Intel 11th Gen 'Rocket Lake' Review

Slaat Intel terug met een nieuwe architectuur?

De Rocket Lake-chip

De elfde generatie Intel Core-processors maakt net als de tiende generatie gebruik van socket 1200. Hoewel ze al enige tijd verkrijgbaar zijn, zijn de moederborden met een 500-serie chipset natuurlijk bedacht om met Rocket Lake te worden gecombineerd. Met een bios-update kun je de nieuwe processors ook in een H470- of Z490-moederbord gebruiken. De B460- en H410-chipsets vallen daarbij buiten de boot.

De belangrijkste vernieuwing in de Rocket Lake-chip is uiteraard de vernieuwde core. Skylake was in principe de laatste microarchitectuur die voor het 14nm-proces werd ontworpen, maar Intel heeft zijn Sunny Cove-architectuur voor 10nm gebackport. Onder de naam Cypress Cove is Sunny Cove in feite opnieuw ontworpen voor 14nm, rekening houdend met alle specificaties die een ontwerp voor het 14nm-proces kenmerken.

In totaal telt de die van een Rocket Lake-processor zes miljard transistors op een oppervlakte van 276mm², waarmee de chip aanmerkelijk groter is dan bij de vorige generaties. Saillant detail is dat hij slechts acht cores bevat, waar Comet Lake nog tien cores telde. Als Intel opnieuw een 10-core die had gemaakt, was het chipformaat dus nog een stuk groter uitgevallen. Dit geeft maar aan dat de Cypress Cove-cores door het backporten naar 14nm behoorlijk fors zijn geworden. Op de volgende pagina gaan we dieper in op alle details van Cypress Cove.

	Coffee Lake	Coffee Lake-R	Comet Lake	Rocket Lake
Aantal cores	6	8	10	8
Diesize	154mm²	180mm²	206mm²	276mm²

Diesizes voor oudere cpu's via Der8auer.

Eindelijk PCI-Express 4.0

Intel heeft bij Rocket Lake niet alleen de cpu-cores op de schop genomen. Ook de geïntegreerde graphics en de controllers voor PCI-Express en het geheugen zijn grondig vernieuwd. De gpu is nu gebaseerd op de Xe-architectuur die we voor het eerst tegenkwamen in de Tiger Lake-laptopprocessors, en verdient verderop in deze review een aparte pagina.

De PCI-Express-controller in de processor heeft eindelijk een upgrade gekregen naar PCI-Express 4.0. Er gingen bij de Comet Lake-generatie al geruchten over PCIe 4.0-ondersteuning, maar om onduidelijke redenen durfde Intel dat vorig jaar nog niet aan. Hoe dan ook, nu is dat er wel en heeft Intel ook kans gezien om het aantal PCIe-lanes van de cpu te verhogen naar twintig. Zo kun je naast een videokaart (x16) ook een NVMe-ssd (x4) rechtstreeks op de processor aansluiten.

Rocket Lake heeft voor het eerst vier extra PCIe-lanes voor een M.2-ssd.

DDR4-3200 en geheugenoverclocks op midrangechipsets

Ook de geheugencontroller is vernieuwd, waarbij de officieel ondersteunde geheugensnelheid is verhoogd van 2933 naar 3200MT/s. Op papier stijgt de geheugenbandbreedte daarmee van 45,8GB/s naar 50GB/s. Er kleven echter de nodige haken en ogen aan. Zo bieden Intel-moederborden vanaf deze generatie de mogelijkheid om in gear 2 te draaien, wat betekent dat de geheugencontroller op de helft van de daadwerkelijke geheugensnelheid werkt, net zoals je bij AMD Ryzen-chips kunt kiezen tussen 1:1 en 1:2. De officiële DDR4-3200-ondersteuning in gear 1 is uitsluitend gevalideerd met een Core i9-processor, een 500-seriemoederbord met minstens zes pcb-lagen en, als je dualrankgeheugen wil gebruiken, maximaal twee modules. In de praktijk werken Intel-processors al jarenlang probleemloos op DDR4-3200 en zelfs veel hogere snelheden, zij het dat het dan officieel een overclock heet. Zolang je aan alle genoemde voorwaarden voldoet, verandert daar dus eigenlijk niets aan.

Wel heeft Intel de mogelijkheden voor het 'overklokken' van geheugen verruimd. Dat kon tot nu toe alleen met een Z-chipset, maar bij de 500-serie bieden ook B560- en H570-moederborden hier ondersteuning voor. In de praktijk is dat best een voordeel, want tot nu toe was je met zo'n moederbord gebonden aan een maximale geheugensnelheid van 2933 of zelfs 2666MT/s: een kunstmatige beperking van de processorprestaties, die er in veel applicaties toch zeker tot 3200MT/s op vooruitgaan.

500-serie chipsets: H510, B560, H570 en Z590

Hoewel ze al enige tijd verkrijgbaar zijn, herhalen we toch nog even de specificaties van de 500-seriemoederborden, juist ook omdat sommige features uitsluitend met een Rocket Lake-cpu werken. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de verdubbelde bandbreedte van acht DMI 3.0-lanes tussen de processor en de H570- en Z590-chipsets. Alle PCIe-lanes die afkomstig zijn uit de chipset, zoals die voor extra M.2-ssd's naast het slot dat door de cpu wordt aangestuurd, werken overigens nog gewoon op 3.0-snelheid, net als bij AMD's B550-chipset bijvoorbeeld.

Verder is het nog noemenswaardig dat B560 en hoger voor het eerst enkele 20Gbit/s-USB-poorten leveren, oftewel USB 3.2 Gen2x2. Voorheen was daarvoor nog een losse controller van bijvoorbeeld ASMedia noodzakelijk. Intel noemt zelf ook Thunderbolt 4 en Wi-Fi-6E als nieuwe functies, maar in beide gevallen gaat het niet om daadwerkelijke integratie, maar slechts om ondersteuning voor additionele chips die dergelijke connectiviteit bieden.

Er liggen inmiddels al de nodige 500-seriemoederborden in het Tweakers-testlab, maar diverse moederbordfabrikanten sleutelen nog driftig aan bios-updates. Die wachten we nog even af voordat we een uitgebreide test publiceren.

	Z590	Z490	H570	B560	H510
PCIe-cpu	20x PCIe 4.0	16x PCIe 3.0	20x PCIe 4.0	20x PCIe 4.0	16x PCIe 4.0
DMI	8x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0	8x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0	4x PCIe 3.0
PCIe-chipset	24x PCIe 3.0	24x PCIe 3.0	20x PCIe 3.0	12x PCIe 3.0	6x PCIe 3.0
USB 20Gbit/s	3	0	2	2	0
USB 10Gbit/s	7	6	2	2	0
USB 5Gbit/s	0	4	4	2	4
USB 2.0	4	4	4	6	6
USB totaal	14	14	14	12	0
SATA600	6	6	6	6	4
Hardware-RAID	Ja	Ja	Ja	Nee	Nee
CPU overklokken	Ja	Ja	Nee	Nee	Nee
Geheugen overklokken	Ja	Ja	Ja	Ja	Nee
Geheugenkanalen	2	2	2	2	1
WifI geïntegreerd	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201	Ja, AX201
Tdp	6W	6W	6W	6W	6W

• Volgende pagina 3. Nieuwe core: Cypress Cove