Inleiding
In de aanloop naar de release van Windows 8 in 2012 verwachtte Microsoft dat veel apparaten tegen die tijd van een touchscreen voorzien zouden zijn. Die visie is goeddeels uitgekomen: je hebt inderdaad all-in-ones met touchscreens en veel moderne laptops zijn er ook mee uitgerust. De tegelinterface van Windows 8 laat zich op dat soort apparaten prima bedienen. Er kwam echter forse kritiek van desktopgebruikers. Velen van hen misten het oude startmenu en moesten niets hebben van de nieuwe fullscreen-apps, die duidelijk niet waren bedoeld om primair met muis en toetsenbord te worden bediend. Met een simpele startmenuvervanger waren de meeste problemen te ondervangen, maar duidelijk werd wel dat Microsofts ideaal niet het verwachte draagvlak had. Daarnaast wisten al die nieuwe Windows 8-apparaten niet te voorkomen dat de pc-markt verder in het slop raakte.
Windows 10 lijkt een direct antwoord op de kritiek en betekent op veel vlakken een nieuwe start voor Microsoft. Het is de eerste Windows-versie die deels werd ontwikkeld door Microsoft zonder Steve Ballmer of Bill Gates aan de top. Sinds begin 2014 zwaait Satya Nadella de scepter bij de softwaregigant en hij heeft in die korte tijd al behoorlijk zijn stempel op het bedrijf gedrukt. Wijzigingen in het Windows-team hebben waarschijnlijk meer bijgedragen, maar duidelijk is dat Microsoft het met Windows 10 over een andere boeg gooit. In oktober van 2014 konden gebruikers al een eerste preview testen en in het voorjaar van 2015 ging een grootschaliger testprogramma van start, waarbij geïnteresseerde gebruikers via Windows Update om de paar weken van een nieuwe build werden voorzien.
Die nieuwe manier van ontwikkelen wordt na de release doorgezet; Windows verandert van een softwarepakket in een softwaredienst. Via Windows Update blijft Microsoft gewoon verder werken aan het besturingssysteem en gebruikers hoeven niet meer te wachten op een service pack of een nieuwe release voor grote wijzigingen. Opvallend daarbij is dat Windows 10 een gratis upgrade wordt voor bestaande gebruikers van Windows 7 en 8.1.
In de afgelopen paar maanden hebben we Windows 10 getest op verschillende systemen: desktops, laptops, tablets en convertibles, tot aan de jongste build, 10240, toe. In deze review bekijken we de belangrijkste vernieuwingen, zoals de nieuwe desktopfunctionaliteit, de aanpassingen voor touchscreengebruikers, het nieuwe app-platform, persoonlijke assistent Cortana en de nieuwe Edge-browser. Later deze week komen we met een artikel waarin we ingaan op de technische implicaties van Windows, met onder andere benchmarks en een blik op DirectX 12.
De verschillende versies
Windows 10 komt net als de voorgaande versie van het besturingssysteem in verschillende varianten op de markt: Home, Pro, Enterprise en Education. Die laatste is bedoeld voor onderwijsinstellingen en voor de thuisgebruiker niet interessant. De Enterprise-versie is bedoeld voor zakelijk gebruik en biedt veel meer controle over gebruikersaccounts- en rechten. Voor de thuisgebruiker is de voornaamste keuze dus tussen Home en Pro. Home bevat de features die je verwacht van een besturingssysteem dat je thuis gebruikt, terwijl Pro extra zakelijke features bevat. De voornaamste verschillen hebben we in een tabel gevat.
|
Windows 10 Home |
Windows 10 Pro |
Device Encryption |
x |
x |
Domain Join |
|
x |
Group Policy Management |
|
x |
BitLocker2 |
|
x |
Remote Desktop |
|
x |
Client Hyper-V |
|
x |
Side-loading of line of business apps |
x |
x |
Mobile device management |
x |
x |
Ability to join Azure Active Directory |
|
x |
Business Store for Windows 10 |
|
x |
Microsoft Passport |
x |
x |
Enterprise Data Protection8 |
|
x |
Windows Update for Business |
|
x |
Current Branch for Business |
|
x |
Hoewel veel van die features voor thuisgebruikers niet van enorm belang zijn, is de regel 'Current Branch for Business' van belang. Dat houdt in dat gebruikers van Windows 10 Pro ervoor kunnen kiezen om niet de laatste updates te ontvangen, maar deze met 90 dagen uit te stellen. Het idee is dat patches en wijzigingen eerst door de consumentenmarkt worden getest, en pas door bedrijven worden uitgerold als bekend is dat er geen problemen optreden.
Die consumenten hebben daar géén keuze in. Draai je Windows 10 Home, dan worden updates automatisch gepusht en geïnstalleerd. We kunnen ons goed voorstellen dat er veel Tweakers zijn die die macht niet uit handen willen geven en daarom voor de Pro-versie zullen kiezen. Tijdens de previewperiode leverde deze feature al de nodige problemen op met een GeForce-driver. Het is echter mogelijk om driverupdates uit te sluiten van Windows Update, waarmee dat soort problemen voorkomen kunnen worden.
Upgraden van een bestaand systeem
Wie nu Windows 7 of 8.1 draait, kan gratis upgraden naar Windows 10 zonder daarbij een complete herinstallatie te doen. Gebruikers hebben in de afgelopen weken de mogelijkheid gehad om een Windows 10-kopie digitaal te reserveren en deze wordt ergens na 29 juli digitaal verspreid.
Tijdens de testperiode hebben we vooral gebruikgemaakt van bootable usb-sticks op basis van iso-bestanden; upgraden kon dan door vanuit Windows de set-up executable te draaien. Die upgrades verliepen bij ons op een Asus Zenbook UX31, Surface Pro 3, Asus N551J, HP Spectre x360 en een Dell desktop zonder noemenswaardige problemen. Bij de Surface Pro 3 is het wel belangrijk dat je een bootable usb-stick met gpt-partitie en fat32-filesystem gebruikt en bij de wat oudere Zenbook UX31A liepen we tegen gekkigheden met de touchpaddriver aan. Na een handmatige installatie van een nieuwere driver was dat probleem verholpen. Het lijkt er dan ook op dat de meeste systemen die zonder problemen Windows 7 en 8.1 kunnen draaien, geen problemen zullen hebben met Windows 10.
De meeste systemen die Windows 7 en 8.1 kunnen draaien, zullen geen problemen hebben met 10
Of dat ook voor alle randapparatuur geldt, is zoals bij elke nieuwe Windows-versie nog de vraag. In principe is het driver-model nauwelijks veranderd ten opzichte van Windows 8, maar het kan altijd dat een oudere printer of scanner er toch geen zin in heeft.
Zoals eerder beschreven kent Windows 10 minder varianten dan Windows 8.1, wat bij upgraden voor wat verwarring kan zorgen. Dat Windows 7 Basic en Home Starter bij een upgrade omgezet worden in Windows 10 Home ligt voor de hand, maar ook 7 Home Premium wordt 10 Home en niet 10 Professional. Overigens kunnen niet alle Windows-versies bijgewerkt worden: Windows 7 Enterprise, Windows 8/8.1 Enterprise en Windows RT/RT 8.1 vallen buiten de boot.
Wat verder goed is om te weten is dat Windows Media Center met pensioen is gestuurd. Doe je een upgrade vanaf een systeem waar dat op draait, dan wordt het mediapakket tijdens de upgrade verwijderd. Voor meer info en hulp bij upgraden kun je terecht in het [Windows 10] Installatie en Upgrade Uitdagingen-topic.
Upgrade van: |
Naar: |
Windows 7 Starter |
Windows 10 Home |
Windows 7 Home Basic |
Windows 10 Home |
Windows 7 Home Premium |
Windows 10 Home |
Windows 7 Professional
|
Windows 10 Pro |
Windows 7 Ultimate |
Windows 10 Pro |
Upgrade van: |
Naar: |
Windows 8.1 |
Windows 10 Home |
Windows 8.1 Pro |
Windows 10 Pro |
Windows 8.1 Student |
Windows 10 Pro |
Windows 8.1 Pro WMC
|
Windows 10 Pro |
Meer aandacht voor desktop- en laptopgebruikers
Windows 8.1-gebruikers die voor het eerst met Windows 10 werken, zal meteen opvallen dat het startmenu is aangepast. Niet langer krijg je een fullscreen-startmenu met tegels; de bekende Windows-knop linksonder in de taakbalk opent een traditioneler startmenu, dat gebruikt kan worden om door een lijst van alle geïnstalleerde programma's te bladeren. Rechts hiervan is nog een vlak geplaatst met daarop de tegels die we van Windows 8.1 kennen. 'Best of both worlds', zal Microsoft gedacht hebben. Dat vlak kan opgevuld worden met extra tegels of helemaal leeggemaakt worden en het is mogelijk de grootte van het startmenu aan te passen. Er is een fullscreenweergave beschikbaar, maar die wordt alleen op tablets gebruikt. Daarover later meer.
Mensen die het vertrouwde startmenu misten in Windows 8.1 zullen blij zijn met de nieuwe variant in Windows 10. Ook wij vinden het een mooie toevoeging, maar er zijn tegenwoordig snellere manieren om een applicatie te starten. Zo kun je iconen aan de taakbalk vastzetten of simpelweg op de Windows-toets drukken en de eerste paar letters van de applicatienaam intikken. We gebruiken het nieuwe startmenu eigenlijk nog het meest om snel bij het instellingenmenu of de uitschakelopties te komen.
Verschillende desktops en Actiecentrum
Het startmenu maakt deel uit van de taakbalk en op het eerste gezicht is die niet veel anders dan bij voorgaande Windowsversies. Er is een nieuw icoontje bijgekomen naast de startknop. Dat ontsluit een feature waarop veel powerusers al jarenlang wachten: verschillende desktops. Door op die knop, of op windows+tab, te drukken krijg je een overzicht van alle vensters die openstaan, met de mogelijkheid een tweede desktop te maken. Zo kun je bijvoorbeeld productiviteitsapps op één desktop draaien en alles wat afleidt, zoals e-mail en chat-apps, op een tweede. We hadden graag gezien dat de verschillende desktops verschillende achtergronden konden hebben, om ze beter te onderscheiden. Die feature zit er helaas niet in.
Ook nieuw is het Actiecentrum, dat is overgeheveld van de mobiele versie van Windows 10. Deze balk schuift van de rechterkant naar binnen en toont, naast switches voor onder andere wifi, instellingen en helderheid, een overzicht van notificaties die door apps verstuurd zijn. Dat is zoals we gewend zijn bij mobiele besturingssystemen en het is fijn dat Windows nu ook een centrale plek voor dat soort berichten kent. Nog niet alle apps gaan er even goed mee om en met de standaardinstellingen kan het al snel een overdaad aan berichten opleveren, maar gelukkig kun je zelf instellen welke apps wel en en welke geen notificaties mogen genereren.
Het Actiecentrum is soms nog wel wat buggy. Om de zoveel tijd werd het icoon in de systemtray ingekleurd, wat betekent dat er nieuwe notificaties zijn. Als we hierop klikten kregen we echter een leeg venster te zien.
Gebruikers van meer dan één scherm, en dan vooral verschillende maten schermen, zullen blij zijn dat je scaling nu per monitor in kunt stellen. Dat is fijn als je bijvoorbeeld op een laptop werkt, met nog een externe monitor met een andere resolutie. De scaling van moderne Windows-apps gaat veelal goed, maar bij legacy win32-applicaties komt het helaas nog voor dat tekst en randen wazig worden. Het apparaatbeheer heeft daar bijvoorbeeld last van. Op dat soort momenten valt weer op dat het fundament van Windows al een tijd meegaat en het nog wel even zal duren voordat alle schermen, instellingenmenu's en tools in een modern jasje zijn gestoken.
Betere touchpad-ondersteuning
Eén vlak waarop Apple jarenlang mijlenver voorliep, is de touchpad. Wie een MacBook gebruikt, weet hoe handig de verschillende multitouchgestures zijn om door het besturingssysteem te navigeren. Microsoft bemoeide zich hier eigenlijk niet mee, waardoor touchpadfabrikanten als Synaptics en Elan zelf ondersteuning voor gebaren aan hun drivers moesten toevoegen.
Met Windows 10 introduceert Microsoft native ondersteuning voor multitouchgebaren, zolang de laptop beschikt over een 'precision touchpad'. Veel mensen die hun oude laptop upgraden zullen hier dus geen gebruik van kunnen maken. Heb je wel zo'n touchpad, dan kun je bijvoorbeeld een overzicht van openstaande apps opvragen door met drie vingers omhoog te vegen. Een beweging in omgekeerde richting minimaliseert alles weer. Maak je een beweging van links naar rechts, dan wissel je tussen programma's en tik je met drie vingers op de touchpad, dan kun je, afhankelijk van hoe je die hebt ingesteld, het Actiecentrum of de zoekfunctie gebruiken.
/i/2000639537.jpeg?f=imagenormal)
Bij gebruik van Windows 10 op een laptop is dit misschien wel de feature die we het meest waarderen en die de meeste impact heeft. Gek genoeg hebben niet alle moderne laptops een compatibele touchpad. Zo kregen we de gestures op een HP Spectre x360, een moderne laptop die door Microsoft wordt aangeprezen, niet aan de praat. Op een XPS 13 en de Surface Pro 3 werkte het wel. Hopelijk stappen alle fabrikanten snel over op touchpads die compatibel zijn.
Make-over voor zowel oud als nieuw
Microsoft heeft met Windows 10 ook aan het uiterlijk geschaafd. Icoontjes zijn veranderd en versimpeld, aan het startmenu en het Actiecentrum is een mooi halftransparant effect toegevoegd, en randen en knopjes rondom vensters zijn versimpeld en strakker. Het lockscreen ziet er anders uit, waarbij vooral de mooie roulerende fullscreen-foto's die je via Windows Spotlight kunt aanzetten opvallen.
Ten opzichte van Windows 8.1 hebben we het gevoel dat Microsoft zijn minimalistische stijl wat beter in de vingers heeft. Het betekent echter ook dat de interface soms wat kaal aandoet en knoppen en tekst in een leegte lijken te zweven. Het kleurgebruik is erg simpel en 'plat', wat goed te zien is in de Verkenner en bij titelbalken van de vensters die openstaan. Een beetje meer contrast her en der had niet misstaan.
Hoewel Windows 10 meer als één geheel aanvoelt dan Windows 8, kom je af en toe nog steeds vensters en dialogen tegen die zo uit Windows 3.11 lijken te komen, zoals het apparaatbeheer. Daar zal de poweruser zich niet aan storen, maar doordat deze vensters op een oudere manier gerenderd worden, merk je dat ze er op high-dpi-schermen een beetje wazig uitzien, zeker als je met custom scaling aan de slag gaat.
/i/2000641590.jpeg?f=imagenormal)
Ook in de apps met nieuwe lay-out zijn nog inconsistenties te vinden en de contextuele menu's spannen daarin de kroon. De styling van het menu dat je ziet als je ergens met je rechtermuisknop op klikt, hangt compleet af van de plek waar je dat doet, en er zijn niet minder dan zeven verschillende versies te vinden.
Oud en nieuw configuratiescherm
Met Windows 8.1 deed Microsoft een voorzichtige poging om wat instellingen uit het configuratiescherm te dupliceren in een losse Settings-app. Voor de meeste zaken moest je echter alsnog bij het traditionele configuratiescherm terecht. In Windows 10 is de situatie omgedraaid; het oude configuratiescherm bestaat nog steeds, maar voor vrijwel alle veelgebruikte zaken kun je terecht in het moderne Settings-menu. Microsoft werkt er hard aan om alle opties overgezet te krijgen en als dat voltooid is, wordt het oude configuratiescherm verwijderd. Wanneer dat gaat gebeuren is nog niet bekend.
Niet iedereen zal dit een goede ontwikkeling vinden. Powerusers voelen zich waarschijnlijk meer thuis in het oude configuratiescherm, maar de nieuwe weergave is een stuk duidelijker voor minder ervaren users. Daarbij is de nieuwe weergave ook geschikt voor touchscreen. We snappen de keuze van Microsoft dus wel. Na enige tijd misten we het oude configuratiescherm niet meer en we hoefden er zelden op terug te vallen.
Command prompt
Wie al wat langer met Windows werkt en de dagen voor de NT-kernel heeft meegemaakt, toen Windows nog boven op MS-DOS draaide, zal soms nog zijn toevlucht zoeken tot de command prompt. Ook als je vaak commandlinetools draait of externe apparaten moet debuggen zal cmd.exe je niet vreemd zijn. Jarenlang heeft Microsoft niets gedaan met deze shell, maar in Windows 10 zijn een paar welkome tweaks doorgevoerd.
Zo is het nu eindelijk mogelijk om ctrl+c en ctrl+v te gebruiken voor kopiëren en plakken, en kun je met de combinatie shift+pijltjes tekst selecteren. Het is mogelijk om de venstergrootte aan te passen, waarbij de inhoud netjes meeschaalt. Daarnaast kun je het venster nu semitransparant maken. Het zijn eenvoudige tweaks, die al lang aanwezig hadden moeten zijn, want ze maken het gebruik van de command prompt een stuk fijner.
/i/2000641591.jpeg?f=imagenormal)
Touchscreen-apps worden desktop-apps
Met Windows 8 introduceerde Microsoft tegelijk de Windows Runtime, een reeks tools en api's waarmee een nieuw soort apps gemaakt kon worden, simpele apps bedoeld voor touchscreens, zo leek het aanvankelijk. Windows 10 maakt echter duidelijk dat WinRT-apps niet enkel bedoeld zijn voor tablets en convertibles, maar dat ze in de ogen van Microsoft de toekomst vormen van het complete Windows-platform.
De reden is duidelijk; Windows-applicaties die via de win32-api's gemaakt zijn, schalen vaak moeilijk op hoge resoluties en doordat ze dikwijls geschreven worden in c++, zijn ze gecompileerd voor een specifiek platform. De WinRT-api's zijn echter zo opgebouwd dat schalen probleemloos gaat en omdat apps via een runtime draaien, hebben ze geen wetenschap van de gebruikte hardware. Dat maakt het mogelijk om de apps op niet-x86-hardware te draaien en op apparaten met compleet andere schermformaten, zoals telefoons. Dat is dan ook de visie van Microsoft: universele apps die zowel op desktops en tablets als op telefoons draaien, en die de lay-out dynamisch aanpassen aan het scherm van het gebruikte apparaat.
/i/2000641599.png?f=imagenormal)
Om deze apps goed bruikbaar te maken op de desktop heeft Microsoft wat dingen moeten wijzigen ten opzichte van Windows 8. Allereerst is het nu mogelijk dit soort apps in een venster te draaien. Ze worden dus niet meer in fullscreen geforceerd, zoals dat nog wel het geval was in Windows 8. Daardoor integreren ze vele malen beter met een desktopomgeving en je kunt dus eenvoudig moderne en klassieke apps naast elkaar open hebben staan en ertussen wisselen.
Daarnaast moest Microsoft een oplossing bedenken voor de opties die normaal in de Charms-balk uit Windows 8 zaten, aangezien ook die gesneuveld is. In zijn eigen apps heeft Microsoft die afhankelijkheden al op andere plekken weggewerkt, maar voor oudere Windows 8-apps is het opgelost door linksboven in het venster een klein menu toe te voegen waarin je nu acties als Delen en Opties terugvindt.
Een laatste 'probleem' had te maken met de opbouw van de interface van dit soort apps. Omdat ze aanvankelijk bedoeld waren om gebruikt te worden op breedbeeldtouchscreens, had Microsoft ontwikkelaars aangeraden om veel met horizontaal scrollen te werken. Dat werkt inderdaad prima op touchscreens, maar laptops- en desktopgebruikers zijn gewend om verticaal te scrollen. In zijn eigen Windows 10-apps, zoals de nieuwe Store, de Xbox-app, Agenda en Foto's, heeft Microsoft de interface dan ook aangepast en verticaal georiënteerd.
/i/2000641598.jpeg?f=imagenormal)
Al die wijzigingen hebben tot gevolg dat het veel natuurlijker aanvoelt om moderne Windows-apps te gebruiken op een desktop of laptop. Omdat ze in een venster draaien, integreren ze prima met de desktop en dankzij de wijzigingen in lay-out voelt het aan alsof bij het ontwerp rekening is gehouden met toetsenbord, muis en touchpad. Dat is iets wat we bij Windows 8.1 zeker niet konden zeggen.
Hoewel Microsoft steeds meer functionaliteit en apps onderbrengt in deze nieuwe stijl, blijven er zaken dubbel bestaan binnen Windows 10. Zo hadden we het eerder al over de Settings-app en het configuratiescherm, maar er zijn ook twee verschillende fotoviewers en twee videospelers. Daardoor heb je bij tijden toch nog het idee dat Windows 10 niet af is en dat Microsoft nog midden in een overstap zit van het oude naar het nieuwe Windows. Vergeleken met Windows 8 is dat gevoel vele malen kleiner, maar Microsoft heeft het einddoel duidelijk nog niet bereikt.
Nieuwe Store en vernieuwde apps
De Windows Store zoals we die kennen uit Windows 8 is vervangen door een compleet nieuwe app, die nog steeds Store heet, maar wel opnieuw is opgebouwd. Van alle apps die Microsoft meelevert, is hier het best te zien dat het ontwerp is omgegooid om het geschikter te maken voor gebruikers van muis en toetsenbord. Opnieuw zien we hier een verticaal georiënteerde lay-out, minder brede tegels en minder verstopte opties. Microsoft wil immers dat de Store het primaire kanaal wordt voor het aankopen en installeren van software, waaronder 'ouderwetse' desktopapplicaties.
De Store zelf werkt prima, maar het kwam tijdens het testen soms voor dat downloads bleven hangen en dat wekt natuurlijk irritatie op. Soms bleven downloads die al compleet en geïnstalleerd waren nog gewoon in de downloadqueue staan. Gelukkig gebeurde dat slechts sporadisch en kan Microsoft de Store zelf via de Store updaten. Gedurende de week voor release zagen we verschillende updates binnenkomen.
Mail en Calendar
Twee andere veelgebruikte apps zijn Mail en Calendar, en beide zijn aangepast aan Windows 10. Wat opvalt, vooral bij Mail, is dat er meer opties direct zichtbaar en beschikbaar zijn, zoals de mogelijkheid om een e-mail als gelezen te markeren en een flag aan te vinken. Dat soort zaken was bij de 8.1-versie nog in een optiemenu weggestopt. Als je een mail opstelt, valt helemaal op hoeveel uitgebreider de nieuwe app is. Waar je in de Windows 8.1-versie nauwelijks iets met opmaak kon doen, kun je nu fonts kiezen, kleuren aanpassen, headings instellen, tabellen gebruiken en foto's invoegen. Zo uitgebreid als Outlook is het niet, maar veel mensen zullen er genoeg aan hebben.
Niet alle veranderingen komen even goed uit de verf. Wie verschillende mailaccounts gebruikt, kan bijvoorbeeld niet meer in één oogopslag zien hoeveel ongelezen mail er per account is. Bij de 8.1-versie van Mail werd dat simpel met een cijfertje achter de accountnaam weergegeven.
Bij de Calendar-app is de grootste verbetering dat er nu eindelijk ondersteuning is voor Gmail-agenda's en ook iCloud-agenda's worden ondersteund.
Xbox
Gaming is een tamelijk belangrijke pijler van Windows 10, natuurlijk met DirectX 12, maar ook met Microsofts Xbox-ecosysteem. De gaming-app is behoorlijk op de schop gegaan en heet nu simpelweg Xbox. Waar de oude app voor een groot deel een hub was om verschillende zaken rondom gaming te ontdekken, met populaire games en links naar de Store op het homescreen, lijkt de nieuwe versie toegespitst op fanatieke gamers, die ook een Xbox hebben.
Doordat de interface veel beter geschikt is gemaakt voor de pc, kom je nu makkelijker bij je achievements en je vriendenlijst, en kun je via de Activity Stream zien wat je vrienden aan het doen zijn, net als op de Xbox One. Er is duidelijk meer nadruk gelegd op het community-aspect van de app. Verder toont de app games die je via de Xbox Store heb gekocht, maar bovendien games die je los hebt geïnstalleerd, zodat je een compleet overzicht krijgt. Daarmee doet de app wat functionaliteit betreft veel denken aan Steam.
Microsoft heeft een aantal nieuwe features ontwikkeld voor pc-gamers. Zo is het mogelijk om games van je Xbox One naar een systeem met Windows 10 te streamen, een knappe prestatie, maar consolegames spelen op de bank met een grote tv is naar onze mening een stuk fijner dan op een laptop of pc-monitor. Interessanter vinden we de ingebouwde Game DVR. Deze kan in elke game opgeroepen worden met Win+G, of de Xbox-knop als je een Xbox-controller aangesloten hebt, en geeft je de optie om screenshots te maken en gameplay op te nemen. Die kun je vervolgens via de app delen met je vrienden.
Ten opzichte van de Gaming-app uit Windows 8.1 is er dus een boel verbeterd. Microsoft heeft op de pc wel concurrentie van andere platforms die al redelijk wat users aan zich gebonden hebben, zoals Steam, Origin en Uplay. Het is afwachten hoe die 'strijd' zal verlopen.
OneDrive
Toen Microsoft in oktober vorig jaar build 9860 van Windows 10 vrijgaf, gaf dat enige ophef onder gebruikers van OneDrive. De manier van synchroniseren was namelijk omgegooid en meer in lijn gebracht met de werking van concurrerende diensten als Dropbox.
Voor niet-OneDrive-gebruikers is een stukje uitleg op zijn plek. De Windows 8.1-versie van de cloudstoragedienst toonde alle files uit de clouddrive in Windows Verkenner. De bestanden hoefden echter niet fysiek aanwezig te zijn op het systeem; een gebruiker kon OneDrive zo instellen dat Verkenner placeholder-bestanden toonde, een soort snelkoppelingen naar de bestanden in OneDrive. De file werd dan pas gesynchroniseerd als je erop klikte. Zo zag je dus te allen tijde welke bestanden in je OneDrive staan, zonder dat al die bestanden lokaal aanwezig hoefden te zijn en dat kon flink schelen in de ingenomen schijfruimte.
In Windows 10 is die functionaliteit niet aanwezig. Je kunt selectief syncen en hoeft dus niet alle files uit je OneDrive lokaal op te slaan, maar bestanden die je niet synchroniseert, zijn niet zichtbaar in Verkenner. Microsoft zegt dat de oude methode te veel verwarring opleverde. Gebruikers zouden door de placeholder-bestanden denken dat alles lokaal beschikbaar is en er pas op momenten zonder internetverbinding achterkomen dat de bestanden niet lokaal zijn opgeslagen.
We snappen die verwarring, maar het systeem met placeholderbestanden was nu juist iets waarmee OneDrive zich onderscheidde van diensten als Google Drive en Dropbox. Er is een lichtpuntje aan de horizon; Microsoft heeft aangegeven dat het de 'core capabilities' van het placeholdersysteem later dit jaar met een update wil terugbrengen. Hoe die implementatie er precies gaat uitzien weten we echter nog niet.
Verbeteringen voor tabletgebruikers
Wie denkt dat Microsoft zich met Windows 10 compleet afkeert van wat het met Windows 8 introduceerde, heeft het fout. Tablets, convertibles en touchscreens zijn nog steeds belangrijk, maar Microsoft heeft de hoop opgegeven iedereen met één interface gelukkig te kunnen maken. Windows 10 heeft daarom een speciale tabletmodus. Daarmee geeft de fabrikant aan dat Windows 10 primair een desktop- en laptopbesturingssysteem is en daarnaast op andere apparaten werkt. Die boodschap staat haaks op het gevoel dat veel mensen kregen bij Windows 8.
In de tabletmodus verandert een aantal zaken ten opzichte van de desktopmodus. Om te beginnen worden alle moderne apps, die vanaf Windows 10 dus in een venster kunnen draaien, fullscreen weergegeven, zoals op Windows 8 het geval was. De gedachte is waarschijnlijk dat een tabletgebruiker geen behoefte heeft aan verschillende vensters naast elkaar en zich meer richt op één taak tegelijk. In deze modus is ook het startmenu fullscreen, eveneens vergelijkbaar met hoe het op Windows 8 was, al wordt nu ook hier verticaal in plaats van horizontaal gescrold.
Microsoft heeft de hoop opgegeven iedereen met één interface gelukkig te maken
Onder in het scherm verschijnt een zwarte balk, die te allen tijde te zien is. We zagen deze virtuele knoppenbalk al in Windows Phone en Google gebruikt iets vergelijkbaars in Android. Linksonder in die balk zitten de startknop, een terugknop en de zoekknop voor Cortana. De terugknop is net als de balk zelf overgeheveld vanuit Windows Phone. Binnen het Settings-menu werkt hij prima en veel van Microsofts eigen apps kunnen er goed mee overweg, maar bestaande Window Store-apps zijn er vaak nog niet voor gemaakt, waardoor je met een tik op de terugknop de hele app sluit in plaats van dat je een stapje terug doet binnen diezelfde app. Het is nog even wachten tot ontwikkelaars daar goed gebruik van maken.
In tabletinterface kun je, net als bij Windows 8, van de randen naar binnen swipen om bepaalde handelingen uit te voeren, maar het resultaat is nu anders. Er is bijvoorbeeld geen Charms-balk meer aan de rechterkant van het scherm. Veeg je in Windows 10 van die zijde naar binnen, dan open je het Actiecentrum. Een veeg van links opent het nieuwe multitaskingoverzicht, waarin je kleine versies van alle open vensters ziet en wat een stuk makkelijker werkt dan met de oude Windows 8-implementatie. Een veeg van boven sluit de app. Natuurlijk is het ook nog steeds mogelijk om apps naast elkaar te draaien.
Wat bij touchscreengebruik minder handig werkt, is het snappen van schermen, waarbij je het scherm bijvoorbeeld opsplitst in twee helften. Voorheen kon je gemakkelijk openstaande apps naar een van die schermhelften slepen. Als je in Windows 10 twee apps naast elkaar hebt openstaan en er eentje, al dan niet tijdelijk, wil wisselen, dan moet je die app afsluiten. Daarna krijg je een lijst van openstaande apps te zien, waaruit je er dan eentje kunt kiezen.
Windows Hello en WiFi Sense
Microsoft is geen fan van ouderwetse wachtwoorden en heeft daarom in Windows 10 enkele andere manieren ingebakken waarmee gebruikers zich kunnen identificeren. Die inlogmogelijkheden hebben bij elkaar het labeltje Windows Hello gekregen. Met Hello kun je naast een wachtwoord of pincode, een gezichtsscan, irisscan of vingerafdruk gebruiken om jezelf in te loggen.
Er zijn nog vrij weinig systemen uitgerust met de hardware die nodig is om Hello te testen, maar van Asus kregen we een N551J-notebook die een geschikte camera heeft voor gezichtsherkenning. Het gaat om een RealSense-camera van Intel, die bestaat uit een normale webcam in combinatie met een dieptesensor. Die laatste moet voorkomen het systeem wordt gefopt met een tweedimensionale print van iemands gezicht.
Voordat gezichtsherkenning kan worden ingesteld, moet eerst een pincode aan het account worden gekoppeld, als back-up. Daarna is het een kwestie van de wizard starten, grofweg 5 seconden in de camera kijken en klaar is Kees. Voor extra beveiliging kun je nog instellen dat de gebruiker zijn of haar hoofd tijdens het inloggen licht van links naar rechts moet bewegen, zodat de software meer punten heeft om het gezicht te herkennen.
Ondanks de vrij korte set-up werkt de gezichtsherkenning erg goed. We hebben deze op veel plekken op het Tweakers-hq getest: bij een raam met veel licht, achter een bureau, op plekken met gedimd licht en zelfs in een compleet verduisterde ruimte met alleen het beeldscherm als lichtbron. Hello wist in al die omstandigheden zijn werk te doen, zonder merkbaar snelheidsverschil. Het enige wat je als gebruiker moet doen is in verschillende situaties de set-up doorlopen, bijvoorbeeld met en zonder tegenlicht, om de herkenning accurater te maken.
Handig aan deze manier van inloggen is dat het systeem er meteen het juiste account bij kiest. Je hoeft dus niet eerst op het vergrendelscherm een account te kiezen, zoals dat wel moet als je een wachtwoord gebruikt. Vooral in situaties waarbij een gezin dezelfde computer gebruikt met voor elk een eigen account kan dit handig zijn.
WiFi Sense
Ook nieuw in Windows 10, maar al bekend van Windows Phone, is WiFi Sense. Daarmee kunnen gebruikers informatie over wifi-hotspots met andere gebruikers delen zonder daarbij de daadwerkelijke logingegevens te hoeven overhandigen. Dat is opt-in en gebruikers moeten per netwerk aangeven of ze de informatie willen delen. Dat delen doe je met contacten uit je contactlist van Skype, Outlook.com of Facebook. Ook kan WiFi Sense automatisch inloggen op openbare hotspots, als je daarvoor kiest, en daarbij automatisch de voorwaarden accepteren.
Het idee erachter is duidelijk: een soort hive-mind van WiFi-netwerken bouwen, waardoor gebruikers waar ze ook zijn verbinding kunnen maken met wifi. In de praktijk is het op dit moment nog moeilijk te testen, zeker omdat weinigen van onze bekenden het ingeschakeld hebben, maar het idee klinkt, mits Microsoft de beveiliging op orde kan houden, erg handig.
Edge vervangt Internet Explorer
Samen met Windows 10 introduceert Microsoft een nieuwe browser: Microsoft Edge. Deze moet Internet Explorer op termijn vervangen, al wordt Internet Explorer nog steeds meegeleverd, omdat sommige applicaties gebruikmaken van componenten uit die browser. De keuze voor Edge zal deels gemaakt zijn omdat de naam Internet Explorer voor velen een nare bijsmaak heeft en deels omdat opnieuw beginnen betekent dat er grotere wijzigingen onder de motorkap konden plaatsvinden.
Met Edge neemt ook Microsoft de minimalistische interface van onder andere Chrome over, waarbij tabbladen in feite de titelbalk van de browser zijn, en de knoppen en adresbalk daaronder zijn gepositioneerd. Dat is goed om te zien, want het werkt beter dan het model van Internet Explorer, waar de tabbladen rechts naast de adresbalk waren gepositioneerd. De werkbalk is aan de linkerzijde voorzien van drie knoppen: terug, vooruit en herladen, waarmee Microsoft heeft gekozen voor dezelfde lay-out als Chrome heeft.
Rechts van de adresbalk staan onder andere de knoppen voor het toevoegen van een favoriet en het openen van de pagina in een speciale leesmodus, waarbij vrijwel alleen de tekst en foto's overblijven. Daarmee lijkt de functionaliteit sterk op die van apps als Pocket en Instapaper. Deze leeslijst is samen met je downloads, favorieten en browsinggeschiedenis onder één knop weggestopt; Microsoft noemt dat overzicht de Hub.
Wat tijdens dagelijks gebruik vooral opvalt, is dat Edge snel en vloeiend werkt. Waar Chrome en Firefox met verschillende tabs open soms wat log aanvoelen, bleef Edge lekker vlot. Dat komt misschien doordat de browser op dit moment nog geen extensies ondersteunt en daardoor weinig bloat met zich meedraagt. Verder is de featureset nog wat spartaans en in tegenstelling tot met de touchversie van Internet Explorer in Windows 8 kun je niet meer terug en naar voren door naar links en rechts te vegen.
Het gebrek aan extensies is op dit moment een ander duidelijk nadeel; mensen die bijvoorbeeld een wachtwoordmanager gebruiken, kunnen die niet integreren, wat irritant is bij het inloggen op websites. Flash en pdf worden gelukkig standaard ondersteund, al is het ook mogelijk om Flash uit te schakelen. Microsoft is van plan om ondersteuning voor extensies op een later moment in te bouwen, maar wanneer dat precies is, weten we nog niet.
Hoewel de browse-ervaring in Edge dus uitstekend is, bleven we terugkeren naar Chrome, vanwege verschillende extensies waar we niet zonder wilden. We kunnen ons voorstellen dat veel powerusers die nu Chrome of Firefox gebruiken daarom nog niet zullen overstappen.
Cortana: een virtuele assistent
Cortana, de virtuele assistent die eerder al werd geïntroduceerd op Windows Phone, maakt deel uit van Windows 10. De assistent is ingebakken in de taakbalk en je kunt ervoor kiezen om een compleet zoekveld, een icoon of helemaal niets in de balk te tonen. In dat laatste geval kun je Cortana bereiken door 'Hey Cortana' te roepen. Die functie vereist wel dat de microfoon constant aanstaat, wat natuurlijk een kleine impact op accuduur heeft als je een laptop gebruikt.
Cortana kan veel van dezelfde dingen als Google Now en Siri kunnen. Denk daarbij aan het uitvoeren van zoekopdrachten, opzoeken van de weersverwachting, agenda-afspraken opzoeken en beheren, herinneringen instellen, wekkers regelen, feitjes opzoeken en rekensommen oplossen. Als Cortana het doet, werkt 'ze' goed. De stemherkenning werkt snel, in het Engels dan, Nederlands wordt nog nog niet ondersteund, en bij sommige opdrachten vraagt ze om meer informatie om de opdracht te kunnen afronden, waardoor je een klein gesprekje hebt. Dankzij de tamelijk realistische stem geeft dat een klein beetje het gevoel dat je echt aan het communiceren bent.
Geregeld werkt Cortana niet, of half. In principe moet het mogelijk zijn om constant nieuwe vragen te stellen door ze te beginnen met 'Hey Cortana', maar soms reageerde de assistent niet, waardoor je eerst handmatig op het microfoonicoontje moet klikken. Ook kwam het geregeld voor dat commando's niet herkend werden, waarschijnlijk omdat de stemherkenning op de servers van Microsoft plaatsvindt en er even geen verbinding mogelijk was.
Dat, samen met het feit dat het een beetje gek is om opdrachten tegen een computer te roepen en het gebrek aan ondersteuning voor Nederlands, had tot gevolg dat we niet vaak onze toevlucht zochten tot Cortana.
Conclusie
Zoals de titel van dit artikel aangeeft, draait Windows 10 om veel meer dan een nieuw startmenu. Sterker nog, dat is juist een van de minst ingrijpende en minst interessante wijzigingen. Het staat wel symbool voor een bredere reeks aanpassingen, waarmee Microsoft de goodwill van desktop- en laptopgebruikers, die het na Windows 8 deels is kwijtgeraakt, moet terugwinnen. Zaken als virtuele desktops, de verbeterde trackpad-ondersteuning, tweaks aan de command prompt en ook het nieuwe startmenu maken van Windows 10 in de dagelijkse praktijk een fijner besturingssysteem dan voorgaande versies, Windows 7 incluis.
Met Windows 10 heeft Microsoft grote stappen gezet met het samenvoegen van de twee 'werelden' waaruit Windows 8 bestond: die van 'ouderwetse' applicaties die in vensters draaien en de fullscreen moderne apps. Dat schisma is met Windows 10 voor een groot deel verleden tijd, waardoor je niet meer het gevoel hebt constant tussen interfaces en werkwijzen te moeten wisselen.
Voor gebruikers van tablets en convertibles zijn de wijzigingen ten opzichte van Windows 8 niet groot, maar het gros draagt bij aan een betere gebruikservaring. Dus hoewel het idee kan ontstaan dat Windows 10 alleen interessant is voor desktopgebruikers, is het voor mensen die een tablet of convertible gebruiken in onze ogen eveneens een waardevolle upgrade.
Microsoft kan echter niet op zijn lauweren gaan rusten, want er is nog veel werk te verzetten. Hoewel steeds meer apps en onderdelen in een nieuw jasje gestoken worden, blijft Windows zitten met legacy die steeds meer uit de toon begint te vallen. Daarnaast zijn er onderdelen van het besturingssysteem, zoals Microsoft Edge en de Settings-app, die nog verder moeten worden uitgebouwd. Ook de visuele afwerking voelt nog wat 'basic' aan.
Vroeger hadden we moeten concluderen dat zulke updates waarschijnlijk pas met een service pack zouden komen of met de volgende grote release. Microsoft is echter van plan om Windows 10 tussentijds te blijven updaten, de apps via de Store en onderdelen van het besturingssysteem via Windows Update, in lijn met het idee van Windows als een service. We zijn dan ook erg benieuwd hoe Windows 10 er over een jaar uitziet.
We kunnen deze review niet afsluiten zonder antwoord te geven op de vraag die bij veel lezers op de lippen zal branden: moet ik upgraden? Dat lijkt ons, zeker omdat de upgrade gratis is, een makkelijke keuze, zolang je hardware alles ondersteunt. Er zijn zeker nog zaken die Microsoft in de komende maanden kan verbeteren, maar de versie die op 29 juli uitkomt, is in onze ogen al een beter besturingssysteem dan zijn voorgangers.