Innovatie op beeldschermgebied

De oprolbare tv

Al sinds de komst van de eerste oledschermen weten we dat deze techniek buigbare schermen mogelijk maakt. Jaren geleden zagen we daarom al de eerste prototypen van oledschermen die zo flexibel waren dat ze konden worden opgerold. Dat het zo lang heeft geduurd voordat we een oprolbare televisie zagen, zit vooral in het feit dat het een grote uitdaging is om ervoor te zorgen dat het scherm heel blijft bij het oprollen. Als de radius van de buiging te klein is kan het scherm beschadigen en kunnen permanente vouwen in het scherm ontstaan.

Het is dus zaak om een mechaniek te bedenken dat voorzichtig genoeg met het oledscherm omgaat en tegelijk voorkomt dat het scherm gaat krullen aan de randen als het wordt afgerold. Op de CES van 2018 zagen we bij LG Display voor het eerst een mechanisch ontwerp dat aan alle voorwaarden voldeed. Het hield het scherm mooi vlak in de uitgerolde stand, en de kromming voldoende beperkt in de opgerolde stand. Vorig jaar presenteerde LG Electronics een eerste productiemodel dat helaas het productiestadium nooit heeft bereikt, maar deze CES ging de oproller van LG in de herkansing.

Op CES zagen we dit jaar bij LG Display een prototype van een oprolbaar scherm dat niet omhoog wordt afgerold, maar van boven naar beneden. Wij vinden dit een veel mooiere oplossing omdat het scherm op deze manier bijvoorbeeld voor een raam of zelfs een deur naar je balkon of tuin kan worden gehangen. De maat van het prototypescherm, 65 inch, vormt daarbij nog wel een beperking, want dit scherm komt niet laag genoeg als je het aan het plafond ophangt. Bij de demo-opstelling hing de balk waarin het scherm zat opgerold dan ook voor een (nep-)raam.

Als er in de toekomst grotere oprolbare schermen beschikbaar komen, lost dit probleem zich vanzelf op. Sterker nog, we zien het oprolbare scherm eigenlijk als een voorwaarde om 8k-schermen tot hun recht te laten komen in de huiskamer. Op kleinere beeldmaten heeft de hoge 8k-resolutie namelijk niet zoveel zin, maar er is natuurlijk ook een grens aan de afmeting van een tv die nog een beetje praktisch in je woonkamer past. Door het scherm oprolbaar te maken en aan je plafond te schroeven, kun je het scherm zo groot maken als je wil, zonder dat het in de weg staat als het niet wordt gebruikt.

Ook bij LG Electronics op de stand werden van boven naar beneden afrolbare schermen getoond. — Ook op de stand van LG Electronics werden schermen getoond die van boven naar beneden kunnen worden afgerold.

We mochten de achterkant van het afrolscherm niet fotograferen, maar konden het wel goed bestuderen. Het mechaniek is erg vergelijkbaar met dat van de R9- en RX-oproltelevisies; achter het scherm zitten horizontale lamellen, net als bij een stalen rolluik. Deze zorgen ervoor dat het scherm in afgerolde toestand mooi vlak is en niet aan de randen gaat krullen. Het uiteinde van het scherm is, net als bij een schaarlift, door middel van stalen armen met scharnierpunten met de behuizing verbonden zodat het scherm niet voor- en achteruit kan bewegen en perfect verticaal rechtop blijft staan.

Bij de R9 en RX zijn de scharnierpunten voorzien van een soort tandwielen om ervoor te zorgen dat de bovenkant perfect horizontaal blijft. Omdat bij het naar beneden afrollen de zwaartekracht niet tegen- maar meewerkt zijn de tandwielen niet nodig. Hierdoor is het mechaniek dus wat goedkoper om te maken omdat er wat minder precisie-onderdelen met hoge productiekosten nodig zijn. Een voordeel dat op korte termijn, als deze tv in de verkoop gaat, zich vast niet laat vertalen in een lage prijs. Ergens in de toekomst, als oprolbare televisies wat meer gemeengoed zijn geworden, kan dit natuurlijk wel een prijsvoordeel opleveren.

Sharps oproller en lcd zonder backlight

Niet alleen LG toonde op CES een oprolbare tv, ook de Japanse fabrikant Sharp had een prototype van een oprolbare tv op zijn stand staan. Daarbij ging het om een 30"-scherm met een resolutie van 3840x2160 pixels. Het scherm wordt zeer strak opgerold, met een straal van twee centimeter waardoor de diameter van het scherm in opgerolde toestand dus niet veel meer dan vier centimeter is. Om deze kleine straal mogelijk te maken, is het scherm enorm dun uitgevoerd. Sharp geeft geen dikte op, maar veel dikker dan twee of drie op elkaar gestapelde A4-tjes zal het scherm niet zijn.

Het was zeer indrukwekkend om te zien dat zo'n dun scherm zo'n fantastisch mooie beeldkwaliteit oplevert, maar het nadeel was bij dit prototype ook duidelijk te zien: het scherm krulde een beetje aan de randen en tijdens het op- en afrollen waren er kreukels in het scherm zelf te zien. Het mechaniek achter het scherm was duidelijk nog lang niet klaar voor productie, want het eerste stukje kwam het scherm scheef omhoog en ook leek er nogal wat speling in te zitten.

Het scherm dat we zagen maakt geen gebruik van witte oleds met daarvoor kleurenfilters, zoals alle oledtelevisies van tegenwoordig werken, maar is uitgevoerd met rgb-oleds. Doordat er geen lichtenergie verloren gaat in kleurenfilters is deze techniek veel efficiënter dan de rgbw-techniek van LG. Het nadeel van rgb-oleds is dat de verschillende kleuren oled niet even snel slijten, waardoor er na verloop van tijd kleurafwijkingen kunnen ontstaan. Met name de levensduur van de blauwe oleds is een probleem, doordat de meeste energie nodig is om blauw licht op te wekken. Uiteraard wordt er veel onderzoek gedaan naar een oplossing, maar een doorbraak is er nog niet. Voorlopig hoeven we dus geen productiemodellen van televisies met rgb-oleds te verwachten.

Reflective lcd

Sharp toonde nog een ander interessant prototype. Dit betrof een 31,5"-lcd die niet is voorzien van een backlight en net als een e-inkscherm uitsluitend invallend licht reflecteert. In een donkere kamer zie je dus helemaal niets op het scherm, maar in fel zonlicht is het juist veel beter af te lezen dan zo'n beetje elke andere schermtechniek. Het scherm moet het niet hebben van de beeldkwaliteit. Het contrast is wat aan de lage kant, de kleurweergave niet geweldig en de resolutie betreft 'slechts' 1920x1080 pixels.

Sharp reflective lcd

Het grote voordeel van dit scherm is dat het goed bruikbaar is in fel zonlicht zonder dat daar een hoog energieverbruik tegenover staat. Er zijn wel schermen die fel genoeg zijn om in zonlicht te gebruiken, zeker in Las Vegas zijn hier genoeg voorbeelden van te vinden, maar die verbruiken dusdanig veel elektrische energie dat ze afhankelijk zijn van het elektriciteitsnetwerk. Sharps reflective lcd is superzuinig waardoor het met een bescheiden accu makkelijk tientallen uren kan worden gebruikt.

Het scherm maakt gebruik van een igzo-backplane waardoor de efficiëntie de hoogst haalbare is van dit moment. Dit soort schermen zijn volgens Sharp ideaal om informatie te verstrekken in de openbare ruimte waar geen elektriciteit beschikbaar is. Als voeding zouden dan bijvoorbeeld zonnecellen in combinatie met een accu kunnen dienen. Wij zien wel wat in een mobiel scherm met ingebouwde accu om buiten te kunnen gebruiken, want onze huidige laptop-, tablet- en televisieschermen zijn op een zonnige dag buiten niet fel genoeg.

Samsung Sero draaitelevisie

Samsung toonde op CES niet alleen een nieuwe qled met zeer smalle bezels, maar ook de Sero, een televisie waarvan het beeldscherm zowel horizontaal als verticaal kan worden gedraaid. Het Zuid-Koreaanse bedrijf richt zich met deze tv naar eigen zeggen op millennial- en Gen Z-consumenten om die te laten 'genieten van een verscheidenheid aan content – inclusief sociale media, YouTube en persoonlijke video's – in welke weergavestand dan ook.' De Sero is voorzien van een 4k-beeldscherm met een diagonaal van 43 inch. Hij was afgelopen jaar al te koop in Korea, maar zal dit jaar dus ook buiten de thuismarkt van Samsung beschikbaar komen.

De naam van de draai-tv, Sero(새로), betekent 'verticaal' of 'nieuw' in het Koreaans. Het ontwerp is strak en speels tegelijk. De voet van de tv doet nog het meest aan een schildersezel denken, doordat hij een beetje achterover helt. Bovendien kan het doek op een ezel ook eenvoudig worden gedraaid. Bij de Sero kan dat op afstand door op de draaiknop van de afstandsbediening te drukken. Als je screenmirroring gebruikt bij een Samsung Galaxy S10-telefoon draait de tv zelfs automatisch mee als je de telefoon roteert.

Rotatieknop op de afstandsbediening — Met de knop rechtsboven kun je de Sero laten draaien

De voet onder het scherm is afgewerkt met een blauwe stof. Er zijn voorlopig geen andere kleuren beschikbaar. Achter de bekleding zit een luidsprekersysteem verscholen met vier speakers aan de voorkant, en aan de achterkant zit een wat grotere luidspreker met een diameter van 10cm, voor de lage tonen. Het totaalvermogen van het audiosysteem bedraagt zo'n 60 watt. We hebben de Sero niet goed kunnen beluisteren op de lawaaiige beursvloer, maar met het volume en de lage tonen lijkt het in ieder geval wel goed te zitten.

Samsung toonde meerdere accessoires die apart kunnen worden aangeschaft. Zo zagen we een telefoonhouder waarmee een Galaxy S10 aan de Sero kan worden bevestigd. De frontcamera kan zo worden gebruikt voor videobellen. Er werd ook een losse webcam gedemonstreerd waarmee allerlei filters zoals we die kennen van Instagram en Snapchat kunnen worden gebruikt. Je kunt ook een set zwenkwielen voor onder de Sero krijgen, maar deze waren op de beursvloer niet te zien.

De Sero is het afgelopen jaar dus al in Korea verkocht, voor 1.950.000 Zuid-Koreaanse won, dat is omgerekend iets meer dan vijftienhonderd euro. Dat is erg duur voor een 43"-tv, maar gezien het unieke ontwerp en de prachtige afwerking vinden we het niet eens zo'n gekke prijs. Wel lijkt dit bedrag ons een groot struikelblok voor de door Samsung beoogde doelgroep van jonge mensen. Zeker als je bedenkt dat je om er optimaal gebruik van te kunnen maken er eigenlijk ook een dure telefoon bij nodig hebt. Het is op dit moment overigens nog niet bekend of de Sero ook naar de Benelux zal komen.

TCL, Konka en HiSense

Samsung toont al jaren grote 'the wall' microledschermen op beurzen waarmee het wil laten zien dat we in de toekomst modulaire schermen zullen krijgen met een geweldig contrast en schitterende kleuren. In reactie hierop toonde LG vorig jaar ook een gigantisch led-scherm en dit jaar had elke zichzelf respecterende televisiefabrikant een grote modulaire led-muur staan. Het probleem met al deze zeer indrukwekkende schermen is dat de pixels nog altijd veel te groot zijn voor een tv met huiskamerafmetingen. Daarnaast zijn de productiekosten veel te hoog voor de consumentenmarkt, vertonen alle schermen van dichtbij bekeken pixeldefecten en hebben ze zichtbare naden tussen de losse modules. Het zal dus echt nog vele jaren duren voordat al deze problemen zijn opgelost en deze prachtige techniek kan concurreren in de consumentenmarkt.

Dat neemt niet weg dat de led-techniek geen vorderingen maakt, en dat maakt dat we op diverse plekken op CES televisies hebben gezien met een mini-led-backlight. Het Chinese TCL was overal in Las Vegas op enorm grote billboards te zien, waarbij het nieuwste qled-model met mini-led-backlight werd aangeprezen. TCL is Samsung gevolgd om lcdtv's te vermarkten als qled, maar met het toepassen van mini-leds in de backlight lopen ze dus voor op 's werelds grootste televisiefabrikant.

Op de stand van TCL werd de Vidrian-techniek getoond. Hierbij worden maar liefst 25.000 afzonderlijke mini-leds op een glasplaat achter het lcd-paneel aangebracht. Deze vormen samen een fald-backlight met zo'n duizend afzonderlijke zones. Hiervoor zit een quantumdot-filterlaag, voor een extra groot kleurbereik. Door deze fabricagemethode zijn de TCL-televisies behoorlijk veel goedkoper dan vergelijkbare televisies met zoveel dimmingzones. Het merk TCL is bij ons niet te koop, wat erg jammer is omdat de televisies van dit merk veel waar voor hun geld bieden.

Konka

Het Chinese merk Konka toonde een nog indrukwekkender prototype met mini-leds. Dit scherm is voorzien van maar liefst 40.000 mini-leds die zijn verdeeld over 10.000 zones. Hoewel de specificaties van dit scherm zeer indrukwekkend zijn, zag het beeld van de tv er allesbehalve mooi uit. Dat had niets met de techniek te maken, maar alles met het vertoonde beeldmateriaal. Dit was van lage resolutie en bovendien was er veel te veel sharpening op toegepast in een poging er nog wat van te maken. Het resultaat zag er erg slecht uit en het was dan ook totaal niet zichtbaar dat het hier een 8k-tv betrof.

HiSense

Vorig jaar zagen we op CES bij de stand van HiSense een zeer innovatieve lcd-tv, de Uled XD die gebruikmaakt van een dubbel beeldpaneel. Deze techniek wordt Dual Cell genoemd en maakt een zeer groot contrast mogelijk. De techniek wordt normaal gesproken alleen toegepast bij enorm dure professionele broadcast-monitoren. HiSense is erin geslaagd om deze techniek veel goedkoper te maken door achter een normale 4k-lcd met kleurenfilters een monochrome lcd met 2k-resolutie te plaatsen. Het tweede lcd wordt dus gebruikt om de backlight te dimmen, waardoor een soort fald-backlight met meer dan twee miljoen zones ontstaat.

Hisense Dual Cell lcd

Afgelopen jaar was deze tv in China te koop, voor een prijs die zeer vergelijkbaar is met die van een 65"-oled-tv. De contrastratio van de tv, 150,000:1, is niet zo goed als die van een oled-tv, maar met wat omgevingslicht is het beeld zeer vergelijkbaar. Dit jaar zal de tv ook in de Verenigde Staten in de verkoop gaan. Er is nog geen prijs vastgesteld, maar wederom zal er op of onder de prijs van een vergelijkbare oled-tv worden gemikt.

Hisense Dual Cell 75" en 98"

HiSense toonde niet alleen het bestaande 65"-model, maar ook twee prototypen die later dit jaar wellicht zullen worden verkocht in China. Het ene model was uitgerust met een 75"-scherm en het andere had onder het gigantische 98"-hoofdscherm een secundair beeldscherm met daarop informatie zoals de tijd en het weerbericht. Er zijn op dit moment nog geen plannen om deze televisies ook naar de Benelux te brengen.