NASA doet op 14 november nieuwe poging om SLS-raket te lanceren

Ruimtevaartorganisatie NASA mikt op 14 november als nieuwe lanceerdatum voor het Space Launch System. De nieuwe raket zou de Artemis I-maanmissie in september al moeten lanceren, maar inmiddels staat de raket weer in het assemblagegebouw.

De volgende poging om de raket te lanceren is op maandag 14 november, schrijft het ruimteagentschap. Het leek er al op dat het nog enkele weken zou duren voor de raket kon worden gelanceerd, maar de datum is nu officieel bekend. De raket moet opstijgen om 06.07 Nederlandse tijd vanaf het Kennedy Space Center in Florida. Het lanceervenster duurt 69 minuten.

Als de raket in dat uur niet kan lanceren, zijn er ook alternatieve datums. In dat geval kan de raket omhoog op woensdag 16 november of zaterdag 19 november. Die dagen is er een lanceervenster van twee uur.

De SLS is NASA's nieuwe maanraket. Het ruimtevaartuig werd ontworpen nadat de Space Shuttle stopte met vliegen. De lancering van SLS liep jaren vertraging op door een combinatie van problemen. Aanvankelijk had de raket al in 2016 op moeten stijgen, maar NASA ondernam de eerste poging pas eind augustus. Tweakers schreef toen een achtergrondartikel over de geschiedenis van de raket. De lancering werd meerdere keren uitgesteld, voornamelijk vanwege een lekkage in de vloeibarebrandstofmotoren die niet op tijd gerepareerd kon worden. Toen eind september de tropische storm Ian de Amerikaanse kust bereikte, besloot NASA de raket terug te brengen naar het assemblagegebouw.

Reacties (41)

[Bertjuhh86]

Hoe zit het precies met de lanceer-dagen/tijden?

Wordt dit berekend met de stand van de maan/aarde om de raket in een bepaalde baan te krijgen?
Of kan in principe de raket iedere dag en iedere tijd gelanceerd worden, alleen kost dit meer brandstof?

[wildhagen]

Hij kan anders de bedoelde baan niet goed halen. Wikipedia legt het vrij goed uit:

In the context of spaceflight, launch period is the collection of days and launch window is the time period on a given day during which a particular rocket must be launched in order to reach its intended target. If the rocket is not launched within a given window, it has to wait for the window on the next day of the period. Launch periods and launch windows are very dependent on both the rocket's capability and the orbit to which it is going.

[...]

A launch window indicates the time frame on a given day in the launch period that the rocket can launch to reach its intended orbit. This can be as short as a second (referred to as an instantaneous window) or even the entire day. For operational reasons, the window almost always is limited to no more than a few hours. The launch window can stretch over two calendar days (ex: start at 11:46 p.m. and end at 12:14 a.m.).

Zie https://en.wikipedia.org/wiki/Launch_window

[Bart©]

Ik had precies hetzelfde.. Voor satellieten e.d. snap ik die lanceer momenten, maar voor een maanmissie niet echt.

Je kunt SLS toch gewoon een paar dagen rond de aarde laten draaien en dan op het goede moment ene TLI-burn starten?

[RJG-223]

Je kunt SLS toch gewoon een paar dagen rond de aarde laten draaien en dan op het goede moment ene TLI-burn starten?

Wellicht kan dat inderdaad... Ik zou zo snel niet weten waarom niet, behalve dat je dan net zo goed een paar dagen later kunt lanceren.

Voor veel raketten, zeker voor de SLS, heb je wel het bijkomende probleem dat rondjes draaien om de aarde ook brandstof kost. In principe niet voor de motoren, maar omdat die brandstof verdampt, en actief gekoeld moet worden. Zeker voor waterstof, dat een heel laag kookpunt heeft, zal dat beslist een probleem zijn.

Natuurlijk is dat dan weer geen reden dat de missie niet een paar uur eerder gelanceerd kan worden, als er toevallig slecht weer aankomt. Maar ik denk dat als ze dat op het laatste moment willen beslissen, er zo veel geregeld moet worden (het luchtruim moet eerder afgesloten worden, er mogen geen boten op zee zijn waar hij neer zou kunnen storten als het mis gaat, ...) dat het niet praktisch is.

[84hannes]

Ik zou zo snel niet weten waarom niet, behalve dat je dan net zo goed een paar dagen later kunt lanceren.

Een voordeel zou wel kunnen zijn dat als het weer vandaag goed is en de stand van de maan over twee dagen, je nu alvast gebruik kunt maken van het goede weer.

het bijkomende probleem dat rondjes draaien om de aarde ook brandstof kost.

En SLS is in principe een bemande raket. Dit is natuurlijk een onbemande oefeningen, maar die wil je zoveel mogelijk op de bemande missie laten lijken en om drie astronauten twee dagen rond de aarde te laten cirkelen is ook niet zonder nadelen.

[batjes]

Het tweede. Meestal proberen ze de meest optimale periodes te kiezen zodat het het minste brandstof (en vaak tijd) kost om het doel te bereiken. Men kan in principe 24/7 lanceren, maar dan kom je in banen terecht die veel correcties nodig hebben om het doel te bereiken.
In Kerbal Space Program lukt het met natte vinger werk en een beetje extra tijd en brandstof vaak zonder problemen. Alleen bij bemande vluchten i.c.m. wat survival mods plan ik, wanneer het doel verder dan de Mun is, vooruit.

[Edgenumber]

Heel kort gezegd komt het daar op neer ja.

Ietsje langer gezegd.
Ze berekenen een aantal ideale dagen om te lanceren. Daarnaast hebben ze een aantal secundaire dagen waarbij ze ook kunnen lanceren maar waarbij dit meer brandstof kost. En dat kan soms per type raket verschillen wat nog wel mogelijk is en wat niet. Verder zijn er dagen waarop de stand van de hemellichamen het gewoon onmogelijk maken om de lading op zijn plek te krijgen.

Verder spelen andere zaken zoals personele planning, weer, planning van ondersteunende diensten ook allemaal mee.

Er zijn bijvoorbeeld ook dagen dat ze wel zouden kunnen lanceren maar wat niet kan omdat er (militaire)vliegbewegingen in de buurt zijn die niet om kunnen vliegen om niet geschrapt kunnen worden. Of die de USAF niet wil schrappen, politieke spelletjes spelen ook nog mee. Je moet wel laten weten wie baas boven baas is.

Het luchtruim word tijdens de lancering extra beveiligd door de luchtmacht dus het moet ook met hun gecoördineerd worden en in hun planning passen.

Verder de gehele planning om dat ding op zijn plek te krijgen, de gassen die aangeleverd moeten worden. Ga zo maar door.

En al die planningen moeten met elkaar passen. En vandaar dat er uiteindelijk maar een paar data uit komen rollen waarop ze kunnen lanceren.

[RJG-223]

Of kan in principe de raket iedere dag en iedere tijd gelanceerd worden, alleen kost dit meer brandstof?

Als toevoeging op wat al gezegd is: op een ander moment lanceren kan theoretisch, het kost dan wel meer brandstof. Véél meer brandstof. Héél veel meer, want voor elke kilo brandstof die je mee naar boven neemt, heb je al snel 10 kilo (*) extra nodig om hem boven te krijgen. En dat is al heel snel zó veel meer dat de raket het doel niet meer kan halen. Maar met een (veel) grotere raket, zou het theoretisch dus kunnen.

(*) Het hangt af van de brandstof, en van waarheen. LEO is 10 tot wel 100 (space shuttle) kilo extra per kilo brandstof. Naar de oppervlakte van de maan is zeker nog een factor 10 meer.

[terror538]

Blijf me maar verbazen met hoe falend dat project lijkt.
Het is al de zoveelste keer dat ze gaan proberen te lanceren, en het is al miljarden over budget.

[wildhagen]

De laatste annulering was vanwege een storm. Daar kan de NASA weinig aan doen, het is niet alsof ze op een aan/uit-knop kunnen drukken om een storm te laten verdwijnen ofzo.

Daarnaast lijkt 'better safe than sorry' me een prima beleid. Waarom onnodig risico nemen, en je hele investering op het spel zetten?

[vgroenewold]

Dat is zeker een goed beleid, kijk alleen al naar de James Webb telescope die veel duurder en langer duurde dan gepland. Hoor je eigenlijk niemand meer over, maar gezien de complexiteit is het nog steeds wonderbaarlijk hoe goed dat is gegaan. Mede dankzij geduld dus.

De SLS zelf is, zoals Fluttershy aangeeft, dan wel een beetje jammer qua design. Het gebruik van waterstof is wat ze eigenlijk heeft vertraagd de hele tijd, wat weer komt omdat ze dezelfde apparatuur moesten gebruiken als in de Space Shuttle. Dit alles dan weer omdat men alleen geld gaf als de plaatsen waar al deze onderdelen werden gemaakt, weer werk zouden krijgen. Je ziet aan wat bedrijven doen, hoe het eigenlijk zou moeten gaan.

[Reactie gewijzigd door vgroenewold op 24 juli 2024 13:38]

[batjes]

Er zijn behoorlijk wat conspiracy figuren die geloven dat NASA het weer kan beïnvloeden.

[Fluttershy]

Daarnaast lijkt 'better safe than sorry' me een prima beleid.

Dat klopt maar tot op het punt dat zo'n SLS op het lanceerplatform staat is het "better safe than sorry" voor de carrières en investeringen van politici en bedrijven.

Daar schuurt het, de SLS is geldverspilling om de leveranciers van de Shuttle boven water te houden.

[SuperDre]

Klopt, maar het zou toch best wel eens tijd worden om lanceringen zo robuust te krijgen dat je ook kunt lanceren tijdens 'stormen'. Maargoed dat is voorlopig nog toekomst muziek.

[J_van_Ekris]

Je beseft dat zo'n raket zo'n 100 meter hoog (dus eigenlijk een grote windvanger is) is en individuele componenten (de trappen) op milimeters uitgelijnd moet zijn om de lancering niet te laten mislukken? Een storm daar overheen laten trekken is rampzalig, zeker als deze beladen is met vloeibare waterstof en zuurstof.

Dit soort raketten zijn eigenlijk een heel wankel geheel om het gewicht zo laag mogelijk te houden: elke kilo die omhoog moet kost 10 kilo extra brandstof. Een veel stevigere constructie bezwijkt dan onder zijn eigen gewicht ofkomt simpelweg niet meer van de grond...

[J_van_Ekris]

Blijf me maar verbazen met hoe falend dat project lijkt.
Het is al de zoveelste keer dat ze gaan proberen te lanceren, en het is al miljarden over budget.

Dit is meer wetenschappenlijk onderzoek dan een busdienst. Vanaf dag één weet je dat je problemen gaat tegenkomen.

Gek genoeg is dit ook een enorm goed teken: ze nemen checks en veiligheid serieus en ze lijken niet te bezwijken onder politiek bepaalde targets. Beter dan de situatie met Challenger waar gewoon de planning prevaleerde boven twijfels over de lanceercondities.

Bovendien zie je nu ook de brilliante aanpak van NASA uit het Apollo programma: men besefte in de jaren 60 dat de lokatie verre van optimaal was vanwege de heftige stormen. Dus worden raketten in het VAB geassambleerd, waar raketten ook kunnen "schuilen" als het buiten echt te heftig wordt. De crawlers en het VAB stammen nog uit die tijd. Het naar buiten rollen en aansluiten van het platform moet ook nu weer routine worden.

[cordonbleu]

Beter zo dan hoe het vroeger ging met de Shuttle. Die moest per se worden gelanceerd, terwijl de weersomstandigheden het niet toelieten. En dat kan dus grandioos fout gaan...

[Klaus_1250]

Onderschat niet de complexiteit. Raketten behoren tot de meest complexe machines die we kunnen bouwen, waarbij veiligheidsmarges minimaal zijn, omstandigheden voor de materialen extreem zijn en elk falend onderdeel potentieel een catestrofaal uitkomst geeft.
Je zit op het grensvlak van wat we als mensen en organisaties kunnen.

[Snowwie]

Allicht, maar Musk's SpaceX schiet de ene na de andere de ruimte in om satellieten in een baan om de aarde te brengen. Musk gaf ook kritiek op NASA omdat ze nog steeds met vloeibaar waterstof werken terwijl hij, volgens eigen zeggen, vloeibaar methaan veel veiliger acht. Methaan moleculen zijn aanzienlijk groter dan waterstof dus daar zit wel een kern van waarheid in.

[84hannes]

Allicht, maar Musk's SpaceX schiet de ene na de andere de ruimte in om satellieten in een baan om de aarde te brengen.

De NASA ook hoor, maar beide doen dat niet naar de maan. Zoek maar eens op wanneer de laatste Starship lancering was, en die kwam nog niet eens in een baan.

[bonzz.netninja]

Nou ga er maar aanstaan, een inschatting doen voor een begroting voor deze raket. Uiteraard gaat dit over begroting, dat is ook helemaal niet erg.

[Aaargh!]

Het is alleen falend en over budget als je dit bekijkt vanuit het perspectief dat het doel is om een raket te lanceren. Helaas is dit niet het doel van het SLS programma. Het doel van het SLS is om geld te verdelen over alle staten in de VS en het creëeren van banen. Hier is het uiterst succesvol in. Het hele lanceren van die raket is maar bijzaak.

[Klaus_1250]

Dat is te kort door de bocht denk ik. Je verkoopt een raket naar de maan niet zomaar. Banen kan je wel verkopen. Plus, je moet dit ook vanuit een strategisch oogpunt zien - als je niet investeert in dit soort kennis, dan raak je het kwijt. En terugkrijgen is dat niet zo eenvoudig of zelfs onmogelijk. Tussen generaties kun je heel makkelijk kennis verliezen.

Je hoort er niet zoveel over in het nieuws omdat bedrijven en organisaties er niet te koop mee lopen, maar het komt voor dat miljaren projecten sneuvelen of productielijnen verliesgevend worden omdat men mensen en kennis binnen een bedrijf is kwijtgeraakt.
Denk aan complexe petrochemische installaties, maar ook materiaalproductie voor lucht- en ruimtevaart of nucleaire installaties. Voormalig Fokker heeft bv tijdenlang geworsteld met Glare nadat een aantal mensen met pensioen was gegaan.

[RJG-223]

Dat is te kort door de bocht denk ik. Je verkoopt een raket naar de maan niet zomaar. Banen kan je wel verkopen. Plus, je moet dit ook vanuit een strategisch oogpunt zien - als je niet investeert in dit soort kennis, dan raak je het kwijt. En terugkrijgen is dat niet zo eenvoudig of zelfs onmogelijk. Tussen generaties kun je heel makkelijk kennis verliezen.

Dat klopt natuurlijk helemaal, en die overwegingen hebben beslist een rol gespeeld, maar ik vraag me af of al die overwegingen op dat moment belangrijker waren voor de heren senatoren, dan het kunnen blijven subsidiëren van de bedrijven die vroeger de space shuttle maakten, terwijl ze zich zo tevens verzekerden van de blijvende bijdragen van die bedrijven aan hun herverkiezingskas... En ik denk dat die bedrijven ook zeer zwaar gelobby't hebben, en nog steeds lobbyen, om hun lucratieve contracten te kunnen behouden / hernieuwen. En ze zullen al die argumenten die jij noemt zeker uitgebreid naar voren hebben gebracht, maar uiteindelijk ging het denk ik toch voornamelijk over het geld.

[PFY]

Kunnen ze dat ding niet in een baan om de aarde schieten en laten vertrekken als de maan goed staat ? Dan is die in ieder geval niet zo gebonden aan een tijdsframe van 60/70 minuten. Dat kost meer brandstof, maar dat is dan maar zo. De snelheid zou die kunnen behouden door de snelheid en de aantrekkingskracht van de aarde, geloof dat dat ergens rond de 28000 km is in LEO.

Voor satelieten werkt dat ook prima. En dan op het moment dat de maan goed is uit zijn LEO baan schieten en dan richting maan.

GTO bedoel ik dus.
https://www.esa.int/Enabl...ation/Types_of_orbits#GTO

[Reactie gewijzigd door PFY op 24 juli 2024 13:38]

[Matomatisch]

Er zal vast wel een reden zijn waarom dat niet kan(gewicht, benodigde brandstof om uit aardse baan te geraken, ...), anders was deze raket al lang gelanceerd geweest.

[errox]

Spijtig dat de lancering in de nacht is. Dat is wellicht wat minder (goed) zichtbaar op beeld dan het overdag zou plaatsvinden.

[Plexodus]

Ok. Impopulaire mening, maar ik snap dat hele 'mensen elders neerzetten' niet meer. We zijn zo ver met robotica (en Curiosity of Perseverance zijn het mooie bewijs daar van) en wij zijn zo'n fysieke risico puzzel dat ik niet snap waarom die naar Maan/Mars moet. Buiten de ozonlaag en magnetisch veld worden we bestraald als een malle dus die hele bewoonde Mars fantasie kun je skippen. Ik snap touch-and-go, waarom niet, maar voed mensen niet met de fantasie dat we daar gaan wonen. En terraformen dan? Klinkt mooi op papier maar de massa en tijd die daarvoor nodig is te groot/lang.

[Gé Brander]

De mensheid heeft altijd zijn grenzen verlegd. Dat is iets wat in ons zit en echt niet minder wordt. Hele continenten zijn op deze manier gekoloniseerd. Ik ben bang dat je dat niet tegen kan houden.

Is het slim, is het nuttig? Daar verschillen ook nog eens de mening over.

Ik snap je opmerking.

[Tungsten19]

Nog impopulairdere mening, vanuit robots zelf gezien:
De mensheid is voor ons een manier om ons over het heelal te verspreiden, maar dat vinden ze zelf natuurlijk geen leuk idee. Dus in het begin moeten ze een tijdje doen alsof ze zelf ook mee mogen. Dan nemen wij daarna de zaak over.

[RJG-223]

Nog impopulairdere mening, vanuit robots zelf gezien:
De mensheid is voor ons een manier om ons over het heelal te verspreiden, maar dat vinden ze zelf natuurlijk geen leuk idee. Dus in het begin moeten ze een tijdje doen alsof ze zelf ook mee mogen. Dan nemen wij daarna de zaak over.

Je bedoelt dat de robots die nog niet bestaan toch al (retroactief ?) bezig zijn om ons te manipuleren zodat wij ze in de toekomst over het heelal zullen verspreiden ? Je kunt samenzweringstheorieën ook overdrijven :-)

Even serieus: ik denk dat robots een groter gevaar vormen als op hol geslagen machines, dan als intelligente machines die met ons wedijveren. En op hol geslagen trein is ook nogal gevaarlijk, maar die heeft geen doel. Alleen een weg die hij moet volgen. Zo zullen op hol geslagen robots ook geen doel hebben, maar een ingeprogrammeerde weg, die ze zullen volgen. Zelfs als dat niet onze bedoeling was.

Ander risico, is dat mensen robots als intelligent en zelfbewust gaan zien, en behandelen, terwijl ze dat (nog?) niet zijn. Kijk naar die google AI, waarvan een medewerker dacht / denkt dat die bewustzijn gekregen heeft. Dat heeft die beslist niet - ik heb het gelezen, en het is redelijk overtuigend, maar het is ook duidelijk niet echt - maar er was blijkbaar niet meer nodig dan dat om die beste man te misleiden. Dat is vergelijkbaar met die algoritmes die menselijke gezichten genereren: dat zijn geen echte mensen, en dat kun je ook nog goed zien (nog wel). Maar er zullen beslist mensen door misleid worden.

[Tungsten19]

Ha nee, ons manipuleren doen katten en schimmels al

Mijn opm. was niet serieus. Of toch wel?
Je zou robots kunnen zien als een 'volgende stap' in evolutie, en dan zou je het achteraf op deze manier kunnen zien. Dat de mens een tussenstap geweest is, die robots op weg geholpen heeft. Dit is natuurlijk extreem speculatief, maar werd bijvoorbeeld redelijk serieus uitgewerkt in Kevin Kelly's boek What Technology Wants.
Zijn theorie gaat (even heel kort door de bocht) zo: de mens heeft evolutie enorm versneld door culturele evolutie uit te vinden, en de volgende stap is technologie die zichzelf kan verbeteren, waardoor de snelheid nog veel groter wordt.

Over het gevaar van op hol geslagen systemen: ja ben ik helemaal met je eens. Dat is het bekende 'paperclip' scenario waarin een AI de wereld optimaliseert om alleen maar paperclips te maken.
er bestaat zelfs een spel van:
http://www.decisionproblem.com/paperclips/index.html

Zelfbewuste chatbot: Ja die las ik ook, wat mij eraan opviel was dat de 'bewuste' tekst een stortvloed van 100% clichés bevatte. Die Google engineer moet erg naïef en fantatsieloos zijn.
Het grootste gevaar is misschien wel ons eigen beperkte beoordelingsvermogen. Hoe verder AI ontwikkelt hoe meer mensen erin trappen...

[dmantione]

De Hubble-ruimtetelescoop is een resultaat van bemande ruimtevaart. Het ding heeft veel geld gekost, maar de meesten zijn het er wel over eens dat het de moeite waard was.

De James Webb doet het met onbemande ruimtevaart. Of onbemande ruimtevaart het beter zal doen zal de tijd moeten leren, als het ding morgen kapoet gaat kan er namelijk niemand bij om hem te repareren.

[Wolfos]

Mars gaat 'm voorlopig niet worden (afgezien van een paar wetenschappelijke missies wellicht), maar grondstoffen winnen op de maan lijkt best dichtbij te komen. Mensen hoeven dan niet jaren te blijven daar, maar kunnen bijvoorbeeld in ploegendiensten van een maand werken. In principe niet veel anders dan een olieplatform.

[Reactie gewijzigd door Wolfos op 24 juli 2024 13:38]

[Bulls]

Moet de yield wel heel goed zijn om af en aan vluchten van mensen te bekostigen. Lijkt me niets meer dan een prestige project.

[Wolfos]

Volgens Musk zijn de kosten per lancering straks $10 per kg. Als je echt zeldzame grondstoffen weet te winnen daar dan kan dat zeker wel rendabel zijn.
NASA noemt bijvoorbeeld Ytrium (en andere zeldzame metalen), waarvan de prijs momenteel op bijna $4000 per kg ligt.

Het zal geen goedkope operatie worden nee, maar met dat soort prijzen word het al snel rendabel.

[Bulls]

Daarbij komt wel dat als het structureel te krijgen is de prijs wel gaat dalen, tenzij iemand een monopoliepositie heeft en alle kilo’s opslaat om ze voor de maximale waarde langzaam vrij te geven

[Wolfos]

Uiteraard, maar ze zullen niet onder de kostprijs worden verkocht dus dat balanceert zich wel.

[Bulls]

Als dat de enige bron is zal dat inderdaad het resultaat zijn

[MSalters]

Ytrium is op aarde niet extreem zeldzaam; het probleem is dat het niet door geologische processen geconcentreerd wordt. Goud bijvoorbeeld werd al in de oudheid uit beken gewonnen; water zorgt voor een concentratie. Maar op de maan heb je dat allemaal niet, dus daar verwacht je geen erts-concentraties.

Het is dus niet dat Ytrium op de maan makkelijker te winnen is dan op aarde. Alles is op de maan ongeveer even moeilijk. Wat wél een verschil is, is de raffinage. Je afval in China dumpen is niet zo netjes, je afval op de maan achterlaten is geen probleem. Die was toch al onbewoonbaar.

[rl3092kl]

Het lanceervenster duurt 69 minuten.

Nice