Facebook mag in Duitsland doorgaan met verzamelen van data

Een Duitse rechtbank heeft bepaald dat Facebook door mag gaan met het verzamelen van data van gebruikers in Duitsland. In februari legde de Duitse waakhond Bundeskartellamt beperkingen op, maar volgens de rechter zijn die mogelijk onwettig.

De rechtbank in Düsseldorf heeft ernstige twijfels over de wettigheid van de antitrustmaatregelen die de Duitse waakhond heeft opgelegd. Dat is de uitspraak in de beroepszaak die Facebook aanspande tegen de in februari aangekondigde maatregelen.

Volgens de uitspraak vormt de dataverzameling van Facebook mogelijk wel een schending van de gegevensbescherming, maar betekent dat niet dat Facebook daarmee het mededingingsrecht schendt. De maatregelen die het Bundeskartellamt begin dit jaar aankondigde, zijn gebaseerd op de dominante marktpositie van Facebook. De autoriteit vindt dat Facebook met het verzamelen van data zijn macht misbruikt.

Volgens het Bundeskartellamt moet Facebook uitdrukkelijke toestemming hebben van gebruikers om data van accounts in Facebook, Instagram en WhatsApp te combineren. Ook het verzamelen van data via Like-knoppen op websites van derden mag volgens de autoriteit pas na uitdrukkelijke toestemming.

Door de uitspraak mag Facebook voorlopig doorgaan met het verzamelen van data van Duitse gebruikers. Het Bundeskartellamt is het niet eens met de uitspraak en gaat beroep aantekenen bij het Duitse Hooggerechtshof.

Reacties (48)

[MrFax]

Maar het is makkelijk voor Facebook om deze toestemming te vragen "of anders kan je geen gebruik meer maken van onze services". Daarom wil deze waakhond dit onder machtsmisbruik noemen, wat wel eerlijk is. Maar wetten zijn nooit eerlijk.

[]D)izzy][\/][an]

Daar zou ik anders helemaal geen problemen mee hebben. Ik hoef geen diensten van Facebook, maar ook ik wordt door ze getracked via de Facebook Pixel bijvoorbeeld.

Het is een sleepnet en dat zou absoluut verboden moeten zijn.

[kozue]

Precies. Als gebruikers niets geven om hun privacy en graag gratis onzin terug krijgen in ruil daarvoor, heb ik daar geen problemen mee. Iedereen heeft recht op z’n eigen mening, en mijn pro-privacy mening is nou eenmaal niet aan iedereen besteed.

Wat ze echter verboden zou moeten worden is gegevens bijhouden in schaduwprofielen, via pixels, app SDK en whatever ze nog meer als bron kunnen vinden. Alle data die niet expliciet aan een account met opt-in vlaggetje gekoppeld kan worden zouden ze helemaal niet moeten verzamelen of anders per direct verwijderen als dat technisch niet mogelijk is.

Nu krijg je straks weer dat bestaande gebruikers even een extra vinkje moeten zetten voor toestemming (met een verradelijke omschrijving a la “je privacy is bij ons veilig maar je moet wel even hier klikken”) en ze daarna weer rustig door kunnen gaan met wat ze al vele jaren doen. Probleem opgelost voor gebruikers en over niet-gebruikers wordt nooit wat geroepen.

[sympa]

Bovendien uploadne mensen hun adresboek - waar ik ook in sta. Mijn data.
Misschien eens tijd om draconische maatregelen te eisen. Als 3 seconden van een muzieknummer een schadevergoeding oplevert moeten telefoonnummer en naam dat ook kunnen, toch?

[Verwijderd]

Zullen je vrienden, familie en kennissen je dan niet in dank afnemen.

Het is niet zo dat als je ouders hun adres uploaden naar (bijv.) Facebook, Facebook in dezen ineens fout zijn. In tegendeel, dan zul je een juridische procedure moeten starten tegen je ouders waarin je hen aansprakelijk stelt voor het delen van jou gegevens.

[locke960]

Dat je vrienden, familie en kennissen fout zitten wil nog niet zeggen dat (bijv.) Facebook onschuldig is.

De heler is net zo strafbaar als de inbreker. Het verschil met diefstal en heling is dat je vrienden, familie en kennissen waarschijnlijk nauwelijks beseffen dat ze iets fout doen. Een dief weet het donders goed.
Facebook daarentegen is, om de analogie maar even door te trekken, een grootschalige, recidiverende, gewoonteheler die naïeve, onwetende anderen, je familie dus, bewust aanzet om misdaden te plegen*.

Of zie je familie als drugsverslaafden en Facebook als de dealer. Hier is het algemeen bekent dat je de dealers aan moet pakken maar de verslaafden moet helpen.

Argumenten genoeg dus om de grote jongen aan te pakken ipv. de medeplichtigen, die eigenlijk ook maar gewoon slachtoffer zijn.

*Ja, ik chargeer een beetje. een klein beetje

[Reactie gewijzigd door locke960 op 29 juli 2024 09:44]

[sympa]

Uitlokking...

[NMe]

Dat je vrienden, familie en kennissen fout zitten wil nog niet zeggen dat (bijv.) Facebook onschuldig is.

Behalve als Facebook niet goed duidelijk maakt hoe het potentiële vrienden opzoekt (door gegevens uit je adresboek op een server te zetten dus) en die gegevens niet weer verwijdert direct na het beoogde gebruik. En dat zit wel heel dicht bij de werkelijke situatie.

[rud]

Facebook en dergelijken roepen dat hun app het adresboek van de telefoon wel moet uploaden omdat ze anders nooit kunnen zien of jullie beiden op Facebook zitten. En dat is gewoon gelogen (maar wel erg handig voor dat soort bedrijven want nu vangen ze heel veel meer data van heel veel meer mensen, ook nietgebruikers, terwijl dat eigenlijk niet mag).

Technisch gezien is het heel simpel mogelijk dat de app voor iedere entry in jouw adresboek een hash stuurt naar de Facebook servers. Daar wordt gekeken of diezelfde hash al aanwezig is (omdat jouw kennis ook op Facebook zit). Pas als dat het geval is worden de NAW gegevens daadwerkelijk alsnog naar de servers van Facebook gestuurd.
Ik zit niet op Facebook en op die manier zou Facebook ook niet stiekum en illegaal over mijn NAW gegevens kunnen beschikken.

Ik had van de EU verwacht dat zij hier al jaren geleden ingegrepen hadden en dit klakkeloos doorsturen van hele adresboeken verboden hadden. Maar ja, ik had nog veel meer verwachtingen van de EU en die zijn helaas ook niet uitgekomen. Gelukkig heeft de EU wel bindende regels opgesteld over de samenstelling van kaarsen en het formaat van kaarsen. Dat dan weer wel.

[Von Henkel]

En daar is een mooie Add-on voor (Facebook Container)
Doet netjes zijn werk op de achtergrond bij Firefox.

Het is uiteraard wel jammer dat je dit op deze manier moet beveiligen.

[Manke]

en adnauseam om het tracken te frustreren

[MrFax]

Kan dit niet potentieel illegaal zijn? Dit zorgt namelijk voor frauduleuze clicks.

[Accretion]

Dat lijkt me de beste manier om niets meer met Facebook te maken te hebben.

Hun terms of use helemaal kapotmisbruiken, zodat ze jou blokkeren van hun servers

[quinn77]

In tegenstelling tot het frauduleuze schenden van je privacy en je data?

[Tukkertje-RaH]

De term "fraude" suggereert dat je een contract of overeenkomst schendt. Maar jij als eindgebruiker hebt toch helemaal geen contract/overeenkomst? Een website biedt je een link waar jij op klikt - dat een andere partij daar voor betaald heeft is tussen die twee - niet tussen jou en de betalende partij...

[GR161803]

Top! Toegevoegd!

[Bor]

Dat is wegens meerdere redenen geen aanrader; je jaagt ook kleinere adverteerders op kosten maar ook security technisch loopt je risico doordat adnauseam op alle advertenties klikt, ook op malafide wanneer deze aanwezig zijn. Ook is detectie van adnauseam gewoon mogelijk

Who can tell that I’m using AdNauseam?

Various parties may be able to detect AdNauseam, including websites (with Ads) that you visit, advertisers, and and Ad-networks (there may be additional parties behind the scenes of which we are not aware.)

Zie ook o.a.: Tooltje dat het tegenovergestelde van een adblocker doet.

Dat het Bundeskartellamt in hoger beroep gaat was te verwachten natuurlijk. Ik heb het gevoel dat men de klacht deels verkeerd aanvliegt; in plaats van ook op gegevensbescherming te richten lijkt men alleen het pad te hebben gekozen van antitrustmaatregelen. Dat is natuurlijk ook de taak van het Bundeskartellamt maar het was misschien efficiënter om samenwerking te kiezen met een orgaan wat meer over gegevensbescherming te zeggen heeft indien dat mogelijk is in Duitsland.

[Manke]

Zo'ń idee had ik al, dat kleinere partijen problemen kunnen krijgen. de add-on zegt dat het alleen ads klikt die tracken, maar het lijkt op alles te klikken.
(link doet het niet)

Normale ad-tracking met een trackig cookie wat gewoon een string is, is juist best goede technologie als het normaal gebruikt wordt, niks mis met relevante ads waar je wel eens op zou kunnen klikken, maar ze zoeken grenzen op om gericht te kunnen adverteren.

[Reactie gewijzigd door Manke op 29 juli 2024 09:44]

[]D)izzy][\/][an]

Ik gebruik Brave tegenwoordig dankzij wat opmerkingen van andere Tweakers, die lijkt ook vrijwel alles automatisch tegen te houden.
Maar het gaat hier om het feit dat bedrijven niets in te weg staat uitgebreide databases bij te houden met de meest idiote info over jou (als je opzoekt welke topics voor geadverteerd kan worden, das echt idioot).

Dat de overheid dit zou doen zou al twijfelachtig zijn, maar dat een particulier bedrijf dit doet moet ronduit verboden zijn, tenzij ik een duidelijke (lees geen 26 pagina's tellende EULA met termen die de gemiddelde gebruiken niet begrijpt) opt-in doe.

[memphis]

Zolang het om statistieken gaat heb ik er helemaal geen moeite mee, ik noem dat geen privacy als ik onder 99% van de mannen zit die wel eens pr0n kijk Als ze op mijn naam een volledige profieschets t/m welke pr0n ik kijk kunnen opbouwen gaat het te ver en dat is ook verboden hoewel het niet uit te sluiten is dat er een hele dossier met mijn naam wel ergens te vinden is.

[]D)izzy][\/][an]

Statistieken zijn prima, geen probleem dat een website weet dat een Nederlander wanneer op hun website is geweest, en wat ik daar precies bekeken heb, als het daar dan inderdaad maar ophoudt en die info verder niet traceerbaar is. En dus niet samen met een IP adres in een database verdwijnt, die dat IP adres vervolgens vergelijkt met andere databases.... enz...

[Verwijderd]

Het is een sleepnet en dat zou absoluut verboden moeten zijn.

Dan moet in Europees verband op een partij stemmen die daar tegen is. Op dit moment is die wetgeving er gewoon niet. Gezien de zeer anti Facebook stemming bij politici is dit het beste moment om daar iets aan te doen.

[]D)izzy][\/][an]

Google doet hetzelfde, en zo nog honderden bedrijven wereldwijd.
Ik geloof niet dat onze politici erg veel besef hebben van hoe ver dit gaat.

[WillySis]

Helaas is FaceBook lang niet de enige tracker.

[Currry]

Vaak zat een probleem met wetgeving of beleid. De geest van de wet is niet ruim of te ruim opgeschreven. Een rechter moet dan vaak meegaan met de verdediging, terwijl iedereen weet dat het niet de bedoeling is.

Algemeen begrip of wat bedoeld wordt, dat geldt dan helaas niet meer.

[WhatsappHack]

Daarom is het ook van belang dat voor ‘t juiste wordt aangeklaagd, waarschijnlijk wisten ze zelf ook dat er een grote kans was dat ‘t geen stand zou houden in de rechtszaal. Als de wet er niet in voorziet moet je bij de politiek gaan klagen ipv defacto zelf je macht misbruiken via een regeling die daar niet voor geschikt is.

[Currry]

Ja eens. Goed opschrijven bij de aanklacht en bij het opstellen van de wetgeving. Het houdt alle partijen scherp (als je het positieve erin wil zien).
Alleen jammer dat de slachtoffers er vaak de dupe van worden.

[Verwijderd]

Alleen jammer dat de slachtoffers er vaak de dupe van worden.

Over welke slachtoffers heb je het? Meestal noem je slachtoffers mensen die te leiden hebben gehad onder een onwettelijke handeling, daarvan is in dit geval dus geen sprake. Daar gaat het hier nu juist over!

Tegenwoordig is het a la mode op tweakers om bedrijven aan de schandpaal te nagelen en om elkaar te overtreffen in het 'eisen' van de zwaarste straffen. Als je dan vraagt welke wetten overtreden zijn blijft het antwoord meestal uit. Als er wel antwoord komt is dat vaak meer gebaseerd op onderbuik en duim dan op feiten.

We moeten in Europa keihard aan het werk om te bepalen wat acceptabel is en wat niet. Dat per land doen is onzinnig en stupide. Duitsers en Nederlanders verschillen wel maar het feit dat als ik een link naar een Duitser stuur ik met regelmaat te horen krijg dat ze dit video in Duitsland niet kunnen zien en in alle andere landen van Europa wel is problematisch. Dan lacht Youtube omdat ze weten dat Duitse kijkers hun politiek onder druk zullen zetten om hun (inderdaad behoorlijk aparte) regels aan te passen.

Gezien het feit dat de EU als organisatie niet erg populair is en (zoals al gezegd 30% van de Nederlanders denkt dat Den Haag best onafhankelijk van andere grote landen met Google kan onderhandelen, yeah riiiiight....) heb ik er een hard in dat we daarin slagen.

Google, Amazon en andere grote bedrijven moet je niet meer zien als een bedrijf maar economisch en privaat als staten. Staten die geen legers hebben maar servers. Staten die niet perse erop uit zijn om anderen kwaad te doen maar die dat uit economisch oogpunt NIET automatisch zullen vermijden. Ze hebben geen parlement en geen interne vrije pers die ze controleert.

Je ziet wel dat sommige bedrijven (Google) aan het proberen zijn om dergelijk interne structuren op te zetten en die macht te geven door (bijvoorbeeld door aandelen) maar zoals het gemiddeld twintig jaar duurt voordat een democratie echt kan werken zal dat bij dit soort machten ook zo zijn. Ik besef dat dat geen populair standpunt is op tweakers maar ik denk dat dat wel kan en in feite de enige oplossing is.

Tot die tijd zal wetgeving de enige oplossing zijn. Maar dat komt alleen tot stand door goede argumentatie. Ook hier. Gebaseerd op feiten en meningen. Niet op platitudes en geblaat.

[Perihelion]

Het is waarschijnlijk een proefproces. De autoriteit wil weten waar de rechters de grens precies trekken. Als dat eenmaal duidelijk is hebben ze een uitspraak die ze kunnen aanhalen bij een andere rechtszaak of bij de politiek.

Uit deze rechtzaak komt dus naar voren dat de rechter nog niet bewezen ziet dat massale schending van gegevensbescherming ook een machtsvoordeel of concurrentie voordeel oplevert voor facebook. Dat moet de Duitse autoriteit persoonsgegevens dus beter onderzoeken. Als dan in een nieuwe zaak wordt aangetoond dat gegevensbescherming inderdaad niet wordt nageleefd, dan kunnen ze direct doorpakken en onderbouwen hoe dat ook tot oneerlijke concurrentie heeft geleid.

Als ze dat gelijk in de voor de hand liggende volgorde aan de rechter hadden voorgelegd (eerst overtreding gegevensbescherming aantonen, daarna pas mededingensrecht, dan had de rechtszaak niet overnieuw gekund, en zou Facebook daar mee weg kunnen zijn gekomen. Nu wordt er een uitspraak gedaan, maar als daarna een nieuw feit wordt vastgesteld (bijvoorbeeld dat inderdaad de gegevensbescherming niet is nageleefd) dan ziet de rechtbank dat als een nieuw feit en mag de mededingingszaak mogelijk opnieuw. Dat weet de autoriteit al welk bewijs er van ze wordt verwacht.

[Raymond Deen]

De verdedigende partij kan gewoon een duurder juridisch team kopen om zo de aanklager onderuit te "bewijzen". Als je dat maar hard genoeg doet dan win je vanzelf een heleboel van dit soort zaken...

[MennoE]

Misschien offtopic, maar wat ik zo bizar vind aan al die dataverzameling is dat het enige doel ervan is mij meer gepersonaliseerde advertenties te kunnen tonen. Al die bedrijven doen zo hun best een profiel van mij op te bouwen, enkel daarvoor. Terwijl ik al vrijwel nooit op een advertentie klik. Best treurig. Misschien zou de wetgever gewoon moeten verbieden om advertenties te personaliseren. Daarmee is dataverzameling gelijk vrijwel zinloos geworden en gaan we terug in de tijd waar iedereen altijd overal dezelfde advertenties ziet. Volgens mij werkte dat prima.

[sucramabu]

Terwijl ik al vrijwel nooit op een advertentie klik.

Jij misschien niet, maar genoeg anderen wel. Daarnaast heeft het zien van advertenties ook waarde (denk aan coca cola op tv).

Misschien zou de wetgever gewoon moeten verbieden om advertenties te personaliseren. Daarmee is dataverzameling gelijk vrijwel zinloos geworden en gaan we terug in de tijd waar iedereen altijd overal dezelfde advertenties ziet. Volgens mij werkte dat prima.

Je begrijpt dat dit het verdienmodel van Facebook en Google is en ze zonder niet kunnen bestaan. Mensen betalen zou eenmaal liever met hun data dan met geld.

[Raymond Deen]

Het is gewoon jammer dat het tonen aan een bezoeker ook al geld oplevert in plaats van pas als er op geklikt wordt.

[pookie79]

Je begrijpt dat dit het verdienmodel van Facebook en Google is en ze zonder niet kunnen bestaan.

Waarom niet? Ze bereiken voldoende mensen en met alleen land (of misschien regio) kun je nog genoeg reclames laten zien. Ok je maakt geen miljarden winst meer maar zeker voldoende om te blijven bestaan en groeien. Waarom zouden ze recht moeten hebben op bizarre groei via onethische wegen. De meeste industrieën hebben dat niet behalve misschien de financiële en medische sectoren... En of we zo blij met die moeten zijn?

[Reactie gewijzigd door pookie79 op 29 juli 2024 09:44]

[Verwijderd]

Terwijl ik al vrijwel nooit op een advertentie klik.

Hoeft ook niet. Als je de naam maar genoeg ziet is de kans dat je dat merk een keer kiest gewoon veel groter.

De wetten van reclame zijn in de jaren zeventig in de VS opgeschreven en zijn amper veranderd (omdat mensen amper veranderen). Reclame deskundige moeten altijd keihard lachen als iemand zegt niet door reclame beïnvloed te worden (of zelfs naar een ander merk gedreven worden door reclame). elk jaar doen weer tientallen onderzoekers een poging om dat te bewijzen en elke keer weer is duidelijk dat je een zeer afwijkend persoon moet zijn om dat waar te laten zijn. Afwijkend in de zin van een geestelijk afwijzing (ziekte). Een weldenkend mens is zonder enige twijfel beïnvloedbaar door reclame. Wat jij ook klikt.

[sprankel]

Advertenties is zoveel meer dan actief interactie met de gebruiker. Wat zijn goede wasproducten? Welke zijn de goede melk en yoghurt producten? Welke ontbijtgranen zijn populair?
Ga nu naar een buitenlandse supermarkt, om het jezelf gemakkelijk te maken, wallmart.com en tik daar de namen in die in je opkwamen, grote kans dat je er niets zal terugvinden. De "A" merken die er wel zijn heb jij waarschijnlijk nog nooit van gehoord en bijgevolg komen ze over als minderwaardig.
Zelf al koop jij de zaken niet uit de reclame, je kent ze en je bent er vertrouwd mee ook wel branding genoemd. Reclame is veel meer een onbewust dan bewust proces.

[bbob]

Als je dit dus leest heeft het kartelambt gelijk maar hebben ze de verkeerde motivatie gebruikt of die motivatie niet goed genoeg onderbouwd.

[ReVision.]

Hoe kunnen ze gelijk hebben als de motivatie niet goed is onderbouwd? Dan heb je lijkt mij toch niet voldoende bewezen dat je gelijk hebt?

[Anders]

Is maar hoe je het interpreteert. De rechter lijkt aan te geven dat Facebook wellicht in strijd met de wet handelt, maar niet in strijd met de mededingingswet. Dat is echter wel waar het kartelambt zijn klacht/maatregel op richtte. Dat kun je uitleggen als een verkeerde motivatie, of als een verkeerde klacht, of als een klacht uit de verkeerde hoek. Komt allemaal een beetje op hetzelfde neer: een (aan)klacht gericht op schending van gegevensbescherming lijkt kansrijker.

[Raymond Deen]

Meh, volgens mij zijn er maar een paar ECHT grote jongens in advertentieboerenland en bungelt de rest er maar een beetje onderaan. Is dat geen verstoorde markt, serious?

[Verwijderd]

Google, de grootste, heeft slechts 16% van de wereldwijde advertentie markt in handen. In Azie, Zuid-Amerika etc zijn ze gewoon amper belangrijk. In China (met afstand de grootste advertentiemarkt over twee jaar) zijn ze vrijwel afwezig. Tencent, Baidu, Soso en vreemd genoeg ook Yahoo China hebben enorm veel macht en worden amper gereguleerd (behalve dan door de Chinese overheid die ze dwingt precies te doen wat Beijing uitkomt, niet echt wat we willen, nietwaar?)

Niet alles met een Westerse bril bezien. Er zijn (veel) meer Chinezen op het internet dan Noord Amerikanen en Europeanen samen. Over een paar jaar is de commerciële markt daar ook duidelijk groter dan 'hier'.

[Raymond Deen]

Het zijn iets oudere cijfers, maar kijk eens hier: https://www.marketingfact...en-de-advertentiemarkt-op

Dan zie je toch een heel ander beeld, namelijk dat er sprake is van de grote 5 die bijna de hele markt in handen hebben.

Edit: en dit oordeel gaat bovendien over Duitsland, dus niet Azië en Zuid-Amerika.

[Reactie gewijzigd door Raymond Deen op 29 juli 2024 09:44]

[kozue]

Wat hij bedoelt is dat Facebook wel degelijk zou moeten stoppen met data verzamelen zonder toestemming, maar dat ze de aanklacht over de verkeerde boeg hebben gegooid:

Volgens de uitspraak vormt de dataverzameling van Facebook mogelijk wel een schending van de gegevensbescherming, maar betekent dat niet dat Facebook daarmee het mededingingsrecht schendt.

Dit betekent waarschijnlijk dat er een nieuwe zaak moet komen, en hier zal wel weer wat tijd overheen gaan. Dus alhoewel iedereen ondertussen weet wat voor boevenbende Facebook is, mogen ze gewoon nog een paar jaar lekker doorgaan met data stelen totdat er een nieuwe beslissing valt. Hun methodes zijn niet houdbaar voor de lange termijn, maar ze zullen toch door blijven gaan zolang niemand ze stopt.

[begintmeta]

Je zou kunnen zeggen dat elk handelen in strijd met wet-en regelgeving marktverstorend is, zeker als hierdoor ten opzichte van concurrenten die wel conform wet- en regelgeving werken voordeel wordt behaald.

Maar goed alles is weer afhankelijk van interpretatie van teksten.

[Reactie gewijzigd door begintmeta op 29 juli 2024 09:44]

[WhatsappHack]

Dat is een economisch delict, ook weer iets anders.

[jpsch]

Waarom hebben we dit soort rechtszaken nooit in Nederland?

[mutley69]

Dit is een welles-nietes-spelletje dat facebook uiteindelijk toch gaat verliezen. Het antitrust gedeelte gaat wel degelijk op, omdat Facebook met die 3 poten een dermate dominante positie heeft veroverd - dat het onaantastbaar lijkt (ik ben natuurlijk de uitzondering omdat ik gewoon alles weg kan filteren - bij mij moet alles over dns - ik heb dns over https afgeschakeld, ik wil en ik eis totale controle). Ik behoor dan ook tot de zeldzame groep eindgebruikers die geklaagd hebben over Facebook. Net als Uber, en veel andere webinitiatieven is het doel het onderuithalen van onze maatschappij zoals we ze nu kennen.
Sociale rechten - de schop op, iedereen zelfstandige, maar gewoon aangestuurd worden door een bedrijf - vandaag staat u 30% af, morgen 31, het gaat te goed - 50% is nu ons deel... Zelf nemen zij geen risico's.
Idem voor Airbnb - ontsporing tot en met.
We kijken naar Amazon - uitbuiting, geen deelname aan de winst voor de magazijnwerknemers, hij stopt de winst in raketjes en helpt zo mee ons millieu om zeep! Jaja - letterlijk.
En zo kan ik blijven verder gaan.
We zijn niet goed bezig - je kan ze niet altijd mijden - maar je moet leren inzien dat uw aankoopgedrag sturend kan werken. Waar u tegen is - daar moet u geen gebruik van maken en zeker geen geld gaan uitgeven. Ik probeer dat te doen - en een van de methodes die ik bezig is het hanteren van een zwarte lijst. Op 2 jaar zit ik helaas al aan 1500 entry's. Da's veel te veel - maar wat moet, moet.