Extra rekenkracht
Het blijft even wennen, het idee dat consolebouwers opeens besluiten om een bestaand model te voorzien van een flinke upgrade. Traditioneel gezien gaat een console een paar jaar mee voordat er een compleet nieuw model verschijnt, met flink opgevoerde specificaties en niet zelden zelfs een volledig andere architectuur.
Met die traditie werd dit jaar ineens gebroken, zowel door Microsoft als door Sony. De Amerikanen kwamen met de mooi vormgegeven Xbox One S, die vooral kleiner is dan het origineel en in de vorm van hdr-ondersteuning ook een kleine grafische verbetering in huis heeft. Sony pakt grootser uit. De PlayStation 4 Pro is niet kleiner dan zijn voorganger. Integendeel zelfs; hij is groter dan de oorspronkelijke PS4 en ruim groter dan de PS4 Slim. Daar moet iets tegenover staan, zeker omdat de Pro ruim honderd euro duurder is dan de Slim en de oorspronkelijke PS4.
Die hogere prijs heeft uiteraard een reden. De Pro is een stuk krachtiger dan de twee voorgaande modellen. Om het geheel compatibel te houden, is het aantal cores van de cpu gelijk gebleven. De snelheid van de cores is echter flink opgevoerd: van 1,6 GHz in de oude versies tot 2,13 GHz in de Pro - een winst van ruim 30 procent. En dat is niet alles. Misschien wel belangrijker is dat het grafische gedeelte van de chip flink is opgewaardeerd. De originele PS4 heeft 18 compute units die draaien op 800 MHz, de PS4 Pro heeft 36 units, draaiend op 911 MHz. De upgrade zorgt voor flink wat extra rekenkracht. De Pro haalt 4,2 teraflops, een ruime verdubbeling ten opzichte van de voorgaande versies.
/i/2001324665.jpeg?f=imagenormal)
Er is nog meer verbetering te melden. De PS4 Pro heeft 1 GB extra RAM gekregen. Dat is DDR3-RAM en niet het snellere GDDR5-RAM waar de PS4 al 8 GB van aan boord heeft. Toch is het een zeer welkome aanvulling, want het extra geheugen kan worden ingezet voor processen die op de achtergrond draaien, zoals Netflix en Spotify. Dat wil zeggen dat een deel van het GDDR5-geheugen vrijkomt voor het spelen van games. Dat gaat niet op voor alle capaciteit, want 512 MB komt beschikbaar voor ontwikkelaars. Dat maakt dat op de Pro 5,5 GB beschikbaar is, terwijl op de originele PS4 en de Slim 5 GB door games kan worden aangesproken. Dat is steeds nog niet alles. De snelheid van het GDDR5-geheugen is verhoogd van 5,5 GHz naar 6,8 GHz. Het resulteert in een bandbreedte van 218 GB/s, een winst van ruim 20 procent.
Ondanks de wijzigingen heeft de architectuur dus dezelfde basis als de twee vorige edities van de PS4, wat wil zeggen dat de Pro er volledig compatibel mee is. Alle games die voor de PS4 en de Slim zijn gemaakt, kun je ook op de Pro spelen. Sony heeft toegezegd dat het deze compatibiliteit vast wil houden en dat ook het omgekeerde zal blijven gelden. In theorie kunnen ontwikkelaars makkelijk games maken die wel op de Pro en niet op zijn voorgangers draaien. Dat is echter niet de bedoeling.
Daarmee zijn de opvallendste veranderingen de revue gepasseerd, de veranderingen dus die voor gamers de meeste impact hebben. Er zijn nog andere aanpassingen doorgevoerd. Zo is HDMI-uit opgewaardeerd naar versie 2.0b, die beveiligd is met HDCP 2.2 zodat ook 4k-materiaal voortaan op slot gegooid kan worden. Wifi maakt nu gebruik van 802.11ac, met ondersteuning voor de 5GHz-band, en bluetooth is opgevoerd tot versie 4.0. Bovendien heeft de Pro weer een optische audio-uitgang, een functie die de oorspronkelijke versie wel heeft, maar de Slim moet missen.
/i/2001324663.jpeg?f=imagenormal)
In dezelfde categorie vallen de verschillen aan de voorkant. Wie goed kijkt, ziet dat de knoppen voor Power en Eject zijn veranderd. Het zijn nu echte knoppen, die klikken in plaats van aanraakgevoelig te zijn. De twee knoppen, en met name de symbolen op de knoppen, zijn echter nog steeds erg klein. Verder valt op dat de console aan de voorkant nog steeds slechts twee usb-aansluitingen heeft, wat aan de magere kant is. Gelukkig is aan de achterkant van de Pro een extra usb-poort aanwezig.
Interessanter is dat de Pro hevc ondersteunt, wat maakt dat de nieuwe console met 4k-videomateriaal overweg kan. Vreemd genoeg geldt dat niet voor de ingebouwde bd-romspeler. De drive kan niet overweg met Ultra HD Blu-rayschijven en dus geen 4k-films afspelen. Dat is iets om rekening mee te houden voor wie zijn oude PS3 of PS4 gebruikt als blu-rayspeler en nu overweegt een Pro aan te schaffen. Het wat merkwaardige feit doet zich dus voor dat de PS4 Pro wel games in 4k weer kan geven, maar geen films. Het maakt duidelijk dat Sony, net als Microsoft, terug wil naar de basis: gamen staat voorop, multimedia is minder belangrijk. Overigens zal de Pro, wanneer je een blu-rayfilm bekijkt, deze wel automatisch upscalen naar 4k.
Tot slot nog een niet onbelangrijk verschil: de Pro heeft standaard 1 TB aan opslagruimte. De meeste voorgaande modellen beschikken daar niet over. Er is echter wel een versie van de Slim met 1 TB aan boord; daarvan is 860 GB beschikbaar voor games, de rest is voor het os.
/i/2001324667.jpeg?f=imagenormal)
Verbruik, geluid en temperatuur
Tot zover de theorie, de veranderingen op papier. Interessanter is het om te zien hoe de Pro zich in de praktijk verhoudt tot de consoles die we kennen, dus tot de oorspronkelijke versie van de PlayStation 4 en de Slim. We hebben de drie versies naast elkaar gelegd en daarbij niet zozeer gekeken naar gaming in 4k. Uiteraard is spelen in 4k indrukwekkend, en het is ook het grootste winstpunt van de Pro ten opzichte van zijn twee voorgangers. Alleen is gamen in 4k vooralsnog toekomstmuziek. Er zijn nog nauwelijks consolegames die het ondersteunen, en een groter praktisch struikelblok is dat lang niet iedereen een tv heeft die beeld in 4k weer kan geven. Voor 4k geldt een beetje de 'kip en het ei'-discussie. Er is nog weinig reden om een nieuwe tv aan te schaffen omdat er weinig 4k-inhoud is, en dus groeit het aanbod maar langzaam. Dat is dus de reden waarom we in onze vergelijking vooral keken naar 'good old' 1080p. Zo heel 'old' is dat overigens nog niet. Ook dit jaar zijn er nog genoeg consolegames uitgekomen die 1080p als native resolution niet eens halen.
Dus juist omdat de gemiddelde tv makkelijk 1080p weer kan geven, maar het weergeven van die resolutie door games nog vaak genoeg de nodige moeite kost, hebben we ons daarop gericht. We hebben dus gekeken of de Pro op dit punt beter presteert. De vraag die we willen beantwoorden, is of het zin heeft om over te stappen op een PS4 Pro terwijl je niet van plan bent om een 4k-tv aan te schaffen. We hebben dus naar de beeldkwaliteit en framerate gekeken, maar ook naar zaken als laadtijden, stroomgebruik, de warmte die wordt opgewekt en het geluid dat de consoles produceren.
Voor het testen van het geluid dat de consoles produceren, de warmteontwikkeling en het stroomgebruik hebben we gebruikgemaakt van Project Cars. Niet zozeer omdat het per se de zwaarste game is die we konden vinden, maar vooral omdat we bij die game een race kunnen rijden en hem door alle drie de consoles exact kunnen laten herhalen, zo vaak we maar willen. De tests leveren zo een voorspelbaar resultaat op die de evolutie van de PlayStation 4 aardig weerspiegelt.
Vermogen
Kijken we naar het opgenomen vermogen, dan blijkt dat de oorspronkelijke console verreweg het meeste gebruikt, zowel als hij niets staat te doen als tijdens het spelen van een game. Dat is sterk teruggebracht bij de Slim. Dat was ook de voornaamste insteek bij het ontwerp van de Slim: hetzelfde apparaat, maar dan zuiniger. Hij gebruikt 36 procent minder stroom en tijdens het spelen van een game is dat percentage zelfs nog iets hoger. Bij het ontwerp van de Pro was het doel duidelijk anders. De Pro moest wel degelijk krachtiger worden, en dat vertaalt zich in het stroomgebruik. Toch is ook de nieuwe Pro gelukkig een stuk energiezuiniger dan de eerste PS4, ondanks de extra rekenkracht. Opvallend daarbij is vooral dat de Pro 'onder load' (dus onder belasting) zo goed presteert. Dan gebruikt hij bijna 30 procent minder dan de eerste versie van de PS4. De Slim doet het onder belasting echter nog net iets beter, en is bijna 10 procent zuiniger dan de Pro. De Slim is daarmee het goedkoopst in het gebruik.
- Opgenomen vermogen - idle
- Opgenomen vermogen - Project Cars - load
Geluid
Het beeld herhaalt zich grotendeels bij het geluid dat de drie consoles produceren, al zijn de verschillen daarbij veel kleiner. Eigenlijk ontlopen de drie consoles elkaar niet veel in ruststand. De Slim haalt de laagste score, de Pro is iets beter hoorbaar en de oude PS4 maakt het meeste geluid. Verrassend zijn vooral de verschillen onder belasting. De oude PS4 en de Pro maken niet veel meer geluid dan in ruststand, maar de Slim wel. Die moet flink bijschakelen. Dat loont echter wel, gezien het lage stroomgebruik van de Slim. Bovendien wordt de Slim daardoor wel luider, maar net niet zo luid als de oude PS4. De Pro heeft het duidelijk makkelijker. Of er nu een game gespeeld wordt of niet; het maakt voor het geluid van de Pro nauwelijks uit.
- Geluidsdruk - idle - 20 cm
- Geluidsdruk - Load Project Cars 20 cm
Temperatuur
Het patroon dat bij het geluid naar voren komt, zien we ook terug bij de temperaturen die we meten, al blijkt daar pas echt hoe hard de Slim moet werken. Al in ruststand wordt de Slim behoorlijk warm. Bijna 50 °C; beduidend warmer dan de andere twee. Bij de Slim zit er ook weinig verschil tussen nietsdoen en gamen. Bij de oude PS4 en de Pro wel. Ze komen pas op temperatuur als er gespeeld wordt. Tijdens gaming doen de drie weinig voor elkaar onder, de temperatuur ligt in alle gevallen tussen de 45 en 50 °C. Het maakt vooral duidelijk dat de engineers van Sony met de Slim een console hebben gemaakt die maximaal belast wordt en waarbij alles uit de hardware is geperst, terwijl de Pro bij de huidige generatie games capaciteit over heeft. Bij games die zowel op een oude PS4 als op een Slim of Pro kunnen worden gespeeld, houdt de Pro rekenkracht over.
- Temperatuur - idle
- Temperatuur - load- Project Cars
De vraag is of dat gaat veranderen. Juist doordat Sony games compatibel wil houden, en games die voor de PlayStation 4 verschijnen dus op alle drie de modellen speelbaar moeten zijn, blijft een deel van de potentie van de Pro wellicht onbenut. De vraag is of we ooit zullen zien waartoe de Pro in staat is. Wellicht gebeurt dat als ontwikkelaars wat meer tijd hebben gehad om rekening te houden met de Pro. Nu verschijnen er games die voor de oude PS4 en de Slim zijn gemaakt, met wat extra's voor de Pro. Er wordt dus ge-upscaled voor de Pro. Wellicht zien we meer als een game voor de Pro gemaakt is en wordt gedownscaled voor de oudere versies. Zover is het echter nog niet.
Framerates
We hebben ook op een andere manier naar de prestaties van de Pro gekeken, in een poging te achterhalen wat er zichtbaar en merkbaar is van de extra rekenkracht die de console heeft. We hebben daarbij Rise of the Tomb Raider gespeeld, omdat deze game extra settings heeft die gebruikmaken van de kracht van de Pro. Het Nederlandse Nixxes Software heeft de game geoptimaliseerd voor de nieuwe console. Als je de game er op speelt, kun je in de instellingen opeens kiezen uit drie opties die bij de oudere consoleversies ontbreken. Je kunt bij de Pro kiezen voor Enriched Visuals, High Framerate en 4K Resolution. Vooral die laatste optie is interessant, want je hoeft niet per se een 4k-televisie te hebben om er gebruik van te maken of profijt van te hebben.
Ontwikkelaars kunnen de extra rekenkracht van de Pro gebruiken voor supersampling, een techniek om een game op een hogere resolutie dan 1080p te renderen en het beeld vervolgens tot 1080p terug te brengen. Dat lijkt zinloos, maar is het niet. Het moet vooral voor betere anti-aliasing zorgen. Het is een techniek die Guerrilla Games toe gaat passen in Horizon Zero Dawn. Vandaar dat Michiel van de Leeuw, technical director bij Guerrilla, in een blog op de website van PlayStation uitleg mag geven over de techniek. Het is ook een techniek die Nixxes toepast in Rise of the Tomb Raider.
Nixxes maakt daarnaast gebruik van een ander kunstje: checkerboard rendering. De bedoeling daarvan is juist om van beeld met een lagere resolutie beeld te maken dat de kwaliteit van native 4k benadert. Simpel gezegd wordt een frame verdeeld in velden van 2 bij 2 pixels, zodat het beeld ontstaat van een schaakbord. Om en om worden de zwarte of de witte velden van het schaakbord door de Pro opgeblazen tot velden van 4 bij 4 pixels. Op die manier is het mogelijk om een 4k-beeld samen te stellen uit twee keer 1080p aan bronmateriaal. Voor onze test hebben we echter steeds gebruikgemaakt van de 1080p-weergave, zodat we de Pro kunnen vergelijken zijn voorgangers.
Als daarbij iets opvalt, is het wel dat het nog niet meevalt om verschillen waar te nemen bij een game die van oorsprong voor een gewone PlayStation 4 is gemaakt. Het is zeker niet zo dat je achterover zult vallen van verbazing over de prestaties van de Pro en dat de Slim en originele PS4 opeens verworden zijn tot afdankertjes die naar je kinderen of je kleine broertje kunnen worden doorgeschoven. We hebben wat beelden geschoten van Rise of the Tomb Raider op de PS4 Slim en op de Pro, in alle drie de beschikbare instellingen, en het is goed zoeken naar de verschillen. Om ze wat beter zichtbaar te maken, hebben we uit de videobeelden wat stilstaand beeld gehaald waar we op in kunnen zoomen. Pas dan valt op dat de Pro wel degelijk beter presteert, niet eerder.
Eigenlijk was de conclusie tijdens het spelen van Rise of the Tomb Raider vooral dat het misschien niet eens zozeer de beeldkwaliteit is waar we van onder de indruk zijn, maar eerder de framerate. In High Framerate draait de Pro redelijk stabiel op 60 frames per seconde, een heel verschil met de 30fps die in de overige modi en op de Slim worden gehaald. De game speelt merkbaar soepeler.
Rise of the Tomb Raider is daarmee het uithangbord van de Pro, de game die wellicht het beste duidelijk maakt waar de nieuwe versie van de PS4 het verschil kan maken. Het is ook het voorbeeld voor andere ontwikkelaars die een patch voor de Pro willen maken. Nixxes heeft slim onderscheid gemaakt tussen drie verschillende opties, en laat daarbij de speler de keuze tussen framerate en beeldkwaliteit. Die optie is er helaas nog niet bij alle games die een Pro-patch hebben gekregen. Het is nu dus nog zoeken naar games waarbij de Pro meerwaarde biedt. Gelukkig verplicht Sony ontwikkelaars om vanaf nu rekening te houden met de Pro. Elke game die vanaf nu voor de PS4 uitkomt, hoort gebruik te maken van de rekenkracht van de nieuwe consoleversie.
Conclusie
Is de PlayStation 4 Pro daarmee een aanrader? Dat hangt voornamelijk af van je budget. Daarbij is de aanschafprijs van de console niet eens de voornaamste overweging. De vraag is eerder wat je verder aan toekomstige uitgaven verwacht. Ja, de Pro kan games op 4k afspelen en waar games een lagere native resolutie hebben, kan hij met checkerboard rendering een 4k-beeld simuleren. De vraag is echter of het al zin heeft om een 4k-televisie in huis te halen. Net als bij games verloopt de introductie van 4k bij media als tv en film traag. Gelukkig daalt de prijs van 4k-tv's hard en stijgt het aanbod. Maar toch, zeker als we hdr in het plaatje betrekken, is het aanbod schaars. Er zijn weinig games die gebruikmaken van hdr, en het aantal tv's dat high dynamic range-beelden goed weer kan geven is nog schaarser.
Desalniettemin: mocht je op 4k-gaming voorbereid willen zijn en een tv hebben die daar geschikt voor is, of er binnenkort een aan willen schaffen, dan is de PS4 Pro een goede aanschaf. Wat 4k betreft komt de concurrentie van de pc, en daarbij komt opnieuw je budget om de hoek kijken. Er is op de pc meer mogelijk, wat 4k-beeld betreft, maar de prijzen zijn er ook naar. Voor een grafische kaart die 4k en hdr weer kan geven, ben je net zo veel kwijt als voor een PS4 Pro. En dan heb je nog geen moederbord, processor en werkgeheugen die geschikt zijn. Reken je die componenten mee, dan valt het niet mee om minder dan 1000 euro uit te geven voor een compleet systeem. Zo bezien biedt de Pro toch erg veel waar voor zijn geld.
Wie minder geld wil spenderen, heeft met name aan de PS4 Slim ook een uitstekende console. De Slim is 100 euro goedkoper dan de Pro, gebruikt beduidend minder energie dan zowel de Pro als de oorspronkelijke PS4, en geeft mooi beeld weer op een 1080p-tv. Wie voorlopig niet van plan is te investeren in een 4k-tv, heeft aan de Slim dus een prima alternatief.
Toch kan het de moeite waard zijn om in een Pro te investeren, ook als je geen 4k-tv hebt. Ook in 1080p is er verschil zichtbaar tussen de Pro en de Slim, waarbij vooral supersampling het verschil maakt. In deze situatie zit de grootste meerwaarde echter in de hogere framerate die de Pro weet te bereiken, waardoor games veel soepeler draaien. De echte hardcore consolegamer haalt ook zonder 4k-tv dus wel degelijk voordeel uit een Pro.
:fill(white)/i/2001324665.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/2001324663.jpeg?f=imagegallery)
:fill(white)/i/2001324667.jpeg?f=imagegallery)
/i/2001324645.png?f=imagegallery)
/i/2001324643.png?f=imagegallery)
/i/2001324647.png?f=imagegallery)
/i/2001324649.png?f=imagegallery)
/i/2001324639.png?f=imagegallery)
/i/2001324641.png?f=imagegallery)
/i/2001324573.png?f=imagegallery)
/i/2001324569.png?f=imagegallery)
/i/2001324571.png?f=imagegallery)
/i/2001324575.png?f=imagegallery)
/i/2001324583.png?f=imagegallery)
/i/2001324587.png?f=imagegallery)
/i/2001324585.png?f=imagegallery)
/i/2001324589.png?f=imagegallery)
/i/2001324607.png?f=imagegallery)
/i/2001324611.png?f=imagegallery)
/i/2001324609.png?f=imagegallery)
/i/2001324613.png?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324677.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324675.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324673.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324671.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324669.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324667.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324665.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324663.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324661.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324659.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324657.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001324655.jpeg?f=imagegallery)
:strip_exif()/i/2001246817.png?f=thumbmedium)
:strip_icc():strip_exif()/i/2001390539.jpeg?f=fpa_thumb)
:strip_exif()/i/1369083932.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/266273/crop5e26d80cce2b0_cropped.jpeg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/373500/Concept%2520Icon.jpg?f=community)
/i/2000567277.png?f=fpa)
/i/2001237765.png?f=fpa)
:strip_exif()/i/1312549273.jpeg?f=fpa)
:strip_icc():strip_exif()/u/142797/crop5bb48830ad9bc.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/16181/images.jpg?f=community){kind=small}
/u/361273/logo2.png?f=community){kind=logo}
/u/408258/crop6114e350021d4_cropped.png?f=community){kind=small}
/u/221957/crop5659c7b6c568b.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/247148/WhatPulse.gif?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/435754/crop5c0a7d803d242_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/137460/crop590c47b6bf629_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
./u/664291/crop55c885bd3122a_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/356502/crop5b17f4bc39e72_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/357100/download.jpg?f=community){kind=small}
/u/269449/crop5f3cdfa201d6b_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/729729/crop58da5e971d7b7_cropped.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/216576/AlfaGT.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/337655/crop5dd667841110f_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/29168/ovide.jpg?f=community){kind=small}
:strip_exif()/u/53522/crop583d477015a24.gif?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/681337/crop5894a01f7c157_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/323857/crop632abf9d2821e_cropped.jpg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/588833/crop5dcbcfa62ea38_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/486772/crop584fff836774b_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/410120/crop5e97a6c3748b4.png?f=community){kind=small}
/u/475916/Globalstripe%2520Avatar%252060x60.png?f=community){kind=avatar}
:strip_icc():strip_exif()/u/44964/crop5ddd7e78872f0_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/35296/crop58ee1af0aa1db.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/200203/crop6092aecc52ccd.jpg?f=community){kind=small}
/u/347911/28jjvhf.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/64562/crop578ced1600c94_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/478907/tweakers.jpg?f=community){kind=small}
/u/654175/crop5628bfffe5fdf_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/232680/crop56a9f7b398e2c_cropped.jpeg?f=community){kind=small}
/u/472627/crop5c83fe498b36e_cropped.png?f=community){kind=small}
:strip_icc():strip_exif()/u/61052/Avatar%2520superklein.jpg?f=community){kind=avatar}
/u/341337/oog.png?f=community){kind=small}