AMD introduceerde tijdens de CES nieuwe laptopprocessors in de 5000-serie, net zoals het een jaar geleden deed met de 4000-serie. Toen duurde het door de net uitgebroken coronapandemie tot eind maart voordat we de eerste laptops met de nieuwe cpu's konden testen. Dat is nu niet het geval en we ontvingen voor deze review een laptop van Medion met AMD Ryzen 9 5900HX-processor. Dat is overigens niet de enige nieuwe hardware, want de laptop is ook voorzien van een Geforce RTX 3080-videokaart. In deze review kijken we wat de nieuwe hardware betekent voor de gamelaptops van 2021 en gaan we dieper in op de architectuur van die nieuwe AMD Ryzen 5000-processor.
AMD's strijd om de laptop
AMD pakte al in 2019 de leiding als het ging om de losse verkoop van processors, maar desondanks moest je vorig jaar rond deze tijd nog met een vergrootglas zoeken naar laptops met een AMD-processor. In zijn magere jaren was AMD in de notebookmarkt nog veel verder weggezakt dan in de desktopmarkt. Om te groeien in de laptopmarkt is het bovendien niet alleen zaak om de consument te overtuigen, voor zover die al naar de gebruikte processor kijkt, maar ook om fabrikanten zover te krijgen dat ze leuke laptops met een AMD-chip ontwerpen.
De recente geschiedenis van AMD-laptopprocessors gaf in eerste instantie weinig reden tot enthousiasme bij laptopfabrikanten. Fabrikanten en distributeurs die in de jaren vóór Ryzen zijn meegegaan in AMD's jubelverhalen over hoe Trinity, Kaveri en Carrizo het helemaal gingen worden, hebben daar vast geen positief gevoel aan overgehouden. Daarnaast leverde Intel jarenlang exact wat laptopmakers fijn vinden: nieuwe generaties hardware volgens een vaste, voorspelbare cadans. Bovendien werkt Intels marketingmachine als geen ander, waarbij reclamecampagnes voor nieuwe laptops vaak deels gefinancierd worden door de processorgigant.
Momentum met Ryzen 4000
AMD's herrijzenis in de laptopmarkt kwam dus op gang in dieseltempo, maar vorig jaar leek AMD het momentum te hebben gevonden. De Ryzen 4000-processors waren in technisch opzicht vergelijkbaar met of superieur aan wat Intel te bieden had. Op CES 2020 beloofde AMD dat er honderd verschillende 'designs' op de markt zouden komen; op het moment van schrijven telt de Pricewatch 158 uitvoeringen met een Ryzen 4000-chip. Dat zijn er niet alleen fors meer dan bij voorgaande generaties, maar ook de gemiddelde prijs van die laptops steeg fors, doordat laptopfabrikanten ook AMD-processors gingen toepassen in luxere modellen. Tegelijk steekt het nog altijd schraal af bij de 1235 uitvoeringen met een Intel 10th Gen Core-processor die de Pricewatch telt.
Nog eens 50 procent meer laptops met Ryzen 5000
Tijdens zijn CES-persconferentie van dit jaar meldde AMD 50 procent meer 'design wins' te hebben voor de Ryzen 5000-serie, oftewel 150 unieke laptops. Dat zou betekenen dat straks een op de tien laptops over een AMD-cpu beschikt, of zelfs iets meer als de groei van het aantal AMD-notebooks ten koste gaat van het aantal Intel-designs.
In 2020 hebben we echter gezien dat de absolute aantallen notebooks per model vaak beperkt waren. Meer dan eens kwam het voor dat we een AMD-laptop aanbevolen in een Laptop Best Buy Guide, die vervolgens binnen de kortste keren nergens meer te krijgen was.
Productiecapaciteit
Op de achtergrond speelt een simpel capaciteitsprobleem. AMD koopt een van tevoren vastgesteld aantal 7nm-wafers in bij TSMC en moet kiezen waarvoor het die inzet. Ga maar na, zo'n beetje elk recent AMD-product wordt op dat procedé gemaakt: de socs in de nieuwe consoles, de Ryzen-processors voor laptops en desktops, de Epyc-chips voor servers en niet te vergeten, de Radeon-videokaarten. Logischerwijs krijgen de productlijnen met de grootste winst en het grootste strategische belang voorrang.
Op onze vraag of AMD de nieuwe laptopchips in die mix meer prioriteit geeft dan bij de vorige generatie het geval was, kregen we geen antwoord. Dat maakt dat het ook voor ons afwachten is hoe goed laptops met een Ryzen 5000-processor verkrijgbaar zullen zijn.
De Ryzen 5000-line-up
Nadat AMD zijn Zen 3-core voor het eerst toepaste in de Ryzen 5000-processors voor desktops, is het nu de beurt aan chips voor laptops. Hoewel veel van de verbeteringen op het vlak van de architectuur zijn overgenomen in de laptopprocessors, wijkt vooral de periferie nog altijd flink af. Zo hebben de Ryzen 5000-processors voor laptops een geïntegreerde gpu, die ontbreekt bij de desktopvarianten. Een overeenkomst met de desktopwereld is echter dat de processors pin-compatibel zijn met hun voorgangers, oftewel dat een laptopfabrikant de cpu in een bestaand ontwerp een-op-een kan vervangen.
Net als bij de vorige serie komen er twee hoofdreeksen: de U-serie voor processors met een tdp van 15W en de H-serie voor modellen met een tdp van 35W of meer. Daarmee volgt AMD in principe hetzelfde stramien als Intel. Het blauwe kamp laat echter zijn U-processors tegenwoordig eindigen op de naam van de geïntegreerde graphics, bijvoorbeeld Core i7-1165G7, in plaats van de letter U. In de praktijk zullen laptops met een H-processor, zoals de notebook die we voor dit artikel hebben getest, als eerste op de markt verschijnen. De eerste modellen met een H-processor moeten begin februari de winkels bereiken, laptops met een U-chip volgen 'niet veel later', aldus AMD.
Ryzen 5000 H-serie
In totaal introduceert AMD acht Ryzen 5000-modellen in de H-serie. Die zijn allemaal gebaseerd op de nieuwe Zen 3-cores, waarvan er in het geval van de Ryzen 7's en 9's acht aanwezig zijn. Bovendien is smt in alle gevallen ingeschakeld en is de cache steeds 20MB groot. Het onderlinge verschil wordt uitsluitend gevormd door de kloksnelheden en de ingestelde tdp. Voor de modellen eindigend op H is dat 45W, eindigend op HS 35W en eindigend op HX '45W+'. Afhankelijk van onder meer de koeling en de stroomvoorziening stelt AMD voor die chips in overleg met de laptopbouwer een tdp vast, waarbij bovendien de mogelijkheid tot overklokken vrijgegeven kan worden.
De Ryzen 5 5600H en 5600HS zijn de enige processors waarbij een deel van de hardware is uitgeschakeld. Bij deze cpu's zijn zes cores actief, waardoor 1MB L2-cache ontbreekt. Bovendien is een van de acht compute-units van de gpu op non-actief gesteld.
AMD Ryzen 5000H-serie
Cores / Threads
Kloksnelheid
Max. boost
Cache
Tdp
Gpu
Ryzen 9 5980HX
8C / 16T
3,3GHz
4,8GHz
20MB
45W+
8 CU @ 2,1GHz
Ryzen 9 5980HS
8C / 16T
3,0GHz
4,8GHz
20MB
35W
8 CU @ 2,1GHz
Ryzen 9 5900HX
8C / 16T
3,3GHz
4,6GHz
20MB
45W+
8 CU @ 2,1GHz
Ryzen 9 5900HS
8C / 16T
3,0GHz
4,6GHz
20MB
35W
8 CU @ 2,1GHz
Ryzen 7 5800H
8C / 16T
3,2GHz
4,4GHz
20MB
45W
8 CU @ 2,0GHz
Ryzen 7 5800HS
8C / 16T
2,8GHz
4,4GHz
20MB
35W
8 CU @ 2,0GHz
Ryzen 5 5600H
6C / 12T
3,3GHz
4,2GHz
19MB
45W
7 CU @ 1,8GHz
Ryzen 5 5600HS
6C / 12T
3,0GHz
4,2GHz
19MB
35W
7 CU @ 1,8GHz
Ryzen 5000 U-serie
De U-serie bestaat uit zes modellen, maar daarvan maken er slechts drie gebruik van het nieuwe type cores. Dat zijn de Ryzen 3 5400U, Ryzen 5 5600U en Ryzen 7 5800U. De tussengelegen oneven modelnummers zijn in feite refreshes van de even modellen van de vorige generatie. In de Ryzen 4000-serie waren de oneven nummers nog in gebruik voor varianten waarbij smt was uitgeschakeld; dat is nu niet langer het geval. Kleine verschillen in kloksnelheden daargelaten, geldt voor een Ryzen 5000U-processor met een oneven nummer dus dat het dezelfde chip is als zijn directe voorganger, maar dan met smt.
De even modelnummers met Zen 3 aan boord volgen het bekende patroon; de Ryzen 3's hebben vier cores, de Ryzen 5's tellen er zes en de Ryzen 7-modellen beschikken over acht cores. Voor de Ryzen 5 en 7 geldt dat het om dezelfde configuratie gaat als bij de H-serie, ook als het om de hoeveelheid cache en gpu-cores gaat, maar dan met een lagere tdp en als gevolg daarvan lagere kloksnelheden.
AMD Ryzen 5000U-serie
Cores / theads
Kloksnelheid
Max. boost
Cache
Tdp
Gpu
Ryzen 7 5800UZen 3
8C / 16T
1,9GHz
4,4GHz
20MB
15W
8 CU @ 2,0GHz
Ryzen 7 5700UZen 2
8C / 16T
1,8GHz
4,3GHz
12MB
15W
8 CU @ 1,9GHz
Ryzen 5 5600UZen 3
6C / 12T
2,3GHz
4,2GHz
19MB
15W
7 CU @ 1,8GHz
Ryzen 5 5500UZen 2
6C / 12T
2,1GHz
4,0GHz
11MB
15W
7 CU @ 1,8GHz
Ryzen 3 5400UZen 3
4C / 8T
2,6GHz
4,0GHz
10MB
15W
6 CU @ 1,6GHz
Ryzen 3 5300UZen 2
4C / 8T
2,6GHz
3,8GHz
6MB
15W
6 CU @ 1,5GHz
De chip: Cezanne
Net als voorganger Renoir en in tegenstelling tot de desktopprocessors van AMD, bestaat de Cezanne-chip uit één die. Er is dus geen losse i/o-die; de logica daarvan en niet te vergeten de geïntegreerde graphics maken deel uit van één grote chip. Die wordt nog altijd geproduceerd op het 7nm-proces van TSMC, maar is met een die size van 180mm² en 10,7 miljard transistors een maatje groter dan zijn voorloper.
Een die shot van de Cezanne-chip
Hoewel de fysieke verpakking anders is, heeft AMD de structuurwijzigingen die het op de desktop deed, wel overgenomen. Waar er bij Renoir nog twee corecomplexen van elk vier cores aanwezig waren, is bij Cezanne voor hetzelfde totaal van acht cores slechts één ccx aanwezig. Naast de voordelen op het gebied van latency brengt dit ook een grote, gedeelde L3-cache met zich mee, waarvan de totale omvang bovendien is verdubbeld ten opzichte van Renoir. Die laatste chip is voor de rebrand in de oneven Ryzen 5000U-serie overigens herdoopt tot Lucienne, maar voor zover wij weten, betreft dat nog altijd exact dezelfde chip.
Renoir/Lucienne (Ryzen 4000)
Cezanne (Ryzen 5000)
Productieproces
TSMC 7nm
TSMC 7nm
Die size
156mm²
180mm²
Transistors
9,8 miljard
10,7 miljard
Coreconfiguratie
2 ccx'en van elk 4 cores
1 ccx van 8 cores
L3-cache
2x 4MB
1x 16MB
Geheugencontroller
Een andere wijziging ten opzichte van de Ryzen 5000-processors voor desktops is dat de geheugencontroller compatibel is gemaakt met Lpddr4x. Deze voor mobiele apparaten ontwikkelde geheugenstandaard is niet alleen zuiniger, maar biedt ook een hogere theoretische bandbreedte, doordat er officiële snelheidspecificaties tot Lpddr4x-4266 bestaan. Regulier DDR4 gaat volgens de officiële Jedec-standaarden slechts tot DDR4-3200. Bovendien ligt de geheugendichtheid dubbel zo hoog, waardoor 32GB-modules mogelijk zijn. Nadelen zijn er echter ook, waaronder het feit dat Lpddr4x-geheugen altijd zit vastgesoldeerd op het moederbord en dus niet upgradebaar is.
Geïntegreerde graphics
De gpu van de Ryzen 5000-chips is nog altijd gebaseerd op de Vega-architectuur, waarmee de basis van de geïntegreerde graphics voor het derde jaar op rij identiek is. Fysiek zijn er acht compute-units aanwezig, wat zich laat vertalen in 512 streamprocessors. Toch moeten de grafische prestaties een procent of tien hoger liggen. De bulk daarvan komt door hogere kloksnelheden. Ook een efficiëntere stroomvoorziening en besparingen elders in de chip, zodat er meer tdp-ruimte beschikbaar is voor de gpu, dragen daaraan bij volgens AMD.
Een blokdiagram van de Cezanne-chip
Stroombeheer en accuduur
Op het gebied van powermanagement en de boostfunctionaliteit druppelen diverse verbeteringen automatisch door naar de laptopchips. Daarbij moet je bijvoorbeeld denken aan de verbeterde Windows-scheduler, die sinds enige tijd de snelste cores in een Ryzen-processor kan herkennen, en het vernieuwde powerprofile dat AMD samen met Microsoft heeft ontwikkeld. Ook hardwarematig heeft AMD echter een en ander gewijzigd.
Bij de Ryzen 4000-processors voor laptops was de Vcore, de spanning op de processorkernen, 1:1 gekoppeld aan de spanning op de geïntegreerde gpu. In de verbeterde stroomvoorziening van de Ryzen 5000-chips is niet alleen de gpu losgekoppeld, maar kan ook elke cpu-core een andere spanning gebruiken. Dat levert vooral winst op bij taken met een weinig gebalanceerd belastingspatroon.
Tot slot heeft AMD tal van kleine tweaks doorgevoerd. De geheugencontroller heeft een nieuwe diepe slaapmodus voor de fysieke bus (phy), het idleverbruik van de audiocodec is verlaagd, de efficiëntie van de DC-naar-DC-converters is verbeterd en het stroomgebruik bij het aansturen van twee schermen is verlaagd. AMD belooft zelfs de grootste verbetering ten opzichte van de Ryzen 4000-serie als het op de stand-bytijd aankomt, maar ook de gebruikstijd zou in een referentielaptop een tot twee uur langer zijn.
De laptop: Medion Erazer
Laptopprocessors kun je niet zoals desktopprocessors los testen en daarom kijken we in deze review naar de eerste laptop die we konden krijgen met de cpu. De Medion Erazer Beast X25, zoals de laptop volledig heet, is voorzien van een Ryzen 9 5900HX-processor en een RTX 3080-videokaart. Het is nog geen massaproductie-exemplaar van de laptop en in die configuratie wordt hij ook niet in Nederland geleverd. Hier komt een uitvoering met een Ryzen 7 5800H-processor en RTX 3070-videokaart in de schappen te liggen, maar die uitvoering hebben we uiteraard nog niet kunnen testen. Het gaat er in deze review dan ook om een indruk te krijgen van de prestaties van de nieuwe chips van AMD en Nvidia. Daar hebben we het verderop in de review over, maar omdat de laptop met iets andere specificaties in de Nederlandse winkels terechtkomt, kijken we ook naar de laptop zelf.
Voor de buitenkant gebruikt Medion een barebone van Tongfang. Dat is een Chinese fabrikant die laptops grotendeels bouwt, waarna 'fabrikanten' als Medion de laptop hun eigen 'sausje' kunnen geven. De behuizing en het moederbord van barebones staan meestal vast, maar de importerende partij kan ssd's, werkgeheugen en de afwerking van de buitenkant aanpassen.
In het geval van de Medion Erazer is het Erazer-logo alleen op de achterkant van het scherm te vinden. De rest van de laptop is van donkergrijs plastic, dat in tegenstelling tot wat je wellicht zou verwachten, niet goedkoop aanvoelt. Het plastic heeft een vrij subtiel structuurtje, waardoor het wat stroever aanvoelt dan glad plastic. De behuizing voelt voor het grootste deel ook stevig aan. Je kunt drukken wat je wilt op de behuizing rondom het toetsenbord, maar die geeft niet mee.
Wat wel meegeeft, is het scherm als we dat bij de bovenste hoeken vastpakken. De behuizing valt dan enigszins te verdraaien, torderen, wat niet echt een stevige indruk achterlaat. We zien dit overigens bij meer laptops en de overeenkomstige factor is dat al die laptops vrij smalle schermranden hebben. Dat is bij de Medion aan de zijkanten ook het geval. De bovenrand is wel relatief breed en je zou verwachten dat daar genoeg ruimte zit voor een camera en infraroodleds voor gezichtsherkenning, maar dat is niet het geval. Het is een gewone 720p-camera, met een gemiddelde beeldkwaliteit. Elders op de laptop is ook geen vingerafdrukscanner geplaatst, dus biometrisch inloggen is er bij deze Medion niet bij.
We missen nog wat zaken aan de Erazer, die in de versie die in de winkel komt te liggen, opgelost zullen zijn. De software om de toetsenbordverlichting, die in vier zones ingedeeld lijkt te zijn, aan te sturen ontbreekt nog, net als software om de ledbalk aan de voorkant in te stellen. Er is ook nog een knopje dat 'niets' doet, rechtsboven naast de aan-uitknop, waarmee je verschillende prestatieprofielen lijkt te kunnen selecteren. De eigen draai die Medion aan de Tongfang-barebone geeft, is bij ons testmodel dus nog niet helemaal af.
De laptop is ruim voorzien van de aansluitingen die je op een gamelaptop verwacht en een groot deel daarvan zit aan de achterkant. Dat is praktisch als je de laptop als desktopvervanger gebruikt, want dan zitten de kabels niet aan de zijkant van de laptop in de weg. Aan de achterkant treffen we HDMI, ethernet en USB-C aan. Die laatste heeft helaas geen ondersteuning voor Thunderbolt. Aan de linkerkant is vervolgens nog ruimte gemaakt voor een gewone USB-A-aansluiting met een maximale overdrachtssnelheid van 10Gbit/s en twee aparte hoofdtelefoonjacks, iets wat bij de meeste andere laptops gecombineerd wordt in een jack. Rechts zitten nog twee 'gewone' USB-A-aansluitingen op 5Gbit/s en een microSD-kaartlezer.
Het toetsenbord heeft, zoals gezegd, vier zones voor de achtergrondverlichting en is, gezien de breedte van de laptop, vrij compact ingedeeld. Wat ons betreft had Medion, of eigenlijk Tongfang, het numerieke toetsenblok en de pijltjestoetsen los kunnen trekken van de rest van het toetsenbord, zodat je minder snel de verkeerde toets aanslaat. De toetsen hebben een duidelijke, maar wat 'harde' aanslag en een iets betere demping zouden we wel op prijs stellen. De touchpad is lekker groot en is iets links van het midden van de behuizing geplaatst, recht onder het alfanumerieke gedeelte van het toetsenbord. Het oppervlak van de touchpad lijkt van plastic te zijn gemaakt, maar multitouchbewegingen gaan, mede dankzij het formaat, prima. De muistoets, die midden onder de touchpad verwerkt is, geeft een duidelijk, maar goedkoop aanvoelend klikje.
Specificaties en upgrades
De Erazer Beast X25, is in de versie waarin wij hem hebben getest, voorzien van een Ryzen 9 5900HX-processor en een RTX 3080-videokaart. Dat is een preproductie-exemplaar dat we aan de tand konden voelen voordat de uiteindelijke retailexemplaren van de laptop daadwerkelijk in de winkels liggen. In Nederland en België zal de X25 niet in die configuratie geleverd worden, maar voorzien zijn van een RTX 3070-videokaart en een Ryzen 7 5800H-processor.
De laptop is behalve van de Ryzen 9-processor en RTX 3080-videokaart voorzien van liefst 64GB werkgeheugen, een snelle ethernetaansluiting en twee ssd's. Het gaat om twee voor ons onbekende ssd's waar nauwelijks iets over terug te vinden is. De capaciteit bedraagt 1TB en ze zijn voorzien van een controller van Phison. Hoewel het moederbord de ssd's in RAID 0 kan zetten, iets dat we bij gamelaptops vaak tegenkomen, is dat in dit geval niet gedaan.
De ssd's zijn naast elkaar geplaatst en worden gekoeld met behulp van een heatspreader die aan de binnenkant van de onderplaat bevestigd is. Zoals je van een barebonelaptop kunt verwachten, zijn werkgeheugen en ssd's makkelijk toegankelijk als je de laptop openmaakt, en ook de draadloosnetwerkkaart kun je eventueel gemakkelijk vervangen.
Benchmarks: Ryzen 9 5900HX
Tijd om te kijken naar de prestaties die de nieuwe Ryzen-processor neerzet, waarbij we om te beginnen naar de score in Cinebench kijken.
In CInebench halen we meteen een indrukwekkend resultaat. De recente 45W-processors met acht cores van AMD voerden de Cinebench-lijst al aan en de 5900HX eindigt daar nog boven. Als het om singlecore-prestaties gaat, blijkt Intels Tiger Lake-processor, in dit geval in de Zenbook Duo, de 5900HX net te snel af. Belangrijker is misschien wel dat de Zen3-architectuur beloofde meer instructies per kloktik te verwerken dan de Zen2-processor en hoewel de 5900HX ook iets hoger geklokt is dan de 4800H, zien we ook hier een behoorlijke verbetering die niet alleen aan megahertzen toegeschreven kan worden.
Met behulp van 3DMark kijken we naar de gecombineerde prestaties van processor en videokaart, maar met de Graphics- en de Physics-test worden gpu en cpu ook los getest. Ook hier staat de Medion-laptop ruimschoots bovenaan alle lijstjes, wat laat zien dat de cpu bijzonder snel is. Het geeft ook alvast een indruk van de snelheid van de RTX 3080-gpu, die we op de volgende pagina uitgebreid bespreken.
Sinds enige tijd draaien we ook PCMark 10 en omdat we deze test nog niet lang draaien, zijn de grafieken ook wat korter. PCMark 10 is net als 3DMark opgedeeld in verschillende subtests, waarbij 'essential' bestaat uit het starten van applicaties, het draaien van een webbrowser en het voeren van een videochatgesprek. Bij de Productivity-tests wordt het gebruik van een tekstverwerker toegevoegd, terwijl 'digital content creation' video- en foto-bewerken simuleert. De Gaming-test spreekt voor zich. Per scenario verschilt het op welk deel van de hardware nadruk ligt. De Essential-test heeft bijvoorbeeld baat bij een snelle ssd, terwijl bij gaming en digital content creation een snelle processor en videokaart van belang zijn. In alle scenario's eindigt de Medion dankzij zijn nieuwe hardware bovenaan, waarbij het resultaat in de Gaming-test uiteraard het grootste verschil laat zien.
Toch presteert de 5900HX-processor niet in alle gevallen perfect en dat heeft te maken met throttling, iets waar alle laptops last van hebben, maar dat een steeds groter verschil lijkt te maken. Dat verschil komt tot uiting in het benchmarkresultaat van DaVinci, een videobewerkingsprogramma waarin we op basis van de resultaten in 3DMark, PCMark en Cinebench een rendertijd van een seconde of 350 verwachtten. Het werd echter 399 seconden en daarmee is de 5900HX praktisch even snel als de 'oude' 4800H-processor in de MSI Bravo 17.
We kijken met behulp van Blender vervolgens naar de prestaties van de processor. Daarbij renderen we een eenvoudige afbeelding herhaaldelijk en noteren we de rendertijd. Aanvankelijk is die rendertijd laag en korter dan bij de HP en Lenovo met 4800H-processor, zoals je zou verwachten. Na de vierde run loopt de rendertijd echter op en zien we een flinke knik ontstaan in de grafiek. Die hebben de Lenovo en HP met 4800H-processor ook wel, maar die knik komt later en is minder stijl. Als we de test nog een keer doen en de hardware monitoren, zien we dat de 5900HX-processor zo geconfigureerd is dat de cpu aanvankelijk 60 watt mag verbruiken, wat een hoge kloksnelheid oplevert. Na ongeveer anderhalve minuut loopt dat verbruik gedurende een halve minuut terug, totdat het rond de 30 watt uitkomt. Die throttling op vermogen heeft tot gevolg dat de hoge kloksnelheden niet aangehouden kunnen worden en de processor wordt dus langzamer. Het effect daarvan is te zien in een langer durende benchmark als Da Vinci.
Wat zeggen deze benchmarks dan over de 5900HX? Om te beginnen is de cpu indrukwekkend snel. De prestaties in Cinebench en 3DMark liegen er niet om. De Zen3-cores die we al van de 5000-serie in de desktop kennen, presteren ook uitstekend in laptops en de 5900HX voert dan ook de meeste benchmarkrijtjes hierboven aan. In tegenstelling tot op de desktop kun je in dit geval de processor echter niet los zien van de laptop waar hij in zit. De configuratie van Medion leidt tot vrij agressief terugklokken bij langdurige belasting en dat zie je terug in DaVinci, waarin de laptop langzamer is dan we verwachtten. Was dezelfde laptop zo geconfigureerd dat de processor zichzelf niet naar 30, maar naar 45 watt terugklokte, dan zouden de prestaties nog beter kunnen zijn geweest. Medion heeft ons overigens laten weten dat er een bios-update voor de laptop beschikbaar komt die het probleem zal oplossen. Bovendien zou de nieuwere bios standaard op het model zitten dat in de winkel terechtkomt.
Benchmarks: Nvidia RTX 3080 16GB
De AMD Ryzen 5900HX-processor is niet de enige nieuwe chip die we in deze Medion-laptop tegenkomen. Er zit natuurlijk ook een Geforce RTX 3080-videokaart in. Nvidia introduceerde die videokaart tijdens de CES, samen met zijn kleinere broers, de RTX 3070 en 3060. Bij de Maxwell- en Turing-generatie waren Nvidia's mobiele videokaarten in de meeste gevallen directe afgeleiden van de desktopchips, met een gelijk aantal CUDA-cores, maar een lagere kloksnelheid om het verbruik binnen de perken te houden.
Bij de nieuwste Ampere-generatie is dat niet het geval. De 3080-laptopchip heeft maar 6144 CUDA-cores en geen 8704, zoals zijn desktop-evenknie, en ook de geheugenbus van de mobiele 3080 is smaller. Dat beperkt het verbruik al behoorlijk, maar uiteraard is ook de kloksnelheid van de videokaart afhankelijk van het verbruik dat door de maker van de laptop geconfigureerd is. In tegenstelling tot de tdp van 320 watt voor de desktopkaart, kan dat in de laptop variëren van 80 tot 150+ watt.
Nvidia GeForce RTX 30-gpu's voor laptop
Model
GeForce RTX 3080 Mobile
GeForce RTX 3070
GeForce RTX 3060
Architectuur
Ampere
Ampere
Ampere
CUDA-cores
6144
5120
3840
Boostclock
1245 - 1710MHz
1290 - 1620MHz
1283 - 1703MHz
Geheugen
8GB of 16GB GDDR6
8GB GDDR6
6GB GDDR6
Geheugenbus
256bit
256bit
192bit
Tdp
80-150W+
80-125W
60-115W
Nvidia GeForce RTX 30-gpu's voor desktops
Model
GeForce RTX 3080
GeForce RTX 3070
GeForce RTX 3060
Architectuur
Ampere
Ampere
Ampere
CUDA-cores
8704
5888
3584
Boostclock
1710MHz
1730MHz
1780MHz
Geheugen
10GB GDDR6x
8GB GDDR6
12GB GDDR6
Geheugenbus
320bit
256bit
192bit
Tdp
320W
220W
170W
We hebben de RTX 3080 in de Medion-laptop getest met behulp van onze vaste benchmarks: GTA, Far Cry 5 en Rise of the Tomb Raider. Die benchmarks gaan al een tijdje mee en daarom hebben we ook besloten om een aantal nieuwe games te testen en daarmee de vergelijking te maken met desktopsystemen, om een idee te geven van de onderlinge verhouding tussen gamelaptop en gamedesktop. We hebben ook het verbruik van deze RTX 3080-videokaart in de Medion-laptop in de gaten gehouden en dat hebben we niet boven de 120 watt uit zien komen. Dat betekent dus ook dat de scores en framereates die we in de ondertaande benchmarks halen, niet per se representatief zijn voor alle RTX 3080-videokaarten. Er zullen ongetwijfeld laptops zijn met een snellere 3080 die op 150 watt of hoger geconfigureerd zijn. Er kunnen echter ook, vermoedelijk dunnere, laptops op de markt verschijnen die weliswaar een RTX 3080-videokaart aan boord hebben, maar toch langzamer presteren dan deze Medion-laptop.
We draaien GTA V op full-hd- en 4k-resolutie. Daarbij valt meteen op dat de game pas het maximale uit de videokaart haalt als de resolutie omhooggeschroefd wordt naar 3840x2160 pixels. In die situatie is de RTX 3080 22 procent sneller dan de Razer Blade Pro en dat is de snelste 2080 Super-laptop die we in de afgelopen tijd getest hebben.
In Far Cry 5 lijkt het er net als in GTA op dat de Medion-laptop op full-hd-resolutie tegen de limieten van de game aanloopt, maar ook hier zien we dat de RTX 3080, als hij op 4k-resolutie voluit kan presteren, ruim sneller is dan de snelste 2080 Super. Datzelfde geldt voor Rise of the Tomb Raider, waarin we op 4k-resolutie de hoogste frameratewinst van 25 procent kunnen noteren.
Duurtest laptops cpu-klokfrequentie
Duurtest laptops gpu-klokfrequentie
Duurtest laptops cpu-temperatuur
Duurtest laptops gpu-temperatuur
Duurtest laptops cpu-klokfrequentie
Laptop
Cpu/soc
Videochip
Minimum- / Gemiddelde- / Maximum kloksnelheid in MHz (hoger is beter)
We hebben de laptop met behulp van GTA V ook een duurtest laten draaien, waarbij we de kloksnelheden en temperaturen van cpu en gpu loggen. De kloksnelheden van de andere laptops in de vergelijking laten zich uiteraard niet vergelijken, want het gaat daarbij om andere chips, maar toch blijken er interessante resultaten uit. Om te beginnen is er een relatief groot verschil tussen de maximale kloksnelheid van de processor en de gemiddelde kloksnelheid tijdens benchmarks. Dat wordt waarschijnlijk veroorzaakt door de cpu-throttling, die we al aanhaalden op de vorige pagina van deze review. Wat vervolgens helemaal niet throttelt, is de gpu. Die blijft strak op 1784MHz draaien en lijkt dus van adequate koeling voorzien te zijn. Die koeling is niet de indrukwekkendste. Ze genereert nogal wat lawaai, terwijl de temperaturen niet bijzonder laag zijn, maar nog wel toelaatbaar voor deze chips.
Shadow of the Tomb Raider (DX12) - 1920x1080 - Ultra
Sottr - 1920x1080 - Ultra (99p)
Sottr - 2560x1440 - Ultra
Sottr - 2560x1440 - Ultra (99p)
Sottr - 3840x2160 - Ultra
Sottr - 3840x2160 - Ultra (99p)
Shadow of the Tomb Raider (DX12) - 1920x1080 - Ultra
Zoals gezegd draaien we een aantal nieuwe games om de vergelijking met de desktop te kunnen maken, om een idee te geven van de prestaties van de snelste gamelaptop die we tot nu toe hebben getest. Ondanks Nvidia's overeenkomstige naamgeving liggen de prestaties van de desktop-3080 vele malen hoger dan die van de laptop-3080. Gelet op de specificaties in de tabel aan het begin van de pagina kon je dat al verwachten en in de praktijk blijkt dat ook het geval te zijn. Het relatieve verschil met de desktop-3070 wordt in deze benchmarks bovendien groter naarmate de resolutie omhooggaat. Praktisch gezien is Shadow of the Tomb Raider overigens prima te spelen op de native resolutie van het Medion-scherm, 2560x1440 pixels.
Ook in Metro Exodus is de laptop-3080 twaalf tot 18 procent langzamer dan een desktop-RTX 3070, terwijl de desktop-3080 anderhalf keer zo snel is. Ook deze game draait soepel op de Medion-laptop op native resolutie en Ultra-instellingen, maar je framerate zal niet altijd boven de 60fps blijven.
Tot slot hebben we Red Dead Redemption 2 gedraaid en eigenlijk voegt die game niet zoveel toe aan de prestaties die we in de vorige twee games hebben gezien. De onderlinge verhoudingen tussen de desktopkaarten en de laptop zijn in deze game ongeveer vergelijkbaar.
Scherm en accuduur
Medion voorziet de Erazer Beast van een scherm met een diagonaal van 17,3" en een resolutie van 2560x1440 pixels. Die resolutie lijkt vrij exotisch, omdat 1600x900, full hd en 4k de meest gebruikte resoluties zijn bij deze beelddiagonaal, maar laptops met 2560 pixels in de breedte lijken in opkomst te zijn. Het paneel van de Medion heeft een matte afwerking en wordt gemaakt door BOE. Voor gamers is het paneel bovendien interessant vanwege de verversingsfrequentie van 165Hz. Uiteraard meten we de responstijden, maar we beginnen met kijken naar de beeldkwaliteit, met behulp van een colorimeter en Calman-software.
Voor een laptop vinden we de helderheid de belangrijkste component van het scherm en op dat punt stelt de Medion niet teleur. Met 400cd/m² is het scherm nog prima afleesbaar, ook als er veel omgevingslicht is. Het contrast is niet bijzonder hoog. Van ips-achtige schermen verwachten we een verhouding van minstens 1000:1 en er zijn genoeg laptopschermen die daar ruim boven zitten, maar bij de Medion is het niet bijzonder.
De kalibratie van het scherm is wel erg goed. Gemiddeld gezien zit de afwijking zowel bij de grijswaardenmeting als bij de meting van primaire en secundaire kleuren net onder de 3ΔE. Dat is erg goed, maar het scherm is niet perfect, gezien de gemiddelde kleurtemperatuur van bijna 7000 kelvin, terwijl dat idealiter 6504 kelvin zou zijn. Grijstinten worden daardoor iets te 'blauwig' weergegeven, iets wat de kleurkritische gebruiker wellicht zal opvallen en wat waarschijnlijk ook wel met kalibreren recht te trekken is.
Bij het spelen van games is een goede kleurweergave niet van groot belang, maar lage responstijden zijn dat des te meer. De Erazer X25 heeft een scherm met een 165Hz-paneel en om beelden zonder ghosting weer te geven, zou de reactietijd dan ook niet meer dan 6,1ms mogen bedragen. Dat dat niet altijd het geval is, zien we in de bovenstaande grafiek duidelijk bij de daar genoemde laptops van ASUS en de Lenovo Legion 5. Die hebben slechte responstijden, die niet passen bij die 'snelle schermen'. Het paneel in de Medion gedraagt zich bij wisselingen van volledig zwart naar wit keurig en laat alleen bij grijs-naar-grijswisselingen een steekje vallen. Het is echter duidelijk een stuk beter dan bij de eerdergenoemde laptops van ASUS en Lenovo, die ook schermen met een hoge verversingsfrequentie hebben.
Het paneel van de Medion Erazer X25 is, kortom, erg goed. De resolutie van 2560x1440 pixels werkt prettig op de diagonaal van 17,3", terwijl de helderheid en de kalibratie prima in orde zijn en we van het contrast niet onder de indruk raken. De responstijden zijn niet perfect voor een 165Hz-scherm, maar een stuk beter dan bij een groot deel van de concurrenten.
Accuduur
De Medion X25 is een gamelaptop en dat betekent meestal niet veel goeds voor de accuduur. De hardware is niet gericht op het halen van een laag verbruik en daar komt bij dat het scherm met zijn diagonaal van 17,3" relatief groot is en de resolutie van 2560x1440 pixels relatief hoog. Allemaal ingrediënten voor een matige accuduur en daarom verraste de Medion ons toch met een accuduur van zevenenhalf uur tijdens browsen.
Accutest browsen 2013 (180cd/m²)
PCMark 8 creative conv.
PCMark 8 (score)
Accutest browsen 2013 (180cd/m²)
Laptop
Accucapaciteit (Wh)
Cpu/soc
Gemiddelde tijd in uren en minuten (hoger is beter)
Toegegeven, er zit een flinke accu in met een capaciteit die in de buurt komt van wat maximaal is toegestaan om aan boord van een vliegtuig mee te nemen. De resulterende accuduur komt in de buurt van die van de Lenovo Legion 7, die ook al een opvallend lange accuduur had. In hoeverre dat toe te schrijven is aan de nieuwe AMD-processor, durven we niet te zeggen. Volgens AMD is de nieuwe cpu uiteraard efficiënter geworden dan de vorige generatie, maar bij browsen speelt bijvoorbeeld het verbruik van het scherm en de draadloze netwerkkaart ook een grote rol. Onder zwaardere belasting, die we met PCMark simuleren, blijkt de accuduur voor een gamelaptop opnieuw niet slecht te zijn. Medion lijkt de hardware dus goed geoptimaliseerd te hebben voor werken op de accu.
Conclusie: vermogen bepaalt prestatie
AMD gebruikte CES 2021 om zijn nieuwe mobiele processors in de Ryzen 5000-serie te introduceren en Nvidia greep diezelfde periode aan om zijn mobiele RTX 3000-videokaarten voor het voetlicht te brengen. De Medion-laptop die we in deze review hebben besproken, heeft beide chips aan boord en die geven een eerste indruk van wat we dit jaar van laptops kunnen verwachten… of toch niet?
Om te beginnen hebben we naar de processor in de Medion Erazer Beast X25 gekeken, een Ryzen 9 5900HX, de snelste die AMD voorlopig in een laptop zal leveren. Die processor brengt de verbeterde ipc van de Zen3-cores naar de laptop en doet dat vervolgens met acht cores tegelijk, wat de cpu meteen bovenaan bijna alle benchmarklijstjes doet belanden. Alleen in een singlecoretoepassing als Cinebench zien we dat Tiger Lake-laptops net sneller kunnen zijn dan de nieuwe AMD-chip, maar de limiet bij die architectuur ligt op vier cores en zodra er meer cores gebruikt kunnen worden, maakt de 5900HX gehakt van iedere Tiger Lake-chip. Hoe de chip in de praktijk presteert, blijkt echter niet zo zeer afhankelijk van de ipc of het aantal cores, maar van de configuratie van de hardware. In de laptop zoals wij hem hebben getest, mag de 5900HX aanvankelijk 60 watt verbruiken, maar wordt hij daarna behoorlijk beperkt tot een opgenomen vermogen van 30 watt. Was de laptop nu zodanig geconfigureerd dat het verbruik continu op 45 watt zou uitkomen, dan hadden de benchmarks er nog rooskleuriger uitgezien.
Hetzelfde verhaal geldt in mindere mate voor de RTX 3080-videokaart. Het is zonder meer de snelste videokaart die we tot nu toe in een laptop getest hebben en hij is rond 23 procent sneller dan de snelste mobiele RTX 2080 Super die we eerder hebben getest. Niets dan lof voor de 3080 dus, behalve dat het eigenlijk nóg sneller had gekund. De RTX 3080 in de Medion X25 is gelimiteerd op 120 watt, terwijl Nvidia de kaart op maximaal '150W+' specificeert. Net als bij de cpu maakt een hoger verbruik hogere klokfrequenties en dus een hogere snelheid mogelijk. De tijd dat het benchmarkresultaat van een bepaalde processor ook meteen relevant was voor alle andere laptops met die chip, is dus voorbij. De benchmarkresultaten van de Medion-laptop in deze review laten in ieder geval wel het potentieel van de chips zien en de snelheid daarvan is nu al indrukwekkend.
De configuratie van de Medion-laptop in kwestie komt niet naar Nederland en België, het is een preproductie-exemplaar dat we uitgebreid hebben kunnen testen, nog voordat de laptop daadwerkelijk te koop zal zijn. De hardwareconfiguratie die bij ons in de winkel komt, zal bestaan uit een Ryzen 7 5800H-processor en een RTX 3070-videokaart, en de adviesprijs zal 2000 euro bedragen. Over die configuratie kunnen we dus nog niet oordelen, maar behuizing, scherm en accu zullen wel gelijk zijn aan die van de laptop die we voor deze review hebben getest. De behuizing is van plastic en is stevig, maar mist wat ons betreft een mogelijkheid voor biometrisch inloggen met behulp van gezichtsherkenning of een vingerafdrukscanner. Over het scherm zijn we erg positief; de kleurweergave en helderheid zijn goed, en de responstijden zijn behoorlijk en dat is voor het spelen van games belangrijk. De resolutie bedraagt 2560x1440 pixels en dat soort schermen zullen we in de toekomst vaker op laptops tegenkomen. De RTX 3080 is in ieder geval een goede match voor dat scherm. Tot slot is de accuduur niet verkeerd, gezien de dikke specificaties van de laptop.
De eerste laptops met Ryzen 5000-processors en RTX 3000-videokaarten zullen vanaf eind januari langzaamaan beschikbaar komen en het is te hopen dat AMD en Nvidia genoeg chips zullen kunnen leveren, iets wat in het afgelopen najaar bij de desktop lastig bleek. We zullen dan uiteraard ook meer laptops met deze nieuwe hardware gaan testen, want deze eerste indruk smaakt naar meer.
Het gesprek in het review filmpje is een beetje akward. De ene stelt een vraag waarop de ander antwoord. Vervolgens valt hij daar weer overheen om zijn eigen vraag verder te beantwoorden. Hierdoor heb je een 1 richtings vekeer gesprek. Je kunt dan net zo goed 1 presentator nemen en meer aandacht in animatie steken. licht geanimeerde tabellen zijn al snel vermakelijker. bvb highlighten waar de presentator het over heeft.
[Reactie gewijzigd door Knijpoog op 22 juli 2024 16:12]
Ik heb het niet gezien maar afgaande op andere filmpjes van Tweakers lijken ze de kwaliteit niet echt onder controle te krijgen. Er zijn uitzonderingen maar gemiddeld genomen is Tweakers geen multimedia ster om het zo maar te noemen. Uiteraard is het makkelijk oordelen als luie bezoeker maar de Youtube generatie heeft deze website inmiddels allang ingehaald op dit vlak en dan raak je als dagelijkse Youtube content eater een gegeven moment natuurlijk ook gewoon verwend. Misschien moet Tweakers eens een skill share sessie of 2 houden.
[Reactie gewijzigd door Anoniem: 1330988 op 22 juli 2024 16:12]
Nou nee, want die experts zijn niet goed in verkozen worden. Gelukkig kunnen partijen daarom beleidsmedewerkers inhuren die niet goed op de camera hoeven te zijn. Je dacht toch niet dat die politici alles zelf doen? Veel daar van willen ook helemaal niet in de spotlights, die willen gewoon hun eigen ding doen. Per kamerlid krijgt een partij 1.5 fte ondersteunend personeel vergoed hiervoor, hoe dat wordt ingevuld verschilt per partij (zoals een persoonlijke beleidsmedewerker per parlementariër + wat administratief personeel, of een pool van beleidsmedewerkers die meer gedeeld worden tussen parlementariërs, etc.), en op zich kunnen ze via fondsenwerving ook nog extra mensen inhuren, en dan heb je nog veel vrijwilligers en mensen die werken voor een partij bij lagere overheden die vaak ook kennis kunnen delen.
Het zou ook niet verkeerd zijn als Tweakers bijv. een media team heeft die presenteert terwijl ze de scripts samen schrijven met de redactionele experts. Dat kan prima bij zo'n review, alleen bij non-scripted zaken zoals sommige interviews of verslagen op beurzen hoef je echt content-experts voor de camera te zetten.
Je dacht toch niet dat die politici alles zelf doen?
Oh jawel die zijn er zeker wel bij hoor!
Vroeger, toen ik nog activistisch tegen software-patenten was, heb ik verschillende Europarlementariërs gemaild. Die zijn maar met 23 (NL) of zo.
Van minstens 3 kreeg ik binnen drie dagen persoonlijk een inhoudelijke mail terug! Dat ze het zo fijn vonden een burger te horen, dat gebeurt bijna nooit (?), ze horen alleen lobbyisten. En de burgers maar klagen dat ze niet gehoord worden, het is potsierlijk!
Tweede Kamerleden inderdaad lastiger, maar als je ze aanschrijft en je tel no geeft kan je (idd via medewerker) weken later zomaar in een keer door eentje in hoogst eigen persoon opgebeld worden, is mijn ervaring.
ik vind de meer hardware info style gemixt met Tweakers juist heel prettig. Iets meer in depth maar toch nog te begrijpen. Of er iets geanimeerd wordt of niet.....minder van belang maar kunnen ze in ieder geval evt in verbeteren.
Volgens mij gaat er iets niet goed met de single core boost van deze laptop.
Een 5600X die netje 4650 boost haalt haalt rond de 595-600 punten. Deze 5900HX die 4.6 Kan halen zou rond de 580-590 moeten scoren als je het mij vraagt. Qua power moet dat makkelijk lukken een Zen3 core die 1.475v draait gebruikt tussen de 19-23 watt dat valt bij deze CPU's makkelijk binnen het TDP.
Kortom ik denk dat er iets niet klopt waardoor hij zijn max boost clocks lang niet haalt. Gezien de scores zit hij eerder rond de 4.4GHz.
Vind alle prestaties van deze laptop erg tegenvallen gezien de Spec's ben benieuwd of andere Ryzen 5000HX machines beter presteren. Ik denk eerlijk gezegd dat er wel modellen gaan komen die het beter gaan doen.
[Reactie gewijzigd door Astennu op 22 juli 2024 16:12]
Lijkt mij niet. Dat is juist de kracht van PB dat die het maximale uit de CPU probeert te halen. Als ze daar aan gaan lopen prutsen gaat het juist mis.
Het is een 45watt CPU single thread gebruikt 1 core 19-23 watt dus dan heb je nog 22 watt over voor de IO. Dan moet je je koeling wel heel slecht geregeld hebben wil dat niet werken.
De meeste laptops zijn 35watt of zelfs lager en die boosten waarschijnlijk nog hoger dan deze laptop.
Hij heeft op hele slechte cooling of een slechte bios/software implementatie of wellicht beide. Maar iets zit in ieder geval niet goed.
Ik heb 2 Medion laptops gehad en beiden hadden hetzelfde probleem (waarvoor ik beiden letterlijk meer dan 10x terug heb gestuurd): ze liepen vast bij zware belasting door gebrekkige koeling. Na 20 - 60 minuten gamen hield het wel op. Dit werd korter naarmate de laptop ouder werd.
Dit schijnt overigens in PC-laptop land gewoon de norm te zijn. Op dit moment heb ik een ASUS laptop, ook die heeft datzelfde probleem. De CPU is regelmatig > 95 C geweest (zonder dat ik het doorhad, omdat ik niet naar temperatuur keek) en nu is hij blijvend instabiel. Ik kan hem alleen nog gebruiken als ik hem terug klok naar multiplier 16 ipv 17 en -125 mV undervoltage. Aan het geheugen ligt het niet, dat heb ik uitgebreid getest.
Youtube staat verder vol met uitleg over hoe je je koelpasta kunt vervangen, hoe je kunt underclocken en hoe je undervoltage toepast om een te warme laptop te voorkomen.
Dus nee. Dit is vrijwel zeker niet "een foutje" van Medion, maar eerder Medion die eindelijk leert van haar fouten uit het verleden. Dit is gewoon een hack om de laptop stabiel te houden ondanks gebrekkige koeling.
En om dan mijn rant maar compleet te maken. Andere gebrekken die je bij deze en alle andere PC-laptops kunt verwachten: waardeloze webcam (de review heeft het over "gemiddeld" dan weet ik genoeg), onbruikbare slechte microfoon, waardeloze speakers, coil whine uit het voedings circuit en/of de adapter al dan niet versterkt door de speakers, half gaar trackpad, stilzwijgend zwaar terugklokken wanneer de laptop niet aan de lader hangt, enz. Nogmaals: dit is allemaal de norm in PC-laptop land. Ik kijk al jaren naar een nieuwe laptop en als ik de reviews zie van gebruikers (dus niet van reviewers) zit er gewoon geen enkele tussen zonder meerdere zware gebreken. Dit geldt ook voor laptops uit het hogere segment van meerdere 1000'en euros.
Dit heeft niks met "pc-laptops" te maken. Als je cheapo Aldi laptops koopt kan je dit verwachten.
En jij noemt deze Medions van minstens 2000 EUR "cheap Aldi laptops"?
Of de Dell Precision 5750 van 3600 EUR?
Zomaar een review van deze laatste:
Quite immediately this unit showed multiple defects, such as:
- The now infamous 'trackpad wobble'
- Coil whine
- Backlight bleed
- Whiney fans
I immediately called in to Dell's technical support to try and resolve these issues. After an hour of troubleshooting, the friendly technician opted to send in a replacement, as these were too many issues for it to be fixed. A couple of days later I get the confirmation that the replacement has been approved and is on its way. So far not bad, right?
Well... Another 10-days go by and the replacement unit arrives. Thinking this would be the one, I quickly discovered - you guessed it - the same damn issues, and more... Once again:
Come to find out after some researching on the internet that the entire XPS, and therefor I assume also the Precision line, is plagued with issues such as mine. After having read all of the terrible stories on this subject matter, I decided to opt out of this hellhole and request a refund, since I was not intending on wasting anymore of my time and money. But it all has been going downhill from here on out.
Ik weet niet precies hoe ik de cijfers moet interpreteren alleen ik zie hier 85-90 graden wat echt te hoog gaat worden en misschien nog wel hoger is dan dat.
Ik heb superkrachtige laptops gezien de afgelopen jaren alleen door de warmte die vrijkwam en een niet effectief genoege koeloplossing draaiden deze ver beneden hun niveau waarbij zware stotteringen optraden zodra de temperatuur te hoog werd bij grafisch intensieve games. Een zeer slechte zaak wanneer je veel betaalt voor een systeem waarvan de hardware voor misschien wel 20-40% moet onderpresteren.
Ik snap ook niet dat er niet uitgebreid een temperatuur en geluidstest in dit soort reviews wordt meegenomen tenzij dit wederom weer een verkoop review is ipv een eerlijke objectieve review van Tweakers en de slechte informatie expres liever weglaat.
De temperatuur is superbelangrijk voor een stabiel systeem en zorgen dat je laptop niet op een opstijgend vliegtuig lijkt wat tot last voor mensen om je heen is of zelfs over een teamspeak programma. Dus neem dit aub graag mee in de reviews, helemaal voor laptops, super belangrijk.
De laptop lijkt inderdaad sterk last te hebben van het 'handrem-syndroom', wat erg zonde is voor de nieuwe generatie laptops.
Kun je 1 laptop model noemen dat hier geen last van heeft?
Ik heb in mijn leven heel wat laptops gehad, maar nooit eentje die niet (stilzwijgend) terug klokte of volledig vastliep met een BSOD bij zware belasting.
ThinkPad W530 Extreme: i7-3940XM (volgens mij)
Überhaupt ThinkPads in het algemeen naar mijn ervaring.
Ik loop wel altijd een aantal versies achter..
Naar mijn idee is dit probleem door Intel in gezet met hun XXXXU CPU's. Sindsdien is er geen touw aan vast te knoppen hoe snel iets werkelijk is omdat veel laptops oververhitten (nabij) 'by design'. Daarmee is er een sterker verband onststaan tussen de bouw van de behuizing en het materiaal tov de snelheid van een laptop (en telefoons ook dacht ik).
Meer offtopic
Vroeger
Hoe snel is je laptop -> Welke CPU heb je?
Nu
Hoe snel is je laptop -> wat voor behuizing/model laptop heb je?
Ik stel het kopen van een nieuwe laptop nog even uit. Ik heb mijn oog al maanden rusten op een variant van de Lenovo IdeaPad 5 14ARE05 (de goedkoopste laptop met Ryzen 4000 series processor én touchscreen) met een Ryzen 4300U en nu eindelijk budget ervoor.
Maar ik wacht nu toch maar af wat Lenovo voor betaalbaars uit gaat brengen met een Zen 3 Ryzen 5400U (als dat binnen m'n budget valt en anders met de Zen 2 Ryzen 5300U, want dan krijg je i.t.t. de vorige generatie wél SMT).
Let je wel op dat sommige 5xxx gewoon rebrands zijn?
Ik heb de IdeaPad 5 13-ARE. Absoluut beste laptop aankoop ooit. Met 1.22KG ook lekker licht, dat merk je tov laptops van 1.5KG (zoals de 14ARE).
Heb de HP Envy x360 met 4700U direct retour gestuurd zelfs, omdat ik deze Ideapad zoveel beter vond. Alleen al koeling gaat een stuk beter (fan is echt zelden aan).
De laptop is mooi, stevig, beetje MacBook Pro 13 achtig. Scherm is top, 16:10 is prettig, resolutie hoog.
Maar er zit een 4800U in, en dat is exact dezelfde processor als de 5700U die dit jaar uitkomt.
Ik vraag me af of een 5400U, of het nou een rebrand is of niet, werkelijk iets toevoegt tov de 4300U.
[Reactie gewijzigd door Jazco2nd op 22 juli 2024 16:12]
Als het een rebrand zou zijn, voegt die sowieso 4 threads toe. Mogelijks is hij ook grafisch iets sneller dan de 4300U, al zal het verschil beperkt zijn. Als het geen rebrand is (volgens het artikel is de 5400U geen rebrand, de 5300U is dat wel) zal het zeker wat toevoegen. Net als bij de rebrand zijn er ook hier 4 threads extra, maar door de nieuwe architectuur ook snellere single-core prestaties.
Edit: de rebrands van de Ryzen 3 en Ryzen 5 hebben grafisch 1 CU meer dan hun voorgangers. 7 tegenover 6 voor de 5500U, en 6 tegenover 5 voor de 5300U. Ze zullen grafisch dus inderdaad iets krachtiger zijn.
Edit2: Ik ben er zo goed als zeker van dat er een foutje staat in het artikel, er staat dat de 5400U Zen3 is, maar dat klopt niet volgens de AMD-website. Dat betekent dus dat de Zen3 modellen in de U-serie enkel de 5600U en de 5800U zijn. Bijgevolg zijn er 2 verschillende Ryzen 3-modellen, die beiden rebrands zijn van de 4300U, maar dan wel mét SMT.
[Reactie gewijzigd door LievenD op 22 juli 2024 16:12]
Je (Jazco2nd) schrijft dat sommige 5xxx gewoon rebrands zijn, daar zal ik inderdaad wel op letten, maar volgens het lijstje onderaan de tweede pagina van dit artikel hier is de 5300U een rebrand van de 4300U waarbij de SMT wel is aangezet, dus 8 threads in plaats van 4. Doe mij dan maar de rebrand en het dubbele aantal threads van wat ik krijg in plaats van dat ik nu al voor de koop van een 4300U ga.
*ik zie dat ik ge-ninja'd ben door LievenD, die ook nog extra informatie over de grafische units toevoegt, dus des te meer een reden om te wachten op de 5000 generatie.
[Reactie gewijzigd door FairPCsPlease op 22 juli 2024 16:12]
P.S. Jazco2nd, met wat jij hebt, bedoel je de IdeaPad S540 13ARE? Die zie ik wel in de Pricewatch.
Ik vind 13" ook wel een fijn formaat, ik heb nu een Dell Latitude E7240 van 12,5" die te gebrekkig is voor betrouwbaar video-overleg (gaat soms spontaan op standby by videotaken incl. gebruik webcam) maar een 13" met touchscreen als de S540 13ARE is mij met zijn €899,- te duur (de Latitude kocht ik als refurbished voor €199,- anders had ik zo'n high-end model nooit kunnen veroorloven, nieuwwaarde was volgens de Pricewatch €1666,-).
Mijn vrijwilligerswerk had refurbished laptops voor de geef voor medewerkers, maar dat waren Celerons en ik heb gezegd dat ik liever voor mijzelf een betere aanschaf (vrijwilligersvergoeding verschafte mijn budget een boost in december). Doe mij maar die Ryzen 5300U (en wie weet wordt zelfs de 5400U te veroorloven?).
[Reactie gewijzigd door FairPCsPlease op 22 juli 2024 16:12]
Klopt, S540 13ARE. Het is geen convertible, dus geen touch screen. De 14ARE is wel een convertible. Daarom ook zwaarder, met touch. Ik moest en zou een convertible hebben, had dus de Envy x360 met 4700u even, het omklapbare vond ik toch niet heel nuttig.
Toen ik dat had losgelaten en de S540 kocht was dat een verademing, lekker licht, bleek ik toch belangrijker te vinden.
Het omklapbare vind ik zelf ook niet heel nuttig, maar ik vind een touchscreen vooral makkelijk bij het notuleren van vergaderingen: dan kan je als je iets wilt corrigeren of invoegen gelijk de juiste plaats in de zin aantikken, zonder eerst te zoeken waar de cursor is, als je je muis ernaar toe moet bewegen en zo mis ik niet wat er gezegd wordt als ik ondertussen mijn aandacht bij de touchpad zou hebben (zonder die eis zou ik goedkoper uit zijn). En op mijn vrijwilligerswerk ben ik vaak voorzitter en notulist tegelijk, dus dan is het wel handig als mijn aandacht zo min mogelijk wordt afgeleid door het apparaat waar ik op typ.
De beschikbaarheid en prijzen van laptops zijn momenteel toch ruk, even wachten kan weinig kwaad
Ik heb vorige week een ideapad 3 gekocht voor het thuis-scholen van de jongste, maar wat je nu daadwerkelijk op voorraad vindt, en wat het kost, is toch wel stukken minder dan zelfs maar een paar maanden terug. Als er een toffe ideapad 3 geweest was met een 4300u had ik mijn ideapad met 3200u wel doorgeschoven, maar het is of een 3500u (en ik heb toch liever minimaal zen2 als ik nu een nieuwe ding koop zelf), of je zit snel boven de 700 euro..
Oh, dat verklaart waarom ze zo betaalbaar zijn, de IdeaPads! Mijn vader zweert bij Medion. Ik zit dus gewoon bij hem in het kamp, als ik een IdeaPad aanschaf.
Grappig detail: mijn allereerste laptop ooit was een Lenovo, omdat dat de enige betaalbare laptop was met aparte gpu, dacht ik: een Lenovo 3000 N200 met Pentium T2330 en een Geforce Go 7300 voor €444,-.
Sindsdien Acer Aspires (en één Acer Switch) gehad vanwege de betaalbaarheid (en nu een Dell Latitude omdat die betaalbaar was omdat het een refurbished model is voor 1/8e van de nieuwprijs, maar met gebreken).
Hoe de chip in de praktijk presteert, blijkt echter niet zo zeer afhankelijk van de ipc of het aantal cores, maar van de configuratie van de hardware. In de laptop zoals wij hem hebben getest, mag de 5900HX aanvankelijk 60 watt verbruiken, maar wordt hij daarna behoorlijk beperkt tot een opgenomen vermogen van 30 watt. Was de laptop nu zodanig geconfigureerd dat het verbruik continu op 45 watt zou uitkomen, dan hadden de benchmarks er nog rooskleuriger uitgezien.
(...)
Hetzelfde verhaal geldt in mindere mate voor de RTX 3080-videokaart. Het is zonder meer de snelste videokaart die we tot nu toe in een laptop getest hebben en hij is rond 23 procent sneller dan de snelste mobiele RTX 2080 Super die we eerder hebben getest. Niets dan lof voor de 3080 dus, behalve dat het eigenlijk nóg sneller had gekund. De RTX 3080 in de Medion X25 is gelimiteerd op 120 watt, terwijl Nvidia de kaart op maximaal '150W+' specificeert. Net als bij de cpu maakt een hoger verbruik hogere klokfrequenties en dus een hogere snelheid mogelijk.
Als het qua koeling mogelijk is. Een lager vermogen en over de linie heen goede prestaties genieten de voorkeur ten opzichte van een initiële uitschieter en constante throttling.
Voor de CPU is het wel apart, want kennelijk throttled die wel. Misschien kan een modificatie van de fabrikant dit verder verbeteren?
[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 22 juli 2024 16:12]
Over koeling gesproken: bij Notebookcheck hebben ze al een vergelijking van generatiegenoten, waaruit de verschillen in ventilatie van het chassis naar voren komen: https://www.notebookcheck...3080-Laptop.516953.0.html
Vergis ik me nu, of is de XMG Neo 17 met een rtx3070 ruim sneller dan een Asus ROG Zephyrus G15 met rtx 3080?
De XMG Neo 17 heeft een 130W+10W boost GPU en de Zephyrus G15 maar 100W, dat maakt het verschil. Zeker als de Neo 17 ook nog eens goede koeling heeft.
Dat is het jammere van deze generatie, de Max-Q aanduiding verdwijnt dus een RTX 3080 kan een 90W versie zijn (wat voorheen een Max-Q variant zou zijn) maar kan ook net zo goed een 130W variant zijn, afhankelijk van de laptop (chassis, koeling, etc.)
[Reactie gewijzigd door Frietsaus op 22 juli 2024 16:12]
De Max-Q aanduiding verdwijnt niet. Het is een featureset die bouwers naar eigen wens kunnen implementeren.
Max-Q branding is not going away.
When we originally introduced Max-Q back in 2017, the brand was initially used in GPU naming since Max-Q referred to the GPU TGP only.
Today, 3rd Generation Max-Q is broader, and is a holistic set of platform technologies and design approach to building powerful and thin laptops.
In addition, to be more transparent about a laptop's exact capabilities, RTX 30 Series laptops now show more information than ever, listing exact TGP, clocks and features supported. You will find this in the control panel which now reports maximum power (TGP+Boost), and support for key features including Dynamic Boost 2, WhisperMode 2, Advanced Optimus, and others, all of which fall under the Max-Q umbrella.
Het gaat wel weg in de zin van dat een fabrikant het niet meer hoeft te vermelden. In plaats daarvan laat het control panel het TGP van de GPU zien en moedigt NVIDIA fabrikanten aan om transparant te zijn. In de praktijk krijg je wat je zelf zei, een RTX 3080 (zonder Max-Q branding!) die trager is dan een RTX 3070.
Vind het wel apart dat de desktop GeForce RTX 3070 met 5888 CUDA-cores een Tdp van 220w gebruikt, en de GeForce RTX 3080 Mobile met 6144 CUDA-cores een Tdp van 80-150W+w gebruikt, is dat omdat hij een stuk lager geclockt is?
Want de GeForce RTX 3080 Mobile heeft een Boostclock van 1245 - 1710MHz, en de desktop GeForce RTX 3070 heeft een Boostclock van 1730MHz.
En wel leuk om te zien dat als je gamed vanaf 2560x1440 op Ultra settings, het geen bal uit maakt of je de Ryzen 5 5600X of de Ryzen 9 5900X gebruikt, ook een van de rede dat ik ben gegaan voor de AMD Ryzen 5 5600X, als ik game doe ik niks anders dus is de Ryzen 5 5600X meer dan goed genoeg.
Dat laatste beetje performance eruit trekken zorgt gewoon voor veel meer verbruik. Zelf heb ik een flinke undervolt op mijn desktop 3080 en daarom bespaar ik tot 80watt onder volledige belasting. Maar de clocksnelheid blijft hetzelfde, als ik daar 210mhz van af zou trekken (1920mhz naar 17010mhz) zit ik al onder de 200 watt. Dit gebeurt ook in de laptop varianten die dan ook waarschijbnlijk beter gebinned zijn.
Daarnaast zijn het 256bit varianten van de 3080 in de laptops. Uiteindelijk onder de streep presteerd de laptop 3080 nog minder dan de desktop 3070.
Dat laatste beetje performance eruit trekken zorgt gewoon voor veel meer verbruik. Zelf heb ik een flinke undervolt op mijn desktop 3080 en daarom bespaar ik tot 80watt onder volledige belasting. Maar de clocksnelheid blijft hetzelfde, als ik daar 210mhz van af zou trekken (1920mhz naar 17010mhz) zit ik al onder de 200 watt. Dit gebeurt ook in de laptop varianten die dan ook waarschijbnlijk beter gebinned zijn.
Daarnaast zijn het 256bit varianten van de 3080 in de laptops. Uiteindelijk onder de streep presteerd de laptop 3080 nog minder dan de desktop 3070.
De desktop versie GeForce RTX 3070 heeft ook gewoon een 256bit Geheugenbus, pas vanaf de desktop GeForce RTX 3080 is de Geheugenbus pas 320bit.
Daarom benoemde ik ook alleen puur de 3080, maar ook zo bespaard de laptop 3080 het verbruik.
Aha ok, ja het is jammer dat ik niet zo even benchmarks kan vinden van GeForce RTX 3070 vs GeForce RTX 3080 Mobile, dan had het veel duidelijker geweest.
Bedankt, maar wat ik zie is dat de GeForce RTX 3080 Laptop langzamer is dan de GeForce RTX 3070 Laptop in die benchmarks, en ook vaak langzamer is dan de laptop met GeForce RTX 2080, erg vreemd, is die laptop met GeForce RTX 3080 lager geklokt blijkbaar dan de de laptop met GeForce RTX 3070, voor mij niet een duidelijke review, had liever gezien waar ze een GeForce RTX 3080 Mobile gebruikte die blijkbaar niet zo enorm ver terug klokt, dat hij langzamer is dan de GeForce RTX 3070 Mobile.
[Reactie gewijzigd door AmigaWolf op 22 juli 2024 16:12]
Dit is dus precies wat er nu mis is, dit is stiekem een RTX 3080 Max-Q maar dat is niet aangegeven door ASUS omdat dat niet meer hoeft van NVIDIA. Als consument zul je nu je conclusies moeten trekken op basis van het wattage van de gebruikte GPU.
Een externe 3080 mobile GPU voor een Asus ultra gaming book achtig apparaat. Is geen TB3 oplossing maar een externe PCI express port. PCI express 4.0 8X om precies te zijn. Framerates liggen toch een derde lager in het algemeen. Dat zou dan ook weer betekenen dat deze langzamer is dan een desktop 3070RTX.
Een externe 3080 mobile GPU voor een Asus ultra gaming book achtig apparaat. Is geen TB3 oplossing maar een externe PCI express port. PCI express 4.0 8X om precies te zijn. Framerates liggen toch een derde lager in het algemeen. Dat zou dan ook weer betekenen dat deze langzamer is dan een desktop 3070RTX.
Bedankt voor die YouTube link, vind het alleen jammer dat hij ook niet de snelheid er bij gedaan had van een GeForce RTX 3070 Desktop.
De Max-Q aanduiding verdwijnt niet. Het is een featureset die bouwers naar eigen wens kunnen implementeren.
Je bent een stuk vergeten te quoten
Yet it is in the hands of OEMs and laptop manufacturers to market these specifications, Nvidia says, and it's up to them to decide which features, TDP, and clock speeds will be offered. That may mean there's still the possibility that you'll find laptops with GPUs in the Max-Q performance range without being noted as such, which could lead to customer confusion, as was the initial worry.
Zie hier een review van hetzelfde chassis met een rtx 2070 en een Intel core i7 10870H: https://www.youtube.com/watch?v=6_y8D3kg39o
Het is nu eenmaal een dunne laptop, dat is niet bevorderlijk, en die core i7 is zeker een heethoofd.
Aan de PCMark score bij de accutest te zien is er nog steeds een boost-delay bij gebruik op de batterij... Had gehoopt dat dit bij de ryzen5000 generatie wat aangepast zou zijn, maar lijkt niet het geval.
Verder benieuwd naar de prestatie in de U series en dan vooral tov de ryzen4000 serie. Zou het enigzins de upgrade waard zijn?
Bij deze prestaties zou het ook interessant zijn om iets te zeggen over hoe de ervaringen zijn met bijvoorbeeld een VR headset zoals de HP Reverb 2, omdat deze door inside-out tracking zich wel zou lenen voor een mobiele setup.
hmmm deze is wel heel interessant
ik heb die behuizing (die barebone) maar dan met een Intel 10875 en een 2070
werkt prima, ben zeker te spreken over de magnesium behuizing
Maar deze verbeterd op een aantal punten mijn laptop
1> hoge resolutie scherm
2> camera op de goeie plek (niet onder aan)
En dan een Ryzen cpu, als ze de throttling problemen nog oplossen zou ik bijna al weer gaan upgraden...
zeker de hoge resolutie scherm is echt ideaal want ik kom van een 4k scherm, en dat merk je toch echt wel die terug gang naar 1080
/i/2004125276.png?f=imagegallery)
/i/2004125288.png?f=imagegallery)
/i/2004125280.png?f=imagegallery)
/i/2004125284.png?f=imagegallery)
/i/2004125286.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124296.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124298.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124300.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124302.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124304.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124294.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2004124306.jpeg?f=imagegallery)
/i/2004124356.png?f=imagegallery)
/i/2004124358.png?f=imagegallery)
:fill(white):strip_exif()/i/2004424186.jpeg?f=thumbmedium)
/i/2001237765.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003847926.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003837610.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2002463806.jpeg?f=fpa)
:strip_exif()/i/2003633040.jpeg?f=fpa)
/i/2001393753.png?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/140379/Hond_icon.jpg?f=community){kind=icon}
:strip_icc():strip_exif()/u/141969/crop56135abe767dd_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/34200/crop6554f56fe2075_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/116600/crop5be04a1ae3ded_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/221550/crop5fe07fea87d40_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/174764/crop5772404596fc1_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/211274/bestabstractwallpapers5.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/1054197/crop5ad4ec0b091b1.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/294814/crop5dfccf4b6dfb6_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/442768/crop5efddf1f0db4f_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/94596/crop643fb12fd4e6d.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/91316/crop638e008b798b3_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/116283/crop5814e3224425d_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/84191/crop5b47d97fd49ca_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/164703/images2.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/73041/Naamloos.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/306122/TNJ_P38.gif?f=community){kind=small}