter zou maken de ACM die zo geweldig moest zijn ... ach kijk maar eens hoe erg de aardbevingsschade afgehandeld wordt met allemaal tussenpartijen die "experts" zijn en even geld af tikken van het budget.

En ja op het moment wijst iedereen met de vinger naar de netbheerders, die kennelijk zichzelf als doelwit hebben geaccepteerd wat grotendeels onterecht is.

Politiek is gewoon als je het mij vraagt een puinzooi waar je niet te hard tegen de `grote baas` (lees de gene die het kabinet vormen) aan mag schoppen. Anders wordt de organsatie overhoop gegooid/gesaneerd/ wat voor mooie term ze er voor bedenken. Nu maar zien hoe de politiek zich nu gaat gedragen nu het hopelijk eens duidelijk is dat iedereen zat is van de mooipraterij.

[lighting_]

Maar de netwerk beheerders zijn niet de enige. Ook de NS en PorRail vragen elk jaar een bedrag voor investeringen. Zorg vraagt ook elk jaar meer geld. Defensie is ook al jaren beknot.
Basis en middelbaar onderwijs holt ook achteruit. Zo kan ik nog wel even doorgaan

[Reactie gewijzigd door lighting_ op 23 juli 2024 09:29]

[Tomatoman]

En wat is het punt dat je daarmee wilt maken? Ik snap het verband tussen de kwaliteit van het onderwijs en het artikel over Alliander niet zo goed.

[Retrospect]

Idd onder luide aanmoediging van onze overheid heb ik zonnepanelen, hybride warmtepomp en warmtepompboiler aangeschaft. En nu ben ik schijnbaar een probleem geworden. Benieuwd hoe en hoe hard ze me gaan pakken straks. Die EV of plug in hybride gaat er voorlopig niet komen iig.

[HellboyFromHell]

Ook, en het niet doorbereken van de subsidies van de elektrische auto's, zonnepanelen etc. Die haalden zn doelen jaren te snel zonder dat het stroomnet het aankan. dubbel op geld verspilling.

[Jessez]

Tussen 2016 en 2020 moesten de RNB's elk 20% bezuinigen van de ACM. Wij hebben destijds door de hoge heren een uitleg gehad. Met het aannemen van nieuwe monteurs werd in 2016 al gestopt. Waar ze een jaar later weer op terug kwamen.

[GurbieV]

Precies, want we willen met z'n allen niet teveel betalen, toch?

[Hatseflats]

Na het zien van dit filmpje zou ik eerst de vraag stellen wat nou vol betekent.

[Onno !]

Tenenkrommend filmpje van een vent die zelf niet helemaal weet hoe het werkt.

[Hatseflats]

Ach, elk vogeltje zingt zoals hij gebekt is, het gaat om het liedje dat hij fluit.

Het doet echter niets af aan de vraag die het oproept, wat betekent vol.

En, ondanks je buitengewone proza, blijkt uit niets van wat je zegt dat hij het niet helemaal snapt.

[Reactie gewijzigd door Hatseflats op 23 juli 2024 09:29]

[roelfp]

Nou ja, hij zegt dat als de spanning stijgt, dat dan de weerstand daalt....

Weerstand is een intrinsieke eigenschap van de kabels die gebruikt worden. Die verandert niet als je de spanning verhoogt (afgezien van wat temperatuur effecten). Je gebruikt nog steeds dezelfde draden, zelfde lengte/dikte/materiaal.

De basis van zijn verhaal klopt daarmee niet.

[Hatseflats]

Klopt. Maar dat doet niets af aan de rest van zijn verhaal.

Desalniettemin blijft de vraag staan, wat is vol?

[Rhylian]

Heel simpel. Vol houdt in dit geval in dat op piek momenten (dus niet 24/7) de capaciteit van de netstations bereikt is. Daarom zijn de netbheerders bezig met dingen als flexibele transportovereenkomsten (omdat er veel tijdstippen nog wel afgenomen kan worden) 1 van die piekmoment is wanneer alle bedrijven opengaan en al hun apparatuur aanzetten en waarop veel huishoudens beginnen met afname.

Daarnaast de beste Zonnepanelen boer (die wel commericeel belang heeft btw en de netbheerders niet) heeft dus compleet onjuiste data. Allereest kun je zien dat Tennet (hoogspanningsnetbeheerder) de kabels van 110 kVa - 380 kVa heeft en niet 25-100. Plus aansluitingen van alle klanten (bedrijven en huizen) zitten op een ring (een cirkel) dus die "aflopende" spanning van 230-220 is complete onzin. Daarnaast werkt het energienet dat op europees niveau gelinkt zit trouwens op een 50 hertz frequentie. En die MOET stabiel blijven. Dus even alles naar 220 volt gooien gaat helemaal niet makkelijk.

[Hatseflats]

Ah, bedankt. Maar hoe zit dat dan als er meerdere huizen met zonnepanelen op laten we zeggen 1 ring zitten. Die voorzien dan toch de rest van de ring ook van stroom?

[Rhylian]

Als die genoeg afname vragen. Als ze allemaal terugleveren en meer dan er opgewekt wordt, wordt het richting het netstation (waar de ring op zit) geduwd. En als voorbeeld in Haren Groningen heb je dus heel vaak uitval van het netstation waardoor de hele ring een storing heeft omdat er zoveel teruglevering is dat de capaciteit overschreden wordt.

[Hatseflats]

Dan is het specifiek het netstation waar het probleem ligt, maar niet de kabels in de grond? kabelring (eindgebruikers) - netstation - zwaardere kabels - middenstation?

[Rhylian]

Grapppige is dat verschilt per station. Sommige stations zijn prima, maar de kabels hebben hun max bereikt, sommige netstations, soms zijn het de middenspanningsstations and soms de hoogspanningstatsions. Je kunt op de congestiekaarten zien waar de congestie is en heel vaak waar het zit. (Zit het bij Tennet, dan moeten de HS stations en kabels aangepast worden). Soms is het de kabels in de wijk, die kabelring vanaf de netstations die niet meer voldoen. (dan zit er nog wel ruimte op de netstations en als je dan op zo'n locatie een verzwaring van de kabel naar je huis aanvraagt kan de doorloopt tijd opeens ipv 3-4 maanden 2 jaar worden want die hele woonwijk moet open).

In mijn voorbeeld van Haren is het specifiek het netstation wat er uit klapt en die aangepast moet worden. Daarom zijn ook de verwachte doorlooptijd op die congestiekaart tussen 4 jaar en 12 jaar.

[Hatseflats]

Ah, een mengelmoesje aan problemen.

Bedankt iig.

[oks]

Oh ja? Leg uit. Volgens mij heeft hij heel goed door hoe het werkt.
Wet van Ohm Weerstand: R = Voltage (V) / (gedeeld door) Stroom (I). Dus het is een dynamisch iets.

[Reactie gewijzigd door oks op 23 juli 2024 09:29]

[oks]

Goed filmpje om naar te kijken. Het zegt iets over wat er met onze zonnepaneel inverters gebeurd.

[Hatseflats]

Ja, vond ik ook. Hij legt het simpel uit.

[kodak]

Maar wat was dan de visie van Alliander vanaf 2008? Hebben die in hun verplichte voorspellingen over toekomstige problemen en nodig onderhoud zelf voorzien dat er veel meer investering nodig was?

Want klagen dat het aan de visie van ACM ligt (zoals meerdere anderen doen) lijkt me anders wat eenzijdig. Als het bij Alliander ook aan visie ontbrak zal dat waarschijnlijk verklaren waarom deze het niet noemt. Het doel lijkt namelijk afschuiven van verantwoordelijkheid te zijn, wat nogal lastig is als Alliander zelf geen duidelijke visie meende te hebben.

[Jeroenneman]

Inderdaad, het lijkt me beter en passender om eerst de top van Enexis en Alliander te saneren. Blijkbaar krijgen ze het niet voor elkaar om problemen op te lossen, en is hun enige werk nog om naar buiten toe te roepen dat ze het allemaal niet aan kunnen.

Als ze nu eens aan het werk zouden gaan, in plaats van roepen dat het allemaal niet kan...

[kodak]

De mening in de discussie is dat dit aan de ACM zou liggen, omdat die uitbreiden tegen zou hebben gewerkt. Daarom lijkt het me eerst nuttig om te weten of en wanneer Alliander zelf visie had om uit te breiden.

[Chris_147]

Niet alleen de top.
Eigenlijk is het toch ook van de zotte om verschillende netbeheerders te hebben?
Moest geliberaliseerd worden door Europa, maar welke voordelen heeft dat gebracht?

Er is namelijk geen concurrentie, want op een geografisch punt kan je slechts bij 1 netbeheerder terecht.
Maar Enexis, Liander en Stedin zitten bvb gewoon dezelfde soort software te schrijven voor hetzelfde soort werk. Het werk minstens 3x doen ipv 1x.

Als je dan ziet dat Enexis bvb 700 medewerkers in ICT heeft (link), dan zal dat bij de andere 2 ook wel zoiets zijn.
Een deel zal operationeel zijn, die heb je nog steeds nodig. Maar 1/3e of zo van die 700 doet puur development. 250 personen of zo.
Zijn dus over de 3 grote netbeheerders 500 personen die gelijkaardige software schrijven als bij hun conculega.

[Jeroenneman]

Lijkt me dat het nu de tijd is voor de overheid om thuisbatterijen te subsidiëren.

Dan kunnen particulieren weer de problemen van de netbeheerder gaan oplossen.

[Kapotlood]

Dat ben ik helemaal met je eens. Er is jarenlang verzaakt tot het opwaarderen van het stroomnet, terwijl men al wist dat zonnepanelen en EV's een steeds groter aandeel zouden vormen op de markt. Sterker nog, via o.a. subsidies heeft de overheid gepoogd EV's, WP's en zonnepanelen gemeengoed te maken… terwijl het stroomnet daar niet op voorbereid was. Dan gaat het een keer mis, en dat zien we nu via o.a. "zonnepaneel-pech-premies" van energieleveranciers, het niet kunnen krijgen van stroom door de industrie, en onlangs de wens/oproep om tussen 16:00-19:00 geen EV's meer op te moeten laden.

Dat dat nu nog jarenlang een inhaalslag vereist terwijl er ook nog niet voldoende personeel is (terwijl andere sectoren langzaam aan op apegapen liggen merk ik), is een zoveelste opstapeling van problemen door slecht beleid.

[styno]

“Zonnepanelen pech premie” heeft niks van doen met de energievoorziening of netwerk maar een reactie op verlies aan inkomen van een commerciële handelsonderneming. Alsof je geld aan de supermarkt moet betalen voor de eieren van je eigen kippen. Oplossing: ga gewoon naar een andere supermarkt.

[Reactie gewijzigd door styno op 23 juli 2024 09:29]

[Kapotlood]

Het kwam van wat ik zo her en der heb gelezen omdat de energieleveranciers de terug geleverde stroom niet kwijt konden, en dat daar een deel van die premie voor was. Het blijft in ieder geval zuur dat je denkt goed te doen aan zonnepanelen om wat op de maandlasten te besparen en/of het klimaat, maar net hoe je er in staat, en vervolgens zo'n premie voor je kiezen krijgt.
En naar een andere "supermarkt" of energieleverancier is geen garantie dat ook die nieuwe leverancier het niet op termijn gaat invoeren.

[Linke-soep]

Dank je, het mag rustig eens gezegd worden dat het overheidsbeleid op het geprivatiseerd electriciteitsnet een zoveelste "ondoordachte" keuze was.
De cadeautjes van de lobbyisten in Den Haag waren aantrekkelijker dan het burgerbelang en landsbelang.
Het ACM zou eens grondig doorgelicht moeten worden, volgens mij is die organisatie ondertussen zo verrot en corrupt van binnen dat het eigenlijk afgebroken moet worden tot de fundering en opnieuw opgetrokken moet worden.

[tommy2005]

Toen de het aan de markt werd overgelaten is het gedoe begonnen. Ik heb een aantal jaren bij een van de grote nuts bedrijven gewerkt.

Toen het netwerk werd losgemaakt van de leverancier van energie, is het gedonder begonnen. Eerst betaalde een bedrijf met een 160kva aansluiting een product prijs en werd er desnoods 500 meter middenspanningkabel gelegd, dat was dan niet voor de klant.

Aanleg van netten werd betaald uit de opbrengsten van de energieprijs. Toen lag er echt een goed en sterk laag, midden en hoogspanningsnet. Er werd toen volop en ook preventief onderhoud uitgevoerd en netten werden structureel verzwaard zodra er tekenen waren van ontwikkeling van een gebied. Toen zat een nutsbedrijf vooraan bij de ontwikkeling.

Toen werd de trend, we hoeven geen 10+ aan kwaliteit te leveren, een 7 is ook goed. De klanten moesten alles voor de aansluiting gaan betalen, alle kabels etc etc. Betaalde een bedrijf eerst 25.000,- toen werd het 100.000,-. Maar ja dan kon je wel de energie ergens anders kopen.

Vanaf dat moment ging de winst naar de aandeelhouders en werd er ontzettend ingeteerd op de bandbreedte van de netten.

Zie hier, van een goed openbaar nutsbedrijf, naar een verdienmodel. De provincie Gelderland teert nog steeds op de opbrengst van de verkoop van de PGEM/NUON.


Een aantal belangrijke bedrijven terug naar de overheid is echt zo slecht nog niet. Marktwerking is leuk, maar Nederland heeft op die thema’s echt hele slechte ervaringen, zorg, woningbouw, OV, etc. De burger betaalt nu als nog alle kosten, dat deden we toen ook, maar nu weer en we zijn er zeker niet overal beter op geworden.

Oké, voor zover mijn twee centen…..


Wijzigen typo en aanvulling.

[Reactie gewijzigd door tommy2005 op 23 juli 2024 09:29]

[1Mark]

Geprivatiseerd/verkocht voor te weinig geld, net als het gas in Groningen...

[iAR]

Het gebrek aan langere termijn visie is een groot probleem in de politiek, zeker met rechtse kabinetten dunkt me, want de markt bla bla.
Kiezers willen liever de belofte van 100 euro, want geld naar een toekomstbestendig stroomnet spreekt niet tot de verbeelding.

[Simon Weel]

langetermijnvisie Tsja, voor visie moet je naar de opticien zei een premier die onlangs zijn 10-jarig bestaan vierde.

[ph4ge]

Aan de andere kant heeft iedereen onderschat hoe snel duurzame energie zich zou ontwikkelen. Kijk eens hoe ver de International Energy Agency mis zat. En vergeet ook niet dat ook Nederland politieke partijen kent die op handen zijn van de fossiele industrie, nog geen 8 jaar geleden openden we nog nieuwe kolencentrales.

[styno]

De IEA zit al sinds de jaren ‘90 mis met consistent onderschatte groei van hernieuwbare energiebronnen. Maar zelfs dat is geen signaal gebleken.

De twee kolencentrales zijn goedgekeurd met de aanname dat die CCS zouden gaan doen. Maarja, ‘vergeten’ contractueel vast te leggen. CCS is loeiduur dus zonder stok achter de deur gebeurt er niks.

[Sando]

Volgens mij komt het toch echt door een gebrek aan langetermijnvisie. Door de overheid wordt gepushed [maar al] in 2008 waarschuwde de WRR

Dat beleid van "iedereen weet van te voren dat het niet gaat werken, adviescommissies waarschuwen dat het niet gaat werken, maar we doen het toch, wetende dat het niet zal werken" is vrij populair in Nederland. Niet alleen bij de energietransitie. Denk aan de PAS-regeling ondanks meerdere uitspraken van de Raad van State dat het niet kon, het belasten van niet bestaande rente op spaargeld, nareisbeperking voor vluchtelingen (3 rechtszaken verloren), het crypto-vergunningsregime van DNB (2 rechtszaken verloren), Advies van de Raad van State over de Open Data-richtlijn negeren en vervolgens aangeklaagd worden door de EC, het toeslagenschandaal en de daarna volgende compensatie-affaire, etc.

[Reactie gewijzigd door Sando op 23 juli 2024 09:29]

[schrikbeeld]

Netbeheerders mochten lange tijd te weinig investeringen doen van de ACM, maar de liberalisering van de markt, dus het overlaten aan commerciële bedrijven heeft daar minstens zoveel aan bijgedragen. De commerciële bedrijven in de energiemarkt hebben nou eenmaal meer oog voor de korte termijn winst dan voor de lange termijn investeringen. Die lange termijn willen ze ook niet overzien want een verkoop in de tussentijd is geen ondenkbaar scenario.

[Verwijderd]

Vroeger moest een huishouden het doen met 1x35 ampère. Tegenwoordig is dit 3x25 ampère geworden. Dit is een vergroting van 214%.
Daarnaast is het niet mogelijk om voor een lager tarief een lagere aansluitwaarde te kiezen. Ook wordt er dankzij het salderen 0,0 gestimuleerd om het net minder te belasten wanneer er geen zon is.

Waarschijnlijk is hier mee niet het gehele probleem mee op te lossen maar ik denk wel dat aardig wat zal schelen en uiteindelijk ook voor ons allen scheelt in de kosten van het verduurzamen van het net.

[Nimac91]

Kan iemand mij uitleggen waarom zonnepanelen meer druk op het netwerk leveren? Zonnepanelen zijn toch juist de oplossing om het elektriciteitsnet te redden? De stroom kan direct gebruikt worden binnen het huis ipv van het net. En als men een batterij eraan hangt kan je zelfs afgesloten van het stroomnetwerk door.

Ik neem aan dat het hier enkel gaat om terugleveren van stroom maar ook dat zou toch bevorderend moeten zijn voor het stroom netwerk?

[its_me_]

Het probleem is vooral dat het elektriciteitsnet op bepaalde momenten overvol is. Het is te vergelijken met de snelweg. In de spits is het vaak druk en heb je file, terwijl er midden op de dag en 's nachts meestal geen file is.
Het elektriciteitsnet is flink belast tijdens de ochtendspits en avondspits. Dan is er veel vraag naar elektriciteit, maar is er nog weinig opwek van decentrale zon PV. Overdag is er in de regionale netten veel elektriciteit beschikbaar als de zon schijnt. Ook 's nachts is er meestal geen probleem. Als we allemaal slim omgaan met de beschikbare energie, dan kunnen we de netten veel beter gebruiken.
Zet je wasmachine dus aan of laad je auto op als de zon schijnt of als het midden in de nacht is. En beperk je elektriciteitsverbruik tijdens de spitsuren.

[Tim AtSharp]

Helemaal waar. Alleen is de praktijk net iets lastiger dan de theorie.

Zet je wasmachine dus aan of laad je auto op als de zon schijnt

ware het niet dat het gros van de mensen dan van huis is. Elec wagen laden kan dan niet, en je wasmachine... Onwenselijk om dan de was te laten zitten tot je weer thuis bent, en zelfs al ben je daar ok mee, kan je max 1 machine doen. In theorie werkt dat allemaal prima, maar de echte mensen in het echte leven ervaren dat anders...

En beperk je elektriciteitsverbruik tijdens de spitsuren.

We komen allemaal thuis om 18u, we eten om 19u en om 23u gaan we slapen. Ga je dan het hele economische ritme wijzigen, waarbij een groter deel van de bevolking 's nachts leeft en werktm om het energieverbruik te spreiden? Again, mooie theoretische oplossingen, maar in de praktijk vaak niet haalbaar. En er zijn zeker uitzonderingen te bedenken, maar daar gaat het niet on. Het gaat om het leven van de gemiddelde burger.

[Mattias.Campe]

We komen allemaal thuis om 18u, we eten om 19u en om 23u gaan we slapen. Ga je dan het hele economische ritme wijzigen, waarbij een groter deel van de bevolking 's nachts leeft en werktm om het energieverbruik te spreiden? Again, mooie theoretische oplossingen, maar in de praktijk vaak niet haalbaar.

NIet álles moet natuurlijk buiten de sptisuren. Als het loont om te spreiden, zullen fabrikanten oplossingen ontwikkelen om dat gemakkelijk te maken. Je wasmachine kan je dan 's ochtends vullen en die automatisch laten aan gaan om 15 u. Dat die was een klein uurtje in de wasmaschine zit ga je m.i. niet ruiken. Warmtepomp kan je relatief gemakkelijk spreiden. Idem met EV: je kan die om 18 uur aansluiten bij thuiskomst, maar die moet natuurlijk niet direct beginnen met laden. Dat kan om 23 uur.

Dat het geen walk in the park zal zijn is duidelijk, maar denken in oplossingen i.p.v. problemen helpt het defaitisme wat tegen te gaan.

[its_me_]

Ik ben het met je eens dat het zeker geen gemakkelijke verandering zal zijn. Men zal gewoontes aan moeten passen, dat is altijd lastig.
Was kun je 's morgens voorbereiden om 's middags te laten draaien (klok). Dan na het werk uit de machine halen, of bij thuiswerken gewoon op de dag zelf. De meeste was kan best wel even in de machine blijven zitten zonder dat dit problemen veroorzaakt.
Vaatwasser kan ook prima in de middag draaien (en niet direct na het avondeten).
Daarnaast hebben veel apparaten al de mogelijkheid om slim te functioneren, veel warmtepompen kun je bijvoorbeeld al instellen om op bepaalde tijden niet of juist flink te verwarmen.
Het laden van auto's kan ook geautomatiseerd en daarmee verslimt worden. Echter moet men die stap wel zetten. Het inpluggen bij thuiskomst op een "domme" laadpaal en er niet meer naar omkijken zorgt voor een zware belasting van het elektriciteitsnet precies op het moment dat er al flink elektriciteit wordt verbruikt. Als een enkeling dat doet omdat je 's avonds nog weg moet, dan is dat geen probleem voor het net, maar als hele wijken op die manier hun auto opladen, dan zorgt dat voor problemen.
Laten we allemaal ons steentje bijdragen, hoe klein ons steentje ook is!

[multikoe]

Oeioeioei, veel te veel nuance.... Bovendien suggereer je dat we zelf iets moeten doen, terwijl het veel makkelijker is om te klagen over "hunnie" die alles fout hebben gedaan waardoor wij, de arme burger, nu in de problemen komen. Dan lossen "hunnie" het ook maar op.
[Einde rant]

Je hebt volstrekt gelijk en ook je vergelijking met snelwegen is spot-on. We leggen overal niet asfalt neer om twee keer een spits te kunnen verwerken.
Bovendien zit opeens iedereen scheef op de kruk omdat zonnepanelen uitgeschakeld moeten worden tijdens piekuren. Ik heb er al een paar keer omgevraagd hier, maar niemand schijnt te weten hoeveel energie daarmee verloren gaat en dus hoe groot het probleem nu helemaal is. Ik heb ooit gehoord dat voor grote zonnevelden in Drente/Groningen/Friesland het verlies ongeveer 5% zou zijn als ze uit moeten schakelen op piekmomenten. Ook is het dan nog steeds zo dat panelen bijplaatsen loont, want je wekt dan meer op tijdens niet-piek uren.

[Mattias.Campe]

Ik heb ooit gehoord dat voor grote zonnevelden in Drente/Groningen/Friesland het verlies ongeveer 5% zou zijn als ze uit moeten schakelen op piekmomenten. Ook is het dan nog steeds zo dat panelen bijplaatsen loont, want je wekt dan meer op tijdens niet-piek uren.

Idd, uit dit artikel van Wattisduurzaam: 39% meer zonnestroom, door 3% weg te gooien. Dit is bekend als curtailment: Curtailment is a loss of potentially useful energy. However, utilizing all available energy may require costly methods such as building new power lines or storage, becoming more expensive than letting surplus power go unused.

Zoals je al schreef: om een file op te lossen is 'another lane' niet noodzakelijk oplossing voor de file, laat staan dat het economisch de beste optie is.

[Cergorach]

Tja... Als je 25 jaar lang geen ruk uitvoert hoopt het werk over de jaren op en dan ga je nooit genoeg personeel hebben om het werk van 25 jaar in een jaartje uit te voeren. Dat ze zeggen het in 10 jaar te kunnen 'oplossen' vind ik al heel ambitieus... Waarschijnlijk zijn we dat over 10 jaar toch weer vergeten...

[SillieWous]

Als je jaren lang geen ruk mag uitvoeren. 25 jaar is overigens een beetje overdreven.

[Cergorach]

Wellicht niet in heel Nederland, maar in bv. Amsterdam is het al veel en veel langer een issue.

[Martinspire]

In Amsterdam hebben ze dan ook aardig wat NIMBY-types wonen

[xzaz]

Als je niks MAG uitvoeren heb je geen bestaanszekerheid maar toch zijn ze er nog na de afgelopen 25 jaar. Dan mag je je afvragen waar al het geld is gebleven dat we in dit systeem hebben gepompt.

[Jessez]

Je moest eens weten. 3,5 miljoen om een keuze te maken welk engineeringspaket je gaat gebruiken. (noord/zuid). Om later tot de conclusie te komen dat ze toch bij het zelde pakket blijven.

[TheVivaldi]

Tja, het is wellicht n=1, maar volgens Pat-Juh in 'Alliander waarschuwt voor nog tien jaar overlast door vol stroomnet' is het dus wel degelijk 25 jaar of zelfs iets langer.

[Wouterie]

Dat er niets wordt uitgevoerd is zichtbaar in wat de netbeheerders doen. Dat ze niets mogen doen... tja, dat is naar voor hen, maar niet perse iets wat de verantwoordelijkheid van de eindgebruiker is. Om het maar zo te noemen. Toch weten de netbeheerders het wel zo te brengen: Ze leggen hun problematiek bij de eindgebruikers neer en de oorzaak van die problematiek leggen ze bij de ACM neer. Ofwel: zijn zijn het slachtoffer.
Juist die passieve opstelling is mede oorzaak van dit probleem. Ze mochten niet investeren van de ACM omdat ze niet konden (of wilden) aantonen dat die investeringen nodig waren voor de toekomst. Dat was echter best aantoonbaar als ze een beetje moeite hadden gedaan. Maar ja, zo kennen we de netbeheerders niet.

[SuperDre]

Niet mag? Dan hadden ze naar de rechter moeten stappen, dus het probleem ligt wel degelijk bij hen.

[AJediIAm]

Best knap eigenlijk dat Nederland een van de beste electriciteit netten heeft, zelfs na 25 jaar niets doen. Kun je na gaan hoe slecht andere landen het wel niet hebben.

[Cergorach]

Moet je voor de gein eens door Frankrijk heen rijden door dorpjes waarbij men van die achenebbisj houten paaltjes hebben met wat stroom leidingen ergens bovenin. Een auto tegen het paaltje aan en iedereen die downstream van die paal zit heeft meteen geen stroom, de kans is groot dat dit meteen een flink aantal dorpen is...

Nederland heeft al heel lang goede infra, dat goed onderhouden is, alleen niet is uitgebreid. Dat bedoel ik met niets gedaan de afgelopen 25 jaar, namelijk niet voldoen uitgebreid voor de groei die wel gewoon gebeurde.

Het voor en het nadeel van Nederland is dat het relatief klein en dichtbebouwd is, dat maak goede infra aan de ene kant beter te onderhouden, maar lastig aan te leggen/uit te breiden.

[koppie]

We hebben feitelijk een capaciteitsprobleem, geen kwaliteitsprobleem. Max 20 minuten per jaar zonder stroom gemiddeld is zo'n beetje de beste prestatie ter wereld.

We moeten alleen oppassen dat we gaan inleveren op kwaliteit, om het capaciteit op te schroeven...

[madbwr]

toch wel apart dit, het net kan het nu al niet aan en de overheid is nog steeds bezig te pushen dat we allemaal naar elektrisch rijden moeten.
zijn nu nog vooral auto's (dus in verhouding kleine accu's die de problemen veroorzaken. De transport wereld moet ook over op elektrisch, hoe gaan ze dat dan managen?

chauffeur komt om 17:00 op de zaak na zijn laatste rit, mag niet inpluggen tot 21:00 (moet hij dan al die tijd op kantoor blijven ?) en nog voor zijn wagen volledig is opgeladen moet hij alweer van het net af omdat de nieuwe werkdag begint

[Quiller]

Heel eenvoudig op te lossen : Elke EV kan aangekoppeld worden en ingesteld worden om op X uur beginnen op te laden... Bijkomend zoals ik jouw bericht lees (mss ben ik fout) denk je dat het probleem de hoeveelheid electriciteit is. Het is de 'piek' over het net die problematisch is als iedereen gelijktijdig 'alles' wil doen... Het aantal electriciteit is er genoeg (zelfs als iedereen electrisch rijdt) aangezien je dan ondermeer geen of minder brandstoffen meer moet raffineren wat gigantisch veel electriciteit vergt (kort door de bocht in lekentaal gezegd)

[King Dingeling]

Denk eens even na.
We komen allemaal van kantoor naar huis en willen de EV opladen. Met de nieuwe regel is het nu wachten tot we ergens laat in de avond kunnen beginnen met laden omdat het net anders vol zit.. De rest kan zijn auto niet meer opladen omdat de tijd is verstreken en we weer naar kantoor moeten in de ochtend.

Dus er is dan een tekort aan voldoende laadpalen om het electriciteitsnet te ontlasten in de piekuren en iedereen toch nog zijn auto kan opladen voordat hij weer naar kantoor kan.

[Quiller]

Dat is toch wat ik zei : de piekbelasting is het probleem (en dan met name als iedereen thuis komt, alles opzet in huis, wagen oplaadt etc) ... Kortom : zoals ik zei : aantal electriciteit is niet onvoldoende wel hoeveel het door het smalle draadje tegelijk kan (absolute eenvoudige lekentaal die iedereen zou moeten begrijpen)... Dat moet verzwaard worden en is met name in NL veel te lang verwaarloosd geweest (in Belgie moet dit ook verbeteren, maar voor één keer lopen we minder achter dan NL)

[Reactie gewijzigd door Quiller op 23 juli 2024 09:29]

[1Mark]

Als je om 19u thuiskomt en om 7u weg gaat heb je 12 uur om te laden. Meestal heb je in 6 uur wel een volle accu (400 a 500km) en zoveel km heeft ook niet iedereen nodig om naar hun werk te gaan...

En daarnaast heb je soms ook laders op je werkbestemming en dan kan je overdag laden.

[Reactie gewijzigd door 1Mark op 23 juli 2024 09:29]

[rachido]

je gaf het al zelf een beetje aan, alle auto's/vrachtwagens moeten op een gunstige tijd laden.
auto's staan vaak stil overdag op kantoor etc. dan kun je meestal makkelijk laden vanwege het overschot dat er meestal is. in andere gevallen heb je het over slim laden, je plugt de auto,vrachtwagen,escooter etc in, maar het laden begint pas na 09:00 of helemaal slim wanneer de vraag veel lager is dan het aanbod.
je hebt tegenwoord ook laadpalen voor vrachtwagen die bijna 4 megatwatt doen:https://www.laadpunt.nl/laadpaal-kennisbank/megawatt-charging-system-snelladen-voor-vrachtwagens/
dus het laden hoeft niet een hele nacht te gebeuren straks voor een volle accu.
met 350kw lader zou je een vrachtwagen binnen een paar uur al hebben geladen.

[SpoekGTi]

Of hij moet wachten als het laden wel vlot gaat dat hij vol is om hem te van de paal af te halen anders krijg je de laadpaalplaktax

[Martinspire]

Hoe reëel is die use-case? Hoeveel mensen komen na 5u nog op kantoor terug om dan met diezelfde auto/bus/vrachtwagen meteen weer weg te moeten?

[Immutable]

Stedin verzocht EV-gebruikers onlangs om hun voertuig niet tussen 16.00 en 21.00 uur op te laden.

Maar dit doen EV gebruikers met dynamisch contract sowieso al niet. Want dat zijn juist de duurste uren!!
Die oproep zal dus geen resultaat geven.

[rene_fb]

Hoeveel (EV rijders) hebben überhaupt een dynamisch contract?
Puur op gevoel zijn dat niet eens zo veel...

[SillieWous]

Sterker nog, vgm kun je bij publieke laadpalen niet eens dynamische prijzen krijgen.

[Immutable]

Dan heb je het over publieke laadpalen en snelladers. Ja daar zou je eigenlijk ook prijsverschil moeten zien tussen de drukke en minder drukke tijden. Zou een goede prikkel zijn.

[demonic]

Want de prijzen die je betaald aan een (openbare) laadpaal zijn nog niet onoverzichtelijk genoeg?

[Reactie gewijzigd door demonic op 23 juli 2024 09:29]

[Carfanatic]

3,2 procent van de Nederlandse consumenten heeft een dynamisch energiecontract voor stroom.

https://solarmagazine.nl/...tleider-anwb-wint-terrein

[langestefan]

Als je flexibel bent in je laadtijden is dynamisch eigenlijk een no-brainer. Ik denk dat er nog een stukje educatie en transparantie mist, want hoeveel je precies kan besparen hangt natuurlijk van je gebruikspatroon af. Door de salderingsregeling zal de volatiliteit alleen nog maar meer toenemen, vooral in de zomer. En door meer wind kun je in de winter ook nog graantje meepikken.

[Cergorach]

Ik denk dat juist veel EV rijders wel eens baat kunnen hebben van zo een dynamisch contract, zeker in de afgelopen 4 jaar, waarbij veel mensen thuis moesten werken en thuis zijn blijven werken. Natuurlijk niet interessant voor iedereen, maar ik gok voor genoeg mensen.

[Martinspire]

Tuurlijk, maar niet elke paal wordt zo uitgevoerd, maar hier kan de overheid ook in aansturen dat nieuwe laadpalen verplicht die dynamische tijdstippen moeten kunnen implementeren (ongeacht contract).

[pejoar]

Het grootste probleem in dit land is de ontzettend trage besluitvorming.
Bij alles, maar dan ook echt alles, moet er voortdurend vergaderd, gepraat en consensus gehaald worden.
Slagvaardigheid is nihil in dit land.
Dat het gevolg van dat dralen alleen maar zorg voor hogere prijzen maakt niemand iets uit.
De burger draait daar gewoon voor op.
Het ontbreekt aan visie en slagvaardigheid en doortastendheid.
Een leuk voorbeeld is ons softdrugbeleid.
Al 60 jaar is er een rare gedoogsituatie en nog steeds zijn ze er niet uit wat we willen.
Duitsland heeft na een relatief korte tijd besloten om in april wiet vrij te geven, met wel enkele restricties op bezit en verbouwen.
Maar toch is het daar geregeld binnen een zeer korte tijd.
Hier blijft men maar praten en soms hoor je dan ook nog dat er misschien toch maar een extra commissie moet komen die weer een lang stuk schrijven dat over 1 jaar klaar is.

[multikoe]

Bij alles, maar dan ook echt alles, moet er voortdurend vergaderd, gepraat en consensus gehaald worden

Wordt veroorzaakt door "de burger". "De burger" voelt zich overal het slachtoffer van (blijkt ook uit jouw post), roept dat graag kneiterhard bij elke beslissing die de overheid neemt en het gevolg is dat "de burger" overal inspraak in wil hebben. Er kan geen spa de grond in of "de burger" moet daar mee in stemmen. Geen paal hoger dan twee meter of de buren moeten er iets over te zeggen krijgen. Nieuwe hoogspanningsleidingen? Eerst uitzoeken wie er eventueel misschien ziek van kan gaan worden. Nieuwe transformatorhuisjes? Niet voor mijn raam!
De burger (jij dus) bent direct de oorzaak van dat gebrek aan besluitvaardigheid.

[pejoar]

Waarom krijg ik de zwarte Piet.
Ik interesseer me niet echt voor politiek.
Ik stem wel eens maar voor de rest hoop ik dat zaken geregeld worden op een snelle en efficiënte manier
Maar je kunt toch niet ontkennen dat alles hier veel te lang duurt?
Altijd komen er commissies met lange rapporten en dan nog worden er geen knopen doorgehakt.

[multikoe]

De burger draait daar gewoon voor op.

Dat is wat jij zei. Nadat je de overheid had beschuldigd van trage besluitvorming. Het enige dat ik aantoonde is dat de burger verantwoordelijk is voor die trage besluitvorming.

Commissie met lange rapporten zijn nodig omdat de burgers de politici niet meer vertrouwen. Als het aan de overheid lag, dan kwamen er helemaal geen commissies, want dat is verschrikkelijk veel gedoe, het kost geld en er vallen altijd klappen.

[pejoar]

Ik vind het heel naïef om te denken dat de burger zo veel invloed heeft.
De afstand tussen burger en politiek is nog nooit zo groot geweest. Denk aan asiel, EU, klimaat, veiligheid.
Daarbij heb jij niks aangetoond.
Enkel wat beweringen die je nooit hard kunt maken.
Er zijn echter wel partijen, met name aan de linkerkant, die m.b.v. stichtingen en overheidsorganen de schijn wekken dat ze voor burgers opkomen, maar bijna altijd is dat gewoon politiek.
Daarbij is de overheid gegroeid, zijn er meer ministeries en het aantal "raden" is bijna ontelbaar geworden.

[multikoe]

Ik zeg toch helemaal niet dat de burger invloed heeft? Dat was het punt dat je maakte helemaal niet. Als de overheid werkelijk zou luisteren dan zou de besluitvorming nog veel langzamer gaan. Wat overigens het punt was waarmee deze discussie begon. Zowel jij als @Orac zijn er zo verschrikkelijk happig op om de overheid overal de schuld van te geven dat je het punt waarom het gaat helemaal uit het oog verliest. @Orac verteld zels hee leuk dat hij op inspraakavonden is geweest. Als iets vertragend werkt in de besluitvorming.....

[Orac]

Sinds wanneer luistert de overheid naar de burger? De overheid creëert zoveel mogelijk lagen tussen haarzelf en de burger om zo elke verantwoordelijkheid te ontlopen en zich te verschuilen achter procedures en commissies.

[Reactie gewijzigd door Orac op 23 juli 2024 09:29]

[multikoe]

Sinds wanneer luistert de overheid naar de burger?

Continu, maar vanuit de put waarin jouw bubble zich heeft gemanouvreerd zie je dat niet. Kijk je lokale suffertje maar eens goed door, luister naar het nieuws: je kunt een hele week vullen met inspraakavonden, dorspraadbijeenkomsten. Kijk naar het aantal rechtszaken dat "burgers" aanspannen tegen de overheid als er weer een project wordt gestart waar ze last van hebben. Dat jouw kerk zijn dak niet kan vervangen omdat er vleermuizen in slapen is niet de wens van de overheid, maar van de "burger" die zich heeft verenigd om de natuur te beschermen. Als het aan de overheid lag, stonden de polders nu vol met windmolens en lagen de weilanden vol met zonnepanelen. Waarom denk je dat dat nog niet zo is? Omdat de burgers die er naast moeten wonen ze niet willen. Die burgers, dat zijn wij, en we zijn met z'n allen ontzettend goed in het vertragen van overheidsprojecten.

Dat de overheid niet luistert popie-jopie taal voor "de overheid doet niet wat ik wil". Dat zijn twee heel verschillende dingen

[Orac]

[...]

Continu, maar vanuit de put waarin jouw bubble zich heeft gemanouvreerd zie je dat niet. Kijk je lokale suffertje maar eens goed door, luister naar het nieuws: je kunt een hele week vullen met inspraakavonden, dorspraadbijeenkomsten. Kijk naar het aantal rechtszaken dat "burgers" aanspannen tegen de overheid als er weer een project wordt gestart waar ze last van hebben. Dat jouw kerk zijn dak niet kan vervangen omdat er vleermuizen in slapen is niet de wens van de overheid, maar van de "burger" die zich heeft verenigd om de natuur te beschermen. Als het aan de overheid lag, stonden de polders nu vol met windmolens en lagen de weilanden vol met zonnepanelen. Waarom denk je dat dat nog niet zo is? Omdat de burgers die er naast moeten wonen ze niet willen. Die burgers, dat zijn wij, en we zijn met z'n allen ontzettend goed in het vertragen van overheidsprojecten.

Dat de overheid niet luistert popie-jopie taal voor "de overheid doet niet wat ik wil". Dat zijn twee heel verschillende dingen

Wow, gevoelig punt geraakt? De overheid luistert alleen als het daartoe gedwongen wordt. Ik heb meerdere inspraakavonden meegemaakt bij mijn gemeente. Mijn ervaring is dat de illusie wordt gewekt dat je mee mag denken door een bijzaak van een plan een beetje aan te passen, maar de echte besluiten zijn al genomen. De plannen worden koste wat het kost uitgevoerd, tenzij burgers of belangenverenigingen het juridisch kunnen tegen houden. En in een enkel geval met een referendum. Nee, ik heb geen hoge pet op van de gemeenteraad en wethouders. Ja, ik ben behoorlijk cynisch ten aanzien van de overheid.

Laten we eerst daken voorzien van zonnepanelen i.p.v. weilanden.

[keur0000]

200% mee eens Orac

[Verwijderd]

Wat ik mij altijd afvraag bij dit soort zaken is dan hoe het wel mogelijk is dat er nieuwe bedrijfspanden, datacenters, fabrieken en dergelijke er constant bijgebouwd worden in NL? Dat zijn dingen die mij opvallen als ik weer eens door NL aan het rijden ben. Ja, ook die moeten tegenwoordig langer wachten op aansluitingen, maar uiteindelijk komt dat er wel. Komt nog bij dat dit type gebouwen veel meer energie slurpen dan tig elektrische auto's, warmtepompen en zonnepanelen bij elkaar. Hoe kan dat dan wel, iemand die daar wat meer informatie over heeft?

Los van dat vind ik dat Alliander al meer dan 10 jaar heeft lopen slapen. Ik zie personeelstekort ook elke keer als argument voorbij komen, maar misschien moeten ze de arbeidsvoorwaarden dan interessanter maken om personeel aan te trekken.

[Martinspire]

Die zaken worden doorgaans op plekken gezet met een nieuwe infrastructuur. Het enige wat dan uitmaakt, is dat het hoofdnet waar die op wordt aangesloten, het aankan. Het grote probleem met de huidige infrastructuur is vooral de midden/laagspanning en dan met name op al reeds bebouwde plekken. Al zijn er natuurlijk ook uitzonderingen.

Ik zie personeelstekort ook elke keer als argument voorbij komen, maar misschien moeten ze de arbeidsvoorwaarden dan interessanter maken om personeel aan te trekken.

Het is niet alleen de arbeidsvoorwaarden (die volgens mij al wel bovengemiddeld zijn), maar ook simpelweg gebrek aan mensen op de arbeidsmarkt. Daarnaast hebben ze ook niet alles in eigen beheer. Ze gebruiken ook veel onderaannemers en ook daar loopt veel fout. Beloftes die niet nagekomen worden, vergunningen die men is vergeten aan te vragen, tekorten van personeel aldaar, etc. Ze zijn vaak maar 1 onderdeel van de aanbesteding die een gemeente of provincie doet en hebben geen controle over het gehele project. Ook is er nog een deel wat komt door de samenwerking met Tennet. Wat dus het gevolg is van het opsplitsen van het hele net. En tenslotte de overheid zelf die ze lange tijd te weinig ruimte heeft gegeven om daadwerkelijk het netwerk uit te breiden. Het is niet dat ze het niet wilden, maar meer dat de investeringen gewoon veel te laat zijn gekomen. Wat vanuit de overheid gezien ook weer typisch is. Nu geven ze bakken met geld uit aan het ophogen van het net, waar dat veel goedkoper was geweest om dat over meerdere jaren/decennia uit te smeren.

[Reactie gewijzigd door Martinspire op 23 juli 2024 09:29]

[Alxndr]

Het zal vast niets met geld te maken hebben?

Al is het alleen maar dat bedrijven die vele miljoenen investeren zonder met hun ogen te knipperen een paar ton aan een adviesbureau kunnen uitgeven. Advies bureaus die de regels, wetten en mazen daarin veel beter (kunen) kennen dan de consument en de bakker om de hoek?

[Rhylian]

In 2000 werd besloten dat er meer HBO-ers moesten komen (met dank aan Rutte) en nu kijkt meer dan half nederland neer op MBO'ers en een MBO diploma dus begint iedereen aan HBO studies waar we er teveel van hebben. Netbheerders bieden letterlijk aan om mensen een MBO electrotechniek te betalen met goede contractvoorwaarden en nog kunnen ze vacatures niet vullen.

https://www.studenten.com...ijn-we-reddeloos-verloren interessant leesvoer hoe er tegen MBO aangekeken wordt

https://eenvandaag.avrotr...33000-mensen-extra-nodig/

En het is niet alleen Liander die het zegt. Maar alle techniekbranches

[Reactie gewijzigd door Rhylian op 23 juli 2024 09:29]

[Verwijderd]

Zolang achter een computer zitten met eventuele mogelijkheden om thuis te werken beter wordt betaald dan moet je niet raar vinden dat de meeste mensen daarvoor kiezen. Ook moeten we tegenwoordig veel langer door werken tot je pensioen, een baan achter de computer is op je 60 beter vol te houden dan wanneer je met je handen werkt.

[Rhylian]

Echter wordt je als HBO thuiswerker niet beter betaald. Staat ook in de artikels. Quote:

"Klagen over hun loon hoeven de meeste werknemers in die sectoren niet. In de techniekbranche bijvoorbeeld ligt het gemiddelde loon vaak hoger dan bij de meeste hbo-beroepen. De gemiddelde hbo'er verdient bruto 16 euro per uur, in de procestechniek ligt dat boven de 20 euro. Ook vrachtwagenchauffeurs en verpleegkundigen verdienen vaak beter. Bovendien zijn afgestudeerde mbo’ers over het algemeen gelukkiger met hun baan dan hbo’ers"

Mensen zijn gewoon niet goed geinformeerd of willen het niet geloven.

[JT]

Ik ruik kansen voor dynamische energiecontracten Ik ben het serieus aan het overwegen en met meer onbalans zal het voordeel bij slim gebruik waarschijnlijk alleen maar toenemen. Duurdere pieken met daar tegenover lagere dalen. Profiteren doordat veel mensen (let op, ik zeg niet iedereen ) niet hun gedrag willen veranderen omdat comfort.

Overigens mag ik toch hopen dat de overheid eens wat gaat doen aan de regelgeving die opslag van energie treft zodat infrabeheerders hier een rol in kunnen spelen. Want een wijkaccu of wat voor centrale opslag dan ook is totaal niet interessant als deze maar van 1 energieleverancier mag zijn; lekker straks 37 wijkaccu's in de wijk voor elke energieleverancier. Niet dat ik denk dat dat de totaaloplossing is maar ik zie er wel grote voordelen in. Door peak shaving hoef je dan het net minder te verzwaren, het net is tenslotte niet 24/7 overbelast maar slechts een relatief kleine hoeveelheid tijd per jaar. Overproductie aan zonne-energie hoeft het net niet op maar kan lokaal opgeslagen worden. En verliezen zijn dan wellicht ook kleiner omdat het niet over grote afstand getransporteerd hoeft te worden.

[Reactie gewijzigd door JT op 23 juli 2024 09:29]

[Immutable]

Zou ook fijn zijn dat je bijvoorbeeld meer wattpiek mag installeren als je ze niet op het zuiden hebt liggen bijvoorbeeld. Zodat Oost/West positie even rendabel zou zijn. Dit zou heel mooi uitbalanceren als IEDEREEN verplicht aan een dynamisch contract zou moeten gaan. Dan krijg je een open markt werking en stabiliseert vraag en aanbod zich ook veel beter. Batterijen hebben dan meer nut, mensen gaan allemaal bewuster om met energie.

[JT]

Zou mooi zijn ja. Maar ja, wie controleert het? Want ik zie het dan ook wel gebeuren dat mensen zeggen dat ze oostwest doen maar onderhand lekker op het zuiden leggen. Dergelijke trucjes zie ik wel vaker om mij heen, waarbij regelgeving gewoon wordt misbruikt. Vertrouwen is belangrijk, maar wil je het risico nemen als het gaat om de nationale energievoorziening...

[Strebor]

De controle en vervolgacties bij misbruik zou de netbeheerder kunnen automatiseren. Als voor een adres het gemiddelde stroom terugleverpartoon niet overeenkomt met een afgesproken oost-west opstelling, dan zie je niet in de ochtend en in de middag een piek. Als je dus 'ten onrechte' een zuid opstelling hebt, dan ziet het monitopringsyteem een piek rond het middaguur.

[Martinspire]

Je kunt het wel controleren doordat je weet hoeveel iemand teruglevert aan het net denk ik.

[rdfeij]

Pal zuid mag voor mijn part verboden worden. Oost/West geeft een veel stabielere opwekking.

dynamisch is inderdaad het antwoord op balancering. Bij ons op kantoor EV's aan de laadpaal. Jedlix app met de details van de zonnepanelen en energiecontract (dynamisch) bepaald pas wanneer de wagens gaan laden. (met als uitzondering dat de wagen om 17u vol moet zijn).
Zo werken wij mee aan het balanceren...

Overigens zitten we op kantoor ook met onze zonnepanelen, door een fout bij de aanvraag mogen we niet terugleveren. De omvormers balanceren nu zodat het totaalverbruik van het pand op 0 blijft (dus nooit teruglevering......) Maar dit sluit natuurlijk wel aan bij het balanceren van het net. Ook hier zou wat mij betreft meer op gestuurd mogen worden. De techniek is er al, alleen blijft iedereen kijken naar maximaal financieel rendement.... Wat boeit het als de terugverdientijd 2 jaar langer wordt op 20 jaar levensduur?

[Verwijderd]

Zonnepanelen op zuiden is totaal geen probleem mits je warmtepomp, boiler, enz goed op afstemt.

En heb je ook eens gekeken naar de draaien van de zon in de winter wanneer de meeste vraag is naar de stroom? Oost, West opstelling doen dan aanzienlijk minder doordat de zon erg (te) laag staat in de ochtend en avond.
En dan hebben we nog eens niet de hellingshoek mee genomen.

[Reactie gewijzigd door Verwijderd op 23 juli 2024 09:29]

[litebyte]

Je kan tegemoet komen als overheid door het hebben van een thuisaccu veel rendabeler te maken en hier een behoorlijke subsidie op te geven.

[divvid]

Al in 2008 waarschuwde de WRR dat er veel meer geïnvesteerd moest worden.

maak daar maar 1988! van. Destijds was er al veel kritiek op de elektriciteitswet

[Wouterie]

1975 werd er al gewaarschuwd. Sterker nog: 1959 stond de energietransitie al in klad beschreven met daarbij de waarschuwing dat er flink geïnvesteerd zou moeten worden in het stroomnet.

[divvid]

dat zeker, maar 1988 was wel een ijkpunt omdat toen de wetgeving in ging die dit had MOETEN regelen.

[Wouterie]

Yep, dat is zeker een punt.

[Crystalyzer]

Toen ik in 2018 mechatronica studeerde vertelde een docent me al dat het stroomnet de ontwikkelingen van meer zonnepanelen en EVs niet aan zou kunnen. Naar mijn idee houden energieleveranciers redelijk goed bij hoe het energieverbruik zich ontwikkeld met de tijd (laat staan macro-economische ontwikkelingen), waardoor ik me afvraag of er niet door hen gecommuniceerd is naar gemeentes dat het stroomnet versterkt moest worden in de daaropvolgende jaren.

Ik bedoel het is niet zo moeilijk om het gebrek aan vooruitschrijdend inzicht aan een of alle partijen toe te wijzen hier, maar misschien weet iemand anders hier meer over?

Edit: zie nu de reactie van Aardedraadje, top!

[Reactie gewijzigd door Crystalyzer op 23 juli 2024 09:29]

[uip]

Mja, het probleem lig niet zozeeer in het inshatten van het energieverbruik, maar wel in de hoeveelheid decentrale productie. En die belast het stroomnet evenzeer ...

[Verwijderd]

Lokale decentrale productie zorgt juist voor een lagere netbelasting doordat de stroom van minder ver hoeft te komen.

[Amanoo]

Nee, iedereen weet het allang, behalve de overheid. Die wilde liever besparen. En capaciteitverhoging toestaan wanneer het niet nodig is, is suboptimaal gebruik van geld. Leveranciers wisten het wel en netbeheerders riepen het ook al, maar uitbreiden mocht gewoon niet.

Nu is het wél nodig en lopen we achter de feiten aan. Visie is een olifant die het zicht belemmert.