Hoge frequenties moeten wachten

Waarom we nog geen supersnel 5G hebben

MmWave

Quizvraag: wanneer was de laatste keer dat een iPhone twee verschillende ontwerpen had om netwerktechnieken in verschillende delen van de wereld te ondersteunen?

Nu 5G eenmaal is gearriveerd in de Benelux, zien veel mensen in de praktijk terug wat wij in september al concludeerden tijdens de grote 5G-test; 5G is vooralsnog niet echt sneller dan 4G. Dat komt vooral doordat 5G nu werkt op een enkele frequentie, de 700MHz-band. Die biedt een prima bereik, maar minder capaciteit dan hogere frequenties. De volgende stap is het toevoegen van de 3,5GHz-band na de veiling in 2022. En daarna? Daarna moet de grote klapper volgen: de mmWave-frequenties van bijvoorbeeld 26GHz. Die bieden veel meer bandbreedte. In de VS en Zuid-Korea is het er al, dus waarom hebben wij die supersnelle vorm van 5G nog niet?

Wat is mmWave?

De mmWave-frequenties heten zo omdat de golflengte rond die frequenties rond een millimeter bedraagt. Het voordeel van die frequentiebanden is dat daar veel meer ruimte is. Meer ruimte betekent dat je meer data door de lucht heen kan sturen en dus sneller internet hebt.

IEEE-illustratie van frequenties. Oranje 'cellular' zijn huidige frequenties, rode mmWave zijn de hoge 5G-frequenties

Het nadeel is dan weer dat het bereik belabberd is. Providers rekenen zelf in de honderden meters per antenne, maar zelfs dat is optimistisch. Elke boom, elk gebouw en elke lantaarnpaal kan in theorie je signaal blokkeren en daardoor moet de telefoon terug naar een lagere frequentie. En je moet ook oppassen voor je eigen lichaam, want ook daar gaat het signaal niet doorheen.

Idee van Ericsson: 5G in putdeksels

Om een beeld te geven van de snelheden: bij 5G hebben we in Nederland op de 700MHz-band snelheden gemeten van zo rond 150Mbit/s, met uitschieters iets daarboven. Bij tests op plekken met mmWave van de Amerikaanse provider Verizon Wireless komen reviewers veelal tot 1500Mbit/s. De vraag is natuurlijk waarvoor je die bandbreedte nodig hebt en het antwoord is in veel gevallen: niet. Aan de andere kant: 8Mbit/s op een telefoon klonk twaalf jaar geleden ook als sneller dan je ooit nodig zult hebben en nu wordt het in Nederland een ondergrens, die providers in elk geval moeten bieden.

De techniek is verder niet anders dan bij 5G op andere frequenties; het gaat dus om NR, de radiotechniek waarvan de afkorting New Radio betekent. Daarbij gebruiken masten beamforming om het vermogen op het apparaat zelf te richten in plaats van willekeurig in het rond te stralen. De zendmasten zijn relatief klein; het gaat om small cells. Die kunnen aan lantaarnpalen, op bushokjes of aan gebouwen bevestigd zijn. Het idee is om dekking te bieden in drukke gebieden met veel kleine zendmasten met weinig straling.

De frequentie is totaal onbruikbaar voor het bieden van landelijke dekking; daarvoor is de huidige 700MHz-frequentie het geschiktst. Meer snelheid zal komen met de 3,5GHz-band over twee jaar, terwijl mmWave uitkomst kan bieden op drukke plekken en momenten; denk aan een vol plein met Koningsdag of een stadion vol sportfans. Het belangrijkste is dat gebruikers een line-of-sight, zichtlijn, hebben met de mast. In drukke stadscentra en stations kan het ook nog functioneren. Ook zou het kunnen werken voor het bieden van snel internet voor thuis in clusters van huizen, maar dan moeten de routers in die huizen wel precies op de mast gericht zijn.

Mast van Verizon met 5G op mmWave. Deze masten zijn niet hoog en de antennes zijn relatief klein;
ze kunnen ook aan lantaarnpalen en op bushokjes worden geplaatst.

De planning voor 5G in Nederland

In Nederland is 5G nu dus live in de 700MHz-band, maar hoe gaat het verder? Er komt in 2022 een veiling aan voor de 3,5GHz-band, een van de primaire banden voor 5G. Daarnaast is het nog mogelijk om 5G toe te voegen aan huidige frequenties. Vodafone heeft al 5G op de 1800MHz-band in Nederland naast 4G. Het is niet ondenkbaar dat providers frequenties voor 4G gaan omzetten in 5G. Zo zullen de maximale snelheid en de capaciteit van 5G snel toenemen, terwijl die van 4G afneemt.

Dat gebeurde ook al met 3G. Dat kreeg van providers steeds minder ruimte in de afgelopen jaren. Dat komt vooral doordat er veel minder mensen op het oudere netwerk zitten. Daardoor is er minder ruimte nodig om toch een goede dekking en voldoende capaciteit te kunnen bieden. Met 5G zal het vermoedelijk niet veel anders gaan. Nu er telefoons van alle grote merken met 5G in de verkoop zijn, inclusief iPhones, zal het aantal gebruikers op 5G snel toenemen. De vraag naar ruimte op het 4G-netwerk neemt daardoor af, terwijl er juist meer mensen op 5G zullen komen. Schuiven met frequenties mag al jaren en kan ook, nu zendmasten dat zijn gaan ondersteunen.

MmWave laat op zich wachten

Over de 26GHz-band staat in de Nota Mobiele Communicatie van vorig jaar. "Hoewel een technologie als 5G grote hoeveelheden frequenties nodig heeft, is het niet onvoorstelbaar dat de schaarste voor dit soort frequenties geografisch van aard is of misschien zelfs afwezig. Door de kleinere kans op interferentie en de verminderde schaarste vervallen de belangrijkste redenen om voor hoge frequenties boven de 24GHz uit te gaan van de noodzaak om ze op landelijke schaal te vergunnen." Wacht, wat staat hier eigenlijk? De overheid vindt dus dat er door het beperkte bereik en de grote frequentieruimte geen schaarste is en dat er weinig kans is dat het andere signalen stoort. Daarom, zo vindt de overheid, is veilen eigenlijk niet nodig.

Dat heeft gevolgen. "Dit opent de mogelijkheid om deze hoge frequenties beschikbaar te stellen voor een groter aantal partijen. Dat kan bijvoorbeeld door ze vergunningvrij beschikbaar te stellen, door met zeer lokale of regionale vergunningen te werken die worden uitgegeven op volgorde van binnenkomst, via een verdeling op afroep, of door gedeeld gebruik of medegebruik te faciliteren. Zo wordt het mogelijk voor allerlei bedrijven om diensten te ontwikkelen waarin gebruik wordt gemaakt van deze hoge frequenties." Dus dan zouden mobiele providers geen miljarden euro's op tafel hoeven te leggen om voor 5G te bieden op de frequentieband die de hoogste snelheden biedt. Daardoor mag misschien iedereen de frequentie gaan gebruiken. De overheid merkt wel op dat de Europese Unie wellicht technische gebruiksvoorwaarden zal opstellen om ervoor te zorgen dat de frequentie overal in de Unie op dezelfde manier werkt.

Bovendien adviseert de Gezondheidsraad om te wachten met het aanbieden van 5G op de 26GHz-band totdat er meer onderzoek is gedaan. Omdat die frequentie nog niet eerder is gebruikt, zijn er geen onderzoeken. Er is geen natuurkundige reden om te geloven dat de straling schadelijk is. Het is nog onbekend wat het kabinet gaat doen met het advies. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken zei een paar weken geleden nog dat ze het advies bestudeert en werkt aan een kabinetsreactie.

Plannen van providers met mmWave

Dan rijst natuurlijk de vraag wat providers van plan zijn met mmWave-frequenties. Geen van de mobiele providers zegt momenteel concrete plannen te hebben voor gebruik van de hoge frequenties in Nederland.

T-Mobile ziet de voordelen van de hoge frequenties, maar zit meer te wachten op de 3,5GHz-veiling, zegt woordvoerder Klaas Jan Lageschaar. "We verwachten in eerste instantie de meeste potentie van de nieuwe 3,5GHz-band voor 5G in Nederland. De capaciteit en de snelheden van 5G-mmWave zijn echter ongeëvenaard. Dit creëert zeker nieuwe mogelijkheden op gebieden en toepassingen die we vandaag de dag nog niet voor mogelijk houden. We zijn verheugd dat de nieuwste telefoons al wel 5G-mmWave-support hebben."

KPN wijst op het rapport van de Gezondheidsraad en wacht af. Vodafone zegt in afwachting te zijn van wat het ministerie beslist over het mogen inzetten van de frequentie, maar wil niet vooruitlopen op eventuele plannen.

Weinig wetenschappelijke test van MrMobile: zelfs eigen lichaam blokkeert signaal

Nu is er al wel een vergelijking te maken: de Amerikaanse provider Verizon Wireless heeft 5G live op een mmWave-frequentieband, net als een Zuid-Koreaanse provider. Er zijn dus ook uitgebreide tests van 5G op die frequentie. Er zijn naast video's van tests ook rapporten beschikbaar, zoals dat van Signals Research Group. Die deed onderzoek naar mmWave in de Amerikaanse stad Minneapolis en ontdekte dat de dekking heel wisselend was. Bovendien, zo bleek uit de test, is het mogelijk om het bereik zo goed als te blokkeren door de telefoon op de verkeerde manier vast te houden. Een death grip leidt tot een verlies van signaal op de testtelefoon van ongeveer -20dBm. Om het in streepjes uit te drukken: dat is van vijf streepjes naar één streepje door de manier waarop je de telefoon vasthoudt.

iPhone 4 voor Verizon (boven) en
reguliere iPhone 4. Foto: Slashgear

Doet dat je ergens aan denken? Inderdaad. Dat was tien jaar geleden ook al eens zo bij de iPhone 4. Dat heette toen antennagate, een designkeuze waarbij gebruikers het signaal konden blokkeren door de telefoon op een bepaalde manier vast te houden. Apple fikste dat bij de iPhone 4 voor Verizon Wireless, die een paar maanden later uitkwam en waarbij de antennes iets anders in de behuizing zaten, iets wat de iPhone 4s later ook kreeg.

De iPhone 4 was, om antwoord te geven op de quizvraag aan het begin van het artikel, de laatste keer dat dezelfde iPhone een verschillend ontwerp had bij verschillende providers. Dat was dus om het bereik te verbeteren, maar niet door een verschil in netwerktechniek. In 2020 verschillen iPhones wél door netwerktechniek. De mmWave-antenne voor de versie die moet werken bij, daar is het weer, het Amerikaanse Verizon Wireless, vereist extra antennes en een opening in de zijkant van de telefoon die lijkt op een knop.

Dat raampje aan de zijkant is nodig voor de mmWave-antenne voor 5G van de Qualcomm-modem in de iPhone 12-modellen, iets dat de iPhone 12-modellen in Europa niet hebben en ook niet nodig hebben. Telefoonfabrikanten hebben geconcludeerd dat mmWave voorlopig in Europa niet beschikbaar komt en laten het dus vaak weg. Zo heeft Google de Pixel 5 in Europa uitgebracht zonder mmWave, wat scheelt in prijs. De telefoon kost 699 dollar in de VS; dat zou omgerekend en met btw al snel uitkomen rond 725 euro, maar de telefoon kost in Europa 629 euro. Met deze prijsstrategie is dus duidelijk wat je extra betaalt voor het extra snelle 5G. Sommige fabrikanten doen dat niet. In dat geval betalen we al de prijs voor het snellere 5G, al kunnen we er voorlopig geen gebruik van maken.

Reacties (184)

Zoals ik al bij diverse reviews aangaf: 5G voegt momenteel gewoon weinig toe. Er zijn maar heel weinig situaties te bedenken waar het een klein voordeel kan bieden, maar zelfs dan hoeft het niet altijd te zijn. Vooralsnog is 4G voor de meeste mensen nog ruim voldoende en is de techniek nog niet zo ver dat het overal betrouwbaar werkt. Daarom zou ik ook voorlopig nog 4G toestellen aanraden als dat de prijs van een toestel omlaag drukt. De enige reden om al 5G te halen, is als je een toestel wilt doorverkopen, maar zelfs dan vind ik het maar de vraag of mensen daar echt wat voor over hebben.

Hierom ook gewoon de 4G variant van de S20 gehaald dit jaar. Ik heb de afgelopen jaren nog nooit gehad "dat 4G is wel erg traag hè?". Zoals ik elders al schreef, ik haal hier 167mbit. Mijn glasvezel haalt 100mbit en daar heb ik ook niet echt reden tot upgrade gezien. Dus waarom zou ik nog sneller willen? Zeker gezien je nog steeds zit met databundels en fair use policies. Zolang die niet meeschalen, zie ik geen enkele reden om 5G te halen, want dan doe ik mijn dingen toch wel via het wifi-netwerk die veel data vereisen.

Vind 5g nutteloos voor de gewone consument, spotify, youtube, internetten, mailtje sturen, spelletjes spelen. Daarmee heb je waarschijnlijk het gros van iedereen, 5g levert niets meer op dan 4G op deze dingen. Ik zie het dus meer als verkooptruc om nog meer geld in het laatje te halen. En in 4g zit nog ruimte in om nog meer te verbeteren.

Ja precies. Ik als ITer zie al geen reden om te upgraden. Ik ben toch iemand die redelijk wat download, streamed en gamed, maar vind het allemaal wel prima. Laat staan dat de doorsnee Nederlander er wat van merkt

Daar kun je aan zien dat de technologie volwassen is geworden. Wanneer 4G bereik en snelheid omlaag gaan omdat men het omzet naar 5G, ga je daar als 4G-only gebruiker misschien iets van merken. Hopelijk gaan providers daar eerlijk mee om ipv 4G gebruikers dwarsbomen.

ik vind het vooral een kwalijke zaak dat providers 5G verkopen als superieur. Dat is de techniek wellicht in theorie...over een paar jaar. Maar ze vermarkten het nu slinks "als je geen 5g hebt hoor je er niet bij" of "als je nu geen 5g neemt, dan heb je geen supersnel internet (meer)". Maar zoals gezegd merkt de gemiddelde consument helemaal niks van de (in theorie) extra mbits.

Ik vraag me af in hoeverre dit niet onder misleidende reclame valt...

Waar ik me ook vaak aan stoor is dat veel mbit wordt verkocht als 'beter kunnen gamen'. Wat gewoon een leugen is. Ja je trekt een update wat sneller binnen, maar voor het daadwerklijke gamen heb je aan een paar mbit genoeg. Alleen een goede ping is van belang... Erg misleidend als je het mij vraagt.

[Reactie gewijzigd door Tusk op 10 november 2020 11:01]

Ik heb nog nergens die statements gezien van welke provider dan ook over het "vermarkten" van 5g.

Welke provider zegt of hint dat je er niet bij hoort zonder 5g of geen snel internet meer hebt?

Ik heb volgens mij nog geen enkele marketing uiting gezien van 5g maar dat kan komen door mijn geringe media consumptie.

Het enige waar je met 5G wel voordeel zou kunnen uithalen als gewoon consument is de 700mhz freq voor de indoor dekking en of dekkingsgraad in het algemeen. Latency en snelheid kan juist van pas komen in het bedrijfsleven/ zakelijke mobiele abonnement.

Heb ook de 4G versie van de S20 gehaald dit jaar. Was 200 euro goedkoper op dat moment.

Collega van me heeft recent de 5G versie... maar hij haalt op het brugdek van een schip 17 mbit.
Ik met 4G+ 68mbit.

4G+ loopt gewoon momenteel nog mijlenver voor qua technologie en wat men nodig heeft. 5G is echt nog maar een gimmick en zal ik vermoed pas volgend jaar of jaar daarop echt 4G voorbij gaan.

En dan is het nog de vraag of de zendmasten in je regio ook gaan upgraden. Ik voorzie dat het nog wel een tijdje prima is om op 4G te zitten. En ik zeg al, mijn thuisverbinding is ook nog niet sneller, ik heb eerlijk gezegd ook nog geen noodzaak gezien om dat te veranderen.

4G loopt niet mijlenver voor qua technologie, maar wel qua implementatie. 4G is landelijk dekkend, waar 5G dat nog lang niet is. Wat ik persoonlijk verontrustender vind is dat ze wellicht 4G frequentieruimte gaan opofferen voor 5G signalen. Ik hoop dat ze dat niet op te korte termijn doen, ik verwacht niet dat de helft van de NL'ers al een 5G toestel heeft. Dan is een snel, goed dekkend 4G netwerk beter.

Ik ben het hier helemaal mee eens. Vind het sowieso een beetje jammer dat ‘fair use policies’ ook niet direct tegen de klant verteld word.

Ik zelf zit in een situatie dat ik geen glasvezel kan krijgen en tegen een wat lager internet snelheid zit. Ik had gehoopt op 5G als uitkomst. Maar met een ‘fair use policies’ kan ik daar lastig een serie in 4K mee kijken.

Ik snap donders goed dat er fair use policies zijn. Maar met deze snelheden mag dat wel even wat verhoogd mogen worden per dag.

@Martinspire : Even los van dit artikel. Jij haalt 167Mbps op 4G? Bij welke Provider zit je dan en stond je in de buurt van de antenne ofzo?
Eerlijk gezegd, ik vind dit heel apart.

Vodafone en nee dit was gewoon binnen. Er staat meestal ook 4G+. Dit is een screenshot van zojuist. Mijn internet is max 100mbit en in de balk bovenin staat geen wifi of iets dergelijks. Ik heb bewust voor een 4G gekozen bij de S20 dus dat kan het ook niet zijn. Ik zit ook niet dicht bij een mast of zo. Ik denk dat de mast die ie pakt iets van 200 meter verderop hangt

[Reactie gewijzigd door Martinspire op 10 november 2020 09:23]

Allereerst mijn excuses dat ik je misschien had aangevallen met mijn reactie.
Ik heb nooit zulke snelheden meegemaakt op 4G+. Gisteren ook vrienden gebeld en hun laten testen en hun snelheden waren nog erger dan die van mij (T-mobile) 15-20Mbps.

Ik zit bij KPN en op 4G+ (45Mbps gemid.), maar dan ik van dromen over zulke snelheden, daarom dacht ik je maakt een grapje met die getallen.

Oh geeft niet hoor. Ik zie de laatste tijd deze snelheden wel vaker, maar vroeger was ons internet hier ook niet zo geweldig, zeker Vodafone niet. Toen had KPN snelheden van in de 80 en zat ik ook rond de 45 of zo. Maar toen zijn ze hier een nieuwe woonwijk gaan maken en is er blijkbaar een mast bij gekomen. Er is hier ook al 5G bereik, maar goed.

Zoals ik dus al aangaf: in principe is 4G nog snel genoeg en is het vooral marketing. Als de snelheid niet goed is, heeft dat meestal meer met de masten te maken dan met de gebruikte verbinding. Nu krijg jij waarschijnlijk wel die snelheidsverhoging en dan denk jij natuurlijk "wow, wat snel". Maar net zoals met kabel die toch nog eventjes 500mbits bij ons thuis, daar dat toch de belofte van glasvezel was. Nu heb ik hier wel glas met 100mbit, maar het is toch wel opvallend.

Ik zou in ieder geval even gaan klagen bij t-mobile en kpn dat de snelheid zo laag ligt. Wij dachten vroeger dat het hier aan het huis lag, wifi komt ook heel slecht door, maar blijkbaar kan het wel veel sneller.

Bovendien adviseert de Gezondheidsraad om te wachten met het aanbieden van 5G op de 26GHz-band totdat er meer onderzoek is gedaan. Omdat die frequentie nog niet eerder is gebruikt, zijn er geen onderzoeken. Er is geen natuurkundige reden om te geloven dat de straling schadelijk is. Het is nog onbekend wat het kabinet gaat doen met het advies. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken zei een paar weken geleden nog dat ze het advies bestudeert en werkt aan een kabinetsreactie.

Voor draaideurprotesteerders is het belangrijk om de vet gedrukte letters te lezen. De wetenschappelijk onderbouwde argumenten waarmee men moet komen om niet als mafketel over te komen, moeten minstens rechts van het midden staan op deze schaal.

KPN wijst op het rapport van de Gezondheidsraad en wacht af. Vodafone zegt in afwachting te zijn van wat het ministerie beslist over het mogen inzetten van de frequentie, maar wil niet vooruitlopen op eventuele plannen.

Heel slim. Hiermee hebben de providers een sterker argument tegen NIMBY's.

De arrogantie van veel tweakers over het onderwerp gezondheid en technologie valt wel steeds meer op. Als mensheid hebben we wel vaker schadelijke effecten gevonden van iets waarvan er dat eerst niet in konden schatten. Dit lijkt me typisch zo’n geval: er is nog nooit serieus onderzoek naar gedaan.

Is de gezondheidsraad nu onderzoek aan het doen of gaan ze alleen iets theoretisch verkennen?

Mee eens. Er zijn twee manieren om te kijken naar mogelijke risico’s van een nieuwe technologie:

• Voorzorgsprincipe: de bewijslast dat er geen/beheersbaar risico is, ligt bij degenen die de nieuwe technologie willen.
• Omgekeerd: tenzij er een bewijs is dat het schadelijk is, laten we het toe (en grijpen we in bij voortschrijdend inzicht)

Dat is geen wetenschappelijke maar politieke keuze over risk management. Ik ben voorstander van het voorzorgsprincipe maar er valt voor beiden wat te zeggen.

Er is een verschil tussen natuurkundig de berekening maken wat de energie-inhoud van straling betreft, en wat de fysiologische effecten van deze (niet ioniserende) straling zijn, dat is slechts deel van de bewijslast. Dat deze straling een effect heeft (lichte opwarming) staat ook 100% natuurkundig vast (energie geabsorbeerd door massa) - de discussie gaat over wat het effect van die lichte opwarming is en of dat op lange termijn iets betekent. Daar zijn de meeste studies voor zover ik weet gunstig.

Either way: dat we als maatschappij op verschillende, gelijkwaardige manieren aan risicobeheer kunnen doen en dat dit geen “anti technologische vooruitgang” pleidooi hoeft te zijn, kan alleen maar benadrukt worden.

Dat deze straling een effect heeft (lichte opwarming) staat ook 100% natuurkundig vast (energie geabsorbeerd door massa) - de discussie gaat over wat het effect van die lichte opwarming is en of dat op lange termijn iets betekent. Daar zijn de meeste studies voor zover ik weet gunstig.

Opwarming is slechts 1 effect. Het zijn juist de andere niet-thermische effecten die interessant zijn, maar nauwelijks onderzocht worden. Ondank dat onderzoeken uit het verleden hebben aangetoond dat het effect er wel is.

Maar de rol van die andere effecten is bij hoge frequenties juist nog kleiner omdat de straling nauwelijks door de huid heenkomt, dus er is wat voor te zeggen dat die niet relevant zijn.

Waar kan ik trouwens onderzoeken vinden over die andere effecten en aan wat voor effecten moet ik denken? Ionisatie lijkt me bij zulke relatief lange golflengtes en lage vermogens geen risico.

[Reactie gewijzigd door mae-t.net op 9 november 2020 14:19]

ionisatie is inderdaad een non-issue, en dat blijft ook zo, want de golflengtes (ook de toekomstigen) komen bij lange na niet in de buurt van de ioniserende golflengtes.
Maar zelfs het thermische effect is verwaarloosbaar gezien het relatief lage vermogen van de zendapparatuur en de doorgaans grote afstanden met de mast (10m is dan al een hele grote afstand bij deze vermogens.).

Voorzorgsprincipe is in dit geval van toepassing. Wetenschap werkt met bewijs. Je test iets dusdanig grondig (op grond van criteria), tot blijkt dat het veilig is. Is het dan ook veilig? Nee, niets is 100% veilig. Vergelijk het met een pentest.

4G is daarentegen wel degelijk onderzocht, en veel van die frequenties worden hergebruikt. Ook 3.5 MHz straling is allang en breed onderzocht. Het enige dat vziw niet nog niet grondig is onderzocht, is mmWave.

Je zult het ook dubbelblind moeten testen, om bias uit te sluiten. Sommige mensen krijgen bij de gedachte van een zendmast in de buurt al last van een eksteroog op hun dikke teen.

Wat mij juist tegen de borst stuit is de arrogantie van die alu-hoedjes, die denken dat de wetenschap nu net zo werkt als in 1950.

Ik heb de verhalen van mijn moeder gehoord, die ratten door de blender haalde. Serieus: Unilever heeft in 1960 Planta op de markt gebracht, en daarmee half Nederland een huiduitslag gegeven. "Dat nooit meer" werd daarna de regel, en dus werd er voortaan serieus onderzoek gedaan.

Juist omdat er sinds die tijd decennia aan onderzoel is gedaan, snappen we de fundamentele biologie beter. DNA is in 1953 ontdekt, DNA sequencing begon in de jaren 70. De rol van gen p53 in kanker is in 1989 ontdekt.

Met de kennis van nu hebben we daarom besloten om de meeste chemicaliën opnieuw te screenen, en twee weken geleden is daar een "verboden tenzij bewezen veilig" regel in de EU bijgekomen. We snappen hoe chemische stoffen cellen kunnen binnendringen, DNA aan kunnen tasten, en kanker veroorzaken.

Om dezelfe reden weten we dat alleen ioniserende straling DNA schade veroorzaakt. Enzym denaturatie is een risico bij hoge thermische dosis, wanneer thermo-regulatie faalt. Gelukkig is dankzij de menselijke evolutie in Afrika dat al een biologisch bekend risico waaraan we allemaal aangepast zijn.

Over blootstelling aan ioniserende straling hoor ik de 4 en 5G demonstranten niet. Ze gaan juist naar buiten om blootgesteld te worden aan ioniserende straling. Buiten is er altijd ioniserende straling als achtergrond straling afkomstig uit de kosmos. Het is minimaal maar het is er.

Om eerlijk te zijn, binnenshuis is de Radon concentratie vaak hoger, en dat is een belangrijk deel van de achtergrondstraling die we allemaal jaarlijks meemaken. Kosmische straling komt nauwelijks door de atmosfeer.

Ik heb de verhalen van mijn moeder gehoord, die ratten door de blender haalde.

Het spijt mij dat jouw moeder ratten door de blender haalde, dat horen moet een vreselijke ervaring geweest zijn. Zoiets kan een blijvende uitwerking hebben. Goed dat je deze ervaring met anderen deelt.

en dus werd er voortaan serieus onderzoek gedaan.

Je schijnt in het idee te leven dat niet politieke, zakelijke, militaire, religieuze belangen onze wereld regeren maar wetenschappers, die dus zelf ook aardig gewetenloos en kil kunnen zijn. Je weet waarschijnlijk niet dat farmaceutische bedrijven geselecteerde onderzoeken presenteren en zo de zaak flessen. Dat uit later onafhankelijk onderzoek bleek dat de voor 4 miljard door Nederland aangeschafte Tamiflu nauwelijks enige werking had. En dat nieuwe inzichten niet snel tot bijstelling leidt.

Dat sowieso op de meeste grote onderzoeken op het gebied van gezondheid bezwaren te maken zijn door gebreken in de opzet, dan wel de uitvoering. Dat het ongelooflijk duur is om grootschalige gezondheidsonderzoeken goed te doen en wetenschappers gewoon mensen zijn die erg graag onderzoek willen doen en met beperkte budgetten te maken hebben. Dat ze daarvoor vaak van anderen partijen afhankelijk zijn met andere belangen. En dat ze geen heilige eed zweren en graag hun baan houden. Zoals pas in het parlement bleek over multinationals belasten zijn ook hoogleraren om te kopen en zo plotsklaps van mening te laten veranderen, zodat ze een rapport gaan aanvallen die ze pas daarvoor hebben helpen opstellen. Dat is kennelijk een dimensie van het bestaan waar jij geen toegang toe hebt.

Maar hoe menselijk ook, er is niet per se domheid, angst, verleiding of kwade opzet nodig om dingen verkeerd te laten gaan. Vertel eens, weet de moderne wetenschap ook wat alle cumulatieve effecten zijn van alle technologie die ze inmiddels langs vele wegen op ons los laten? Zou het kunnen dat dit effect naar gelang de omstandigheden en plaats heel wisselend kan zijn en dan wel degelijk tot gezondheidsschade leidt. Dat die daardoor steeds moeilijker naar een of enkele oorzaken is te herleiden en daarom moeilijk in kaart te brengen? Dat dit misschien de reden is dat bepaalde gezondheidsproblemen alsmaar toenemen zonder dat men de oorzaak nog kan pinpointen? Heb je dat wel eens overwogen?

Dat het daarom misschien beter zou zijn om grootschalige nieuwe technologie eerst langere tijd in verschillende soorten proefgebieden te testen op lange termijn effecten? Niet alleen qua gezondheid maar ook sociale effecten. Kijk, we lopen al miljoenen jaren op deze planeet en er is echt geen reden om ons in honderd jaar helemaal kapot te lopen omdat bepaalde heren ongeduldig zijn.

Feitelijk is het zo dat de urgentie van de huidige problematiek weer is te herleiden op de technologische vooruitgang. Het vergroten van de mogelijkheden leidt namelijk steevast tot nog intensievere exploitatie die de schaalgrootte van problemen alleen maar vergroot. We hebben nog steeds geen technologie uitgevonden die alleen maar positieve effecten heeft. Zelfs zoiets als kindersterfte bestrijden kan een bevolkingsexplosie veroorzaken met ecologische kaalslag en hongersnoden tot gevolg. Dat krijg je als je historisch wankel evenwicht doorbreekt met de religie van technologiesuprematisme.

Het is echt een misverstand dat wij steeds nieuwe krachtigere technologie nodig hebben om de problemen op te lossen. Dat is eerder steeds een gat vullen door nog een groter gat te graven. Het zou beter zijn als wij een mortuarium in zouden voeren om eerst eens te leren om bestaande technologie op een sociaal en ecologisch verantwoorde manier in het leven in te passen. Want de geschiedenis laat zien dat de technologie dan pas zijn vruchten gaat afwerpen. Technologische veranderingen leiden namelijk aanvankelijk tot scheefgroei onder andere omdat opportunisten er nieuwe kansen in vinden om snel rijk te worden en misbruik te maken van een gebrek aan wetgeving. De absurd snelle opeenvolging verhindert dat de veranderingen nog goed geabsorbeerd worden voor we de volgende golf ingaan.

Een probleem ontstaat echter door een type mens dat ingebeeld en ongeduldig is. Deze wordt sterk gedreven door zucht naar kennis, roem, macht, en/of rijkdom. Dat is voor de mensheid schadelijk. Dit type heeft vaak een verminderde empathie en weinig oog voor de sociale aspecten. Het leeft in simpele rechtlijnige ideeën. Misschien dat de wetenschap zich daar beter eerst eens op kan richten. Hoe kunnen we mensen laten opgroeien tot afgeronde persoonlijkheden in plaats van tot eenzijdig doorgefokte specialisten die weliswaar hoge prestaties leveren op hun terrein maar sociale oogkleppen ophebben?

Wat vind je ervan?
Of is dat jouw nachtmerrie?

[Reactie gewijzigd door Elefant op 11 november 2020 15:01]

Dit lijkt me typisch zo’n geval: er is nog nooit serieus onderzoek naar gedaan.

Het lijkt jou zo, wat niet echt een sterke claim is. Net als met het aantonen van dat iets schadelijk is kan je beter eerst met bronnen komen. Dat kwam overigens ook niet met 2G, 3G of 4G.

Verder is je laatste vraag erg suggestief. Hoeveel onderzoek heb je zelf al gedaan?

De arrogantie van veel tweakers over het onderwerp gezondheid en technologie valt wel steeds meer op.

Ik ben blij dat je zo zelfbewust bent.

[Reactie gewijzigd door The Zep Man op 8 november 2020 11:11]

Het lijkt jou zo, wat niet echt een sterke claim is.

Het staat in dit artikel.

Ik ben blij dat je zo zelfbewust bent.

Nog zo’n mooie: hoe ben ik hier arrogant?

De reden dat ik de persoon (onder andere) waar ik op reageer zo noem is de toonzetting: ‘draaideurprotesteerders’, ‘mafketel’ etc.

Je weet niet wat je niet weet. Wetenschap en techniek bestaan uit twijfels, vermoedens en feiten, niet uit meningen. Tweakers zoals jij en degene op wie je reageert hebben vaak meningen en dan krijg je dat soort discussies.

Naar die feiten wordt onderzoek gedaan, zelfs al wijzen alle tot nu toe bekende feiten erop dat hoge frequenties niet in het lichaam doordringen en dus mogelijk zelfs minder schadelijjk zijn, als radiogolven in lage vermogens ueberhaupt schadelijk zouden blijken.

Je kunt je (terecht) op het voorzorgsprincipe beroepen, daar zul je mij niet over horen, ik zou het zelf ook doen als ik onvoldoende harde feiten heb. Je kunt alleen niet zeggen dat iets onveilig is omdat je zonder aanleiding denkt dat het onveilig is.

[Reactie gewijzigd door mae-t.net op 9 november 2020 14:17]

Is er ooit serieus onderzoek gedaan naar de invloed van het dragen van schoenen op de hoeveelheid water die mensen nodig hebben om niet uit te drogen?

Er zijn zat dingen die probleemloos theoretisch beredeneerd kunnen worden.
Waarschijnlijk is het daarnaast altijd verstandig om ook te meten en te verifiëren of die theoretische redenatie ook daadwerkelijk klopt, door te meten en te onderzoeken.

Er is wel degelijk een natuurkundige reden om aan te nemen dat 5G systemen zich anders gedragen kwa blootstelling dan 4G en 3G systemen.
Sterk gepulste straling kan dieper in materiaal dringen dan niet gepulst. Dit principe (Brillouin precursors) wordt ook gebruikt bij ground penetrating radars waar op een relatief hoge frequentie toch heel diep in de grond kan worden gekeken.
Met een gewone CW radar van hetzelfde vermogen en dezelfde frequentie zou dat niet mogelijk zijn.

Bij met name de hele hoge bandbreedtes op de hogere frequenties zou dat mogelijk een rol kunnen spelen bij weefselopwarming. De gezondheidsraad doet daar terecht onderzoek naar alhoewel ik bijna zeker weet dat de uitkomst geen meetbare effecten zal opleveren. Maar dat is iets anders dan van tevoren claimen dat er niets aan de hand is.

Ik ben het wel met je eens dat de meeste klagers geen wetenschappelijk onderbouwde reden hebben om aan te geven dat iets schadelijk zou zijn. De voorstanders hebben overigens ook geen argumenten die in dit specifieke geval het tegendeel bewijzen vandaar nu eerst onderzoek.

Goed achtergrond verhaal, maar wel met een tegenstrijdigheid: de eerste is onjuist.

Daarna moet de grote klapper volgen: de mmWave-frequenties van bijvoorbeeld 26GHz. Die bieden veel meer bandbreedte en een enorm bereik.

Het nadeel is dan weer dat het bereik belabberd is.

Ja dat hoort daar niet te staan, want het klopt niet. Dank, gefixt

En volgens mij ben je belangrijk 'Carrier aggregation leesvoer' vergeten te vertellen...
De verschillende 5G frequenties stapelen/koppelen is toch de grootste vooruitgang die ons te wachten staat en bijdraagt aan de mogelijke snelheden...
4G(+) was daar inmiddels al mee begonnen, of zoals jezelf reeds vermeldde in maart 2016:
reviews: Binnenkort: 4g op wifi-frequentie - Lte-advanced pro is de opstap na...
De belangrijkste factor van onderscheid is carrier aggregation. Dat is een technologie waarmee een telefoon en zendmast via meerdere frequenties communiceren en op die manier frequentiebanden 'stapelen'. Providers vergelijken het graag met een snelweg, die meer banen krijgt. In tegenstelling tot een snelweg mag je twee keer zo hard als je twee keer zoveel banden hebt.

Hier nog een simpele uitlegfilmpje

Maar dat is niet nieuw ten opzichte van 4G, en vergroot ook de totale capaciteit niet: Wat de ene gebruiker extra krijgt wegens carrier aggregation, gaat ten koste van de beschikbare capaciteit voor een andere gebruiker.

Klopt best slordig, ik vond t al onmogelijk gezien natuurkundige wetten en later wordt dat ook verwoord. Een correctie lijkt me nodig.

Er is misschien geen Natuurkundig bewijs maar er is wel degelijk al medisch onderzoek gedaan dat frequenties boven de >1* GHz wel invloed kan hebben op cellulair niveau, echter mist het aan kwantitatief onderzoek om 100% uit te sluiten of het gezond is of niet.

Bron: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6765906/

*Correctie: zou groter dan 6> moeten zijn.

[Reactie gewijzigd door qwato op 8 november 2020 11:59]

Ik wil niet zeggen of jouw comment wel/geen waarde heeft, maar het gerefereerde artikel geeft aan:

• (in this review, 6–100 GHz, millimeter waves, MMW) --> waar komt de 1 GHz vandaan? Het Tweakers artikel heeft het over 750 MHz en in 2020 3.5 GHz. Geen >6 GHz.
• There was no consistent relationship between power density, exposure duration, or frequency, and exposure effects. --> ik geloof dat ze hier zelf aangeven dat er geen goede samenhang is ontdekt tussen hoeveel, hoelang en hoevaak er blootstelling is.

Dit soort onderzoeken zijn altijd goed om een "angst voor het onbekende" aan te wakkeren. En dat is soms ook geheel terecht, maar lang niet altijd. Lijkt me wel goed om meer dan 2-3 zinnen te gebruiken om een artikel zoals door jouw gerefereed samen te vatten.

[Reactie gewijzigd door Flo op 8 november 2020 09:49]

Ten eerste heb je gelijk en de keuze om >1GHz was meer een arbitraire waarde dan een exacte. Vervolgens refereert Tweakers dat er een aanbod is van 26GHz bandbreedte maar dat dat nog niet wordt geïmplementeerd betekent nog niet dat de gezondheidsrisico’s achterwege gelaten kunnen worden.

Tevens heeft dit artikel en mijn referentie ervan niks met paniek noch met angst te maken maar des te meer bij een wel opgebouwde research totdat men van stag gaat om een nieuwe technologie toe te passen. Daarom kom ik tot de conclusie, zoals in de publicatie dat meer onderzoek nodig is.

Er staat echt letterlijk in het tweakers artikel:

Bovendien adviseert de Gezondheidsraad om te wachten met het aanbieden van 5G op de 26GHz-band totdat er meer onderzoek is gedaan. Omdat die frequentie nog niet eerder is gebruikt, zijn er geen onderzoeken. Er is geen natuurkundige reden om te geloven dat de straling schadelijk is. Het is nog onbekend wat het kabinet gaat doen met het advies. Staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken zei een paar weken geleden nog dat ze het advies bestudeert en werkt aan een kabinetsreactie.

Onze eigen Gezondheidsraad beveelt dus ook aan om extra onderzoek te doen naar die 26GHz band. Goed toch?

Jouw originele post stelde:

dat frequenties boven de >1 GHz wel invloed kan hebben op cellulair niveau,

Terwijl het artikel waaraan je refereert stelt dat er dat er geen goede samenhang is ontdekt tussen hoeveel, hoelang en hoevaak er blootstelling is....

Je zegt eigenlijk: ik ben het met de Gezondheidsraad eens. Een institutie die dit soort dingen voor ons uitzoekt.

Maar je haalt een artikel aan waar je arbitrair (jouw woord) een waarde uit haalt om een mening te staven. Ik wilde niet aangeven dat je dit deelt om angst aan te wakkeren (want ik ken jou en jouw motieven niet), maar wel aangeven dat dit vaak het resultaat is. Zeker als je er arbitraire waarden uit gaat halen.

Ben zelf ook wel erg benieuwd wat hier uit gaat komen. De band zelf (mmWave-frequentie) wordt al langer gebruikt. Mensen hebben het hier over point-to-point verbindingen, maar ik kan de reizende tweaker ook vertellen dat dit dezelfde band is waar jij op Schiphol mee gescand wordt als je op reis gaat (zeg even hiep-hiep-hoera, dat ding).

Het zou wat frappant gaan worden als de gezondheidsraad nu opeens wel tot de conclusie gaat komen dat die frequenties schadelijk zijn. Maar het zal allemaal wel met het vermogen te maken hebben (wat hier ook al genoemd wordt).

Vermogen, maar ook duur. Een keertje in Rontgenscanner kan ook wel, maar de dokter gaat ff achter een veilige plaat

Verschil is dat we het daar over ioniserende straling hebben, hier niet.

En dat maakt ene groot verschil.

Daarom ben ik juist benieuwd. Want op dit moment is de conclusie inderdaad dat het een veilige methode is om toe te passen. De pagina bij de NCTV is offline, maar waybackmachine kon er nog wat mee. Daar wordt aangegeven dat onderzoek door TNO heeft aangewezen dat het ruim onder de toegstane grens blijft.

Ps. Volgens mij is er niet één straling die je 24/7 op je hoofd wilt zetten.

24/7 straling op je hoofd? Niet verstandig, slapen doe je beter als het donker is.

En inderdaad, licht is ook gewoon straling, en wel met een energie die tegen ioniserend aanzit - dat begint bij Ultraviolet. Dat is ook waarom licht zichbaar is; het heeft net genoeg energie om gevoelige chemische reacties in je oog te starten. En omdat we een paar verschillende stofjes in ons oog hebben, kunnen we zelfs 3 energie-nvio's = kleuren onderscheiden.

Die scanners op Shiphol? 1000x lagere energie; zo'n foton is niet zichbaar precies omdat zelfde de meest gevoelige reacties in je lichaam er niet door beïnvloed worden.

Tweakers: Bovendien adviseert de Gezondheidsraad om te wachten met het aanbieden van 5G op de 26GHz-band totdat er meer onderzoek is gedaan.
Jij: Volgens het artikel wordt er juist beweert dat er geen risico is dus vandaar ze er op te attenderen dat het wel van belang is.

Jouw artikel: There was no consistent relationship between power density, exposure duration, or frequency, and exposure effects.
Jij: maar er is wel degelijk al medisch onderzoek gedaan dat frequenties boven de >1 GHz wel invloed kan hebben op cellulair niveau,

Jouw artikel: 5G Wireless Communication and Health Effects—A Pragmatic Review Based on Available Studies Regarding 6 to 100 GHz
Jij: er is wel degelijk al medisch onderzoek gedaan dat frequenties boven de >1 GHz wel invloed kan hebben op cellulair niveau

Tweakers: Bovendien adviseert de Gezondheidsraad om te wachten met het aanbieden van 5G op de 26GHz-band totdat er meer onderzoek is gedaan.
Jij: wat ik dus bedoel dat er een binnen het 5G netwerk frequenties kunnen zijn waarvan niet alle veiligheidsaspecten zijn bestudeert.

Ik houd ermee op. Volgens mij zijn we het best met elkaar eens. Tenminste, ik ben blij dat de Gezonheidsraad adviseerd op de 26GHz band. We zijn het alleen oneens over het nut en de impact van het linken van wetenschappelijk artikelen van 23 paginas die dan met 2-3 zinnen worden samengevat om een mening te staven.

[Reactie gewijzigd door Flo op 8 november 2020 11:46]

Nou nou je hoeft het niet persoonlijk op te vatten door het gelijk negatief te zien.

Zoals in de artikel duidelijk staat beschreven:

Regarding the health effects of MMW in the 6–100 GHz frequency range at power densities not exceeding the exposure guidelines the studies provide no clear evidence, due to contradictory information from the in vivo and in vitro investigations.

In andere woorden is er in vivo en vitro wel een relatie maar is het niet consistent genoeg om nu nog een oordeel te vellen.

Enfin ik ben het met jou eens over een punt dat het geen zin heeft om blindelings een technologie te implementeren.

'contradictory' betekent volgens mij 'tegenstrijdig' en dan is jouw interpretatie 'niet consistent genoeg' wel erg luchtig...

[Reactie gewijzigd door knokki op 8 november 2020 12:01]

Om uit een abstract nu geheel de resultaten over een kam scheren is dus niet waar ik mijn oordeel uit haal. Als je goed leest zijn er verschillende resultaten maar om een goed wetenschappelijk onderzoek te hebben zou de statische correctheid beter zijn naarmate er meer onderzoek is.
Dus in andere woorden: meer onderzoek zou meer consistentie opleveren.

Als extraatje om er niet overheen te lezen want dat gaat nog wel eens makkelijk:

Due to the contradictory information from various lines of evidence that cannot be scientifically explained, and given the large gaps in knowledge regarding the health impact of MMW in the 6–100 GHz frequency range at relevant power densities for 5G, research is needed at many levels. It is important to define exact frequency ranges and power densities for possible research projects. There is an urgent need for research in the areas of dosimetry, in vivo dose-response studies and the question of non-thermal effects. It is therefore recommended that the following knowledge gaps should be closed by appropriate research (the list of research recommendations is not prioritized):

Exact dosimetry with consideration of the skin for relevant frequency ranges, including the consideration of short intense pulses (bursts)

Studies on inflammatory reactions starting from the skin and the associated tissues

In vivo studies on the influence of a possible tissue temperature increase (e.g., nude mouse or hairless mouse model)

In vivo dose-response studies of heat development

Use of in vitro models (3D models) of the skin for molecular and cellular endpoints

Clarification of the question about non-thermal effects (in vitro)

En tot slot om aan te tonen dat mijn punt wel onderbouwd is onder het hier genoemde:

Exposure of humans can occur through 5G devices with frequencies above 6 GHz, and may be primarily on the skin and, to a lesser extent, on the eyes. This is due to the very low penetration depth of this MMW. Therefore, it is important to investigate whether there are any health-related effects on the skin and/or effects associated with the skin. These include acute skin damage from tissue heating (burns), but possibly also less acute effects (such as inflammation, tumor development, etc.). Such effects could appear after prolonged and repeated heating of superficial structures (the skin). This would mean that thermal effects occur that are not due to acute but to chronic damage.

Mijn excuses voor het 'slordige' gebruik van >1GHz. Bij deze zal ik het corrigeren.

[Reactie gewijzigd door qwato op 8 november 2020 11:58]

Ik: Jesus die orange bol in de lucht vandaag voelt wel erg warm aan.
Misschien zou die nog een stuk schadelijker zijn? Hopelijk wordt daar ook onderzoek naar gedaan.

TL;DR -> "kan hebben" = FUD

There was no consistent relationship between power density, exposure duration, or frequency, and exposure effects. --> ik geloof dat ze hier zelf aangeven dat er geen goede samenhang is ontdekt tussen hoeveel, hoelang en hoevaak er blootstelling is.

Dat er in 1 onderzoek geen causaliteit ontdekt is tussen EM straling van een bepaalde frequentie en vermogen, betekend niet at die causaliteit er niet is he. Of dat die causaliteit er wel is.

Als je niet zoekt, zul je ook niet vinden...

Een betere conclusie is: er is meer onderzoek nodig. En dat is zeer ingewikkeld. Want we hebben het over onderzoek van de invloed op levende mensen. Waarbij een vergelijking tussen groepen mensen met wel of geen langdurige (jaren lange) blootstelling aan die frequenties enorm moeilijk/onmogelijk is.

[Reactie gewijzigd door GeoBeo op 8 november 2020 11:53]

Volgens mij is het empirisch best overzichtelijk door de verschillende aanpak in verschillende landen. In de VS en Zuid-Korea wordt in sommige gemeentes vandaag al mmWave uitgezonden. Stel even in andere gemeentes binnen de VS en Zuid-Korea langjarig niet. Als ook in de EU, Mexico, Canada en Taiwan zo goed als nergens (vast ergens een testzender in afgelegen gebied, maar niet in gemeentes).

Echte goede groepsvergelijking en zo is academisch terecht heel complex. Echter ken je een bepaalde bestaande populatie langjarig en treden daar plots veranderingen op, dan ga je die bijvoorbeeld als huisarts en vanuit andere zorgberoepen ook signaleren. Dat is best te verzamelen een paar jaar de toekomst in terugkijken met gemeentes waar vandaag al mmWave actief is (verspreid over de VS en Zuid-Korea). Zie je vergeleken met een controlegroep gemeentes zonder mmWave mast dan toch statisch relevante verschillen in bepaalde ziekte/aandoeningen dan heb je iets te onderzoeken.

Juist met de specifieke gebruiksscenario's van mmWave (best veel woonoppervlak zal het nooit krijgen) en jarenlange vertraging tot sommige andere plekken het veel later pas krijgen, heb je unieke kansen tot vergelijken hierbij. Ordegrootte makkelijker toch dat specifieke mmWave onderzoek dan soortgelijk onderzoek geweest moet zijn bij de overgangen van 2G -> 3G -> 4G, die wel nationaal werden uitgerold.

[Reactie gewijzigd door OruBLMsFrl op 8 november 2020 18:25]

Om verwarring te voorkomen: ik stel niet dat ik wel of niet eens ben met dat specifieke artikel, of de waarde van dat artikel. Steker nog: ik ben helemaal niet in de positie om dit soort artikelen op waarde te schatten.

En ook in een andere post aangegeven: er staat in het Tweakers stuk ook gewoon dat de Gezondheidsraad extra onderzoek aanbeveelt voor de 26 GHz band. Helemaal prima.

Precies. De causualiteit is volledig onbekend. Op basis van de huidige kennis kunnen we dus niet stellen dat 5G verplicht voor iedereen moet worden, want de genezende werking is onvoldoende bewezen.

Ik heb even al jouw reacties gelezen en er vallen mij een aantal dingen op. Voor ik verder ga, ik ga er van uit dat jij oprecht een kant wilt belichten en niet gewoon uit angst maar dingen roept....want in dat geval kan je de rest van wat ik ga zeggen negeren.

1. Je citeert 1 artikel die in zichzelf al aangeeft dat er nog eigenlijk niets over te zeggen is. Dus, ik snap dat je iets wilt belichten, maar je doet dat eigenlijk met een onderbouwing van "we weten nog niets, wie weet is er iets, maar daar moeten we nog veel meer onderzoek naar doen". Dan lijkt het me meer dan logisch dat mensen daar op gaan reageren, toch?

2. Je begint in sommige reacties wel heel erg verdedigend te reageren, bijna persoonlijk, wat dubbel vreemd is. Als je weet dat je claim geen waarde heeft, nog, en puur ter signalering dient, dan hoef je een punt die momenteel niet te verdedigen is, toch ook niet zo sterk te gaan verdedigen? Bovendien sneer je op een gegeven moment naar mensen dat ze het zo persoonlijk opvatten, terwijl mij het gevoel bekruipt dat jij dat doet....

3. Als jij sommigen van je tegenstrijdigheden zou erkennen, zou je die hebben aangepast, Een voorbeeld is je compleet random, nergens uit geciteerd, 1ghz> verhaal. Er staat in jouw artikel letterlijk 6ghz>, en jij corigeert je comment met een *. Daarmee laat je leven dat mensen denken dat je gewoon ongefundeerd bezig bent met angst zaaien. Als jij zegt dat je dat niet doet, dan moet je dus zorgen dat je je antwoorden beter formuleert en aanpast als je merkt dat ze niet kloppen.

Ik probeer je opbouwende kritiek te geven omdat ik er van uit ga dat je het goed bedoelt. Doe er mee wat je wilt, maar ik denk dat in het kort gezegd mensen vinden dat het gewoon een reactie is waar echt nog niets onderbouwends over gezegd kan worden en het dus apart is dat je dat wel probeert...

Dankjewel voor je feedback en inderdaad het zou kunnen zijn dat het ‘verdedigend’ overkomt. Dat heeft te maken dat ik in eerste instantie niet had verwacht dat mijn comment verkeerd geïnterpreteerd zou worden doordat ik gemakshalve een verkeerde waarde uit de referentie heb gebruikt dan lijkt mij zo’n correctie wetenschappelijk netjes.

Helaas is mijn claim over het hoofd gezien omdat het naar aanleiding was van het artikel van tweakers waarin zij zelf stellen dat er helemaal geen bewijs is terwijl er in dat artikel daar juist wel een opening naar toe is voor meer onderzoek.

Uiteindelijk, zoals hierboven al reeds is vermeld, niet door mij, zou een dergelijke causaliteit bestudeerd moeten worden.

Er zijn ook aanwijzingen dat elektromagnetische straling invloed heeft op de blood-brain barrier in je hersenen.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19345073/

Allereerst zijn bij een dergelijk beladen topic 'aanwijzingen' niet voldoende. De onderzoeken schieten de openbaarheid in en het is voor mij als leek veel te veel werk om 100 papers te gaan vegelijken.

Daarnaast vind ik de vraag 'of het invloed heeft' niet echt nuttig. Veel Nederlanders willen graag nieuwe technologie hebben. Hogere datasnelheden zijn belangrijk voor wetenschap en economie. Als de straling invloed heeft op je lichaam moet je je alseerst afvragen of die invloed positief of negatief is en in welke mate. Vervolgens moeten de voor en nadelen tegen elkaar afgewogen worden.

Hier is een artikel van de BBC die naar verschillende onderzoeken verwijst in plaats van een enkel onderzoek.

Snel internet gaat boven het invloed hebben op de gezondheid vd bevolking, zo wat een slim argument.

Ik snap je sarcastische, beledigende 'zo wat een slim argument' opmerking niet. Waar is dat voor nodig?

Ik zeg niet dat snel internet hebben belangrijker is dan de gezondheid van de bevolking. Waar maak je dat uit op? Ik zeg dat er meerdere argumenten zijn:
-Als de invloed negatief is (en dat is lang niet altijd het geval), moet je eerst vaststellen hoe negatief dit is: gaat dit een levensdag kosten of 10 levensjaar?
-Dan moet je bepalen wat dit direct en indirect voor de economie doet. Wellicht kan je allemaal nieuwe banen creeren wat indirect weer goede gevolgen voor de gezondheid kan hebben. Maar ook indirecte economische gevolgen moet je meenemen zoals beter thuis kunnen werken in sectoren waarbij de bandbreedte nu niet toereikend is.
-Ook moet je kijken of mensen dit soort technologie willen hebben. Parlementair gezien is dat het geval. Maar ook als ik dit met mensen om mij heen bespreek, zien de meeste mensen dit wel zitten.

Al dit soort voor en nadelen ga je tegen elkaar afwegen en dan kom je tot een besluit.

Er zijn heel veel dingen slecht voor de gezondheid maar vaak worden dat soort effecten voor lief genomen omdat men vindt dat andere belangen zwaarder wegen.

Het feit dat je 5G samenvat als 'snel internet' vind ik ook niet helemaal fair. Hoewel 5G voor de meerderheid 'snel internet' is, zal dit voor sommige groepen een enabeling technologie kunnen zijn. 5G zou hen in staat kunnen stellen iets te doen wat ze nu niet kunnen doen.

Dat artikel gaat niet over hele hoge frequenties zoals 26Ghz, maar over GSM900. 26Ghz komt al bijna niet je huid/schedel door, terwijl met de lagere frequenties van GSM900 dat een stuk minder moeilijk is. (ben benieuwd of we de laatste/komende jaren meer hersenbloedingen hebben gezien hierdoor).

Ja het kan invloed hebben, maar zou verwachten dat lage frequenties schadelijker zijn dan hoge frequenties, maar het artikel zegt dus niks over 26Ghz.

Het vervelende is, als we gaan wachten met gebruik tot we alle situaties getest hebben, dan kunnen we het gebruiken wanneer het verouderd is. Maar we moeten het ook zeker niet gebruiken voordat we met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid kunnen zeggen dat het negatieve effect op het lichaam minimaal tot niet aanwezig is.

Het lijkt mij vooral belangrijk de combinatie te te weten en onderzoeken toch? Dus frequentie EN vermogen.

Ja exact, er is inderdaad nog meer te onderzoeken naar het effect van de frequentie in combinatie met het vermogen en uiteraard is het goed dat er kritisch naar gekeken wordt zodat de '5G gekkies' niet zomaar schreeuwen dat alles slecht is, want naar mijn mening zou het mooi zijn als we dit stukje techniek gewoon kunnen gebruiken. Liever vandaag dan morgen.

Goeie referentie ben jij en mooie artikelen, waarin EMF en RF door elkaar gegooid worden. Verder zie ik er niets tussen staan dat met 26Ghz te maken heeft, dus de relevantie is ook ver te zoeken.

Volgens jou hebben we dus eindeloos veel miskramen en kinderen met beschadigde hersenen, sinds het mobiele netwerk uitgerold is (zou wel wat verklaren, de nieuwe generatie is knettergek, maar dat is een andere discussie). Helemaal lekker om dat ook nog eens dit bij medewerkers in de schoenen te schuiven, als het al waar is wat je zegt, dan is de helpdesk medewerker nog wel de laatste die dat zou weten.

Net een nieuw account gemaakt en nu al dit soort onzin roepen, goed bezig!

Het betreurt mij dat het verkeerd geïnterpreteerd is.

In ieder geval laat ik het hierbij zitten want ik denk dat ik alles al heb opgenoemd wat men als wetenschapper zou moeten doen om deze techniek te bestuderen voordat het toegepast moet worden.

Als er iets tot in den treure decennia lang is bestudeerd dan is het wel EM-straling. Daar is niks nieuws aan in het 5G-tijdperk. 5G is niks anders dan een andere techniek om data te verpakken in dezelfde EM-straling die we al zo lang kennen. En natuurlijk blijven er altijd nieuwe studies opduiken. Dat is ook prima maar de tendens is dat de paniekzaaiers aan cherry picking doen en studies die ruimte laten voor twijfel dominant maken in de discussie, terwijl er voor elk van die studies wel 1000 studies zijn die duidelijk maken dat er geen reden is tot zorg. Dat in combinatie met wat we allang van straling weten, inclusief wat het schadelijk maakt, zou genoeg moeten zijn om de gemoederen te bedaren.

Vergeet niet dat deze discussie bij elke introductie van een nieuwe mobiele-netwerk-generatie opduikt. Toen 4G werd geintroduceerd gingen exact dezelfde verhalen rond. Alleen hebben met name de social media zich nu veel meer gevestigd dan destijds en halen veel meer mensen hun informatie van die platforms dan ooit tevoren. De news bubbles doen goed hun werk zeg maar. Dat zie je helaas bij steeds meer onderwerpen terugkomen en laatst heeft zelfs Lubach er al een item aan menen te moeten wijden.

Ik heb er alle begrip voor als mensen iets niet volledig begrijpen noch claim ik zelf de waarheid in pacht te hebben. Maar zomaar een willekeurige studie citeren is niet de manier om bepaalde materie te begrijpen of te duiden, of je door te laten overtuigen. Na vele jaren van studies volgen er altijd meta studies. Ik raad je aan vooral daarop te focussen omdat dan naar vele studies tegelijk wordt gekeken. Dat biedt een veel evenwichtiger en betrouwbaarder beeld omdat dan de ruis veroorzaakt door de menselijke factor in een enkel onderzoek volledig wegvalt. En charlatans en ander gespuis op Facebook maken dan geen kans meer met hun doomsday prietpraat omdat je goed geinformeerd bent.

Dat klopt en er zou ook helemaal niet aan cherry picking gedaan mogen worden. Het beste is een onafhankelijke studie waaruit je je eigen mening kan vormen en dingen niet zomaar overneemt en al helemaal niet van facebook

Wel zie ik vaak in de media voorkomen dat mensen gauw goedgelovig zijn wanneer het op techniek aan komt. Neem bijvoorbeeld de Tesla car, een prima auto toch gezien het voldoet aan de huidige milieu eisen. Echter zijn de batterijen een tikkende tijdbom als het fout gaat en dan vraagt men zich af; 'hoe heeft zoiets toch kunnen gebeuren'. Dan is het wel handig, lijkt mij, dat er kritisch wordt gekeken naar alle aspecten want bij iedere nieuwe ontwikkeling zal er wel iets zijn wat over het hoofd gezien kan worden.

Maar goed ik 'ratel' weer door en dat wil ik dus echt niet dus ik zeg tegen mezelf 'kappen'

Daar kun je dat helemaal niet uit afleiden. Anecdotes zijn nooit bewijs. Zo werkt wetenschap uberhaupt niet. Het artikel sluit nota bene af met de stelling dat er onder militairen geen onrust is. Je trekt dus conclusies obv de vermoedens van een enkele militair. Er zijn vele aanwijsbare oorzaken van kanker. Radiostraling staat simpelweg niet in dat lijstje.

En voor de mensen die geïnteresseerd zijn in welke huidige mmWave, of ik noem ze GHz frequenties, we nu gebruiken, al meer dan 20 jaar:

https://antennekaart.nl/kaart/fixed-wireless
http://x264.nl/dump/airlink_frequencies.txt

Hier een mooi overzicht van de gebruikte Radio Banden en Frequenties.

Note: De point-to-point verbinding gebruiken dus ongeveer tot precies dezelfde frequenties als toekomstige 26GHz 5G NR zenders. Maar de 5G zenders zullen vele malen minder vermogen gebruiken.
Uiteraard zullen/kunnen het aantal small cells wel meer worden.

Met die 26Ghz heb je zo goed als geen penetratie, als in, binnenshuis/auto heb je d'r niets aan? En zelfs bomen kunnen het blokkeren, en je hebt ook veel antennas nodig. Dus ik verwacht geen goede dekking in buitengebied?

Dus dan gaat het puur om het streamen/downloaden als je in de stad buiten bent op een plek waar niet veel bomen staan en toevallig een antenne hangt op de hoek van de straat; waar je niet met je rug naartoe staat?

Het enige wat ze kunnen doen is de sterkte van het signaal verhogen; maar dan krijg je juist gezondheidsproblemen?

Inderdaad werkt 26 GHz het beste in een stadion of open gebied.
Strand of circuit bijvoorbeeld.
Ook een station perron kan een mooi voorbeeld zijn.

Je moet zo enorm veel vermogen maken om ook maar iets te voelen.
Dat de zender al duizenden euros kost en het enige wat je dan mogelijk kunt merken is dat je wat warmte voelt. Maar dat is hetzelfde als je een magnetron van 2x2x2 meter maakt en je daar in gaat zitten.
Echter is die magnetron een dichte ruimte. In de buitenlucht ben je energie heel snel kwijt.

Als Engels een optie is, hier een mooie video:
https://www.youtube.com/watch?v=g-gGeAe-PJA

Vanaf 11:45 kun je zien hoe mmWave als wapen gebruikt kan worden:
https://youtu.be/g-gGeAe-PJA?t=705

Maar let op er is nog een veel betere manier hiervoor met een nog hogere frequentie: Licht.
Ook dat wordt uitgelegd. Lang verhaal kort: Een lantaarnpaal is/kan schadelijker zijn dan een 5G small cell.

Ik denk dat we de zon moeten verbieden! Bewezen schadelijk voor de volksgezondheid. Aan de andere kant kun je ook niet zonder.. hmm

In principe gebruiken we deze hoge frequenties al voor beeldverbindingen bij evenementen.
In een toren stellen ze dan een parabool op
5G 26Ghz Kan dan op plekken waar dit vaak gebeurt vast opgesteld worden.
Geen inwikkelde vergunningen meer, maar gewoon een telefoon verbinding.

daarnaast worden 10GHz en andere hoge frequenties ook door zendamateurs gebruikt, vooral voor satelliet communicatie / amsat

Yup. Hier een 'ruim' overzicht:
http://x264.nl/dump/BandPlan.xml.txt

Hmmm..bij t-mobile kan ik voor 2.- meer 5g krijgen op mijn iPhone....als ik het goed lees heb ik daar dus niks aan?

Sowieso niet. Ongeacht welke 5G er beschikbaar is. Bedenk je even waarvoor je je telefoon gebruikt. Doe anders even een speedtest of twee op de locaties waar je je het gros van de dag bevindt.

Voor mij blijkt dan bijvoorbeeld dat ik rond de 400mbit haal, op LTE, dat is zo ongeveer 350mbit meer dan ik nodig heb voor zelfs mijn meest belastende mobiele internetgebruik.

De meerwaarde zou wellicht kunnen zitten als je continue op een plek zit waar er niet genoeg capaciteit is en je verbinding daarom constant wegvalt, maar dat is mij Nederland bij mijn weten niet echt een probleem, hooguit een incidenteel iets tijdens masssabijeenkomsten (als ze weer mogen, uiteraard).

Dus mijn advies zou zijn netjes je 2 Euro per maand in je zak te houden, want in de praktijk lijkt het dat 5G slechts je telefoonbatterij sneller leeg gaat trekken. Het komt vanzelf een keer zonder extra price hike naar je huidige abonnement. Daar kun je makkelijk op wachten.

[Reactie gewijzigd door Aiii op 8 november 2020 14:50]

Goed idee, heb op mijn laptop thuis net een speedtest gedaan en ik haal 19/19 Mbit/s, via 4G.
Sneller dan ik had verwacht, om eerlijk te zijn.

Downloads van mijn werk zakken daar soms wel een flink stuk onder. Irritant met grote files...

Mocht je een abonnement van 2 jaar afsluiten, dan zal het 5G netwerk ook wel uitgebreid worden in die 2 jaar. Ook al heb je er op dit moment nog niet bijzonder veel aan. Misschien toch goed om nu af te sluiten aangezien je tussentijds niet van 4G naar 5G kunt gaan.

Op de site van t-mobile lijkt dat anders:

Heb je al een mobiel abonnement bij T-Mobile? Ook dan kun je gebruikmaken van ons 5G-netwerk. Bij een Unlimited abonnement wordt 5G automatisch geactiveerd. Bij een ander mobiel abonnement kun je gebruikmaken van het 5G-netwerk voor € 2 per maand extra. Log in op My T-Mobile om 5G te activeren.

@wwwmarcel dus een 4G abonnement aanvragen en tegen die tijd 5G activeren. Je gaat toch geen 2 jaar 2 euro per maand betalen om ergens een keer 5G te gebruiken?

Overigens vind ik de vraag wel relevant, tweakers stelt dus eigenlijk dat nu (!) 5G slechter dan 4G is. Namelijk even snel meer (of en) beperkte bandbreedte.

Kwa dekking en upload snelheid wel.
Mocht je veel uploaden in een 5G gebied, dan helpt het behoorlijk.

Als je de telefoon vooral statisch gebruikt om data te downloaden dan maakt het inderdaad zo goed als niets uit.

Zoals in het artikel staat, kan het zijn dat de provider later alsnog een frequentie voor 5G gaat inzetten, dan kun je alsnog je abo upgraden. Maar dan moet je de techniek wel zelf in de gaten houden.

Maar voor 95% van de mensen is 4G nu zat.
Zeker omdat de providers óok nog kunnen uitbreiden op 4G.

De inzet van T-Mobile Band 7 - 2600 MHz - 20 MHz bandbreedte, kan en zal meer snelheid opleveren dan de 5G optie nu. En daar is T-Mobile nu mee bezig in de drukke gebieden.


Update:
De upload helpt behoorlijk bij een Samsung S20. Die kan 4G + 5G upload samen koppelen.
Geen idee of een iPhone dat ook kan. Mijn vermoeden is van niet, omdat Apple kwa mobiele technieken altijd jaren achter loopt.

[Reactie gewijzigd door neeecht op 8 november 2020 08:34]

Mogelijk ben je sneller op sommige plekken, omdat 5G nog niet zoveel gebruikt wordt, maar dat is speculatie. Uiteindelijk is 5G voor de provider interessanter dan voor de gebruiker, hoe meer data ze tegelijk "in de lucht kunnen zetten" hoe meer klanten ze kunnen bedienen. En uiteindelijk wanneer ze 4G uit faseren moet je wel omdat 4G dan traag wordt.

Het is natuurlijk wel uber vet om te hebben en je kunt de anti-5G hippies er leuk mee trollen .

Daarna moet de grote klapper volgen: de mmWave-frequenties van bijvoorbeeld 26GHz. Die bieden veel meer bandbreedte en een enorm bereik.

...

Het nadeel is dan weer dat het bereik belabberd is

heb je het over dezelfde definitie van bereik?

Door de kleinere kans op interferentie en de verminderde schaarste vervallen de belangrijkste redenen om voor hoge frequenties boven de 24GHz uit te gaan van de noodzaak om ze op landelijke schaal te vergunnen." Wacht, wat staat hier eigenlijk? De overheid vindt dus dat er door het beperkte bereik en de grote frequentieruimte geen schaarste is en dat er weinig kans is dat het andere signalen stoort. Daarom, zo vindt de overheid, is veilen eigenlijk niet nodig.

Er staat landelijke schaal, er staat niet dat het niet nodig is. 2 regels later zie je wat ze wel nodig vinden:

Dat kan bijvoorbeeld door ze vergunningvrij beschikbaar te stellen, door met zeer lokale of regionale vergunningen te werken die worden uitgegeven op volgorde van binnenkomst, via een verdeling op afroep, of door gedeeld gebruik of medegebruik te faciliteren

met andere woorden: providers zullen misschien in elk dorpje, misschien zelfs elke straat een aanvraag moeten indienen en als ze niet de eerste zijn hebben ze pech. Dat was nu net een van de redenen waarom je met een landelijke vergeving (dmv veiling) zat, namelijk het alleenrecht om die frequenties overal (al dan niet verplicht) in te kunnen zetten, wat een veel homogenere dekking en simpeler netwerk geeft.

Dat dacht ik ook al.
Lijdt niet veilen gecombineerd met lokale vergunningen misschien tot versnippering en problemen? Vooral bij mensen die niet direct goed op de hoogte zijn?
“Ik neem een lokale aanbieder” gevolgd door “Hé, buiten mijn regio heb ik geen bereik”.
Of: We bieden alleen dekking in dichtbevolkte gebieden en de rest bekijkt het maar.

Dus (ja stokpaardje):
Infrastructuur moet in handen blijven van de overheid, die daar markt-partijen op kan gunnen die diensten aan mogen bieden mits ze voldoen aan het eisenpakket.

[Reactie gewijzigd door GeeBee op 8 november 2020 08:39]

Probleem blijft dat de overheid geen enkele prikkel om ooit te investeren in een netwerk. Immers, er is geen concurrentie. We zagen dat vroeger ook met de PTT, en je ziet het in landen waar er nog een staatsmonopolist is. Op het moment concurreren de netwerken van commerciele partijen allemaal met elkaar voor de snelste/goedkoopste manier om internet te distribueren: glasvezel, kabel, DSL, 4G/5G en satelliet. Zodra iemand stopt met investeren en verbeteren, lopen de klanten allemaal weg naar andere netwerken.

Als de overheid bv wel het glasvezel netwerk gaat runnen (met publiek geld) maar 5G, satelliet en kabel blijven commercieel, dan krijg je wel een heel scheve situatie, waar glasvezel kunstmatig voordeel heeft met goedkoop geld van de overheid, en de overheid bv met allerlei extra wetten de concurrentie kan tegenhouden.

[Reactie gewijzigd door Dreamvoid op 8 november 2020 15:28]

Probleem blijft dat de overheid geen enkele prikkel om ooit te investeren in een netwerk. Immers, er is geen concurrentie. We zagen dat vroeger ook met de PTT, en je ziet het in landen waar er nog een staatsmonopolist is.

Toch kan ik me de introductie van ISDN nog herinneren, destijds revolutionair en door PTT uitgerold. Op dat moment was bijvoorbeeld België nog een wirwar van koper en ISDN een utopie. Het voordeel van een staatsbedrijf is dat ze ook kunnen investeren als het even niet goed gaat met de economie, en dat vaak juist dan ook doen om economisch sterker uit een crisis te komen.

Belgie was toen ook een staatsmonopolist natuurlijk. En ISDN was een goed voorbeeld - interessante techniek, maar PTT kreeg het voor mekaar om het zo onpraktisch (met hun eigen apparatuur) en duur mogelijk te maken waardoor het maar heel moeizaam voorbij bedrijfstoepassingen kwam. En het werd vrijwel direct al ingehaald door andere concurrenten waar de digitale revolutie veel sneller ging: de kabelaars en mobiele telco's.

ISDN is natuurlijk uitgevonden in de VS, door Bell Labs (net voor de splitsing van AT&T). De PTT had weinig met de ontwikkeling te maken. Voorzover je een band met Nederland kunt aanwijzen is dat via Philips Telecommunicatie Industrie, die vanaf 1983 een joint-venture hadden met Lucent Bell Labs (in Hilversum).

Ik vind het gek dat we zo ver achterlopen op landen in Azië op dit gebied, en dat er vanuit dat deel van de wereld ook nog geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan over het effect van de toepassing van mmWave op deze schaal.
https://www.google.com/am...pan-launches-5g-2020/amp/

[Reactie gewijzigd door intel_478 op 8 november 2020 06:20]

Dat is toch niet gek? De grote telefoon reuzen zitten in Korea, Japan, Taiwan en China.

"Om een beeld te geven van de snelheden: bij 5G hebben we in Nederland op de 700MHz-band snelheden gemeten van zo rond 150Mbit/s, met uitschieters iets daarboven."

Op alleen 700 MHz 5G - 10 MHz bandbreedte in Nederland kun je die snelheden niet halen.
- N28 10 MHz, 2x2 MIMO, SSB:3, 256-QAM, SCS: 15 kHz: 111.29Mbps ↓ & 53.05Mbps ↑
Dit is samen met 4G.
Hier de Theoretische snelheden:
https://gathering.tweaker...message/63614490#63614490

Note: KPN B32 4G is op plekken ook actief, maar wordt nog op vele plekken of vele telefoons niet erbij gekoppeld. Deze band is 15 MHz bandbreedte.

In de praktijk zijn er 400-600 Mbps snelheden behaald.
Ikzelf op een S10 400 Mbps, andere Tweakers gebruikers met een S20 600 Mbps.
700-800 Mbps moet te halen zijn, mits de mast/telefoon dat toelaat.

Ah dank, ik vroeg me dat al af toen ik dat las in het artikel, want met 4g nam ik altijd de vuistregel dat per 10mhz bandbreedte je 75mb had voor 64qam, en volgens mij was dat in ideale omstandigheden met 256qam toch 100?
Dus 5g zit daar onder zijn ideale omstandigheden net weer 10% boven? (Door ik neem aan verdere optimalisaties )

Is er inzicht in wanneer 4G frequenties zodanig afgeschaald zijn dat een 5G telefoon noodzakelijk wordt voor normaal gebruik zoals Spotify, YouTube of navigeren? Hoe snel waren de providers met het afbouwen van 3G frequenties?

Je moet je bedenken dat 2G en 3G nog maar net of nog niet niet eens overal uitgezet is
https://www.t-mobile.nl/2g-uitzetten
nieuws: Vodafone stopt over twee jaar met aanbieden 3g

2G van Vodafone gaat voorlopig nog niet uit. Zij hebben veel abonnementen lopen voor apparaten die gebruik maken van dat netwerk.

Alles uit zetten of afschalen is natuurlijk nog wel een verschil.
Ze zouden kunnen doen dat ze 10mhz op 1 frequentie heel lang 4g aanhouden maar de rest allemaal naar 5g . Dan is het natuurlijk geen pretje meer met 4g terwijl het er nog wel gewoon is.

Vodafone gaat in 2025 2G afschakelen