Rotterdams bedrijf biedt landelijke dekking met Sigfox als lpwan-techniek

Aerea, een bedrijf uit Rotterdam, heeft in samenwerking met het Franse Sigfox een landelijk dekkend low power wide area network neergezet. In Nederland is Aerea de enige netwerkaanbieder van Sigfox omdat het Franse bedrijf ervoor kiest één aanbieder per land aan te stellen.

Het Sigfox-netwerk is net als Lora bedoeld voor internet-of-things-toepassingen en heeft slechts een zeer lage doorvoersnelheid van 100 bits per seconde. Het vraagt weinig energie voor het verzenden en ontvangen van data. Sigfox is momenteel in veel landen bezig met het opzetten van landelijk dekkende netwerken. In België wordt Sigfox door Engie M2M neergezet, maar is daar nog niet geheel dekkend.

Door de snelle ontwikkelingen binnen lpwan-technieken, staan de protocollen niet stil, wat betekent dat bepaalde informatie al snel veroudert. Om precies te weten wat Aerea nu in Nederland heeft neergezet, nam Tweakers contact op met de directeur van Aerea, Nicholas van Hoey Smith.

Op dit moment geniet Lora in Nederland veel bekendheid door onder andere de activiteiten van KPN met dit protocol en The Things Network. Dit houdt tevens in dat Lora veel meer aanbieders kan hebben, terwijl Sigfox slechts met een enkele aanbieder in zee wil. Van Hoey Smith zegt dat hij meer ziet in een enkele aanbieder, omdat de interferentie tussen de verschillende aanbieders bij Lora enorm kan worden.

In een uitgebreid achtergrondartikel dat Tweakers begin dit jaar publiceerde, staat nog dat Sigfox niet bi-directioneel is. Dit blijkt niet meer te kloppen. Van Hoey Smith: "Het protocol is al sinds begin 2015 bi-directioneel. Zelf leggen wij de focus op klanten die vooral eenrichtingsverbindingen nodig hebben, dit is namelijk echt low-power."

"Sigfox ondersteunt een datadoorvoersnelheid van 100 bits per seconde, ongeacht de afstand tot de gateway. De benodigde energie is daarbij een vaste waarde, en wij verzenden datapackets met een maximale grootte van 12 bytes. Dat bericht wordt, gezien de dichtheid van ons netwerk, door minimaal twee gateways ontvangen, maar vaak drie. Het totale energieverbruik is te verwaarlozen en varieert van 40 tot 50mA tijdens het zenden. Tijdens de slaapstand is dat vele malen lager, wat het meest zal voorkomen."

Een van de redenen dat sommige lpwan-aanbieders in Nederland kiezen voor Lora is dat het een open protocol heeft, althans, het LoraWAN-deel dat door de LoRa Alliance wordt beheerd. Een ander deel van Lora is gesloten. Van Hoey Smith legt uit dat het intellectueel eigendom van Sigfox ook gesloten is, maar wel volledig vrijgegeven is aan meerdere chipfabrikanten, zoals Texas Instruments, Atmel, NXP, Telit, On Semi en Semtech, waarbij de laatste ook de eigenaar is van het ip van Lora.

Omdat Sigfox niet meerdere aanbieders per land wil, is er ook maar een backend, namelijk die van Sigfox. Dat laatste maakt het volgens Van Hoey Smith allemaal "juist zo megasimpel". "Alle communicatie met iot-apparaten verloopt via onze backend. Het is mogelijk om over ter wereld je apparaten uit te rollen en de backend is in feite gewoon een gateway die de data van de apparaten doorvoert. Er zijn ook private Sigfox-oplossingen, maar die worden nog steeds door de exclusieve aanbieder beheerd."

"Een ander voordeel is dat roaming is inbegrepen, juist omdat alles via de wereldwijde backend loopt. We bieden door middel van api's alle data aan, waar je vervolgens mee kunt doen wat je wilt." Van Hoey Smith is van mening dat het aanleggen van een privaat lora-netwerk leuk lijkt, maar dat de hoeveelheid werk die in zo'n systeem gestoken moet worden om het in te richten en te onderhouden, vele malen duurder is dan slechts een paar euro per jaar per sensor. Van Hoey Smith: "Voor Aerea is het doel het zo simpel mogelijk te maken. Dat betekent één api, één netwerk en één contract voor al je sensors in Nederland en ver daarbuiten."

Reacties (35)

[Verwijderd]

Hoi,
het is inderdaad zo dat wij in dezelfde band werken las LoRa. MAAR, wij gebruiken 1920 kanalen van 100Hz vs 3 kanalen bij LoRa van 125000Hz.
Dat geeft ons een veel beter resistentie tegen interferentie ja (mes door zachte boter principe)

Ja , wij zijn een operator maar we staan te springen om juist samenwerkingen met de telecom operators want samen maken we er wat van. Of LoRa nog over wat jaren ondersteund wordt door de telecom operators moeten we nog maar zien als LTE-NB aangaat. Wij rollen een dedicated IoT netwerk uit. Niks anders. Daar vragen wij inderdaad een paar euro per jaar voor. Duurste abonnement zit tussen 6 en 7 euro per jaar voor 140 berichten van 12 Bytes per dag.
Stuur je nog minder dan zit je op ong 3 euro per jaar. En heb je een boel rookmelders bijv (zeg 20.000 stuks als woning corporatie) betaal je 1 euro per jaar.

Even ter info, SIGFOX was er inderdaad eerder dat LoRa en the Things Network. Sterker nog LoRa was 1 van de radio's welke als eerste werkten op ons netwerk.

Nog steeds werken LoRa chips prima op het Sigfox netwerk! Andersom gaat dat niet.

Open licentie model van Sigfox waardoor Texas Instruments, LoRa, Atmel, Telit, On Semi, NXp en vele anderen al Sigfox radio's hebben maar ja, je moet bij ons wel een abbo afnemen.

Open model van Lora is RF chips van semtech, semtech of semtech. En wellicht in de toekomst mogelijk een licentie vorm naar anderen. Dan kan je dus kiezen voor een LoRa chip maar wel zelf een gateway plaatsen.

Voor de bedrijven waar wij mee samen werken leveren we dan desgewenst een managed private Gateway.
Maar onze focus ligt heel duidelijk op het ontsluiten van de simpele dingen. Geen privacy issues, niet hackbaar (simpelweg te weinig data wat je naar een device terug kan sturen)
Rookmelders, vuilcontainers, watermeters, deur open/dicht sensors, gps trackers ed.

We gaan de komende tijd met onze Sigfox Academy, partner dagen en makers days leuke dingen doen en we hopen een aantal van jullie daar te zien.

PS: ons netwerk is veel dekkend maar we zijn daarnaast nog wel vol bezig de komende 3 maanden. Als er een foutje is ergens, laat het ons gewoon weten in een berichtje (www.aerea.nl) dan kijken wij ernaar.

leuke ideeën??? Ook daarvoor kan je een bericht droppen.

Ik hoop eigenlijk heel erg dat we met z'n allen in NL hard aan de IoT kar kunnen trekken. We lopen vooruit in water en agri. Deze sensors kunnen we samen met LoRa en/of Sigfox door heel Europa exporteren. Maar er zijn zeker ook andere gebieden waar wij in excelleren.

Dus geen dreiging maar een kans om als grote operators samen te werken met partijen zoals ons om er wat moois van te maken.

mvg

Nicholas

[veltnet]

Mooi dat er in ieder geval meerdere wegen naar Rome leiden, of in dit geval meerdere routes/protocollen voor IOT-apparaten die willen verbinden met internet. Hierdoor heb je minder last van files en je kunt zelf een leverancier kiezen die bij je past qua mogelijkheden en tarieven..

[smiba]

Ik ben hier juist helemaal niet blij mee, LoRa was een perfect systeem maaR nu belanden we weer met meerdere aanbieders en verschillende apparaten die weer niet met elkaar kunnen samenwerken op het zelfde netwerk.

[veltnet]

Sigfox was er eerder dan Lora. En er zijn naast Lora en Sigfox meerdere aanbieders. Samenwerken is geen probleem omdat alles naar internet wordt gerouteerd en alles dus uiteindelijk op hetzelfde (inter)netwerk terecht komt


Meerdere aanbieders is erg prettig als die ene je niet bevalt. Dan kun je altijd nog via de ander

[Reactie gewijzigd door veltnet op 24 juli 2024 17:35]

[letatcest]

Het is eigenlijk een beetje door het werk van The Things Network dat iot-netwerken een beetje in de picture sprongen (met Semtech's LoRa(wan) dus), maar tezelfdertijd bestonden er al veel verschillende (ultra)narrowbandsystemen. Een klein overzichtje is onderaan deze pagina te vinden: reviews: Low-powernetwerken in wording maar daar missen er ook nog een paar en daar staan sowieso niet de meer op binnenshuis gerichte protocollen als Zigbee tussen.

Machine-to-machine-communicatie (oa met behulp van gsm en dergelijke) bestaat natuurlijk ook al heel lang.

De reden dat we ons in eerste instantie op lora focusten heeft een beetje te maken met de 'tweakability', maar ik vond het wel jammer dat er bijvoorbeeld vrij weinig duidelijk was over hoe Sigfox nou z'n ding deed en wat ermee mogelijk was, ook omdat je wel een netwerk van een provider nodig hebt en niet zelf 'even aan de slag' kunt (nu wel blijkbaar )

Ander persoonlijk dingetje is dat ik niet geloof dat het of-of is, maar en-en. De een zal waarschijnlijk in zus uitblinken en het ander in zo. Zo focust KPN op lora en zoekt Vodafone zijn heil in NarrowBand IoT of NB IoT. Dit laatste protocol wordt weer onderdeel van 4g, maar is nog niet helemaal af en/of misschien nu wel (zou dit jaar door 3GPP moeten worden goedgekeurd).

Uiteindelijk wordt lora mogelijk ook onderdeel van 5g en misschien sigfox ook wel (speculatie )

Het gros van de plannen bestaat natuurlijk al lang en de aanloop naar alle protocollen ook al veel langer, maar ineens komt alles in een stroomversnelling de laatste 2 jaar...

[Reactie gewijzigd door letatcest op 24 juli 2024 17:35]

[mr_seeker]

Het is eigenlijk een beetje door het werk van The Things Network dat iot-netwerken een beetje in de picture sprongen (met Semtech's LoRa(wan) dus), maar tezelfdertijd bestonden er al veel verschillende (ultra)narrowbandsystemen. Een klein overzichtje is onderaan deze pagina te vinden: reviews: Low-powernetwerken in wording maar daar missen er ook nog een paar en daar staan sowieso niet de meer op binnenshuis gerichte protocollen als Zigbee tussen.

Zo weet ik bijvoorbeeld dat de engelsen hun eigen "lpwan" netwerk hebben opgezet om bijvoorbeeld weerstations mee te traceren (ukhasnet). Het grote verschil tussen dat systeem en het systeem waar LoRaWAN mee werkt is het feit dat zij geen gebruik maken van een ster-topologie maar van een mesh-topologie, en gebruik maken van transmitters die <5 euro/stuk kosten. Wat weer als voordeel heeft dat als je NET buiten de range ligt van zo'n LoRa gateway, of als de gateway om wat voor reden dan ook uitvalt je altijd de mogelijkheid hebt om je informatie naar een andere gateway te pushen via een andere node.

De reden waarom ik dit systeem test en geen LoRaWAN is simpelweg omdat de eigenaar van dat LoRaWAN systeem heel makkelijk de plug er uit kan trekken of zelfs net zoals KPN kan besluiten om het systeem betaald te maken. Zodra dat gebeurt blijf je met een hoop gefragmenteerde gateways over waar je in feite niets aan hebt, tenzij je betaalt voor de dataoverdracht. Denk aan het verhaal van fon: Veel gratis wifi routertjes verkopen voor een belachelijk lage prijs, maar gebruikers van het systeem laten betalen

Ikzelf zie meer heil in mesh-networks dan in star-based networks, puur omdat je met een star-based network een "single point of failure" in het netwerk gaat creëeren. Valt er een node uit, is het geen probleem. Valt er een gateway uit, dan mag je hopen dat de dekking op die plek goed genoeg is om te voorkomen dat een heel netwerk uitvalt. Bij mij zijn er 3 gateways, en ik zit net in een zwart gebied tussen die drie. Om voor 250 euro een gateway aan te moeten schaffen vind ik persoonlijk weer wat aan de gortige kant. Het alternatief voor mij is dan het (betaalde) KPN netwerk of een eigen netwerk bouwen...

[smiba]

Dat wist ik niet, zo klinkt het inderdaad allemaal wat minder erg.

Bedankt voor de opheldering.

[Soldaatje]

Ik vrees voor de privacy, als elk ding gaat doorgeven over zijn gebruiker, hopelijk opt-in.

[veltnet]

Per pakketje kun je maar een klein aantal bytes versturen, dus ik verwacht niet dat dit massaal gebruikt gaat worden om privacy gevoelige gebruikersgegevens door te sturen. Daarvoor kun je beter een reguliere internetverbinding gebruiken.
Voor een locatie (lat/lon) ben je bijvoorbeeld al minimaal 2 x 24 bits kwijt

[Gutanoth]

Lokatie wordt bij LoRa dan ook niet door de zogenaamde Node verzonden, maar berekend in de gateways (mits 3 gateways de node zien). dit zorgt er ook voor dat lokatiebepaling erg energiezuinig is.

[veltnet]

Er zijn meerdere manieren om locatie te bepalen. Het kan zowel met GPS als via triangulation. Zelf gebruik ik nog steeds een GPS omdat je dan niet afhankelijk bent van de beschikbaarheid van meerdere lora gateways en je hebt daarmee ook de mogelijkheid om je locatie te encoden.

[Gutanoth]

Klopt, de mogelijkheid is er natuurlijk altijd om een GPS module aan je LoRa node te hangen. Ook zijn er al kant en klare LoRa nodes die een GPS chip bevatten. (LoRaONE bijvoorbeeld)

De triangulation lokatie hoeft ook niet gecodeerd te worden? aangezien die niet met het bericht meegestuurd wordt, maar vanaf de web interface.

[Timfonie]

Ja, dit gaat beslist weer een extra privacy-probleem opleveren, omdat via triangulatie de locatie kan worden vastgesteld en verstuurd, zonder noodzaak van een regulire internetverbinding. Ook andere gegevens kunnen (o.a. via sensoren) worden verzameld en verstuurd, of wij dat nou willen of niet. In de toekomst zal de elektronica aan sensorzijde alleen maar kleiner en goedkoper worden, waardoor ze eenvoudig te verstoppen zijn in dingen die wij kopen/gebruiken.

Ik kan me voorstellen dat fabrikanten willen weten hoe wij bepaalde apparaten gebruiken en dat ze die daarom van sensoren voorzien die via LPWAN heel compact gecodeerde samenvattingen delen. Ook kan ik me voorstellen dat een nieuw soort alarmsystemen worden geintroduceerd, waarbij complexe sensorische data-analyse via AI in bepaalde gevallen tot een alarmssignaal leidt. Het alarmsignaal zelf kan zeer compact blijven.

[teek2]

Dat is onafhankelijk van het netwerk. Als je zomaar dingen koopt van fabrikanten die je niet vertrouwd kun kun je hier altijd tegenaan lopen. Maar het ding een Raspberry Pi is met een Linux van jouw keuze dan heb je alles zelf in de hand.

[Gutanoth]

Een LPWAN gebruik je niet om constant data te versturen. Je slaat geen spijker in de muur met een schroevendraaier.

LPWANs zijn vooral nuttig voor data die je bijvoorbeeld maar eens in het uur hoeft te meten.

Een goed voorbeeld is een plantenkas, met een LPWAN systeem kan je de temperatuur en grondvochtigheid bijvoorbeeld eens in het uur meten en aan de hand van deze data bijwateren of de temperatuur aanpassen.

[Verwijderd]

Ik snap de behoefte aan dit soort netwerken niet zo, 'internet of things' betekend toch vooral dat je wasmachine en je ijskast met je telefoon kunnen praten en meer van dat soort ongein? dat kan toch gewoon via je wifi thuis het normale internet op om dan uiteindelijk via 4g naar je mobiel in je broekzak te gaan?

Dit hele 'low power/speed + high range' gebeuren is tof hoor, daar niet van. Maar de toepassing ontgaat me totaal.

[Mmore]

Je kan het beter zien als een opvolger (of vorm) van het bestaande M2M netwerk, zeker voor zakelijke toepassingen. Waar kan je het dan voor gebruiken?

• In apparaten die geserviced moeten worden om de zoveel tijd, zoals auto's. Elke dag even de huidige firmware opvragen en doorgeven en waar nodig kan er een lampje gaan branden in je auto dat je even langs de garage moet voor nieuwe software (dit zal steeds meer gaan gebeuren, hoewel bijv. Tesla juist het mobiele netwerk hiervoor lijkt te gaan gebruiken).
• Uitlezen van 'smart-meters' voor je stroom/gas/water verbruik.
• Reclame borden snel veranderen, denk aan bijv. een paal waarop de benzine prijzen staan. Deze kan via dit netwerk snel en zuinig geupdate worden.
• Veel toepassingen in de industrie, precisielandbouw, het leger, de overheid etc etc etc

Check hier een hele lijst met applications/toepassingen van wat je zou kunnen met het Internet van Dingen. En dat zijn nog maar wat voorbeelden van wikipedia, je kan het zo gek niet bedenken of het kan.

Gezien de lage snelheden die voor dit soort toepassingen nodig zijn kan je het zo zuinig mogelijk maken. Het is immers zonde om energie te verspillen en niet altijd mogelijk om je apparaat op het netstroom aan te sluiten, vooral hele kleine sensoren bijvoorbeeld.

[robertpNL]

Ik begrijp de techniek van een " low power wide area network " nog niet helemaal. Stel, ik heb een apparaat die ik graag wil aansluiten op zo'n low-power WAN.. Hoe moet ik die "aansluiten"? Hoe gaat dat in de praktijk? Krijg het apparaat dan een IP-adres (net als een Wifi netwerk). En krijgt deze dan een vast IP denk ik dan? Hoe kan ik zorgen dat ik alleen het apparaat kan bereiken/uitlezen?

En wat is het verdien model van zo'n netwerk? Moet ik voor gebruik betalen?

[Whatts]

Je neemt contact op met een netwerk-leverancier (naargelang de technologie dat je apparaat gebruikt: LoRa/Sigfox/...), en zij zullen je zeggen wat je moet doen om het aan te sluiten. Bij LoRa krijgt je toestel geen IP (dit is geen IP-netwerk maar wel een packet data netwerk), maar je toestel heeft wel een soort MAC-adres ("DevEUI").
Het verdienmodel is te bepalen door de netwerkleverancier, en meestal zal je inderdaad een kost hebben voor het gebruik, eventueel ook een soort abonnement (vergelijkbaar met mobiele telefonie dus).

[SteveWoz]

Kan een onderneming zomaar allerlei communicatieapparatuur neerzetten? Dit wordt toch gereguleerd? Hoe kan dan één partij met een monopolie eindigen?

[Gutanoth]

Het netwerk zend uit over de 868Mhz band, deze band is vrij voor iedereen om te doen wat ze willen, zolang ze zich aan de 1% dutycycle houden (elke seconde die je zendt, moet je 99 seconden je mond houden).

Het enige dat Aerea hoeft te doen, is een gateway plaatsen op een lokatie waar hun netwerk nog geen bereik heeft. Kan dus op bedrijfsgebouwen zijn of in GSM masten.

Jij mag een piratenantenne op je huis plaatsen, dus waarom zou Aerea dat niet mogen?

[Brousant]

Hoe één partij een monopolie kan hebben: ik vermoed dat er patenten zitten op de werking van het systeem van Sigfox. Dat kan er dan voor kiezen om voor Nederland maar aan 1 bedrijf licenties op die patenten te verlenen.

[Whatts]

Waarom zouden er geen patenten op mogen zitten? Niet alle patenten zijn evil en nutteloos. De frequentieband is vrij, dus als jij zou willen kan je zelf een technologie in deze band ontwikkelen (en het staat je vrij om dit dan zonder patenten te doen).

[Brousant]

Merkwaardig dat je uit mijn reactie een veroordeling van patenten opmaakt.

Ik gaf alleen maar een mogelijke verklaring voor hoe hoe één partij een monopolie kan hebben op het gebruik van een technologie als Sigfox, namelijk door een exclusieve licentie op daarop rustende patenten.

[roelboel]

Het totale energieverbruik is te verwaarlozen en varieert van 40 tot 50mA tijdens het zenden.

Een "energieverbruik" kun je niet in ampere uitdrukken. Maar zeg 1V, dan is dat voor iets dat op een knoopcel draait en ongeveer een seconde lang zendt naar mijn idee niet verwaarloosbaar.

[Gutanoth]

In het geval van LoRa (wat naar mijn weten qua energieverbruik te vergelijken is met Sigfox) Kan je 10 jaar zenden met het vermogen van 2 aa batterijen. Lijkt me best verwaarloosbaar

[veltnet]

Indien ik 1x per jaar een berichtje stuur van 1 byte dan gaat mijn batterij waarschijnlijk nog langer mee. Het hang er dus heel erg vanaf hoe vaak en hoe veel je wilt zenden. De microcontroller die aan je zender hangt heeft ook energie nodig en is soms veel minder zuinig dan de zender

[GekkePrutser]

Van Hoey Smith zegt dat hij meer ziet in een enkele aanbieder, omdat de interferentie tussen de verschillende aanbieders bij Lora enorm kan worden.

Sigfox werkt ook in dezelfde (licentievrije voor ISM toepassingen) 868 Mhz band dus interferentie met LoRa heb je sowieso. Dus dat punt snap ik niet helemaal. Ik denk ook dat het erg druk gaat worden in die band, ondanks de juridische 1% bepaling voor apparaten in die band (ze mogen maar 1% van de tijd zenden, geldt ook voor gateways en access points)

Ik snap ook niet helemaal dat de grote bedrijven niet betalen voor een eigen band net zoals bijvoorbeeld 4G licenties ook verstrekt worden. Voor ISM heb je maar heel weinig bandbreedte nodig dus het zou niet zo duur hoeven zijn.

[DJFliX]

Sigfox werkt in dezelfde band, maar omdat Aerea zelf landelijk de gateways beheert is er controle over het zendvermogen, frequentiebereik etc. Op het moment dat er en wildgroei van IoT-netwerken zich verspreid heeft Aerea bijvoorbeeld geen enkele invloed op wat een hobbyist met een private LoRa netwerk in elkaar knutselt. En als dit private netwerk zich niet aan die 1% (die weliswaar een harde eis is, maar als ik 1,5% van de tijd zend staat er echt niet morgen iemand voor mijn deur!) houdt dan *kan* dit *theoretisch* storen op een ander netwerk dat op dat moment en op die frequentie wil zenden. (edit:) En LoRa maakt inderdaad gebruik van een veel bredere band dan SigFox

Hoe meer partijen gaan voor een landelijke dekking, hoe groter de continue ruis in dit gebied en dat betekent dus ook meer interferentie.

Het probleem met mensen laten betalen voor een fractie van de ISM-band niet meer kan, omdat de band al vrijgesteld is. Als je nu een deel af gaat bakenen dan kan het zomaar zijn dat er 'ineens' apparaten op deze betaalde band blijven zenden. En doorgaans zijn dit geen apparaten waar je even op afstand de firmware updatet zeg maar. Een band buiten de bekende ISM-ranges heeft weinig tot geen chips die kant-en-klaar ingezet kunnen worden, dus voorlopig zal het niet in de ISM-range betaald gaan worden.

[Reactie gewijzigd door DJFliX op 24 juli 2024 17:35]

[GekkePrutser]

Ja ik snap dat ze geen stuk van de 868 ISM band kunnen verkopen. Die is Europees vrijgegeven. Maar er zijn wel chips beschikbaar voor andere frequenties. Bijvoorbeeld die die in andere werelddelen voor ISM gebruikt worden. Dus ze zouden best een stukje spectrum kunnen huren.

Wat ik bedoel is: de kans op interferentie is geen reden om geen andere sigfox aanbieders toe te laten zoals in het artikel gezegd wordt. Want interferentie heb je daar sowieso. Van LoRa maar ook van Zwave en Zigbee en nog veel meer.

[Odie]

Nicholas van Hooey Smith is goed in marketing maar lijkt een beetje aan FUD te doen. Men vreest hij voor interferentie, heeft Aerea dan een eigen band die gebruikt kan worden voor Sigfox? Als ik me niet vergis gebruiken zij ook gewoon de ISM band.

[Mmore]

Gewoon 868 Mhz in europa volgens de Sigfox pagina.

[Odie]

Dus sigfox heeft net zo veel of weinig last van interferentie als lora. Nuff said.

[mistral2]

oh, maar een paar euro per jaar per sensor. Ik dacht dat je met iot juist heel veel sensoren gaat gebruiken. Ieder zichzelf respecterend object wil vast gaan lora-en.
Dat gaat dan toch aardig in de papieren lopen voor een paar bytes per seconde.

.